ŻYWIENIE - 3. KOLOKWIUM

NORMOWANIE DAWKI POKARMOWEJ DLA DROBIU

PRZEWÓD POKARMOWY PTAKÓW:
- brak uzębienia
- obecność wola
- włókno pokarmowe trawione w obrębie jelit ślepych
- krótkie jelito grube
- obecność kloaki

ŻYWIENIE DROBIU

- wprowadza się zmiany w chowie z powodu zarządzeń UE, dotyczących poprawy warunku utrzymania
zwierząt
- alternatywne systemy mają ptakom zapewnić większy komfort psychiczny, możliwość swobodnego ruchu,
kontakt z otoczeniem itd.
- w tak zwanych proekologicznych zmodyfikowanych systemach żywienia uwzględnia się stosowanie całego
ziarna pszenicy
- przez dodawanie nierozdrobnionej pszenicy uzyskuje się zmniejszenie kosztów związanych ze śrutowaniem
- w produkcji proekologicznych mieszanek nie stosuje się stymulatorów wzrostu, konserwantów,
antyoksydantów..
- nioski na wolnych wybiegach mogą pobierać składniki pokarmowe z roślin i gleby
- poprawia to kondycję jajek, ale rośnie też pobranie paszy

- podawanie całego, nierozdrobnionego ziarna, żwirku, korzystnie wpływa na zachowanie ptaków

głównymi składnikami diety ptaków są pasze treściwe:

a. zboża: - kukurydza
- pszenica
- pszenżyto
- jęczmień

b. poekstrakcyjne śruty: - sojowa
- rzepakowa


czynniki wpływające na żywienie: - kierunek użytkowania
- masa ciała
- system utrzymania
- mikroklimat pomieszczeń
- wiek i faza nieśności






kierunek użytkowy:

a. nioski produkujące jaja konsumpcyjne: - w okresie nieśnym białko i zwiększone zapotrzebowanie na Ca

b. nioski produkujące jaja wylęgowe: - typ nieśny i mięsny
- możliwość zatuczenia osobników w okresie odchowu

c. typ mięsny: - dawka zawierająca odpowiednią ilość energii i białka


masa ciała: a. typ nieśny lekki: - 1,7kg
- wolne tempo wzrostu w okresie odchowu
- wysoka nieśność (270-320 jaj)

b. typ nieśny średnio ciężki - 2,3kg
- średnie tempo wzrostu
- nieśność (160-240 jaj)

c. typ mięsny: - bardzo szybkie tempo wzrostu
- koniec odchowu w 42-48 dniu


wiek a rozwój układu pokarmowego:

kurczęta	dorosłe osobniki
- układ pokarmowy jest rozwinięty, jednak nie osiągnął jeszcze pełnej dojrzałości - w pierwszych dniach życia kurczęta korzystają z zapasów zgromadzonych w woreczku żółtkowym - skład mikroflory przewodu pokarmowego dopiero się kształtuje	- całkowicie rozwinięte kosmki jelitowe - stabilna mikroflora przewodu pokarmowego

systemy utrzymania: klatkowy - wymagają bardzo starannego dopracowania receptor mieszanek treściwych,
zapewniających dostarczenie wszystkich składników pokarmowych
- ptaki nie mają dostępu do innych źródeł składników pokarmowych poza
podawaną paszą
- ograniczony ruch zmniejsza zapotrzebowanie na energię
ściółkowy
na wybiegach - wyższe zapotrzebowanie na energię
- dieta musi być uzupełniana większą ilością aminokwasów siarkowych,
niezbędnych w syntezie białka piór (narażone na większą stratę ciepła)

- nioski w klatkach zużywają o 15% mniej energii niż te, które są odchowywane w systemie ściółkowym
- zwiększenie spożycia paszy w przypadku obniżenia temperatury otoczenia

dodatek aminokwasów egzogennych: - zboża zawierają niewielką ilość aminokwasów
- najczęściej białko jest uzupełniane w dawce pokarmowej za pomocą
poekstrakcyjnej śruty sojowej
- niezbędny jest dodatek aminokwasów syntetycznych (egzogennych)
takich jak Met, Lys, Tre

NIOSKI

- kura nioska należy do grupy zwierząt o najwyższej produkcyjności w stosunku do masy ciała
- przy tak dużym obciążeniu fizjologicznym organizmu nioski konieczne jest precyzyjne bilansowanie dawek
pokarmowych lub pełnoporcjowych mieszanek i zapewnienie ptakom doskonałych warunków
środowiskowych
- korzystne jest podawanie nioskom mieszanki o strukturze mielonki wolniej pobieranej przez ptaki

zapotrzebowanie kur niosek na składniki pokarmowe zależy od: - kierunku użytkowania
- hybryd
- rasy
- masy ciała
- wieku
- fazy nieśności
- ilości dziennie pobieranej mieszanki
- systemu utrzymania
- mikroklimatu pomieszczeń
- pory roku

okres żywienia można podzielić na dwie części:

a. okres odchowu niosek - do ok. 20 tyg.
b. okres nieśności - do ok. 20-74 tygodnia

- w żywieniu kur stosujemy mieszanki pełnoporcjowe w postaci kruszonki lub granulatu zawierające
wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w odpowiednich proporcjach

1. Żywienie w okresie odchowu - do ok. 20 tyg. życia

- okres odchowu może decydować o późniejszej użytkowości nieśnej
- tempo wzrostu ptaków powinno być zgodne modelem wzrostu danego hybrydu
- nie wolno przyspieszać dojrzewania płciowego kurek przy ich słabym rozwoju somatycznym
- ptaki przedwcześnie rozpoczynające nieśność produkują drobne jaja i to kosztem organizmu i wcześniej
kończą nieśność
- w okresie odchowu stosuje się w mieszankach kokcydiostatyki stanowiące ochronę przed występowaniem
kokcydiozy (ok. 4 tyg. przed rozpoczęciem nieśności są odstawiane, żeby kury rozwinęły własną odporność)

- ogólnie przez cały okres odchowu można stosować jeden rodzaj mieszanki (Bo ok. 14-15%), także 2-3
fazowe żywienie lub system wolnego wyboru przez kurki koncentratów białkowych i mieszanek zbóż ze
składnikami mineralnymi i witaminowymi
- ostatecznym wyznacznikiem prawidłowego odchowu musi być w sposób ciągły kontrolowana masa ciała
kurek
- zbyt lekkie kurki uzyskują słabą nieśność w początkowym okresie produkcyjności

DO 6-7 TYGODNIA życia ptaków	7-14 TYDZIEŃ życia ptaków	17-20 TYDZIEŃ życia ptaków
- prawidłowy wzrost i rozwój	- harmonijny rozwój organizmu (nieco wolniejsze)	- okres przednieśny
pasza podawana do woli	niższa wartość pokarmowa - do woli karmi się kurki hybrydów lekkich - ściśle określa się ilości podawanej mieszanki ptakom mieszańców średnio ciężkich i mięsnych - kontrola intensywności żywienia zapewnia wyrównane tempo wzrostu całego stada	zwiększone zapotrzebowanie na białko i Ca
dzienne spożycie paszy: 10-40g/dzień/sztukę	dzienne spożycie paszy: 100-120g/dzień/sztukę
E= 11,5-11,7 MJ	E= 11-11,5 MJ	E=11,3-11,5 MJ
BO = 19-19,5% - można obniżyć do 15-16% pod warunkiem zapewnienia właściwej ilości aminokwasów egzogennych	BO= 14,5-15%	BP = 15,5 - 17 %
Ca = 0,9-1%	Ca = 0,8 - 0,9 %	Ca = 2,5-3%
Pdost = 0,4 - 0,45%	Pdost = 0,34 - 0,38%	Pdost = 0,38 - 0,4%
Na = 0,15%	Na = 0,15%	Na = 0,16%

2. Żywienie w okresie nieśności - 20-74 tyg.

- użytkowość nieśna trwa 10-14 miesięcy
- od nioski uzyskuje się średnio 19,6 kg łącznej masy jaj
- szczególnie okres pierwszych 8 tygodni nieśności wymaga intensywnego żywienia, aby młode nioski mogły
uzyskać pełną dojrzałość somatyczną
- nioski w pierwszej kolejności zaspokajają zapotrzebowanie na energię, która determinuje ilość pobieranej
mieszanki, a w niej wszystkich składników pokarmowych
- jedynie dostosowanie zawartości białka, witamin, składników mineralnych do wartości energetycznej
mieszanki może zapewnić prawidłowe żywienie kur
- ilość pobieranej mieszanki limitowana jest mniejszą pojemnością przewodu pokarmowego, wynikającą z
niskiej masy ciała kur
- lekkie, ruchliwe kury pobierają w stosunku do metabolicznej masy ciała więcej energii niż ptaki cięższe
- istotnym elementem w dostosowaniu poziomu energii w mieszankach dla kur do warunków utrzymywania
ptaków jest temperatura pomieszczeń
- wartość energetyczna mieszanek wynika głównie z zawartości wprowadzonych zbóż stanowiących
podstawową masę mieszanki
- poziom włókna surowego w mieszankach dla kur jest elementem, który stwarza możliwości sterowania
ilością zjadanej paszy przez nioski
- niezwykle ważnym skutkiem nieprawidłowości w bilansowaniu aminokwasów mogą być zakłócenia w
syntezie białek jaj, a tym samym zmniejszenie masy jaj
- w chowie kur na ściółce i na wybiegu ptaki mają możliwości wtórnego pobierania składników
pokarmowych, także przez koprofagię, natomiast kury utrzymywane w klatce, nie mające dostępu do
podłoża, muszą otrzymywać szczególnie precyzyjnie zbilansowane mieszanki treściwie
- radykalni przedstawiciele „ekologicznej” koncepcji żywienia drobiu negują konieczność stosowania
premiksów mineralno-witaminowych, traktując je jako wprowadzanie elementów „chemii” do dawek
pokarmowych
- w celu poprawy wybarwienia żółtka stosuje się preparaty zawierające karotenoidy przechodzące wraz z
tłuszczem do żółtka
- kukurydza i susze z zielonek zasobne są w zeaksantynę, luteinę, ogółem ksantofile

	kury lekkie	kury średnie
	nieśność > 85%	nieśność < 85%
masa ciała	1,5kg	1,7kg
spożycie paszy	100g/dzień	105g/dzień
energia	11,5-11,7 MJ	11,3-11,5 MJ
BO	16,5-17,5%	16-17%
włókno	4 %	4,5%
Ca	3,5%	3,6 %
P przysw.	0,37%	0,36%

- kury lekkie wymagają większej koncentracji składników w mieszance pełnoporcjowej niż kury ciężkie
- kury reprodukcyjne i towarowe



- u kur stad reprodukcyjnych do minimum należy ograniczyć stosowanie dodatków paszowych, utrudniają
selekcję

BROJLERY KURZE

- posiadają genetyczny potencjał pozwalający im na szybkie tempo wzrostu
- w doborze materiału rzeźnego istotną cechą jest dobra wydajność poubojowa, niski udział tłuszczu w tuszy,
właściwa jakość mięsa i jego przydatność w przetwórstwie
- jednak aby wykorzystać tę zdolność muszą mieć dostarczoną odpowiednio zbilansowaną paszę i
zapewnione odpowiednie warunki środowiskowe
- żywienie do woli - stały dostęp do paszy i wody

w żywieniu kurcząt stosuje się pełnoporcjowe mieszanki treściwe , których skład dostosowany jest do
okresu odchowu:

prestarter	starter	grower	finisher
	3-14(21) dzień życia	14(21)-35 dzień życia	35-42 dzień życia
	synteza białka	odkładanie białka i tłuszczu w ciele	dojrzewanie tuszki - stanowi dodatkowe abezpieczenie przed ewentualną obecnością kokcydiostatyków, leków i antybiotyków w mięsie i podrobach
			- mieszanki pozbawione kokcydiostatyków
	BO: 21-23% (0,48% Met, 1,2% Lys) E: 12 MJ	BO: ok. 18% (0,36% Met) E: 12,9-13,4 MJ

żywienie zwierząt hodowlanych: - żywienie dawkowane
- oddzielne żywienie samców i samic

- kurczęta muszą mieć cały czas dostęp do paszy i wody, co wiąże się z całodobowym oświetleniem brojlerni
- istnieją możliwości modyfikacji systemu żywienia brojlerów, np. stosowanie jednakowej mieszanki
paszowej o wypośrodkowanym składzie przez cały okres odchowu kurcząt
- czasem uzasadnia się celowość wyodrębniania szczególnego okresu żywienia piskląt i stosowania
mieszanek o ograniczonej zawartości białka i tłuszczu w celu umożliwienia lepszego wchłaniania treści
woreczka żółtkowego
- w standardowym żywieniu brojlerów (przy 5-7 tygodniach odchowu największą ilość białka (21-23% podaje
się kurczętom w pierwszym okresie odchowu, natomiast wyższy poziom energii metabolicznej (12,9-13,4
MJ/kg) w drugim i końcowym okresie
- trawienie i wchłanianie niektórych składników pokarmowych poprawia się wraz z wiekiem kurcząt, w
wyniku rozwijania funkcji wydzielniczych gruczołów przewodu pokarmowego
- przyswajanie energii u brojlerów zwykle przewyższa 50%, przy czym kurczęta starsze lepiej ją wykorzystują
niż młodsze
- od wczesnej fazy wzrostu dobrze trawią i przyswajają białko
- ptaki nie produkują enzymów endogennych trawiących włókno pokarmowe
- nadmiar polisacharydów nieskrobiowych w paszy powoduje zmniejszenie tempa wzrostu i pogorszenie
wykorzystania paszy u kurcząt

makroelementy: Ca 9g, P 6g, Na 1,6g (konieczne dodatkowe wprowadzanie ich do paszy)

- skrobię zbożową trawią bardzo dobrze, gorzej skrobię roślin strączkowych, najgorzej ziemniaków
- pozytywnie na brojlery działają antybiotyki paszowe, probiotyki, substancje zakwaszające, enzymy
rozkładające polisacharydy nie skrobiowe, preparaty zawierające fitazę
- 5-7 dni przed ubojem nie stosuje się kokcydiostatyków

PASZE TREŚCIWE

ZIARNA ZBÓŻ:

- podstawowa pasza treściwa

- duża zawartość SM (85-90%), w tym dużo skrobii (45-70%)

- wysoka strawność substancji organicznej

- wysoka zawartość energii

- mało tłuszczu i ubogie w składniki mineralne

- fosfor, to w 50% fosfor w związkach organicznych słabo przyswajalnych

- duża twardość ziarna (gniecenie lub śrutowanie przed podaniem)

- ilość energii w dawkach:

Drób – 60-85%

Su – 10-40%

Bo mleczne i Ov – 5-25%

Kukurydza

E = 13,8 MJ
BO = 94 g/kg

- pasza wysokoenergetyczna (duża zawartość skrobi, duża zawartość tłuszczu 4-5%)
- niewielka ilość włókna
- pasza wybitnie węglowodanowa
- białko o niskiej wartości biologicznej
- niedobór aminokwasów egzogennych: lizyny i metioniny, tryptofanu (dawki pokarmowe z większym
udziałem kukurydzy wymagają zbilansowania aminokwasów)
- posiada dużo tłuszczu
- prawie nie zawiera substancji antyodżywczych

- zastosowanie w żywieniu trzody chlewnej i drobiu
- wycofywana z dawki pokarmowej trzody chlewnej w końcowym okresie odchowu (powoduje zmianę barwy
słoniny na żółtą
- w połączeniu ze śrutą sojową może być wykorzystywana w żywieniu wszystkich gatunków
- ziarno twarde, wymaga śrutowania


Pszenica

E = 12,8 MJ
BO = 119 g/kg

- podstawowe zboże w żywieniu człowieka
- wykorzystywana również w żywieniu drobiu (do 50% dawki) i trzody chlewnej
- przy stosowaniu dużej ilości pszenicy niezbędny jest dodatek karotenoidów
- zawiera arabinoksylany zwiększające lepkość treści pokarmowej u młodych zwierząt
- duża zawartość białka
- brak ograniczeń w stosowaniu paszy (smaczna i łatwostrawna)
- podawanie tucznikom w nadmiernych ilościach - obtłuszczanie tusz
- ziarno najlepiej podawać w postaci grubej śruty (tuczniki) lub w formie granulowanej (ptaki)
- w żywieniu koni musi być zmieszana z innymi paszami (bardziej włóknistymi) by zapobiec kolce
- w żywieniu bydła i owiec mieszana z innymi zbożami, śruta grubo zmielona

Jęczmień

E = 11,8 MJ
BO = 110 g/kg

- stosujemy w żywieniu drobiu niosek i stad rodzicielskich
- ze względu na dużą zawartość włókna nie stosuje się dużych ilości tego zboża w żywieniu kurcząt brojlerów
(do 10%)
- wykorzystywany w żywieniu trzody chlewnej
- stosowany w żywieniu koni, jako zamiennik owsa
- zawiera β-glukany zwiększające lepkość treści w przewodzie pokarmowym

Pszenżyto

- skrzyżowanie pszenicy i żyta (mniejsze wymagania glebowe, większa wydajność i wyższa wartość odżywcza)
- posiada dużo białka (jest ono bogatsze w Lys niż białko pszenicy)
- ma mniej substancji antyodżywczych i wyższą strawność składników pokarmowych niż żyto
- dobre wyniki w tuczu świń
- dobre w żywieniu drobiu (mieszanki dla starszych kurcząt i niosek)
- u Ru może zastępować inne zboża bez ograniczeń

Żyto

- typowe zboże chlebowe
- dużo węglowodanów, mało tłuszczu i włókna (podobne do pszenicy)
- w porównaniu z pszenicą ma mniej białka, ale o większej wartości odżywczej (więcej Lys)
- niska strawność - dużo subst. antyodżywczych
- w zbyt dużych ilościach (zwłaszcza u młodych) powoduje zaburzenia w trawieniu i objawy zatruć
- w ziarnach może być sporysz
- śruta żytnia najczęściej jest stosowana w żywieniu trzody chlewnej, zwłaszcza tuczników
- w mniejszych ilościach podawana innym gat. zwierząt
- nie jest dobrą paszą dla drobiu (niechętnie pobierana, powoduje biegunki)
- świeże jest niebezpieczne dla koni - może powodować kolkę (morzysko)

Owies

- ziarno owsa pozbawione plewek przez łuskanie posiada wartość energetyczną jak kukurydza
- smaczne, zdrowe zboże
- dobry w żywieniu rozpłodników (ogierów, buhajów, knurów i tryków)
- dobra pasza dla owiec i świni
- konie, krowy
- nie stosowany w żywieniu brojlerów kurzych
- stosowany w tuczu gęsi

PRODUKTY UBOCZNE PRZEMYSŁU:

Poekstrakcyjna śruta sojowa

E = 9,2 MJ
BO = 450 g/kg
P = 2,2g/kg

- lektyny i inhibitory trypsyny zostają unieszkodliwione w procesie tostowania
- posiada wysoką wartość biologiczną białka (bogate w aminokwasy egzogenne, zwłaszcza w lizynę)
- duża zawartość fosforu (zboża mają ok. 1,1-1,6 g/kg)
- wykorzystywana w żywieniu: - drobiu
- trzody chlewnej
- młodych przeżuwaczy
- psów
- kotów

- podstawowy składnik paszy dla psów i kotów (wysokobiałkowa śruta sojowa)

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa

E = 7,8 MJ
BO = 351 g/kg

- zawiera substancje antyżywieniowe - glukozynolany (zaburzenie metabolizmu jodu i hormonów tarczycy)
- duża zawartość włókna (ok 12 %), dlatego u drobiu może stanowić do 10% dawki
- stanowi bogatsze źródło składników mineralnych niż śruta sojowa


+ pszenżyto, żyto, owiec
+ poekstrakcyjna śruta słonecznikowa, arachidowa (różnice pomiędzy śrutą poekstrakcyjną, ekspelerem a makuchem)
+ wywar kukurydziany (świeży i suszony)
+drożdże piwne, młóto, kiełki (świeże, suszone, kiszone)
+ wysłodki, melasa
+ otręby
+ serwatka, maślanka, mleko odtłuszczone
+ mączka rybna, mączka z krwi

a. śrutę poekstrakcyjną (1-2% tł.)
b. makuch (8-12% tł.) - przez tłoczenie drobno zmielonych i podgrzanych nasion za pomocą prasy
hydraulicznej
- otrzymuje się twarde tafle kruszone przed podaniem zwierzętom
c. ekspelery (5-8% tł.) - przy zastosowaniu pras ślimakowych bądź wrzecionowych w wysokiej temp.
- w postaci drobnych grudek
d. wytłoki (10-14% tł.)

PASZE TREŚCIWE

Kukurydza
E = 13,8 MJ
BO = 94 g/kg

- pasza wysokoenergetyczna (duża zawartość skrobi, duża zawartość tłuszczu 4-5%)
- niewielka ilość włókna
- pasza wybitnie węglowodanowa
- białko o niskiej wartości biologicznej

- najwyższa wartość energetyczna ze wszystkich zbóż uprawianych w PL
- niedobór aminokwasów egzogennych: lizyny i metioniny, tryptofanu (dawki pokarmowe z większym udziałem

kukurydzy wymagają zbilansowania aminokwasów)
- posiada dużo tłuszczu
- prawie nie zawiera substancji antyodżywczych ( β- glukan)

- ziarna smaczne, chętnie zjadane, dobrze trawione

- zawiera dużo TOKOFEROLU i KSANTOFILI nadają intensywne zabarwienie żółtku jaja i skórze tuczników

- tłuszcz bogaty w nienasycone kwasy tłuszczowe

- kiedy dużo kukurydzy zółtawa, miękka słonina

- zastosowanie w żywieniu trzody chlewnej i drobiu(brojlerów i kur niosek)
- wycofywana z dawki pokarmowej trzody chlewnej w końcowym okresie odchowu (powoduje zmianę barwy
słoniny na żółtą
- w połączeniu ze śrutą sojową może być wykorzystywana w żywieniu wszystkich gatunków
- ziarno twarde, wymaga śrutowania


Pszenica
E = 12,8 MJ
BO = 119 g/kg

- podstawowe zboże w żywieniu człowieka
- wykorzystywana również w żywieniu drobiu (do 50% dawki) i trzody chlewnej
- przy stosowaniu dużej ilości pszenicy niezbędny jest dodatek karotenoidów

- wysoka koncentracja energii

- pasza smaczna, łatwostrawna
- zawiera arabinoksylany zwiększające lepkość treści pokarmowej u młodych zwierząt
- duża zawartość białka
- brak ograniczeń w stosowaniu paszy (smaczna i łatwostrawna)

- stosowana w żywieniu wszystkich grup produkcyjnych Su
- podawanie tucznikom w nadmiernych ilościach obtłuszczanie tusz
- ziarno najlepiej podawać w postaci grubej śruty (tuczniki) lub w formie granulowanej (ptaki, nie oblepia dzioba)
- w żywieniu koni musi być zmieszana z innymi paszami (bardziej włóknistymi) by zapobiec kolce
- w żywieniu bydła i owiec mieszana z innymi zbożami, śruta grubo zmielona
- substancje antyodżywcze:

- rezorcynole

- β-glukany

- lektyny aglutynacja komórek

Jęczmień
E = 11,8 MJ
BO = 110 g/kg

NEL = 7,4 MJ

- główne zboże paszowe uprawiane w Polsce

- wysokie plony na glebach lepszych

- skarmia się ozimy i jary

- wyższa wartość energii od owsa, ale niższa niż pszenica i kukurydza.

- może być stosowane w dużych ilościach jako jedyne zboże w opasie Bo i jagniąt

- stosujemy w żywieniu drobiu niosek i stad rodzicielskich
- ze względu na dużą zawartość włókna nie stosuje się dużych ilości tego zboża w żywieniu kurcząt brojlerów
(do 10%)
- wykorzystywany w żywieniu trzody chlewnej(dobre przyrosty)

- tuczniki mają twardą i jędrną słoninę
- stosowany w żywieniu koni, jako zamiennik owsa

- podając opasom wytwarzane są duże ilości kw. pirogronowego a mniej kw. octowego w żwaczu wysokie przyrosty dzienne
- zawiera β-glukany zwiększające lepkość treści w przewodzie pokarmowym obniża wykorzystanie składników pokarmowych

- skarmiana w postaci:

- śruty (Su)

- grubsza (Bo)

- bez śrutowania (Ov)

- opieczone, podgrzane – kurczęta

- substancje antyodżywcze:

- rezorcynole niewielkie ilości, wrażliwe zwierzęta młode, negatywny wpływ na wzrost i zdrowie

- polisacharydy nieskrobiowe (np. β- glukany) zmniejszenie tempa wzrostu, pogorszenie wykorzystania paszy,

obniżenie wykorzystania energii, obniżenie wchłaniania wit. D

- Cataniny koagulacja białek śliny i śluzówki j. ustnej, co nadaje cierpki smak paszy i obniża jej spożycie,

podrażniają przewód pokarmowy

Poekstrakcyjna śruta sojowa

E = 9,2 MJ
BO = 450 g/kg
P = 2,2g/kg

- lektyny i inhibitory trypsyny zostają unieszkodliwione w procesie tostowania
- posiada wysoką wartość biologiczną białka (bogate w aminokwasy egzogenne, zwłaszcza w lizynę)
- duża zawartość fosforu (zboża mają ok. 1,1-1,6 g/kg)
- wykorzystywana w żywieniu: - drobiu
- trzody chlewnej
- młodych przeżuwaczy
- psów
- kotów

- podstawowy składnik paszy dla psów i kotów (wysokobiałkowa śruta sojowa)

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
E = 7,8 MJ
BO = 351 g/kg

- zawiera substancje antyżywieniowe - glukozynolany (zaburzenie metabolizmu jodu i hormonów tarczycy)
- duża zawartość włókna (ok 12 %), dlatego u drobiu może stanowić do 10% dawki
- stanowi bogatsze źródło składników mineralnych niż śruta sojowa

????

Pszenżyto

NEL= 7,78 MJ

- skrzyżowanie pszenicy i żyta

- większe wartości odżywcze niż żyto

- skrobia – 50-60% SM

- białko bogate w lizynę

- mniej substancji antyodżywczych niż w życie można podawać duże ilości tego zboża

- dobra pasza w tuczu dla Su ( w drugim okresie może być nawet jedyną paszą)

- skład chemiczny ziaren zmienia się wraz z zawartością wody

- nioski i starsze kury - 30-40% mieszanki

- brojlery – 20% mieszanki

- Ru może zastępować inne zboża bez ograniczeń

- substancje antyodżywcze

- rezorcynole

- β- glukany

- zanieczyszczenia naturalne

- sporysz – przetrwalnik grzyba buławianki czerwonej, zawiera alkaloidy, trujące dla wszystkich ssaków

Żyto

NEL = 8,11 MJ

- głównie zboże chlebowe

- dużo cukrów

- dużo mniej BO niż pszenica, ale większa wartość odżywcza ( zawiera dużo lizyny)

- niska strawność BO

- mniej smaczne

- podawane w dużych ilościach zaburzenia w trawieniu, objawy zatruć (szczególnie u młodych)

- śruta żytnia – najczęściej w żywieniu Su, zwłaszcza tuczników

- nie podawać maciorkom karmiącym i prosiętom (maciory luźne 20-40% w mieszance)

- inne gatunki trzeba przyzwyczaić do tego zboża

- nie może być podawana bezpośrednio po zbiorze wywołuje silne zaburzenia trawienia, kolka(Eq)

- skarmiać 6-8 tyg po zbiorze

- nie jest dobrą paszą dla drobiu – wywołuje biegunki, depresje wzrostu(starsze 10% mieszanki, nioski 20%)

- Ov chętnie jedzą, może być jedyną paszą zbożowną jagniąt, całe lub ześrutowane

- Eq robocze – 3-4 kg/ dzień

- Eq młode i zarodowe nie podawać

- Bo mleczne śruta do 2kg/ dzień ( jak za dużo to zła jakośćmleka)

- bo opasowe do 3kg/dzień

- często zanieczyszczone sporyszem

- substancje antyodżywcze (rezorcynole, β-glukany, pentozany- zmniejszają strawność białka)

Owies

- w ostatnich latach mniejsze znaczenie w żywieniu jak dawniej

- nie porywa zapotrzebowania na EN przy intensywnej produkcji

- duża zawartość włókna

- sporo białka – Lys i Arg

- dużo witaminy E i B1

- smaczne, chętnie pobierane

- największe zastosowanie w żywieniu Eq

Eq robocze razem z sieczką żytnią/pszenną, lekko zwilżone, od 2-8 kg dziennie

- dla innych gatunków śrutowane albo gniecione

- dobra pasza dla rozpłodników

- może być podawana jako pierwsza pasza treściwa dla źrebiąt i cieląt

- krowy mleczne – 2-3 kg/dzień

- dobry dla Ov hodowlanych i Su prośnych

- NIE karmić brojlerów

- małe zastosowanie w tuczu Su

- Eq- nie podawać ziarna zaraz po zebraniu schodzenia ukł. pokarmowego

- substancje antyodżywcze: malutko rezorcynoli, β-glukany

Bobik

NEL= 7,57 MJ

- białko to głównie albuminy i globuliny

- białko ubogie w aminokwasy siarkowe

- niska zawartość tłuszczu

- wysoka zawartość celulozy (obniża to strawność białka)

- Su rosnące – do 20% mieszanki

- lochy, knurki hodowlane – nie podawać

- kury nioski – nie podawać

- młode kurczęta – do 5% mieszanki

- kurczęta rzeźne – do 10% mieszanki

- krowy wysokomleczne – nie podawać

- cielęta powyżej 12 msc i opasy – 10% mieszanki

- ograniczone stosowanie w żywieniu monogastrycznych – dużo substancji antyodżywczych

- substancje antyodżywcze

Taniny – zmniejszają strawność składników pokarmowych

Czynnik antytrypsynowy – gorsze wykorzystanie białka pasz

Lektyny

Wicyna i konwicyna – zmniejszenie masy, wylęgowości jaj, krwiste plamy w żółtku

Α- galaktozydazy – wzdęcia, gorsze wykorzystanie energii paszy

groch

NEL = 7,34 MJ

- białko – głównie albuminy, globuliny, gluteiny

- komponent pasz dla drobiu i Su

- białko bogate w lizynę a ubogie w aminokwasy siarkowe

- dobra strawność składników pokarmowych wysoka wartość energetyczna nasion

- rosnące Su – 20-45% w mieszance sruty grochowej

- lochy prośne – do 15% mieszanki

- lichy karmiące – do 25% miesznaki

- kurczęta brojlery – 25-30% mieszanki

- kury nioski – 15-20% mieszanki

- dobra pasza uzupełniająca dla krów mlecznych – do 6,5 kg/dzień

- opasy – 2-2,5 kg/dzień

- niewielkie ilości substancji antyodżywczych, nie wpływają na wartość pokarmową grochu

Łubiny

NEL = 7,5 MJ

- w PL uprawiane 3 gatunki: biały, żółty, wąskolistny

- na pasze tylko nasiona odmian słodkich o niskiej zawartości alkaloidów

- białko ubogie w Met, Trp, Lys

- duża zawartość Cystyny (większa niż norma dla Su i drobiu)

- biało dobrze trawione przez Su i drób, intensywny rozkład w żwaczu

- prawie brak skrobi wśród węglowodanów (głównie glukoza, glaktoza, arabinoza nie są trawione przez drób (niska zawartość energii dla nich)

- wysoka zawartość WS

- strawność WS u Su wysoka

- substancje antyodżywcze (α-galaktozydazy, alkaloidy- uszkadzają ukł. nerwowy, zawartośćnie powinna przekraczać 0,03% SM)

-Su – wrażliwe na substancje antyodżywcze

- tuczniki – do 5% mieszanki w I okresie tuczu, do 10% w II (mieszanki trzeba usupełniać w Lys, Met, Trp!!!)

- drób – niska wartość energetyczna i skład aminokwasowy

- Bo opasowe – 1,8 kg/dzień

- jagnięta – może stanowic nawet 1/3 masy dawki

Soja

- nasiona to dobre źródło aminokwasów egzogennych i energii

- wartość pokarmową dla monogastrycznych ograniczają lektyny, białka o działaniu immunogennym oraz inhibitory trypsyny i chymotrypsyny inhibitory Kunitza i Bowmana-Birka (u młodych zahamowanie wzrostu, słabiej reagują na ich działanie prosięta i cielęta, mocniej kurczęta i gęsi, są unieczynniane przez ogrzewanie)

- Ru niewrażliwe na inhibitory

- kurczęta, prosięta, cielęta – nasiona ogrzewane lub ekstrudowane

- starsze zwierzęta – reakcja na surowe nie tak mocna, można dodawać niewielką ilość do mieszanek

Rzepak 00 (dwuzerowy)

- rzepak podwójnie ulepszony

- nasiona zawierają dużo P, ale w formie fitynianów – nieprzyswajalne dla drobiu

- muszą być dobrze rozdrobnione, bo inaczej znaczna część nie będzie trawiona

- substancje antyodżywcze – mała ilość glukozylanów, większa ilość ogranicza wartość paszową, bo powoduje

zmiany w metabolizmie

- przy karmieniu dużą iloscią rzepaku mleko i masło mogą nabrać nieprzyjemnego smaku i zapachu

- loszki knurki – nie podawać

- tuczniki – do 10% dawki (ale robi się miękki tłuszcz)

- cielęta – do 12% mieszanki

- krowy mleczne – 1,5-2kg/dobę

- opasy – 5-10% dawki – korzystnie wpływa na pobieranie paszy, jakość mięsa, obniżają zawartość cholesterolu w

mięsie

- kurczęta, indyki, kaszki rzeźne – 10-15% dawki

- kury nieśne – 10% dawki (więcej obniża nieśność i masę jaj, rodzą się mniejsze kurczęta)

- synapina – znajduje się w nasionach, powoduje rybi zapach jaj

Poekstrakcyjna śruta sojowa

- wysoka wydajność z nasion ( ok. 80% bo zawierają mało oleju)

- dużo B i mało WS(gdy jest obłuszczana)

- tostowanie soi obniża aktywność inhibitorów trypsyny i lektyn, a zapewnia optymalną ilość BO

- dobre źródło niezbędnych aminokwasów (dużo Lys), a ograniczającym aminokwasem jest met

- wysoki poziom ES i EM

- 2x więcej P niż w zbożach (70% fosforu w postaci kwasu fitynowego, który podczas przerobu przechodzi w kompleks fitynowo-białkowy i obniża dostępność Ca, Mn, Cu, Zn)

- smaczna, stosowana w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt

- największa strawność jelitowa białka u Si wśród śrut

- substancje antyodżywcze (inhibitory trypsyny i lektyny)

Poekstrakcyjna śruta słonecznikowa

- białko uboższe w Lys, więcej Met (w porównaniu do śr. Sojowej)

- długie ogrzewanie obniża strawność białka i dostępność aminokwasów

- zawiera dużo Na, S, wit. B, karoten

- więcej C niż P (dlatego Ca łatwo dostępne dla zwierząt)

- Su – nie poleca się(za mało Lys)

- Ru – śruta z pełnych nasion

- odtłuszczona zawiera 40% BO, 12% WS

Poekstrakcyjna śruta rzepakowa

- największy udział w krajowej produkcji paszy z nasion oleistych

- surowcem są nasiona podwójnie ulepszonego rzepaku 00 ozimego.

- dość zróżnicowany skład – zależy od metody wydobycia tłuszczu z nasion.

- wytłoki mają więcej TS od śruty, więcej substancji szkodliwych (myrozynazy – gdy w procesie produkcji nie

zinaktywowano)

- mniej Lys, więcej Met i Tre ( w porównaniu ze śrutą sojową)

- u monogastryków strawność mniejsza niż śruty sojowej

- wysoka zawartość WS mniej energii

- zawierają więcej związków mineralnych (Ca, Fe, Mn, P, Mg,Se) ale są one gorzej dostępne przez obecność kwasu fitynowego (należy dodawać Zn)

- stosowana w żywieniu wszystkich gatunków zwierząt

- niska wartość energetyczna

- niska strawność aminokwasów

- nioski – do 10% dawki

- Su – do 12% dawki

- pod względem zawartości składników odżywczych 1kg sruty rzepakowej = 0,6 kg śruty sojowej

- substancje antyżywieniowe (glukozynolany, taniny, saponiny)

Poekstrakcyjna śruta arachidowa

BO= 495g

- uzyskiwana z orzecha ziemnego

- zawartość tłuszczu – 1% śruta, 8% ekspeller

- niska wartość biologiczna białka – niedobór lys, met, Tre

- mniej składników mineralnych i witamin niż śruta sojowa

- stosowana dla różnych gatunków zwierząt

- zalecana dla Su i niosek

- substancje antyodżywcze (aflatoksyny- Aspergillus flavus – porażają paszę, rakotwórcze, uszkodzenie narządów,

gazowanie sruty amoniakiem inaktywuje aflatoksynę)

Różnice pomiędzy śrutą poekstrakcyjną, ekspelerem, makuchem

Śruty poekstrakcyjne – pozostałości nasion oleistych po wyekstrachowaniu z nich tłuszczu za pomocą rozpuszczalników organicznych (benzyny). Zawartość tłuszczów ok. 1%

Ekspellery – powstają po wyciśnięciu oleju przez prasy wrzecionowe lub ślimakowe, mają postać drobnych, twardych kawałków/płatków. Zawartość tłuszczu ok. 5% głównie z importu.

Makuchy- pozostałości po tłoczeniu oleju z rozdrobnionych nasion oleistych w prasach mechanicznych lub hydraulicznych. Mogą zawierać 8-kilkunastu % tłuszczu.

Wspólne: są to produkty wysokobiałkowe, śruta rzepakowa<38%, sojowa <46%, arachidowa<53%

Wywar kukurydziany

- powstaje przy produkcji spirytusu, po oddestylowaniu spirytusu z zacieru

- większa zawartość białka właściwego niż w surowcu(drożdże w procesie fermentowania wytwarzają własne białka o

wyższej wartości biologicznej)

- 85% BO o wysokiej wartości biologicznej

- witamina B – bardzo cenny składnik

- mało składników mineralnych

- łatwostrawny( bo WS rozgotowane)

- podawać ciepły – zimny jest szkodliwy

- szybko ulega fermentacji (zalecane kiszenie i suszenie)

- stymuluje produkcję mleka

- dobre uzupełnienie białka i energii

- podawany w dużych ilościach powoduje zaburzenia przewodu pokarmowego + przyczyna grudy wywarowej u Bo i Eq (zaczerwienienie, obrzmienie skóry, pęcherze z wysiękiem, strupy w okolicy stawów skokowych)

- Bo mleczne – 30kg/dzień

- Bo cielne – nie podawać

- Bo opasowe – 10L/ 100kg masy ciała

Drożdże piwne

NEL = 6,25 MJ

BO = 45% SM

- pochodne przemysłu rolnego

- produkt pozostały przy produkcji piwa

- większa trwałość i zawartość składników pokarmowych

- dużo BO, w skład którego wchodzą albuminy i pepsyny

- bardzo wysoka wartość biologiczna białka (prawie równa wartości białka zwierzęcego)

- Su – dobre przyrosty, gdy drożdże podawane są z ziaren

- SM – ok. 90%

- naświetlanie drożdży promieniami UV stymuluje produkcję mleka i zwiększa zawartość witaminy D, stosuje się je u młodzieży, co zapobiega krzywicy

- Su – 0,25-0,5 kg/dzień

- Bo mleczne - <1kg stopniowo

- Eq – 0,5-1kg/dzień z paszą węglowodanową

- drób – cenny dodatek białkowy

Młóto(wysłodziny)

- największa ilość odpadów z browarów

- są to nierozpuszczalne części podczas hydrolizy enzymatycznej

- 75% zw. Azotowych, 80% TS,

- świeże ma postać gęstej paszy

- pasza nietrwała (ok 80% wody + składniki fermentujące

- duża zawartość WS, niewielka energii (dlatego uzupełnia się śrutą zbożową)

- najlepiej podawać jeszcze ciepłe (szybko pleśnieje i kwaśnieje)

- pasza wartościowa, stosowana w żywieniu Ru i monogastrycznych

- w dużych ilościach powoduje biegunki

- bardzo dobrze wpływa na ilość i jakość mleka

- Bo mleczne – 10-20kg/dzień

- Bo opasowe – 5 kg/dzień

Młóto kiszone – najczęściej stosowana forma konserwowania, składem podobne do świeżego

Młóto suszone – rzadko stosowane(droga produkcja)

Kiełki (świeże, suszone, kiszone)

BO = 28% SM

NEL = 5,6 MJ

WS= 13%

Kiełki słodowe – produkt uboczny produkcji piwa

Kiełki jęczmienne – powstają w procesie suszenia i oczyszczania skiełkowanego jęczmienia, składają sięz kiełów, korzonków, połamanych ziaren i plewy

- barwa od jasnej do ciemnobrunatnej

- przyjemny zapach

- wysoka wartość pokarmowa

- dużo, bardzo dobrze rozpuszczalnych węglowodanów

- drobna struktura

- cenna pasza dla wszystkich gatunków zwierząt

- smaczna, ale tylko jak jest świeża

- higroskopijne – szybko pleśnieją (przechowywać w suchych i przewiewnych magazynach)

- Bo mleczne i opasy – 2-3kg/dzień (jak za dużo to specyficzny zapach mleka)

- tuczniki – 0,5-1kg moczonych

- Bo wysokocielne i maciory prośne i karmiące – NIE PODAWAĆ

- Eq- 2kg

- Ov – do 0,3 kg

Wysłodki

- produkt uboczny przeróbki buraków cukrowych na cukier

- pasza sezonowa

- po wysuszeniu są paszą treściwą węglowodanową

- cenna dla Bo w okresie letnim, można poddawać melasowaniu oraz amoniakowaniu, co zwiększa wartość białka

- bardzo mało tłuszczu

- dużo białka właściwego

- mało związków mineralnych

- mdły smak

- poddaje się suszeniu ( zwiększenie suchej masy)

- skarmia się głównie Bo

- temperatura 70oC niszczy bakterie mlekowe

- Bo opasowe – 40-50kg

- krowy – 20 kg

- Eq – do 5 kg w mieszankach z sieczką

- Su – do 20 kg/dzień (odparowane)

Otręby

- otrzymuje się po przemiale zbóż na mąkę lub kaszę (przechodzi do nich okrywa nasienna, obielmo, zarodek)

- w porównaniu z ziarnami – WIĘCEJ BO,TS, WS, witamin, związków mineralnych

- pasza dietetyczna

- dla wszystkich zwierząt

- działanie rozwalniające i mlekopędne

- Bo po ciąży i Su – dodatek do mieszanek

- komponent mieszanek treściwych, zastępujących część zboża

- otręby o dużej zawartości WS mają ograniczone zastosowanie w żywieniu drobiu i Su

- niska wartość energetyczna paszy (odpowiednia dla brojlerów)

Otręby żytnie – dla starszych, opasowych, pracujących, nie wskazane dla młodzieży

Otręby jęczmienne – ograniczone u monogastycznych

Otręby owsiane – żywienie Eq i Ru

Otręby kukurydziane – dla starszych opasów, Su, krów, NIE DLA KONI- łatwo pęcznieje = kolki

Bo mleczne – 1-3kg/dzień

Sybstancje antyżywieniowe – piasek, sporysz, pentozany

Mączka rybna

- pochodzenia zwierzęcego

- z ryb+nie nadających się odpadów przy produkcji filetów

- komponent mieszanek przemysłowych w zywieniu drobiu, Su, Car, cieląt

- dużo białka (40-80%), w nim dużo aminokwasów egzogennych, szczególnie Lys

- zapach tranu, widoczne rozdrobnione łuski i ości

- wysoka strawność białka (90%)

- surowce są podgrzewane, co powoduje zniszczenie patogenów (salmonella) i rozkład wielu witamin

- zmienny skład chemiczny

- TS 2-20% (ale doża wartość nie jest wskazana, kwasy nienasycone obniżają jakość słoniny u tuczników i mają ujemny wpływ na smak mięsa

- bogate w Ca, P, Se

- Su, drób – do 10% dawki

- droga – dlatego stosuje się małe ilości, na uzupełnienie aminokwasów egzogennych

Mączki z krwi