Klasyfikacja zjawisk finansowych i rachunki strumieni finansowych.
Zjawiska finansowe można analizować w 4 podstawowych ujęciach:
Podmiotowym, podejście instytucjonalne ( najważniejszy jest podział instytucji finansowych na bankowe i nie bankowe)
Przedmiotowym ( transakcje ekwiwalentne, transferowe, kredytowe)
Instrumentalnym (zjawiska finansowe mają zawsze postać instrumentów)
Funduszowym (podstawową formą organizacyjną, która umożliwia gospodarowanie pieniądzem jest fundusz)
Zjawiska finansowe są najczęściej klasyfikowane według 2 kryteriów: podiotowego i przedmiotowego.
Biorąc pod uwagę kryterium podmiotowe wyróżniamy:
Finanse przedsiębiorstw
Finanse państwa i jednostek samorządu terytorialnego (publiczne)
Finanse banków i instytucji kredytowych
Finanse przedsiębiorstw i instytucji ubezpieczeniowych
Finanse ludności (gospodarstw domowych)
Biorąc pod uwagę kryterium przedmiotowy wyróżniamy:
Przychody i wydatki pieniężne ekwiwalentne (strumienie ekwiwalentne, rynkowe)
Przychody i wydatki pieniężne nie ekwiwalentne (strumienie nie ekwiwalentne, tzw. Transfery)
Przychody i wydatki pieniężne kredytowe (strumienie kredytowe)
Analiza strumieni pieniężnych polega na budowie macierzy przepływów dla całej gospodarki lub poszczególnych sektorów. W najprostszym, najbardziej zagregowanym ujęciu występują 2 sektory:
Publiczny (SPUB)
Prywatny (niepubliczny - SN)
Duży stopień agregacji macierzy przesądza o małej wartości poznawczej i informacyjnej przepływów pieniężnych. Macierz bardziej zdezagregowana w rozbiciu na podsektory, dostarcza pełniejszego obrazu.
| Macierz 2x2 | SPUB | SN |
|---|---|---|
| SPUB | X(SBUB, SPUB) | X(SPUB, SN) |
| SN | X(SN, SPUB) | X(SN, SN) |
Ruchy strumieni finansowych najczęściej analizowane są w sześciu sektorach gospodarki, do których należą:
Sektor przedsiębiorstw (P)
Sektor gospodarstw domowych ©
Sektor publiczny (G)
Sektor inwestycji (I)
Sektor bankowo – kapitałowy (B)
Sektor zagraniczny (Z)
Przepływy finansowe mogą być więc przedstawiane, albo
W postaci operacji międzysektorowych w formie macierzy ( w której w wierszach mamy przychody każdego z sektorów otrzymane od innych sektorów, natomiast
Sektorowe przepływy finansowe
| Wyszczególnienie | P | G | C | B | Z | Łącznie |
|---|---|---|---|---|---|---|
P G C B Z |
390 164 149 20 135 |
50 30 230 - - |
250 38 - 91 - |
33 78 - 5 - |
135 - - - - |
858 310 379 116 135 |
| Łącznie | 858 | 310 | 379 | 116 | 135 | 1798 |
Przykład rachunków strumieni pieniężnych sektora publicznych sektora publicznego w gospodarce narodowej
| Wydatki | Kwota | Dochody | Kwota |
|---|---|---|---|
|
A B C D |
|
E F G H |
| Razem | A+B+C+D | Razem | B+F+G+H |
Przykłady rachunku finansowego przedsiębiorstwa: wyniki finansowe
| Źródła | Zastosowanie |
|---|---|
Sprzedaż na rynku krajowym 690 Sprzedaż eksportowa 135 Odszkodowania z ubezpieczeń 15 |
Zakup towarów z importu Cło Zużycie materiałów i usług Płace Składki na ubezpieczenia społeczne Podatki Składki na ubezpieczenia majątkowe Amortyzacja Zysk netto |
| Razem 840 | Razem 840 |
Funkcje finansów
Funkcje finansów mogą mieć charakter bierny bądź czynny. Bierny, jeżeli służą do rejestracji w ujęciu finansowym procesów zachodzących w sferze realnej, np. rejestr przychodów ze sprzedaży. Czynny, jeżeli finanse i instrumenty finansowe wykorzystywane są do aktywnego wpływu na to co dzieje się w gospodarce i systemie finansowym, wykorzystywane do realizacji pewnych celów, choćby politycznych.
W ujęciu makroekonomicznym:
Rozdzielcza (realizowana metodą budżetową i kredytową) Fn = P – Wr – Wk
Polega na przesuwaniu za pomocą pieniądza wartości materialnych, dóbr i usług, między różnymi działami gospodarki. Głównie między sektorem publicznym rynkowym. Podstawowym przejawem jest kształtowanie funduszy nabywczych. Fundusz nabywczy to ta część środków nabywczych jakiejś jednostki gospodarującej, którą jednostka może swobodnie dysponować po wywiązaniu się z płatności i charakterze przymusowym, np. podatków i odsetek od kredytów i pożyczek. Wysokość funduszy nabywczych kształtowana jest przez politykę państwa (fiskalną i monetarną). Polityka finansowa polega z jednej strony na kształtowaniu przychodów, a z drugiej wydatków. Metoda budżetowa kształtuje(rozdziela) środki na zasadzie bezzwrotnej, fundusz nabywczy zwiększa się lub zmniejsza w sposób trwały. W metodzie kredytowej zasilenie finansowe ma charakter zwrotny, ponieważ dochody z tytułu kredytu jedynie czasowo zwiększają fundusz nabywczy jednostki gospodarująco.
Kontrolna
Może być wykorzystana zarówno makro jak i makroekonomicznej. Polega na wykorzystaniu związków ruchu pieniądza z ruchem towarów i usług w celu uzyskania informacji i sygnałów o przebiegu procesów gospodarczych, informacji z przebiegu zjawisk finansowych. Wyróżnia się trzy cechy funkcji kontrolnej: ogólność (informacje o przebiegu zjawisk mają charakter zagregowany, wyrażone są w pieniądzu, w konkretnych kategoriach finansowych) wieloznaczność (ogólne informacje) szybkość i bezpośredniość (informacje otrzymujemy po uruchomieniu strumienia informacji)
Stymulacyjna
Związana jest z aktywnym wykorzystaniem różnego rodzaju narzędzi finansowych, tj. ulgi inwestycyjne, ulgi podatkowe, subwencje, dotacje, w celu oddziaływania na zachowania i decyzje podmiotów gospodarujących.
Kredytowa
Alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna (realizowana przez państwo i władze publiczne
W ujęciu mikroekonomicznym:
Parametryczna (aspekt rachunku ekonomicznego)
Polega na takiej konstrukcji systemu finansowego, stóp procentowych, doborze wskaźników i norm, które służą podejmowaniu prawidłowych, opartych na rachunku ekonomicznym decyzji finansowych. Przykładem źle dobranego parametru są zbyt niskie stopy procentowe które powodują zbyt częste zadłużanie się przedsiębiorstw.
Zasileniowa (aspekt zasilania)
Związana z gromadzeniem środków. Mogą pochodzić z własnej aktywności, bądź działalności gospodarczej, z różnego rodzaju transferów, np. zasiłki, renty, emerytury.
Motywacyjna (aspekt pobudzania)
Polega na wykorzystaniu bodźców materialnych w celu wywołania pożądanej reakcji podmiotów.
W ujęciu systemowym niezmiennie ważna funkcja systemu finansowego, rynku finansowego:
Funkcja pośrednika (w transformacji kapitału, ryzyka, terminów, w rozliczeniach itp.)