I - 1500 - 1550, nazywany także włoskim; powstające obiekty są zazwyczaj dziełem włoskich artystów pochodzących przede wszystkim z Florencji II - 1550 - 1600, czas upowszechnienia stylu, początki manieryzmu i uleganie wpływom niderlandzkim III - 1600 - 1650, manieryzm, pojawienie się elementów baroku
Cechy Renesansu:
Renesans cechowała prostota, harmonia spokój i umiar. Obowiązywała bryła o doskonałych proporcjach oraz doskonałej ornamentyce. Wprowadzone zostały linie horyzontalne a dachy zdobione były attykami.
Najczęściej używanymi materiałami budowlanymi były : kamień, cegła i drewno , zastosowanie nowej kolorystyki- ceglaną, gotycką czerwień zastąpiły jasne elewacje
Zasadnicze cechy: widokowe balkony, skrzyńce, czyli kasetonowe stropy z rozetami lub głowami, sklepienia z ornamentami wyciskanymi w szlachetnym wapienno-gipsowym tynku, kolumny, filary, krużganki, loggie, portyki, attyki
3.Nurty filozoficzne:
Humanizm - był podstawowym kierunkiem rozwoju umysłowego i kulturalnego epoki odrodzenia. Porzuca ideały średniowiecza i jego teocentryzm, czyli umieszczenie w centrum świata Boga, aby stworzyć antropocentryzm, czyli przekonanie, że w centrum jest człowiek.
Neoplatonizm - pogląd, który wyrósł z połączenia idei platońskich i idei chrześcijańskich, dzięki czemu jego propagatorzy głosili, że matura ludzka jest doskonała, człowiek jest zdolny do wybierania pomiędzy dobrem i złem.
Stoicyzm -system filozoficzny, wywodzący się z antyku, głosił, że szczęście można osiągnąć poprzez cnotę, spokój, wyrzekanie się emocji i namiętności, które zużywają naszą energię.
Irenizm - idea pokoju między ludźmi różnych wyznań. Była ona rozpowszechniona przez wybitnego humanistę i myśliciele epoki, Erazma z Rotterdamu. Sprzeciwiał się scholastyce, ale również zbytniemu naśladowaniu Cycerona. Twierdził, ze człowiek ma wolną wolę. Jego dziełem jest "Pochwała głupoty".
EPIGRAMAT - krótki napis okolicznościowy, upamiętniający osoby, rzeczy, wydarzenia, umieszczany na pomnikach, grobowcach, dziełach sztuki, mających formę dowcipnego wiersza (zwykle dwu lub czterowersowego), zawierającego jakąś zaskakującą myśl lub spostrzeżenia.
HARMONIA - zgodność, ład, równowaga, porządek, stosowny układ i współdziałanie
Reformacja - Ruch religijny rozwijający się w wieku XVI, skierowany przeciwko Kościołowi katolickiemu, jego dogmatyzmowi i zeświecczeniu duchowieństwa;
doprowadził do powstania nowych, niezależnych od papieża wyznań i Kościołów protestanckich (luteranizm, kalwinizm, anglikanizm
Attyka:
Attyka, ścianka, balustrada lub rząd sterczyn bądź
szczycików, wieńczących elewację budowli i
znajdujących się zwykle ponad gzymsem
koronującym.
Tzw. attyka polska (2 poł. XVI w.), charakterystyczny
element architektury polskiego Odrodzenia, składała
się z wysokiego zazwyczaj cokołu dekorowanego
rzędem ślepych arkadek lub nisz, dzielonego
pilastrami i lizenami; z grzebienia o zębach
ukształtowanych z cokolików, frontoników,
obelisków, tralek, kul. Występowały przede
wszystkim na budowlach świeckich: zamkach,
okazalszych dworach murowanych, ratuszach,
kamienicach. Sukiennice w Krakowie to pierwsze dzieło, w którym zastosowana została w Polsce attyka -
kamienna nastawa zasłaniająca dach - o dekoracyjnych motywach architektonicznych,
zaczerpnięta z północnych form renesansu włoskiego. Odtąd attyka, znacznie bardziej
rozbudowana niż w Italii, stanie się charakterystyczną cechą renesansu w Polsce. Znaczenie Sukiennic wynika nie tylko z zastosowania attyki, ale również z faktu całościowej
przebudowy, która nadała jednolite, przemyślane architektoniczne formy gmachowi dominującemu
na krakowskim Rynku, w tym czasie zapełnionym dziesiątkami chaotycznie rozrzuconych
budynków, kramów, wag miejskich itp. Wprowadzenie tak silnego akcentu może świadczyć o
tendencji mieszczan do porządkowania zabudowy miasta. W okresie renesansu interesowano się
planowaniem według nowych zasad, podkreślających jednorodność, regularność i symetryczność
przestrzeni miejskiej
Kościół Bernardynów w Lublinie:
Za najwcześniejszy przykład sztukaterii typu lubelskiego uznaje się zdobienia naw i kaplic
lubelskiego kościoła Bernardynów. W latach 1603-08 Jakub Balin, Komasek, gruntownie
przebudował świątynię o układzie halowym na bazylikę. Budowniczy nadał kościołowi specyficzny
charakter wykonaną w zaprawie dekoracją sklepień w nawach bocznych pokrytych siecią
ornamentowanych wałków o układach koncentrycznych. Zdobi ona także głowice wielkich
pilastrów, odcinki szerokiego fryzu ze ślepych arkad oraz podłucza między nawami. Żebra, a raczej
listwy tych sklepień, wzbogacone klasycznym motywem astragalu oraz kimationu jońskiego,
rozsnuwają się w dekoracyjne pajęczyny, wśród których rysują się gwiazdy, serca, pojedyncze
kasetony z rozetami. Fascynujące jest bogactwo inwencji twórcy i różnorodność linii tworzących
gwiazdy, koła i owale z promieniami; motywy te zostały zaczerpnięte ze zdobnictwa
renesansowych i manierystycznych kopuł. Podstawowym tworzywem dekoracji renesansu lubelskiego były płaskie, profilowane żebra. W
przekroju na ogół półkoliste, zarysowywały na podniebieniach sklepień siatkę o geometryzującym
charakterze. Motywy kwadratów, prostokątów, trójkątów, gwiazd, serc muratorzy rozrzucali dość
swobodnie, a wiązali je ze sobą dodatkowymi żebrami biegnącymi liniami prostymi. Niemal każdą
z takich listew zdobili pasem wolich oczu (kimation joński) ujętym po bokach perełkowaniem lub
astragalem; nadawało to całej dekoracji renesansowy charakter. Zdobienia te, nazywane też
sztukateriami wykonywano przy użyciu szablonów. Ogromna rozmaitość figur sklepiennych
uniemożliwiała wykonywanie profilowanych listew szablonem, dlatego też składano je z krótkich,
gotowych już segmentów, które odciskano na ziemi w drewnianych formach. Elementy takie
wykonywano w zaprawie wapiennej, do której dodawano silnie wiążące składniki
Kaplica Zygmuntowska:
Kaplica Zygmuntowska na Wawelu - kaplica w katedrze na Wawelu w Krakowie, dobudowana do zasadniczej bryły kościoła; Kaplicę tą wzniesiono na planie kwadratu. Stanowi mauzoleum ostatnich władców z dynastii Jagiellonów; jedno z najświetniejszych dzieł architektury renesansowej w Polsce; wzniesiona z inicjatywy Zygmunta I Starego przez architekta wł. B. Berrecciego (1519-33).). Wnętrze kaplicy Z. jest dekorowane rzeźbami, reliefami, arabeskami i groteskami z typową dla renesansu harmonią i umiarem; z zewnątrz wyróżnia się złoconą kopułą. Kopuła ma kształt Elipsy. W ogólnej koncepcji artysta posłużył się najprostszymi bryłami geometrycznymi: trzon budowli
stanowi sześcian, na którym, na ośmioboku bębna wznosi się kopuła zwieńczona wysoką latarnią.
Ściany zewnętrzne otrzymały dekorację złożoną z regularnych płaszczyzn prostokątów i rombów
przedzielonych poziomymi listwami i pionowym rytmem żłobkowanych pilastrów. Pilastry
występują też na narożach ośmiobocznego tamburu o dużych kolistych oknach. Kopuła pokryta jest
złoconymi, lśniącymi łuskam.