Tezy do egzaminu z Psychologii Ogólnej

1. Przedmiot, cel i metody psychologii ogólnej.

Psychologia jest nauką zajmującą się zachowaniem człowieka i procesami psychicznymi.
Obejmuje zarówno procesy wewnętrzne (uczucia, myślenie, pragnienia) jak i zewnętrzne (uśmiechanie się, bieganie, mimika twarzy)
Opiera się na obiektywnych danych które mogą być zweryfikowane.
Rodzaje badań psychologicznych:
eksperyment (kontrolowanie i manipulowanie czynnikami)
badanie korelacyjne (badanie związków między zmiennymi)
sondaże (badania na dużej grupie reprezentatywnej)
obserwacje w warunkach naturalnych (brak kontroli nad zmiennymi)
studium przypadku.

2. Stosunek psychologii ogólnej do innych nauk.

3. Psychoanalityczna koncepcja psychologii: mechanizmy obronne, osobowość.

Struktura osobowości (iceberg): (wersja z notatek)
ID – cały zakres psychiki wrodzonej, instynktowny. Jest totalnie nielogiczne i amoralne. Często określane jako zwierzęce. Ma silną energię zdolną zniewolić człowieka.
EGO- dysponuje działalnością dowolną, organizuje życie psychiczne gromadzi doświadczenia w pamięci, dokonuje kontroli zachowań i zmian w nim, kontroluje zachowania instynktowne. Sprawuje kontrolę nad motywacją. Nie ma swojej energii, korzysta z energii ID, ale wzmocnienie EGO osłabia ID.
SUPEREGO – mieszczą się w nim tradycyjne wartości i ideały społeczne w postaci kar i nagród. Rozwija się z części EGO w okresie od 3 do 5 roku życia. Jest w większej części nieświadome i utrzymuje kontakt z podświadomością.
Posiada 2 podstawy:
a) EGO idealne – złożone z wymarzonych ideałów,
b) sumienie- reprezentuje działanie nagradzające i karzące, karze człowieka poczuciem winy, a ego idealne nagradza ideałem.
Funkcje SUPEREGO:
-hamowanie i niedpuszczanie impulsów z ID
-nakłanianie do bardziej realistycznych celów
- dążenie do doskonałości.

Mechanizmy obronne:
Człowiek ma umiejętność nieświadomą za pomocą której broni się przed bólem, złą opinią. Oznacza walkę, która toczy się w człowieku ze złymi myślami, ideami, afektami. Mechanizmy obronne powstają nieświadomie w sytuacji trudnej; bronią przed bólem psychicznym, ale nie rozwiązują problemu.
działają w 3 rodzajach konfliktów:
- konflikt ego - id (wola a popędy);
- konflikt ego - super ego (system wartości);
- konflikt ego - otaczający świat.
1)REPRESJA (tłumienie)
wyparcie ze świadomości tego co przykre.
Ma 2 kierunki:
- wypychanie do świadomości czegoś;
- spychanie do podświadomości.
2)REGRESJA (cofanie się)
charakteryzuje się zachowaniem typowym dla wcześniejszego okresu rozwojowego w porównaniu z poziomem w jakim jest dana osoba
Formy:
- wymuszenie opiekuńczości,
- wymuszenie pomocy otoczenie
- rozładowanie agresji przez niszczenie
- „wszystko na nie” – postawa negatywizmu
- niepodejmowanie odpowiedzialności
- nostalgia („wszędzie dobrze gdzie nas nie ma” i „kiedyś było lepiej”)
- objawy somatyczne (biegunka, moczenie nocne)
3)RACJONALIZACJA
dodawanie szlachetnych motywacji do nieszlachetnych działań.
->technika „kwaśnych winogron” – rezygnuję bo i tak nie warto, ale nie wiem czy nie warto
->technika „słodkiej cytryny” – nadawanie większej wartości czynom będącym poniżej naszych możliwości.
4)IDENTYFIKACJA
Jest to nieświadomy mechanizm za pomocą którego człowiek upodabnia się do kogoś drugiego.
5)KOMPENSACJA
Człowiek przyjmuje cele, cechy zastępcze dla wyrównania jakiegoś braku. Nadkompensacja wypływa ze świadomej chęci zdobycia uznania.
6)KONWERSJA
Zamiana trudności psychicznych na somatyczne. Stosują głównie histerycy, chcą być centrum zainteresowania. Naśladują wszelkie objawy choroby, przeżycia mistyczne i pseudo mistyczne.
7)RESTYTUCJA
Człowiek czując się winny chce dokonać reparacji, aby obniżyć poczucie winy i poczucie odpowiedzialności.
8)SUBLIMACJA
„jest najzdrowszą metodą, za pomocą której człowiek może uporać się z tłumioną treścią seksualną”.
9)PROJEKCJA
To przypisywanie własnych nieaprobowanych przez siebie cech osobowości uczuć i popędów innym osobom. Projekcja jest związana z brakiem akceptacji siebie.

4. Humanistyczna koncepcja psychologii: wyznaczniki dojrzałej osobowości.
1) Bardziej realne spojrzenie na świat.
2) Wyższy poziom akceptacji siebie i innych.
3) Większa spontaniczność i lepsza znajomość siebie
4) Bardziej skoncentrowani są na problemach.
5) Mają większe zapotrzebowanie na samotność i „prywatność”.
6) Większa autonomia i odporność na wpływy z zewnątrz.
7) Większa świeżość w przejawianiu radości i bogactwo reakcji emocjonalnych.
8) Częściej doznaje niezwykłych doświadczeń...
9) Większe zainteresowanie społeczne.
10) Głębsze i pełne miłości relacje interpersonalne
11) Bardziej demokratyczny charakter
12) Lepsze odróżnienie między tym co jest dobre a co złe, pomiędzy środkami a celami.
13) Niezwykłe poczucie humoru
14) Większa twórczość.

5. Poznawcza koncepcja psychologii: podstawowe pojęcia.

STRUKTURY POZNAWCZE- to system informacji o otaczającej rzeczywistości i o własnej osobie
RUWNOWAGA POZNAWCZA umożliwia jednostce przystosowanie się do otoczenia, lepszego funkcjonowania w środowisku.

6. Osobowość i różnice indywidualne: definicje osobowości.

OSOBOWOŚĆ widziana z perspektywy poznawczej, to względnie autonomiczny system informacji, funkcjonujący jako całość i sterujący zachowaniem człowieka, działający w interakcji ze środowiskiem

7. Osobowość jako zespół cech: teoria Wielkiej Piątki
Teorie cech w psychologii osobowości - to podejście, zmierzających do opisania osobowości w kategoriach cech.
CECHY- to wymiary różnic indywidualnych pod względem tendencji do wykazywania spójnych wzorców w zakresie myślenia, uczuć i działania. Rozpoznawalne wyłącznie po zachowniu.

8. Świadomość: świadomość vs nieświadomość; trudności w integracji procesów świadomych i nieświadomych; zmienne stany świadomości

9. Umysł: przetwarzanie informacji jako podstawowa funkcja umysłu; cechy umysłu; modele umysłu
Na procesy przetwarzania informacji składają się wszystkie operacje, dzięki którym odbierane przez jednostkę bodźce są transformowane przekształcane, redukowane, wzmacniane, zachowywane, przywoływane lub wykorzystywane w jakikolwiek inny sposób. Zadaniem psychologii poznawczej jest opis tych procesów i pokazanie, w jaki sposób kształtują one zachowanie człowieka.
MODEL UMYSŁU – system założeń teoretycznych wyjaśniających aktywność poznawczą (intelektualną) człowieka. Zależy od przyjętego paradygmatu badawczego (przyjętych założeń).
1) blokowy model Atkinsona i Shiffrina
W tym ujęciu system przetwarzania informacji składa się z trzech magazynów pamięci: rejestru sensorycznego, pamięci krótkotrwałej oraz pamięci długotrwałej.
Docierające z otoczenia informacje przechodzą przez magazyny systemu poznawczego w tej właśnie kolejności, przy czym na każdym etapie podlegają selekcji.

10. Percepcja: spostrzeganie jako proces bottom-up i top-down; percepcja w ujęciu psychologii postaci.
PERCEPCJA – proces aktywnej interpretacji danych zmysłowych. W jej wyniku dochodzi do rozpoznania poznawanego przedmiotu.

11. Uwaga: pole uwagi vs pole świadomości; procesy przeduwagowe, geneza procesów automatycznych; czynności automatyczne vs kontrolowane; teorie uwagi selektywnej; teorie uwagi podzielnej.

12. Inteligencja: pomiar inteligencji: czynnikowe koncepcje inteligencji; poznawcze koncepcje inteligencji – teorie oprzyrządowania i oprogramowania; koncepcja wielu inteligencji; inteligencja a twórczość.
INTELIGENJA – umiejętność myślenia logicznego w sposób obiektywny.
INTELIGENCJA EMOCJONALNA- zbiór umiejętności do przetwarzania wrażeń emocjonalnych i wykorzystywania w celach adaptacyjnych.

13. Temperament: klasyczne koncepcje temperamentu; współczesne teorie temperamentu.

14. Pamięć: modele pamięci; podział pamięci.
Podział pamięci ze względu na:
1) rozumienie
- mechaniczna (dosłowne zapamiętanie materiału)
- logiczna (przyswojenie materiału poprzez asocjacje z dotychczasowym systemu wiedzy)
2) udział świadomości
-pomięć explicite (świadome zapamiętywanie)
-implicite (bez udziału świadomości)
3) udział woli
-mimowolna (bez zamiaru zapamiętywania)
-dowolna (zapamiętywanie zaplanowane)
4)trwałość przechowywania
-ultrakródkotrwała (dla wrażeń wzrokowych ok. 0,5 s, dla wrażeń słuchowych ok. 4 s)
-krótkotrwała (ok. 30-40 s.)
-długotrwała (czas przechowywania nieograniczony)
5)sposób pomiaru
-bezpośrednia (natychmiast po zapamiętaniu)
- odroczona (badanie odroczone)
6)rodzaj przypomnień
-rozpoznawcza (gdy bodziec jest dany i należy go rozpoznać)
-odtwórcza (gdy przypomnienie następuje bez obecności bodźca)
7)podmiot zapamiętywania
- pamięć obrazowa, słowna i pamięć uczuć; pamięć deklaratywna (typu “że”)
-proceduralna (typu “jak”)
-pamięć epizodyczna (dotycząca osobistych przeżyć człowieka, rozgrywających się w określonym miejscu i czasie)
-pamięć semantyczna (system związków znaczeniowych między informacjami).
MODELE PAMIĘCI:
- modele asocjacjonistyczne
-wielomagazynowe
- koncepcje procesualne.

Literatura:

1. Maruszewski T, (1996), Psychologia poznawcza
2. Myers D. (2005), Psychologia
3. Sternberg J (2000), Wprowadzenie do psychologii
4. Strelau J. (2000), Psychologia, t.2
5. Zimbardo P. (2006), Psychologia i życie