Tezy do egzaminu z Psychologii Klinicznej i psychopatologii dla III ROKU PSYCHOLOGII
1. Definicja, przedmiot, cel, zadania psychologii klinicznej
P. kliniczna – dział psychologii stosowanej, której przedmiotem są zaburzenia czynności ludzkich. Zajmuje się diagnozą, terapia i profilaktyką. Zakres diagnozowania: rozpoznanie odchyleń od normy i ich przyczyn. Zakres terapii: formułowanie i realizacja programu terapeutycznego zaburzeń zdiagnozowanych. Zakres profilaktyki: zapobieganie anomaliom
2. Psychologia kliniczna a psychopatologia (rozumienie wąskie i szerokie)
Obszary zastosowania psychologii klinicznej:
1. podejście węższe – zastosowanie, które ogranicza podmiot i praktykę psychologii klinicznej do zaburzeń. Bada się zaburzenia przystosowania czynności oraz wewnętrznych mechanizmów regulacyjnych (lewicki, susłowska, obuchowska)
2. Pojęcie szerokie
Psychologia kliniczna – dziedzina badań, która zajmuje się:
a) opisem i wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego;
b) określenie przyczyn zdrowia i zaburzeń
c) wypełniane zadań praktycznych, które polegają na diagnozie zdrowia i zaburzeń w celu zaaplikowania psychologicznych metod pomocy.
3. Sposób rozumienia normy statystycznej, kulturowej, teoretycznej
Normalność – zbiór właściwości
norma – skala do której odnosimy właściwości.
Norma społeczna – zachowania przeciętne w danym społeczeństwie, odnosi się do przystosowania do grupy, zachowania zgodne z oczekiwaniami społeczeństwa. Norma społeczna jest normą relatywną.
Norma, która sprowadza się do modeli idealnych dotyczących całego funkcjonowania.
4. Ocena zachowania w aspekcie normy / patologii wg Rosenhana i Seligmana
1. cierpienie: zawinione – np. w wyniku choroby, śmierci; niezawinione – ciągły smutek bez przyczyny.
2. trudności w przystosowaniu indywidualnym
3. Zachowania dewiacyjne i nieracjonalne – np. dziwny wygląd, zachowania nienormalne
4. Zachowania nieprzewidywalne i niekontrolowane – nie wiadomo czego się spodziewać po danej osobie
5. Zachowania niekonwencjonalne – odmienne od powszechnie obowiązujących w danej kulturze, ujawnia się brak dystansu do innych ludzi
6. Dyskomfort obserwatora – wprawianie obserwatora w zdumienie
7. Naruszenie norm społecznych – bezkrytyczne zachowanie, np. kradzież.
5. Istota i funkcje systemów klasyfikacji zaburzeń (ICD, DSM)
Klasyfikacja <DSM-V i ICD-10> - polega na grupowaniu zasadniczych grup zaburzeń, ich nazwaniu, poszukiwaniu ich przyczyn, sposobu leczenia oraz możliwości prognostycznych. Kolejne edycje muszą być wykonywane, bo: pojawiają się nowe zespoły zaburzeń, znamy przyczyny biochemiczne zaburzeń ale nie znamy konkretnej przyczyny.
6. Zaburzenie psychiczne wg DSM , proces chorobowy i zmiany trwałe
Zaburzenie psychiczne wg DSM-IV – szczególnego rodzaju zespół kliniczny o objawach psychologicznych, behawioralnych powodujący dyskomfort psychiczny lub upośledzenie funkcjonowania. Przyczyny zaburzeń mieszczą się w wymiarze: biologicznych, psychicznych, socjokulturowym, środowiskowym.
Zaburzenia psychiczne:
→ proces chorobowy – początek choroby, pełny zespół objawów, zejście
→ stały – brak wyraźnych zmian w obrazie kliniczny.
7. Zachowania odbiegające od normy: dewiacyjne, odmienne, zaburzone, dziwaczne
8. Czynniki związane z osobą badaną i warunkami (klinicystą) utrudniające ocenę objawów psychopatologicznych
9. Zaburzenia świadomości
Dzielimy je na dwie grupy:
1. Zaburzenia ilościowe
przymglenie świadomości – kontakt słowny zachowany, niepełna orientacja w czasie i trudność w dostrzeganiu związków przyczynowo-skutkowych
senność – stan fizjologiczny; utrudniony kontakt słowny, taka senność może być objawem cukrzycy – hipoglikemii
półśpiączka – brak reakcji na bodźce słowne, czyli pacjent się nie odzywa, ale są reakcje na bodźce bólowe np. ukucie igłą
śpiączka – brak reakcji na bodźce słowne i bólowe, dochodzi do stopniowego zaniku odruchów neurologicznych
2. Zaburzenia jakościowe
zespół zamroczeniowy – całkowita dezorientacja lub zaburzenie pola świadomości – pacjent przytomny, możliwe omamy i iluzje, zaburzenie toku i treści myślenia, nastrój zależy od przeżyć psychotycznych, niepokój ruchowy ale również i niepamięć – zespół może trwać od kilku do kilkunasty godzin a po jego ustąpieniu występują luki pamięciowe → np. w chorobach zakaźnych
zespół majaczeniowy – dezorganizacja w czasie i otoczeniu, pobudzenie psychoruchowe, często występują zaburzenia percepcji tj omamy i urojenia, zmienność nastroju, typowa duża agresja, bardzo silny lęk → np. w delirjum alkoholowym
zespół splontaniowy – łączy się z zaburzeniami w czasie, miejscu, otoczeniu, występuje często niepokój ruchowy – skubanie, drapanie, darcie czegoś; zaburzenia pamięci – niepamięć całkowita; treści urojeń i omamów trudne do stwierdzenia ponieważ występuje inkoherencja słowna → np. zespoły demencyjne, otępienne
zespół oniryczny – dezorientacja w czasie i otoczeniu, ale jednoczesna obecność omamów o charakterze rozbudowanym – np. sceny batalistyczne, biesiady a chory w tym uczestniczy; bardzo różne nastroje – gniewne, agresywne ale też pogodne
10. Zaburzenia spostrzegania
Sfery zaburzeń spostrzegania:
1. zniekształcenia – zaburzenia dotyczące intensywności (kiedy widzimy coś bardziej wyostrzone), wielkości i kształtu
2. fałszywe spostrzeżenia:
a) złudzenia – mogą mieć charakter fizjologiczny albo psychopatologiczny. Są to iluzje dotyczące spostrzegania przedmiotu (spostrzegamy przedmiot inaczej niż w rzeczywistości)
b) omamy = halucynacje
→ powstają bez zewnętrznych bodźców
→ mają takie same znaczenie dla osoby badanej, która je spostrzega jak rzeczywistość.
→ towarzyszy im poczucie realności
→ wpływają na zachowanie
→ są nie kontrolowalne
→ są samorzutne
11. Zaburzenia myślenia ze względu na treść
Zaburzenia treści myślenia:
a) urojenia – deluzje – fałszywe sądy i przekonania nie zgodne z rzeczywistością, mają wpływ na zachowanie. Dotyczą sfery zmysłowej, są silne, tak bardzo, że nie można przekonać osoby zaburzonej do zmiany. Typy urojeń: depresyjne (często łączone z poczuciem winy i grzesznością), zniekształcenia ciała, zazdrości (zespół Otella), ksobne, winy, grzeszności, obrazu siebie, religijności, hipochondryczne, jakościowe (bycie osobą niezwykłą, np. Napoleonem), błędne utożsamianie osób (zespół Capgrasa), indukowane (przekazywanie urojeń innym, np. implikowanie przekonania dzieciom, że ktoś je skrzywdzi i że tylko z matką są bezpieczne, a dzieci w to wierzą)
Urojenia wg struktry: niespójne – inkoherentne – treści absurdalne, bezsensowne, chaotyczne,
paranoidalne – najczęściej w schizofrenii paranoidalnej,
paranoiczne – ustystematyzowane, logiczny tok myślowy, występuje przy paranoi
Nastawienie urojeniowe może być obecne w typie osobowości, np. postrzeganie siebie jako osoby, są to wartościujące przekonania wpływające na na zachwanie
b) Natręctwa myślowe – myśli i wyobrażenia (lęki, czynności ruchowe), które są wielokrotnie powtarzane, narzucają się czy są częścią osoby, mimo że człowiek jest przekonany o ich bezsensowości:
-obsesje – uporczywe, intensywne myśli ocenione jako niepotrzebne, bezsensowne, sprawiające ból
- natrętne czynności – czynności poznawcze, które domagają się realizacji
- fobie – lęk pojawiający się w określonych sytuacjach, świadomość absurdalności nie pozwala na kontrolę lęku
12. Zaburzenia toku myślenia ( formalne)
a) rozkojarzenie
b) przyspieszenie – gonitwa myśli, wyraża się szybkim występowaniem kolejnych wątków po sobie, w skrajnych gonitwach człowiek nie jest w stanie nadążyć za myślami, w : zespoły maniakalne
c) spowolnienie – procesy przetwarzania informacji przebiegają wolniej, w : stany przygnębienia, depresyjne
d) zahamowanie – spowolnienie toku myślenia, zmniejszenie liczby rozwiązywanych wątków, w : skutek fizjologicznego starzenia się, stany depresyjne
e) zatamowanie toku myślenia – nagle przerwana zostaje myśl i tok wypowiedzi, w : zespoły otępienne, schizofrenia, efekty różnych zmian mózgowych
f) perseweracja myślenia i wypowiedzi – wielokrotne, niepotrzebne powtarzanie tych samych słów, ma to znaczenie osobowościowe. Osoba może też przejawiać w tym sztywność myślową, w: schizofrenia
g) drobiazgowość myślenia – osoba wskazuje na szczegóły i tak rozpoznaje przedmiot, ma zwiększoną lepkość myślenia, czyli przyklejenie się do drobnych rzeczy, w: epilepsja
h) nieprawidłowości w wyrażaniu myśli – zaburzenia myślenia, słowa, które są urywane
i) Ześlizg – osoba schodzi z głównego wątku w związku z luźnym skojarzeniem
j) inkoherencja wypowiedzi – treści nieskładne mogą być odległe od rzeczywistości, treści są niespójne, chaotyczne
k) neologizm – słowa nowe, ale niezrozumiałe
l) myślenie magiczne – na styku normy i patologii, nie ma charakteru kulturowego, np. przybicie kokardek do lodówki, bo to ją odczaruje
m) Zubożenie treści wypowiedzi – chyba, że ma niedorozwój umysłowy, u normalnych osób świadczy o zaburzeniach psychicznych, procesów poznawczych, na skutek zaburzeń otępiennych
n) uskokowość wypowiedzi – osoba nie słyszy zadawanych pytań, nie odpowiada, u osób starszych najpierw należy sprawdzić, czy nie jest to wynik uszkodzenia narządu słuchu
13. Zaburzenia pamięci ilościowe i jakościowe
Pamięć – mechanizm odpowiedzialny za przechowywanie, odtwarzanie i powtarzanie informacji. Ważna w życiu, bo pozwala na sprawdzenie czy osoba ma poczucie własnej tożsamości, czy ma ciągłość w czasie.
Rodzaje zaburzeń pamięci:
1. Ilościowe
a) hipermnezja – psychogenna nadczynność pamięci, może być o charakterze czynnościowym, w: stany maniakalne, stany wzniesienia
b) hipomnezja – osłabienie pamięci, w: zespoły depresyjne, stany zmęczenia, zespół organiczne, zaczadzenie, zatrucie, zaburzenia psychiczne pochodzenia somatycznego, np. niedoczynność tarczycy
c) amnezja – niepamięć wsteczna, w: stany śpiączki, uraz mechaniczny
→ amnezja śródczesna – niepamięć dotycząca tu i teraz
→ amnezja następcza – długi okres niepamiętania po wypadku, w wyniku guza mózgu
2.Jakościowe
a) złudzenia pamięci – wydaję się, że coś jest znane lub nieznane pomimo że tak nie jest, np. Deja vu
b) zafałszowanie pamięci – osoba, źle utrwaliła obraz z pamięci przy odtwarzaniu obrazu, w wyniku stresu zapamiętała tylko niektóre rzeczy, może być również efektem przekonań czy własnych doświadczeń
c) omamy, halucynacje – osobie wydaje się, ze przeżyła coś, chociaż wiemy, że tak nie było, np. syndrom trzeciego pokolenia
d) kofabulacje – niepamięć wynikająca z uszkodzeń mózgu, która jest zapełniana wymyślonymi historiami, mają charakter pozytywny, w przeciwieństwie do urojeń jest się podatnym na sugestie, w: zespół Korsakowa
e) kryptomnezje – wspomnienia, które sięgają jakiegoś okresu wydają się całkiem nowe
14. Zaburzenia emocji
- treść emocji – żal, gniew, lęk, niepokój
- znak emocji – dodatni, ujemny
- siła emocji – czy panuje nad emocjami ,
- fobia - silny odczyn wegetatywny i bezdech, pocenie się
Trwałość emocji – huśtawka emocjonalna,
ekspresja emocji – wegetatywna, werbalna, mimiczna.
15. Zaburzenia aktywności i działań ruchowych
=>
zaburzenia motoryki – towarzyszą różnym zaburzeniom psychicznym,
mogą być ich podstawowym objawem
→ zaburzenia aktywności i
działań są objawem niepożądanym w sytuacji stosowania niektórych
leków psychotropowych ( gdzie ruchy są powolne, brak plastyczności
ruchu), zaburzenia te występują w zespołach neurologicznych tj jak
zespół Parkinsona
TYPY ZABURZEŃ
1. zwiększenie aktywności ruchowej
hyperbulia -nadmierna aktywność, chaotyczna, bezsensowna; pacjent biega, wymachuje rękami, jest zdenerwowany
ambitendencja – dotyczy współwystępowania sprzecznych dążeń – np. osoba idzie po klucz i zaraz zawraca
2. zmniejszenie aktywności ruchowej
zahamowanie
osłupienie
– w sytuacji wystąpienia bodźca traumatycznego osoby chore
psychicznie mają blokadę, nie są w stanie wykonać następnego
kroku, stają w bezruchu
→ osłupienie towarzyszy
schizofrenii katatonicznej – staje w bezruchu i może mieć
świadomość docierających bodźców ale żyje w bezruchu
→
katalepsja sztywna – np. każda próba ułożenia głowy choremu
na poduszce powodowało natychmiastowa reakcje zmiany położenia do
wyjściowego
→ katalepsja giętka – jest możliwość
manipulacji w celu sprostowania patologicznego ruchu
mutyzm – milczenie, nie odzywanie się; o charakterze czynnościowym, nie musi wiązać się z uszkodzeniem struktur mózgowych
3. zaburzenia ruchów spontanicznych
stereotypie
zastyganie
manie psychoruchowe
4. zaburzenie ruchów wywołanych
a) echopraksja – naśladowanie czyiś ruchów
16. Dymensje zaburzeń psychicznych ze względu na nasilenie, stabilność, epidemiologię, czas trwania, rozległość, lokalizację źródła
1. Stopień nasilenia objawów: łagodne, umiarkowane, ciężkie
2. Poziom stabilności wzorców zachowania:
a) epizodyczne
b) nawracające – regularne nawroty i remisje
3. Rozmieszczenie symptomów w czasie:
a) ostre – do 6 miesięcy
b) chroniczne – przewlekłe zaburzenia psychiczne prowadzące do zaburzeń somatycznych.
4. Rozmieszczenie symptomów w przestrzeni:
a) zogniskowane – koncentracja uwagi, percepcja wzrokowa
b) z różnych sfer – halucynacje, urojenia
5. Umiejscowienie źródeł objawów:
a) wewnętrzne – przyczyny w zakresie funkcjonowania neurotransmiterów, hormonów
b) zewnętrzne – stresory środowiskowe, np. trauma powojenna.
17. Definiowanie i kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości wg DSM
zaburzenie osobowości to trwały wzorzec wewnętrznych doświadczeń oraz zewnętrznego zachowania, który w znacznym stopniu odbiega od oczekiwań występujących w kulturze w której osoba żyje
→ są to zachowania utrwalone, sztywne
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE:
A: spośród 4 wymiarów, muszą wystąpić dwa:
wymiar poznawczy – specyficzny sposób interpretowania, spostrzegania innych, siebie i/lub zdarzeń → np. osobowość narcystyczna, paranoidalna
wymiar afektywny –dotyczy siły, stopnia zmienności i adekwatności reakcji emocjonalnych, u osób zaburzonych reakcje mogą być albo nadmierne albo zubożałe i są nie akceptowane w danej kulturze
wymiar funkcjonowania interpersonalnego – nie ma miejsca na relacje podmiotowo-podmiotowe, nie ma empatii, jest za to manipulacja, przedmiotowe traktowanie i brak poczucia więzi, pustka interpersonalna
wymiar kontroli impulsów – osoba nie jest w stanie kontrolować zachowań i emocji → np. borderline, osobowość impulsywna
B: wzorzec zachowania sztywny, przejawia się w wielu sytuacjach społecznych i osobistych
C: wzorzec prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia lub ograniczenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym lub innych sferach funkcjonowania osoby
D: wzorzec jest stabilny, trwa długo a jego powstanie zaznacza się w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości
E: przyczyny tego wzorca nie mogą być wyjaśniane jako konsekwencja lub manifestacja innego zaburzenia(niekiedy przyjmuje się diagnozy podwójne np. osoba ma zaburzenie osobowości i jednocześnie inną chorobę)
F: wzorzec spowodowany fizjologicznymi skutkami używania narkotyków, lekarstw lub ogólnym stanem somatycznym (np. uraz głowy)
18. Wiązki zaburzeń osobowości wg DSM i charakterystyczne dla nich objawy
19. Charakterystyka zaburzeń osobowości należących do wiązki A
20. Charakterystyka zaburzeń osobowości należących do wiązki B
21. Charakterystyka zaburzeń osobowości należących do wiązki C
22. Charakterystyka trwałych zmian osobowości po katastrofach, po chorobie psychicznej
Trauma – 1. wąsko – ICD, DSM – ciężki rodzaj stresora, narażenia na utratę życia lub poważne zranienie ciała lub bycie świadkiem takiego wydarzenia, ma charakter niekontrolowany, może dotyczyć wielu osób jednocześnie. Stan psychiczny wywołany czynnikami zagrażającymi i doprowadza do zmian psychicznych osoby. Narażeni traumą to 25-95% mężczyzn, 18-87% dla kobiet. Faktycznej traumy doświadcza około 10%. Traumy mogą nie dawać stresu pourazowego, natomiast ograniczają ich zachowania.
2. psychologicznie – urazy, konflikty, kryzysy, frustracje zagrażające życiu, wszelkie choroby somatyczne i psychiczne, które łączą się ze stygmatyzacją, zaburzenia funkcjonowania w życiu społecznym i poznawczym.
Konsekwencje doświadczenia zespołu pourazowego:
- ostre zaburzenia stresowe – po traumie
- zaburzenia wtórnego zespołu łączone z nerwicą
3. potoczne - Utrata sensu życia, poczucie leku, stygmatyzacji
23. Podstawowe objawy zaburzeń afektywnych (zaburzenia nastroju)
Podstawowe objawy zaburzeń nastroju:
- mania – chorobowo podwyższony nastrój, dobre samopoczucie z podwyższoną drażliwości
- depresja – chorobowe obniżenie nastroju, smutek, przygnębienie, cierpienie
- euforia – nastrój bardzo radosny i pogodny
- labilność – wahania nastroju między nastrojem podwyższonym a obniżonym.
- dysforia – nastrój obniżony z drażliwością.
Objawy należy różnicować w zależności od zespołu zaburzeń afektywnych:
a) zespoły depresyjne i maniakalne posiadają zróżnicowany obraz psychologiczny
b) Wg ICD-10: zespoły łagodne, umiarkowane, ciężkie.
24. Zespół maniakalny – obraz kliniczny, stopnie nasilenia zaburzeń
Zespoły maniakalne – podstawą różnicowania jest stopień nasilenia wzmożonego nastroju, aktywności fizycznej i psychicznej. W niektórych przypadkach mogą być obecne objawy depresyjne, czyli zaburzenia dwubiegunowe – osoby balansują od dobrego samopoczucia do bardzo obniżonego.
3 stopnie nasilenia:
1. łagodne – hipomania – nie ma urojeń, nie ma halucynacji, wzmożona aktywność osoby, gadatliwość, zmniejszona potrzeba snu, objawy utrzymują się klika dni, nie wpływają na życie osoby. Wydają się być pełne energii i szczęścia.
2. średni - mania bez objawów psychotycznych – nastrój wzmożony, nieadekwatność zachowania do sytuacji, wielomówności, optymizmu, który nie ma uzasadnienia. Trochę zaburzone funkcjonowanie osoby: brak wglądu w siebie, brak kontekstu społecznego, osoba nie ma krytycyzmu
3. zespół maniakalny z objawami psychotycznymi – bezkrytyczna ocena sytuacji, poczucie zdrowia, obecność urojeń wielkościowych i posłanniczych, przyspieszony tok myślenia, duża przerzutność uwagi, powierzchowność wnioskowania, zaburzenia popędowe – zachowania seksualne i wypadnięcie z rytmu.
Występowanie zaburzeń maniakalnych:
1. esktrawersja i optymizm 2-3 dni
2. z urojeniami około kilku miesięcy
3. mianiakalno – depresyjny – około 5-6 miesięcy
25. Choroby oun i schorzenia somatyczne jako czynniki ryzyka zaburzeń maniakalnych
choroby degeneracyjne OUN: choroby zwyrodnieniowa (SR, pląsawica Huntingtona, choroba Picka); guzy mózgu (podwyższony nastrój przy guzach w płacie czołowym, skroniowym i guzy komory 4tej); niektóre stany pourazowe mózgu, stany zapalne mózgu.
26. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
psychoza maniakalno – depresyjne - psychoza charakteryzuje się obecnością 2 epizodów chorobowych, w których zaburzony jest nastrój i aktywność. Występuje naprzemiennie: mania lub hipomania od 2 tygodni do 5 miesięcy. Pomiędzy epizodami jest powrót do zdrowia, który trwa około tygodnia, a następnie faza depresji, następuje spadek energii, aktywności, dłuższa od fazy manii. Występowanie równie często u K i M.
27. Powszechnie spotykane objawy zaburzeń depresyjnych
Zespół depresyjny – uboga mimika twarzy, smutny wyraz twarzy, powolne ruchy, ociężałe, często niepokój ruchowy, wrażenie podwyższony poziom lęku, niepokój manipulacyjny.
Różnicowanie:
depresja ciężka – łatwa do poznania, często urojeniami
depresja lekka – stany depresyjne związane z niepowodzeniami.
Typowe skargi pacjentów depresyjnych: poczucie zmęczenie, zaburzenia snu, utrata zainteresowania otoczeniem i światem, niska samoocena, zawężenie kontaktów z ludźmi, tendencje samobójcze.
28. Cechy różnicujące przygnębienie normalne od depresji
|
Standardy różnicujące |
||
|
Stan przygnębienia |
Depresja |
Cechy |
|
1. złe samopoczucie 2. krótki 3. nie ma lub rzadko złe samopoczucie wynikające z choroby 4. nie przekłada się na dezorganizacji, a jeśli już to na krótko |
1. smutek, przygnębienie 2. 2 tygodnie – kilka miesięcy 3. jest poczucie choroby 4. wycofanie z aktywnością. |
1. nasilenie 2. czas trwania 3. poczucie choroby 4. dezorganizacja aktywności |
29. Kategorie epizodów depresyjnych
Stopnie epizodów depresyjnych:
1. łagodny:
a) stany subdepresji – zmęczenie, zniechęcenie, gorsze samopoczucie, gorsze łaknienie lub zajadanie
b) depresje maskowane – w obrazie klinicznym nie musi występować smutek, zniechęcenie. Mogą pojawiać się maski – zaburzenie rytmów biologicznych
→ psychopatologia – zaburzenia lękowe, przewlekle, napadowe, może. Na pierwszym planie lęk, jadłowstręt, natręctwa
→ wegetatywne – świąd skóry, poczucie braku łaknienia, bóle głowy, nadwrażliwość
2. Umiarkowana – średnie nasilenie objawów pogorszenie funkcjonowania społecznego, zniechęcenie do życia, apatia
3. Ciężka
a) bez objawów psychotycznych – na I planie smutek, zobojętnienie, spowolnienie psychoruchowe, myśli rezygnacje, myśli samobójcze, znaczne pogorszenie funkcji życia społecznego, rodzinnego, pracowniczego
b) z objawami psychotycznymi – występowanie urojeń: winy, grzeszności, kary, hipochondryczne, urojenia o chorobach pasożytniczych.
30. Przyczyny depresji (endogenne, somatyczne, psychologiczne)
1. grupa endogenna – zaburzenia neurotransmiterów
2. wywołane chorobami somatycznymi – SR, padaczka, choroby nowotworowe, dermatologiczne, organiczne mózgu
3. depresja psychogenna – czynniki wywołujące to czynniki psychologiczne:
a) depresja reaktywna – reakcja na traumy
b) w przebiegu żałoby – żałoba powikłana – osoba nie dokonuje zmiany
c) w przebiegu kryzysów egzystencjalnych, sytuacyjnych, reakcje adaptacyjne.
31. Przyczyny i podstawowe objawy zaburzeń nerwicowych
Są to zaburzenia emocjonalne, a nie choroby, przyczyną są konflikty wewnętrzne, które dotyczą zachowań, podejmowania decyzji (Freud, Horney, Costa, McCrea).
Mogą być wywołane:
- osobowością w szczególności neurotyzm
- sytuacjami traumatycznymi – zbyt wysokie wymagania, traumy
Podstawowe objawy zaburzeń nerwicowych:
→ lęk, który jest samonapędzającym się kołem w postaci:
a) psychicznej – utrata, zmniejszenie koncentracji uwagi, zdolności pamięci, niepokój, napięcie
b) behawioralnej – niepokój manipulacyjny – np. obgryzanie paznokci, nadaktywność psychoruchowa.
c) wegetatywno – somatycznymi – zaburzenia hormonalne, rozszerzenie źrenic, przyspieszenie pracy sera, poczucie zaciskania w klatce piersiowek, nadpotliwość, zasychanie śliny w gardle, częstoskurcz, zaparcia lub biegunki.
32. Zespoły zaburzeń nerwicowych wg DSM-IV i ICD
1. Fobie
2. Zespoły lęku napadowego / panika
3. Zespół lęku ogólnego
4. Natręctwa
5. Zespoły konwersyjne
6. Zespoły dysocjacyjne
7. Zespoły o postaci somatycznej
8. Złożony zespół stresu pourazowego – PTSD
33. Zespół fobii i jej typy
Fobie – uporczywa reakcja lękowa nieproporcjonalna do wielkości zagrożenia, prowadzi do unikania poszczególnych obiektów, osoba przy kontakcie z obiektem wchodzi w dezorganizacje zachowania. Przykładowe fobie
agarofobia – lęk przed otwartą przestrzenią
fobia społeczna – źródło lęku to ocena społeczna, ze względu na obniżoną samoocenę
fobie specyficzne – klaustrofobia, lęk przed zachowaniem na raka, lęk przed samotnością.
34. Zespół lęku napadowego, istota, objawy kliniczne - nawracające napady ciężkiego lęku pojawiające się w nieokreślonej sytuacji, napady lęku są zróżnicowane ( duszność, zawroty głowy, kołatanie serca, utraty świadomości, lęk przed samotnością)
35. Zespół lęku uogólnionego - ma charakter wolnopłynący, uporczywy, niezależny od sytuacji, częściej występuje u kobiet doświadczających stresu. Osoba niemal ciągle się o coś boi. Objawy: stałe uczucie zdenerwowania, napięcia, drżenie, pocenie się, pewne uczucie w podbrzuszu, skłonność do zamartwiania się i przewidywania czarnych scenariuszy <mechanizm radzenia sobie>
36. Kryteria diagnostyczne zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych
zespół anakastyczny lub zespół obsesyjno – kompulsywny. Objawy: natrętne myśli, popędy i działania, mocno odczuwane przez osobę jako przeszkadzające. Osoba nie potrafi się im oprzeć, odczuwa przez nie lęk. Długość epizodu – przynajmniej 2 tygodnie, większa część dnia, wg DSM osoba ma ograniczony wgląd w bezsensowność. Myśli natrętne pojawiają się na pewnym etapie życia, są zróżnicowane między myślami a czynami.
37. Objawy (treść) natręctw myślowych i natrętnych zachowań
Natręctwa myślowe - przeważają myśli dotyczące, np. zabrudzenia, bluźnierczości, dziwaczności.
Działania natrętne - rytuały: mycia, czyszczenia, przesadny porządek, obliczanie, w celu uniknięcia czegoś złego.
Natrętne zachowanie - kontrolowanie własnych czynów i spostrzeżeń, perfekcyjność, nie potrafią wyjść poza ramy własnej perfekcji. Działanie jest powtarzane aż do uzyskania poprawnej samooceny.
38. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
zamiana natury psychicznej na zaburzenia fizyczne:
a) zaburzenia pseudoneurologiczne – zaburzenia ruchu, które występują w postaci niedowładów, drgawek, ruchów histerycznych, kurczu pisarskiego – zaburzenia o charakterze czysto psychicznym, bo badania nie potwierdzają uszkodzenia struktur mózgowych.
b) zaburzenia czucia – nagła utrata wzroku, niesłyszenie, nieodczuwanie smaku, zapachu
Zespoły dysocjacyjne - całkowita lub częściowa utrata możności odbierania bodźców i doświadczeniami z przeszłości. Zaburzenia integracji między sferą czuciową, psychiczną oraz swojej tożsamości – zachowania kompulsywne.
Amnezja dysocjacyjna – utrata pamięci odnosząca się do ważnych wydarzeń, np. wypadek. Owa niepamięć nie jest efektem uszkodzenia struktur mózgowych
Fuga dysocjacyjna – niepamięć dotycząca obecności w danej sytuacji, dołącza się pozornie celowa podróż poza miejsce pracy/ zamieszkania. Taka osoba dla obcych zachowuje się normalni, ale może mieć zaburzenia poczucia własnej tożsamości. Osoba nie wie co się z nią dzieje.
Osłupienie dysocjacyjne - brak reakcji na bodźce, np. hałas, światło, dotyk. Osoba może siedzieć, leżeć nieruchomo, brak ruchów spontanicznych, zaburzenia świadomości.
Trans i opętanie – przejściowa utrata poczucia własnej tożsamości jak i pełnej orientacji w otoczeniu, zawężona i skoncentrowana na kilku czynnościach: uwaga, częste rytuały, pozycje ciała, ruchy, osoba sprawia wrażenie jakby nie była sobą.
Zespół Gunsera – zachowania osoby są bezsensowne, odwrotne.
39. Obraz kliniczny – podstawowe objawy schizofrenii
Głównym objawem schizofrenii jest dezintegracja:
- urojenia – fałszywe przekonania na temat rzeczywistości, około 60-65%
- halucynacje – omamy – 50% osób chorych, najczęściej słuchowe, potem węchowe, smakowe, rzadziej wzrokowe
- katatoniczne: pobudzenie psychoruchowe z cechami niedostosowania do sytuacji i zahamowanie
- formalne zaburzenia myślenia – do 50% chorych, rozkojarzenie, gubienie wątków, przypadkowe skojarzenia, mniejsza efektywność myślenia.
Obraz kliniczny (DSM i ICD)
I symptomy pozytywne wytwórcze – takie objawy, które nie występują u osób zdrowych: urojenia, halucynacje, zaburzenia mowy, zdezorganizowanie zachowania, zachowania katatoniczne dotyczące zaburzeń ruchowych
II objawy negatywne: takie objawy, które spostrzegamy u osób zdrowych, a u chorych występuje ich brak, np. spłycenie stanów afektywnych ( maskowata twarz, osoba nie umie doświadczać radości, smutku), trudności w podejmowaniu decyzji, utrata zainteresowań, brak aktywności.
40. Zaburzenia osiowe i objawy dodatkowe schizofrenii
a) objawy osiowe: autyzm ( pusty, czyli pusta i pełny, tzn. treści obecne są dostępne tylko osobie chorej. Autyzm często charakteryzuje się brakiej logiki i spójności myślenia), oderwanie od rzeczywistości, pogrążenie się w świcie własnych przeżyć, ambiwalencja uczuć, paramimia (niedostosowanie ekspresji mimicznej), paratymia (sprzeczność pomiędzy uczuciem a zdarzeniem)
b) objawy dodatkowe: objawy pozytywne, zaburzenia nastroju i zachowania.
Objawy wg Kurta Schneidera:
głosy komentujące, myśli na odległość, poczucie, że ktoś wpływa na myśli, zaburzenie struktury ja, myślenie autystyczne, pustosłowia, myślenie magiczne, myślenie symboliczne
41. Postaci schizofrenii wg ICD i DSM
1. prosta – trudna do diagnozy. Narastające zobojętnienie, unikanie kontaktów, brak inicjatywy, stereotypowość, upór, obniżenie nastroju. Często mylone z kryzysem, szukaniem własnej drogi w życiu
2. hederfenicza – zdezorganizowana – dominuje ruchliwość, bogate pomysły, bogate wypowiedzi, neologizmy, chaos myśli i mowy, nieprzewidywalność zachowań. dotyczy około 15-20 % postaci schizofrenii.
a) hipokinetyczna – zahamowanie ruchowe, może dojść do bezruchu
b) hiperkinetyczna – dezorganizacja, pobudzenie ruchowe, lęk, brak łaknienia, brak potrzeby snu
3. Najbardziej rozpowszechniona (60% chorych) - system urojeniowy wpływa na aktywność osoby chorej, wpływa na obniżenie lub podwyższenie nastroju. Brak zdezorganizowania mowy czy zachowania
4. Niezróżnicowana – występują mieszane objawy, ale brak objawu dominującego. Cechuje się licznymi objawami psychotycznymi, dużą zmiennością objawów, słabym przystosowaniem społecznym
5. rezydualna – brak inicjatywy, brak halucynacji i urojeń, wycofanie społeczne, pierwszy epizod wygasa, ale pozostawia po sobie ślady
6. depresja popsychotyczna – objawy depresyjne, wyczerpanie, zmęczenie, może pogłębiać się z czasem
42. Następstwa schizofrenii osobiste, społeczne
O schizofrenii mówi się jako o załamaniu linii życiowej. Następstwa choroby:
- przy współczesnych lekach (nardactil) pełne wyleczenie do 20% przypadków po 1 epiodzie.
- 60% przypadków to pacjenci, którzy nigdy nie powracają do stanu przed chorobą.
- osoby chore przewlekle – utrata zdolności pełnienia ról społecznych, zmniejszenie wydolności fizycznej, zmniejszenie wsparcia społecznego, ryzyko wykluczenia społecznego i rodzinnego, samotność
43. Obciążenie rodziny, stygmatyzacja (wymiar obiektywny i subiektywny) w sytuacji choroby psychicznej
wymiar obiektywny – zachowania dziwaczne, trudne o przewidywania, czasami gwałtowne, trudne są objawy negatywne, ponieważ osoby odmawiają działania, powoduje to wzmożenie emocji
wymiar subiektywny – poczucie winy, bo choroba wiąże się z dziedziczeniem, lęk, rozpacz, przewlekłość choroby wywołuje brak nadziei na poprawę, dodatkowo stygmatyzacja – naznaczenie i wykluczenie ze społeczeństwa.
Próba przystosowania do życia:
1. znajdowanie się na marginesie
2. ubezwłasnowolnienie członka rodziny. Tęsknota za zdrowym
3. Przyłączenie się do osób o podobnych problemach
4. Rodzinne prawo wyboru – osoby z rodziny działają na rzecz chorych
5. Docenienie wartości własnego życia.
44. Zachowania autodestrukcyjne bezpośrednie i pośrednie
1. zachowania bezpośrednie – samobójstwa, samookaleczenia.
2. zachowania pośrednie – Wiążą się z wysokim ryzykiem samobójstwa, zaniechanie troski o zdrowie: anoreksja, bulimia, wyniszczający tryb życia. Zachowania zagrażające: szybka jazda, wspinaczka wysokogórska, nadużywanie alkoholu, zaniechanie własnego rozwoju
45. Funkcje zachowań autodestrukcyjnych
zachowania związane z radzeniem sobie i przetrwaniem – radzenie sobie z lękiem, stresem, złością, rozładowanie napięcia emocjonalnego
funkcje związane z ja – pozwala ogniskować zachowanie na sobie (zwrócenie uwagi na siebie, szukanie poczucia, że ktoś się nimi opiekuje), czasami wzmożenie autonomii i kontroli (w anoreksji psychicznej – osoba nie może kontrolować własnego życia, bo jest zbytnia opieka rodziców to osoba szuka obszarów, które może sama kontrolować); wzmożenie poczucia kontaktu z rzeczywistością, to znaczy osoba szuka poczucia realności z rzeczywistością, np. uderzenie siebie
radzenie sobie z traumatycznymi wydarzeniami – demonstrowanie lub wyrażanie tych własnych doświadczeń, obnażanie się, ale również chęć ponownego przeżycia urazu.
Funkcje zachowań autodestrukcyjnych – wymierzanie kary:
- pokuta
- negatywna postawa wobec własnego ciała, np. po przebyciu przemocy seksualnej.
- poczucie grzechu i winy
Dotycząca relacji interpersonalnych – poprzez akty autoagresywne, karanie innych. Robienie sobie krzywdy w celu pokazania, że osoba została zmuszona przez sytuację do dokonania aktów na sobie.
46. Czynniki ryzyka samobójstw: 1, 2 i 3-rzędowe
Czynniki ryzyka samobójstw:
czynniki pierwszorzędowe – najmocniejsze do samobójstw; deklarowanie samobójstwa (wcześniejsze próby). Ryzyko ponownej próby w pierwszych 6 miesiącach po próbie
obecność zaburzeń psychicznych (depresja – wyższe ryzyko na początku choroby i w okresie remisji, poczucie utraty sensu życia, poczucie utraty własnej wartości);
zaburzenia schizofreniczne – zaburzenia paranoidalne
uzależnienie od alkoholu – zespół dysforyczny z obniżonym nastrojem, często mają świadomość, że osiągnęły „dno”, tracą kontakt z rodziną, pracą, bliskimi.
Zaburzenia osobowości – dysocjacyjne zaburzenie osobowości, borderline, osobowości z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi.
Transmisje wzorców pokoleniowych – obecne samobójstwa w rodzinie.
Czynniki drugorzędowe:
wydarzenia traumatyczne, z którymi osoba nie potrafi sobie poradzić: przemoc, upokorzenia, utrata rodzica, utrata dziecka, zła sytuacja ekonomiczna, obecność ciężkiej choroby, ostre stresy o charakterze psychicznym, konflikty, ostre kryzysy. Dotyczą różnych momentów życia
Czynniki trzeciorzędowe (społeczno- demograficzne):
płeć – mężczyźni 3,5 razy częściej niż kobiety
wiek - okres dorastania, kryzys wieku średniego (40 lat), osoby starsze
stan cywilny – osoby samotne
wykształcenie – brak wyraźnego wskaźnika.
Przynależność do mniejszość etnicznych i seksualnych
status emigranta
47. Typy samobójstw ze względu na stosunek do śmierci i motywacje
Typy samobójstw:
ze względu na motywację i stosunek do śmierci:
prawdziwe – najtrudniejsze do odratowania. Jest to świadomy wybór śmierci, decyzja o pozbawieniu sobie życia, nie znajduje się przyczyn do dalszego życia. Jest to wynik głębokiego kryzysu egzystencjalnego. Pragnienie śmierci bez konkretnego motywu.
Rzekome – samobójstwa związane z kryzysem – wołanie o pomoc – stosunek do śmierci: śmierci się nie wybiera, ale się ją dopuszcza ze względu na brak sił, aby żyć. Rodzaj uwolnienia się od sytuacji trudnej. Motywy: wołanie o pomoc, śmierć jest aktem rozpaczy, aktem zapomnienia o sytuacji trudnej, wyjścia z beznadziejności, mocno wiąże się z kryzysem.
gesty samobójcze – samobójstwo typu szantaż. Osoby poprzez dokonywanie zachowań autodestrukcyjnych próbują zwrócić na siebie uwagę, ale istnieje lęk przed śmiercią. Jest to próba wzbudzenia współczucia i poczucia winny w innych.
Altruistyczne – oddanie życie za kogoś/ za coś, np. w obronie wiary. Osoby świadomie podejmują akty samobójcze w obronie wyższych wartości.
48. Zespół presuicydalny objawy, dynamika zachowań
5 etapów zespołu presuicydalnych
1. Kryzys psychologiczny – poczucie bezradności
2. Wyolbrzymienie myśli samobójczych
3. Tendencje samobójcze – składniki świadomości, od których jest się człowiekowi trudno uwolnić, mają charakter intruzywny, myśl zaczyna prześladować osobę
4. Decyzja – w jaki sposób, okoliczności
5. Akt samobójczy
Próba pomocy i wparcia przed samobójstwem od kryzysu do decyzji.
Diagnoza czynników ryzyka:
czy myśli, które wypowiada osoba są kontrolowane czy też nie
rozmiar zawężenia życia psychicznego – wyraz rezygnacji
choroba
okoliczności, sytuacja osobista, czy np. jest kryzys, zdrada, utrata kogoś.
49. Syndrom żałoby po śmierci samobójczej – objawy
Syndrom żałoby po śmierci samobójczej (10-15osób najbliższych, 20-30 znajomych)
Pojawia się poczucie winy i odpowiedzialności: poczucie winy za to co się zrobiło i za to czego się nie zrobiło (mogłam zapytać itp.)
Poszukiwanie odpowiedzi o przyczynę śmierci – krąg milczenia, pomocne jest poszukiwanie odpowiedzi dlaczego. Jest to ochrona przed piętnowaniem społecznym
Emocje złości i ambiwalencji do osoby zmarłej – poczucie zranienia, poczucie bezradności
Rozważania natury filozoficznej dotyczące osoby zmarłej.
Poczucie wstydu i zażenowania, że przytrafiło się to im. (Rozbieżność między chęcią zatuszowania śmierci samobójczej a napiętnowaniem społecznym).
50. Konsekwencje śmierci samobójczej (rodzinne, społeczne)
Napiętnowanie, żałoba, poczucie winy, obwinianie siebie, analizowanie co zrobiło się źle.