Jakub Rosiak
Fizjoterapia SUM
Studia zaoczne II rok
Grupa 5
Narząd słuchu odgrywa w życiu człowieka bardzo ważną rolę. Służy do odbioru wrażeń dźwiękowych, stanowi podstawę opanowania mowy, ułatwia ogólną orientację jednostki w otoczeniu i utrzymanie ciała w równowadze.
POJĘCIE REWALIDACJI
REWALIDACJA - (łac. Re - znów, validus - mocny, silny) oznacza przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności. Pojęcie rewalidacji mieści w sobie dążenie do przywrócenia zdrowia. W. Dykcik rewalidację określa jako „długotrwałą działalność terapeutyczno-wychowawczą, a więc wielostronną stymulację, opiekę, nauczanie oraz wychowanie jednostek o zaburzonej percepcji rzeczywistości, czyli osób upośledzonych umysłowo, niewidomych i niesłyszących...”( Dykcik W.: Pedagogika specjalna. Warszawa 1998 s.68) M. Grzegorzewska wyodrębniła cztery zasadnicze drogi oddziaływań rewalidacyjnych, a są nimi:
usprawnianie,
kompensacja,
korygowanie,
dynamizowanie.
Usprawnianie polega na ogólnym wzmacnianiu całego organizmu, oraz wszystkich funkcji, które do tej pory nie zostały uszkodzone.
Natomiast proces rewalidacji to wszelkie działania ( psychologiczne, pedagogiczne itp. ) wobec osoby niepełnosprawnej, rozciągnięte w czasie, czyli od urodzenia do niemalże końca życia.
POSTĘPOWANIE REWALIDACYJNE
Rewalidacja osób z uszkodzonym słuchem przebiega podobnie jak innych osób odchylonych od normy. Podstawą działalności rewalidacyjnej jest także dokładna znajomość stopnia, rodzaju, czasu wystąpienia głuchoty, jej przyczyn oraz warunków dotychczasowego rozwoju jednostki i jej możliwości kompensacyjnych.
Aby kompensacja mogła nastąpić, konieczne jest rozwijanie różnych aspektów spostrzeżeń u dziecka . W rozwoju postrzegania szczególną uwagę należy zwrócić na jego rodzaje, które mogą spełnić funkcję kompensacyjną , a więc:
wrażenia i postrzeganie wzrokowe;
wrażenia i postrzeganie wibracyjne;
wrażenia i postrzeganie kinestetyczne
Wszystkie te spostrzeżenia biorą udział w nauce mowy dziecka głuchego, która jest
podstawowym zadaniem jego nauczania i wychowania.
Kompensację u głuchych należy rozumieć dwojako:
Przerzucenie funkcji słuchu na sprawnie działające analizatory, głównie analizator wzroku, dotyku i kinestetyczny
Maksymalne wykorzystanie resztek słuchu za pomocą aparatów poprawiających słuch.
Przy głuchocie częściowej wykorzystane są wszystkie analizatory i resztki słuchu, a przy głuchocie całkowitej jedyną możliwością opanowania mowy są analizatory nieuszkodzone.
Dziecko zupełnie głuche opanowuje mowę nie za pomocą percepcji słuchowej, lecz percepcji wzrokowej, dzięki tzw. zdolności odczytywania z ust i korzystania z możliwości odbioru wrażeń dotykowych, kinestetycznych, itp.
Od należytego funkcjonowania analizatorów zależy adekwatność wrażeń, spostrzeżeń i pojęć, na podstawie których dziecko myśli, wydaje sądy, przyjmuje wartości i zasady postępowania. Trzeba przy tym pamiętać , że uszkodzenie jednego analizatora wpływa na pracę pozostałych, pozostałych szczególnie tych, których funkcjonowanie ma najściślejszy związek i zależność z analizatorem uszkodzonym.
Analizatory nie funkcjonują niezależnie od siebie, lecz jako złożony system. Jednym z najważniejszych, a zarazem złożonych zadań rewalidacji głuchych jest kształtowanie mowy ustnej. Dziecko głuche przy dużej pomocy z zewnątrz jest w stanie opanować mowę!
Opanowuje bądź to na drodze słuchowo-wzrokowej, wzrokowo-słuchowej bądź też tylko wzrokowej. Zależy to od stopnia utraty słuchu.
Niezbędnym warunkiem rozwoju mowy czynnej u dziecka z uszkodzonym słuchem jest opanowanie w pewnym stopniu mowy biernej. Zanim dziecko zacznie wymawiać, musi najpierw rozumieć mowę innych. Dziecko głuche zacznie mówić w środowisku ludzi mówiących, gdy będzie mowę tę rozumiało i gdy będzie zmuszone do posługiwania się nią.
Czynnikiem przyspieszającym i ułatwiającym dziecku rozwój mowy czynnej jest zapewnienie słuchowego sprzężenia zwrotnego, dzięki wczesnemu i systematycznemu stosowaniu aparatu słuchowego.
Powstają coraz precyzyjniejsze aparaty wzmacniające dźwięki. Wczesna stymulacja posiadanych przez dziecko resztek słuchowych potrafi rozwinąć elementarne wrażenie słuchowe w systemy kodowe dające się spożytkować w mówieniu. Wówczas mówimy o wychowaniu słuchowym.
Dziecko powinno korzystać z aparatu słuchowego od momentu stwierdzenia ubytku słuchu. Im wcześniej to nastąpi, tym łatwiej jest nauczyć dziecko korzystania z posiadanych resztek słuchu. Każde dziecko po urodzeniu powinno być obserwowane i jeżeli zauważy się, że bardzo słabo lub wcale nie reaguje na bodźce dźwiękowe, należy je poddać badaniom słuchu. Obserwując dziecko należy sprawdzić, czy dziecko odwraca się w kierunku dźwięku lub stara się popatrzeć w stronę skąd dochodzi głos. Jeśli dziecko nie reaguje na bodźce dźwiękowe należy je jak najszybciej wyposażyć w aparat, który powinien być dobrany do obu uszu. Kontrolne badania słuchu powinno przeprowadzać się u dzieci od 0 do 3 lat co pół roku, a u dzieci starszych przynajmniej jeden raz w roku.
Dobierając aparaty słuchowe do stopnia i rodzaju ubytku słuchu, należy zwrócić uwagę na wkładkę do ucha. Ponieważ dziecko rośnie wkładka powinna być często zmieniana.
Obecnie w Polsce używane są następujące aparaty słuchowe :
Aparaty indywidualne tzw. " protezy słuchowe". Są to małe aparaty, które wykorzystywane są przez cały dzień. Aparaty słuchowe do indywidualnego treningu. Są to aparaty, które maja duże wzmocnienie oraz regulację mocy w wielu pasmach częstotliwości.
Aparaty typu stacyjnego. Aparatura ta składa się z głównego wzmacniacza z mikrofonem dla nauczyciela oraz umieszczonych na stolikach mikrofonów i słuchawek dla dzieci. Tego typu aparaty pozwalają usłyszeć się nawzajem.
Wiele nadziei wiążą surdopedagodzy z wszczepami ślimakowymi. Implanty to protezy słuchowe, wszczepiane drogą operacyjną u osób, które nie odnoszą korzyści z używania aparatów słuchowych. Podstawowym kryterium klasyfikacji do wszczepu ślimakowego, oprócz kryteriów medycznych, jest poziom zaangażowania osoby niesłyszącej i jej rodziny w długotrwałym procesie rehabilitacji.
Implanty ślimakowe i aparaty słuchowe pozwalają osobom z wadą słuchu na usłyszenie dźwięków i dopiero aktywny trening słuchowy pozwala na ich kojarzenie ze źródłem i na wyróżnienie dźwięków mowy.
Komfortowe słyszenie nauczyciela zapewnia np. uczniowi niesłyszącemu system FM, który składa się z mikrofonu i nadajnika oraz odbiornika połączonego z aparatem ucznia. Natomiast mikrofon nosi nauczyciel. To bezprzewodowe urządzenie zapewnia dokładne przekazywanie głosu osoby noszącej mikrofon, bez względu na odległość i natężenie hałasu w pomieszczeniu.
O właściwym korzystaniu z różnego rodzaju aparatów słuchowych możemy mówić wówczas, gdy używa się ich we wszystkich kontaktach głosowych z otoczeniem.
W całym procesie rewalidacji osób niesłyszących ogromne znaczenie mają wszystkie działania i zabiegi wykonywane dla dobra jednostki, i z myślą o tym, aby jednostka niepełnosprawna była w miarę możliwości sprawną, samodzielną i dostosowaną społecznie.
REHABILITACJA DZIECKA NIESŁYSZACEGO
Rehabilitacja – rehabilitacja jest pojęciem szerokim i dla jej określenia powstało wiele definicji. Termin ten (łac. Re - znów habilitatio - zdolny, przywrócony) oznacza przywrócenie komuś utraconych wartości, mimo istniejącego w dalszym ciągu kalectwa i pojmowany jest jako proces, którego głównym zadaniem jest „rozwijanie u osób trwale poszkodowanych na zdrowiu maksymalnych zdolności do wykonywania podstawowych codziennych zajęć, przygotowanie do pracy zawodowej oraz stworzenie korzystnych warunków do kontaktów z otoczeniem fizycznym i ze środowiskiem społecznym...”( Hulek A.: Pedagogika rewalidacyjna. Warszawa 1977 s.22). Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła w 1968 roku następującą definicję rehabilitacji „kompleksowe i skoordynowane stosowanie środków medycznych, socjalnych, pedagogicznych i zawodowych w celu usprawniania osób z naruszoną sprawnością organizmu do możliwie najwyższego poziomu...”( Larkowa.: Człowiek niepełnosprawny-problemy psychologiczne. Warszawa 1987 s.17) Istotne znaczenie w tym działaniu ma stworzenie jednostce upośledzonej optymalnych warunków podczas procesu rehabilitacji, a później także w jej życiu.
Człowiek w pełni sprawny nie może zrozumieć sytuacji, w jakiej znajduje się dziecko z upośledzeniem słuchu. Jest ono pozbawione niezmiernie ważnej sfery dopływu informacji o swoim otoczeniu: co więcej, jeśli poważny ubytek słuchu utrzymuje się od wczesnego okresu życia, mowa nie rozwija się u dziecka w sposób naturalny. Brak rozwoju języka upośledza wiele procesów myślowych, zaburza rozwój emocjonalny i społeczny.
Coraz więcej dzieci z głębokim upośledzeniem słuchu otrzymuje wcześnie indywidualny aparat wzmacniający dźwięki. W związku z tym wiele z nich osiąga w chwili dojścia do wieku szkolnego znacznie wyższy poziom rozwoju językowego, przyswojenia wiadomości ogólnych poprzez mowę w porównaniu z większością dzieci rozpoczynających naukę w szkole specjalnej dla dzieci głuchych.
REHABILITACJA MOWY DZIECKA Z WADĄ SŁUCHU
Dla prawidłowego rozwoju ogólnego dziecka bardzo ważna jest rehabilitacja rozwoju mowy i myślenia oraz oparta na niej rehabilitacja wszystkich zmysłów.
Przykłady ćwiczeń trenujących wszystkie zmysły:
SŁUCH
Trening słuchowy ( ćwiczenia rytmu, natężenia dźwięku, rozróżnianie barwy dźwięku, wysokość dźwięku itp.).
WZROK
Odróżnianie barw , kształtów, ocenianie odległości - analiza i synteza wzrokowa.
DOTYK
Odczuwanie kształtu, miękkości, gładkości, ostrości, trójwymiarowości, wilgotności, temperatury.
MOTORYKA
Ćwiczenia równowagi, koordynacji wzrokowo-ruchowej, ćwiczenia drobnych mięśni kończyn, mięśni artykulacyjnych, ćwiczenia oddychania, ogólne ćwiczenia całego ciała.
WĘCH
Rozróżnianie zapachów przyjemnych, przykrych, itp.
INNE
Ćwiczenia odczuwania ciężaru, odczuwanie wibracji, ćwiczenia orientacji w przestrzeni.
Ćwiczenia wszystkich zmysłów pozwolą dziecku głuchemu udoskonalić je tak, aby w pewnym sensie mogły one zastąpić uszkodzony analizator. Zjawisko wykorzystywania pozostałych zmysłów do zastąpienia zmysłu uszkodzonego nazywamy kompensacją. Analizatory współdziałają i uzupełniają się wzajemnie.
Aby więc pomóc dziecku w pełnym wykorzystaniu nie uszkodzonych receptorów i jak najbardziej umożliwić mu zwalczanie bariery wynikającej z wady słuchu, musimy dać mu możliwość jak najszerszego treningu ogólnego. Ćwiczenia usprawniające powinny być koniecznie stosowane na co dzień.
Dziecko zdobywa coraz to nowe doświadczenie oparte na poprzednich, są to doświadczenia zdobyte w prawidłowych sytuacjach życia codziennego.
NAUKA POPRZEZ ZABAWĘ
Maleńkie dziecko głuche nie może "osłuchać się" z mową , ale może i powinno się z nią "opatrzyć". Dlatego już kilkumiesięcznemu dziecku należy zwracać uwagę na poruszanie się ust podczas czynności mówienia, dbając o to, by twarz osoby mówiącej do dziecka znajdowała się na poziomie jego oczu i była dobrze oświetlona. Praca z niesłyszącym dzieckiem polega nie tylko na bezpośrednim kształtowaniu jego mowy, ale na nawiązywaniu kontaktu zabawowo-emocjonalnego w celu pobudzenia wszystkich zmysłów poprzez wszelkie formy zabawy.
W przedszkolu dziecko głuche prócz rozszerzania słownictwa powinno zacząć naukę początkowego pisania i czytania na zasadzie odwzorowywania całych słów i zdań połączonych z poznawanymi przedmiotami ( etykietowanie ), wykonywanymi zleceniami ( w związku z ich czynnościami ) dla lepszego przygotowania do rozpoczęcia szkoły. Tak samo podstawy matematyczne ( w systemie zabawowym ) trzeba już zapoczątkować w przedszkolu.
U dzieci w wieku przedszkolnym nie ma nic bardziej szkodliwego, jak sadzanie ich przy stoliku nad zeszytem i zbyt rygorystyczne egzekwowanie odrabiania zadań. Nauka to zabawa, nazywana z braku lepszego określenia – ćwiczeniami. Należy pracować z dzieckiem w taki sposób, by zajęcia były atrakcyjną zabawą, a jeszcze lepiej nagrodą. Zalecane ćwiczenia, to jest nauka i wyjaśnianie dziecku wszystkiego, co zastaje ono w życiu. Dziecko żyje w rodzinie, w środowisku rówieśników, w społeczeństwie itd. – właśnie w naturalnych dla siebie sytuacjach ma ćwiczyć.
Bibliografia:
Dykcik W., Pedagogika specjalna – praca pod red. W. Dykcika. WN, Poznań 2001;
Golczyk J. Wykorzystanie komputera w edukacji dziecka z dysfunkcją intelektualną, Łódź 2003;
Kupisiewicz Cz.:,Podstawy dydaktyki ogólnej. PWN Warszawa 1997;
Hulek A.: Pedagogika rewalidacyjna. Warszawa 1977