WYKŁAD 1

Pedagogika sportu (dziedzina pedagogiki KF)- to stan refleksji teoretycznej i wiedzy na temat miejsca i roli wychowania fizycznego i sportu w ogólnym wychowaniu i wykształceniu człowieka (Stefan Wołoszyn)

Pedagogika sportu poszukuje odpowiedzi na pytania:

• Jak kształtować postawę prosportową?

• Jak aktywność sportowa przyczynia się do rozwoju w pełnym cyklu życia:

- do rozwoju moralnego, estetycznego, kreowania zdrowia, zdolności uczenia się, kształtowania postaw poznawczych?

Problemy współczesnego sportu:

• manipulacja przekupstwo, korupcja,

• rasizm, ksenofobia, marginalizacja, dyskryminacja płci,

• doping (nastawienie na cel, a nie na osiągnięcie celu)

• technologizacja

• traumatogenność (wszystko dla osiągnięcia sukcesu, reżim w sporcie, zapomnienie o przeżyciach)

W wykładzie wspomniana gimnastyczka Christy Henrich (1972-1994)

Sport to zdrowie? Czy w wychowaniu fizycznym należy dążyć do zerwania koligacji ze sportem?

Przybyła: Sport upodobnił się do pracy, liczy się rezultat a nie droga prowadząca do celu. Sport sam w sobie niekoniecznie wychowuje.

Awychowawczy charakter sportu:

„Istnieje zbyt wiele dowodów na to, że młodzi ludzie uczą się w sporcie tego, czego lepiej, żeby inni się nigdy nie nauczyli” (J.Thompson, PCA)

„Jeśli sport kształtuje charakter, to jest to charakter dobry dla kryminalisty” (G.B. Leonard)

Podejścia do wychowawczej roli sportu:

• Teza I: Awychowawczy charakter sportu

Może w nim dochodzić do zahamowania rozwoju i dezintegracji osobowości- brak dowodów empirycznych

• Teza II: sport zawsze wychowuje

Każda jednostka żyjąca w grupie społecznej poddawana jest procesowi socjalizacji, ale nie zawsze odbywa się tam wychowania, które jest intencjonalne , a jego celem jest osiąganie zakładanych skutków wychowawczych i rozwój człowieka.

• Teza III: Sport ma niepodważalne walory wychowawcze

Pod warunkiem umiejętnego go wykorzystania.

Sport sam z siebie nie wychowuje, może być jednak wykorzystywany do kształtowania charakteru. W każdym przypadku sport oferuje jedynie pewien potencjał, który wcale nie musi się ujawnić!

• Należy sobie jasno i wyraźnie powiedzieć, że nie zawsze i nie w każdej postaci sport i turystyka wychowują.

• Od sposobu potraktowania w szkole tych atrakcyjnych form życia zbiorowego uczniów zależy, na ile możliwości te zostaną rzeczywiście wykorzystane.

H. Muszyński

Paweł Czapiewski- polski lekkoatleta:

„Sport ustawi całe moje życie, ale czy mnie czegoś nauczył? Mówi się, że uczy wytrwałości, dążenia do celu, kształtuje charakter.. Guzik prawda: to trener mnie pilnuje i mobilizuje. Owszem poznałem ludzi, świat. Mogę powiedzieć, że jestem kimś. Kibice mnie rozpoznają. To dopieszcza moje ego. Ale charakteru sport mi nie zmienił.”

Rozwój idei wychowania przez sport:

„Uprawianie sportu kształtuje nie tylko ciało, lecz także charakter człowieka”

Pogląd, że uprawianie sportu tylko kształtuje ciało, lecz także charakter człowieka ma w naszej kulturze długą historię..

1. Paideia- starożytna Grecja

2. Muskularne Chrześcijaństwo- XIX w. Anglia

3. Olimpizm- Pierre de Coubertin

1. Starożytna Grecja

• „.. starożytni Grecy nie wykorzystywali rywalizacji sportowej do kształtowania ciała ani nie po to, by dostarczyć taniej rozrywki, lecz jako sposób na kształtowanie osobowości człowieka;

• Wierzyli oni, że trenowanie ciała idzie w parze z kształtowaniem charakteru”

(O. Szymiczek)

Kalokagatia- starożytny ideał wychowawczy kalos kagathos- dosłownie „piękny i dobry”, łączący zalety doskonałego sportowca (piękne ciała i sprawność), z notami gorliwego obywatela (walor umysłowe i moralne). (Ł. Kurdybucha)

Model wychowania w paidei greckiej uległ rozdwojeniu w oświeceniu w XVII/XVIII w. w efekcie do dzisiaj wielu nauczycieli i trenerów nie ma pełnego zrozumienia dla ogólnowychowawczych walorów sportu i wychowania fizycznego.

Muskularne Chrześcijaństwo (muscular Christianity)

Potencjał wychowawczy sportu doceniały następujące filozofie pedagogiczne:

XIX w. Anglia- doktryna społeczna, idea wychowawcza, łącząca dbałość o zdrowie i sprawność z wychowaniem religijnym (moralnym).

Dr Thomas Arnold (1795-1842)

• Angielski pedagog i duchowny anglikański,

• Dyrektor Publicznej szkoły w Rugby, która stała się wzorcem dla angielskich elitarnych szkół średnich,

• Reformator szkolnictwa,

• Inicjator doktryny społecznej zwanej „Muskularnym chrześcijaństwem”

„Muskularne Chrześcijaństwo”

• podstawą tej filozofii było założenie, że sport zwłaszcza gry zespołowe, mają podstawę etyczną, a ćwiczenie się w moralnych zachowaniach na boisku podlega transferowi na pozostałe obszary życia.

• Podkreślano przede wszystkim jakość gry- to jak grałeś było ważniejsze, niż jaki wynik uzyskałeś,

• Najważniejsze były: duch, rywalizacja, koleżeństwo, współpraca, rycerskie zachowanie, umiejętność honorowego przyjmowania zwycięstwa i porażki,

• To, jak człowiek grał było uznawane za wskaźnik tego, jak będzie się później zachowywał.

Szkoły publiczne:

• Poprzez rozwój sportu szkoły publiczne kładły nacisk na wychowanie moralne oraz kształtowanie charakteru wychowanków, zgodnie ze wzorcem nowoczesnego dżentelmena.

• Sportowiec- gentelman miał walczyć na boisku w sposób honorowy i zgodnie z określonymi zasadami, pierwowzorem których był kodeks rycerski.

Kodeks rycerskiego postępowania Raymonda Lully (Book of the Order of Chivalry, 1265)

• Nigdy nie atakuj nieuzbrojonego wroga;

• Okazuj samodyscyplinę;

• Bądź odważny w słowie i czynie;

• Broń słabszych i niewinnych;

• Nigdy nie opuszczaj przyjaciela, sojusznika lub słusznej sprawy;

• Dotrzymuj danego słowa i bądź wierny swoim zasadom;

• Zachowuj się kulturalnie, szanuj swoich wrogów, swojego władcę i kobiety;

• Bądź wierny Bogu;

• Bądź szlachetny gościnny dla obcych;

• Nie okazuj pychy, nie zdradzaj, nie bądź lubieżny.

Fair Play jako nośnik podstawowych wartości wychowawczych

Rozwój sportu w „public schools” spowodował rozpowszechnienie w sporcie pojęcia fair play, którym Anglicy określali uczciwe zachowanie.

Współcześnie Fair Play to- „system norm moralnych ukazujący sposób postępowania niezbędny dla promowania dobra moralnego w sporcie” (S. Loland)

Rozróżniamy dwie kategorie Fair Play:

1. „formalne”- przestrzeganie przepisów,

2. „nieformalne”- dotyczące postaw wobec rywali, gry, sędziów itp.

Reguły Fair Play:

• Reguła dobrowolnego podporządkowania się i przestrzegania obowiązujących przepisów, reguł i tradycji,

• Reguła świadomej rezygnacji z możliwości nieuczciwego zwycięstwa- reguła odpowiedzialności,

• Reguła równości zewnętrznych warunków walki, określana jako regułą równości szans, niewykorzystywanie w walce przewagi losowej,

• Reguła poszanowania dla przeciwnika w ramach obowiązujących zasad etnicznych- reguła zdrowia fizycznego i psychicznego (np. zwyciężanie bez nadmiernej szkody czynionej przeciwnikowi)

Zasada Fair Play uczy przede wszystkim:

• Szacunku do innego człowieka,

• Tolerancji dla ras, narodowości, religii, pokojowego współistnienia,

• Potrzeby doskonalenia siebie,

• Dobrowolnego poszanowania i respektowania norm i przepisów określających zasady współżycia społecznego,

• Zaufania do innych ludzi i wiary w ich dobro.

Przeciwstawianie się dehumanizacji sportu jest obowiązkiem każdego pedagoga. (S. Wołoszyn)

CIFP (Comite International pour le Fair Play)

1. Trofeum Pierre’a de Coubertin dla zawodnika lub zespołu za zachowanie fair play,

2. Trofeum Jeana Borotry (tenisista francuski) dla zawodnika za całokształt kariery przebiegającej w duchu fair play,

3. Trofeum Willi’ego Daume (niemiecki koszykarz) dla instytucja za promowanie fair play.

Laureaci:

• Łukasz Kubot- laureat Trofeum Fair Play za 2014 r.

• Prof. Dr. Zbigniew Czajkowski- laureat wyróżnienia indywidualnego za całokształt kariery sportowej i godne życie po jej zakończeniu za 2013r.

Olimpizm- „filozofia życia sławiąca i łącząca w harmonijną jedność przymioty ciała, woli i ducha. Wiążąc sport z kulturą i wychowaniem, olimpizm pragnie uchodzić za twórcę stylu życia opartego na radości wysiłku wartości wychowawczej, dobrego przykładu i poszanowania uniwersalnych postaw etycznych”. (Karta Olimpijska)

Główne wartości Ruchu Olimpijskiego:

1. Doskonałość- dążenie do bycia jak najlepszym w sporcie i życiu, starania się zawsze na maksimum swoich możliwości, cokolwiek się robi. Nie chodzi o to, by być zwycięzcą, lecz by brać udział, pokonując swoje słabości, realizując swoje osobiste cele. Ucieleśnieniem tej cnoty jest motto olimpijskie:

CITIUS - ALTIUS - FORTIUS

szybciej - wyżej - silniej

1. Przyjaźń- sport może przyczynić się do pokojowego współistnienia, poprzez kształtowanie ducha solidarności, ducha zespołowości, radości życia. Jej symbolem jest płomień olimpijski.

2. Szacunek- szanowanie samego siebie, własnego ciała, innych uczestników sportu, reguł i przepisów oraz środowiska. Jego symbolem są olimpijskie kółka.

Amy Van Dyken (amerykańska pływaczka)

„Najważniejsza lekcja jaką wyniosłam ze sportu nie dotyczyła tego, jak być dumnym zwycięzcą, ale także jak godnie przegrywać… naprawdę trudno jest uścisnąć rękę komuś, kto właśnie cię pokonał, a jest jeszcze trudniej zrobić to z uśmiechem. Jeśli się jednak tego nauczysz i zapanujesz nad swoim rozczarowaniem, to uczucie wiele cię nauczy na boisku i poza nim!”

Olimpizm wg de Coubertina: postawa moralna oparta na wierze w możliwości wychowania jednostki oddziałując na umysł, ducha, jak i ciało poprzez sport (Loland 1995)

Potencjał wychowawczy sportu wg Pierre de Coubertina:

1. Wpływ moralny i społeczny- konieczność pracowitości i uporu w osiąganiu wyniku,

2. Wpływ na zdolności umysłowe- szybkość decyzji, porównywania i oceniania, skłanianie do realizmy a niedopuszczaniu do przesady, zwięzłość języka,

3. Wpływ na temperament, charakter,

4. Wpływ na mechanizmy społeczne.

„Żeby dojść do wyniku, trzeba nie tylko energii i wytrwałości, ale też zimnej krwi, uwagi, obserwowania, zastanowienia… i tego samego potrzeba te, żeby się utrzymać, gdyż w sporcie szybko się traci to, co się zyskało, gdy nad tym czuwamy. W ten sposób sport zasiewa ziarno, którego kiełkują zalety umysłowe i moralne”.

WYKŁAD 2

Humanistyczna filozofia szkolenia

Rainer Martens za najważniejsze umiejętnością współpracy z innymi uważa:

• Umiejętność rozsądnego, skutecznego, twórczego porozumiewania się z innymi;

• Umiejętność rozpoznawania i rozwiązywanie nieporozumień i konfliktów.

Zawodnik powinien dostrzegać że trener troszczy się przede wszystkim o zawodnika.

„Trenowanie zawodników w każdym wieku, nie jest frywolną aktywnością dostępną dla każdego, kto chce jej poświęcić trochę czasu.” (R. Martens)

Prezydent B. Komorowski podpisał w 2013 r. ustawę łagodzącą wymogi do 50 zawodów, czyli tzw. Pierwszą transzę deregulacji, która ma na celu ograniczenie części wymogów formalnych w dostępnie do profesji m.in. trenera sportowego.

Jakie kompetencje musi posiadać trener?

1. Specjalista- dobrze zna technikę i taktykę swojej dyscypliny sportu i potrafi nauczać tych umiejętności. Wygrywa zawody.

2. Przewodnik i mentor- pomaga zawodnikom czerpać radość ze sportowej rywalizacji, kształtuje ich poczucie własnej wartości, naucza potrzebne do funkcjonowania w życiu społecznym.

Czynnikiem mającym największy wpływ na sukces trenerski jest wypracowana filozofia szkolenia sportowego:

• Filozofia- to przekonania i zasady, którymi się kierujemy w podejmowanych działaniach.

• Filozofia trenerska determinuje sposób, w jaki trener osiąga cele i wykorzystuje wiedzę dotyczącą nauczania.

Dobrze opracowana filozofia życiowa i trenerska :

• Określa nasz system wartości,

• Określa sposób w jaki postrzegamy innych ludzi i nasze relacje z nimi,

• Pomaga interpretować życiowe wydarzenia i nadaje kierunek działaniu.

Na filozofię trenerską składają się:

1. Wyraźnie sformułowane cele treningowe (rzeczy, które wartościujesz i chcesz osiągnąć)

2. Własne przekonania lub zasady, które pomagają osiągnąć owe cele.

Rozwijanie własnej filozofii trenerskiej:

Każdy trener powinien opracować sam swoją filozofię trenerską, czyli poddać refleksji:

• Co chce osiągnąć jako trener?

• W jaki sposób chce to zrobić?

Niepewność swoich przekonań prowadzi do braku konsekwencji w działaniu, co tworzy chaotyczne warunki dla funkcjonowania zespołu, a często niszczy też relacje interpersonalne.

Nie można dopracować się swojej filozofii z książki lub przejmując styl i koncepcję filozofii jakiegoś sławnego trenera. Filozofia ta stanowi efekt wszystkich naszych doświadczeń. Jest ona bezużyteczna, jeśli nie jest osobiście wypracowana.

Klimat motywacyjny:

• Uznawane kryteria sukcesu i porażki

• Interakcje z osobami znaczącymi

• Wyrażane wartości

• Oczekiwania

• Pochwały i nagrody

• Motywacja

Klimat mistrzowski:

• Nastawienie na samodoskonalenie i proces uczenia się,

• Wzrost orientacji zadaniowej, poczucia własnej skuteczności i kompetencji,

• Rozwijanie motywacji wewnętrznej,

• Radość z udziału w zajęciach, większa satysfakcja i mniejsze znudzenie,

• Obniżanie napięcia i lęku związanego z podejmowaniem aktywności fizycznej i rywalizacją,

• Lepsze relacje z trenerem i spójność zespołu.

Czy w sporcie wyczynowym jest miejsce na klimat mistrzowski?

„Najważniejsi są zawodnicy, zwycięstwo jest na drugim miejscu”

Liczby zdobytych medali, nagród są mniej ważne od wychowania zawodników, którzy mogą okazać się zwycięzcami w życiu.

John Wooden (1910-2010)

amerykański trener koszykówki w University of California, los Angeles, wprowadzony do Galerii Sław Koszykówki (Basketball Hall of Fame) jako zawodnik i jako trener. Nazywany „trenerem wszech czasów”.

„Nie wygrywanie jest najważniejsze, ale staranie się na miarę swoich najlepszych możliwości”.

„Chociaż oczekiwałem, że za każdym razem będą pracowali, tak by mogli wygrać, próbowałem zarazem przekonać, że wygrywają zawsze, gdy dają z siebie wszystko”.

Nigdy nie staraj się być lepszym od innych, zawsze ucz się od innych. Nigdy nie przestawaj starać się być najlepszym jak potrafisz.

„Bądź bardziej skoncentrowany na swoim charakterze niż na reputacji, ponieważ twój charakter mówi kim naprawdę jesteś, podczas gdy reputacja jedynie to, co myślą o tobie inni”. (J.Wooden)

Phil Jackson (ur. 1945)

„Aby zawodnicy mogli się wznosić na wyżyny swoich możliwości, trenerzy muszą okazywać im dużo troski”.

• Uważany za najlepszego trenera w historii NBA,

• Zdobył łącznie 13 tytułów mistrzowskich, 11 jako trner (6 z Chicago Bulls, 5 z Los Angeles) i 2 jako zawodnik z New York Knicks.

• Jest liderem wszech czasów w stosunku zwycięstw do rozegranych meczów (70,4%)

Ronda Revelle

• Trenerka softballu na Uniwersytecie w Nebrasce, zdobyła uznanie za wyniki i umiejętności budowania zespołu.

• „efektywność szkolenia jest głęboko związana ze znajomością swoich zawodników i dbałością o ich kondycję nie tylko jako sportowców, ale także jako ludzi.

Lorenzo Bernardi

• Najwybitniejszy siatkarz minionego stulecia, obecnie szkoleniowiec Jastrzębskiego Węgla.

• „Nie zaprzątam sobie głowy marzeniami o kolorach medali. Dla mnie istotne jest wygrywanie czegoś każdego dnia, również w sprawach małego kalibru, jak chociażby podczas treningu.”

Jak wypracować własną filozofię trenerską?

Podstawą filozofii trenerskiej jest:

• Samoświadomość

• Poczucie własnej wartości

Samoświadomość (Kim jestem? Jaki mam system wartości?)- daje wiedzę, jakie kompetencje potrzebujesz doskonalić w określonych obszarach życia.

Poczucie własnej wartości- zbyt często trenerzy i zawodnicy uzależniają poczucie własnej wartości od bilansu wygranych i przegranych na zawodach. Poczucie własnej wartości nie jest czymś co można zdobyć podczas rywalizacji lub porównań z innymi. Sukces trenera jest silnie zależny od jego poczucia własnej wartości.

Wnioski:

• Dobrze opracowana filozofia życia i trenowania jest niezbędnym wsparciem trenerskiej kariery,

• Do jej powstawania konieczne jest: poznawanie samego siebie, refleksja nad istotnymi problemami, wyznaczanie reguł,

• Najważniejszym składnikiem filozofii jest własny wkład w jej opracowanie,

• Filozofia nie objawia się tym, co mówisz, lecz tym , ja postępujesz.

Ustanawianie celów działalności trenerskiej

• To w jaki sposób postępujemy w trudnych sytuacjach jest w dużym stopniu określane przyjętymi przez nas celami trenowania.

Trzy główne cele sportu:

1. Wygrywanie rywalizacji- mieć zwycięski zespół,

2. Uczenie młodych ludzi czerpania radości ze sportu,

3. Pomaganie młodym ludziom w rozwoju:

• fizycznym- poprzez opanowywanie umiejętności sportowych, doskonalenie sprawności, nabywanie dobrych nawyków zdrowotnych;

• psychicznym- poprzez uczenie się sprawowania kontroli nad swoimi emocjami i rozwijanie poczucia własnej wartości;

• społecznym- poprzez uczenie się współpracy w kontekście rywalizacji oraz odpowiednich standardów zachowania.

Cele krótkoterminowe:

• Sport powszechny, rekreacja- zabawa, radość, uczenie się dyscypliny. Uczestnictwo powszechne.

• Sport wyczynowy- wygrywanie, skuteczność działania. Uczestnictwo najlepszych.

Priorytetowy cel długofalowy: wspomaganie rozwoju zawodników.

Rozbieżność celów→ efekt

Program- rekreacja, trener- cel wyczynowy → rezygnacja słabszych

Program- wyczynowy, trener- cel rekreacja→ złe przygotowanie do rywalizacji sportowej

Program- wyczynowy, zawodnik- cel rekreacja → frustracja trenera

Rodzice i trener- wyczynowy, dziecko- rekreacja → zniechęcenie dziecka.

Podsumowanie:

Wiele problemów w sporcie wynika z niezgodności celów:

• Konflikt między społecznym priorytetem długofalowym w postaci wspomagania rozwoju młodzieży, a krótkofalowym celem zwyciężania w walce sportowej,

• Konflikt między celami zawartymi w programach rekreacyjnych i wyczynowych.

Karta praw młodych sportowców

Prawo do:

• Profesjonalnego kierownictwa i przygotowania ze strony dorosłych,

• Uczestnictwa na poziomie adekwatnym do dojrzałości i indywidualnych możliwości,

• Grania jako dziecko a nie dorosły,

• Bycia traktowanym z godnością,

• Równych szans odnoszenia sukcesu,

• Współdziałania w podejmowaniu decyzji dotyczących uczestnictwa w sporcie,

• Czerpania radości ze sportu.

„Wygrywanie nie jest wszystkim, jest nim dążenie do wygrywania”

(Vlance Lombardi 1913-1970; trener futbolu amerykańskiego)

Zachowanie dystansu do wygrywania:

• Dążenie do zwycięstwa stanowi ważny el walki sportowej, ale nie jest najważniejszym celem uprawiania sportu,

• Dążąc do krótkoterminowego celu wygrywania zawodów łatwo stracić z pola widzenia cele długoterminowe- ponieważ nagrody za zwycięstwo są natychmiastowe i duże.

Realizacja celów długoterminowych:

• Miłość do sportu,

• Zabawa,

• Odpowiedzialność,

• Szacunek do innych i do siebie,

• Dążenie do doskonałości

• Podejmowanie ryzyka popełniania błędu by się czegoś nauczyć,

• Rozwój zarówno dzięki pochwałom jak i krytykom.

W pracy trenera pożądane jest kierowanie się pobudkami altruistycznymi, ale absolutnie w porządku jest równoczesne realizowanie celów osobistych.

WYKŁAD 3

Elementy filozofii trenerskiej:

• Własne przekonania i zasady,

• Cele trenerskie,

• Styl kierowana zespołem.

Styl kierowania determinuje sposób decydowania o tym:

• Jak organizować treningi i zawody,

• Jakimi metodami dyscyplinować zawodników,

• Jaką rolę w podejmowaniu decyzji pełnią zawodnicy.

Style kierowania:

1. rozkazujący,

2. liberalny,

3. Kooperacyjny.

1. Styl rozkazujący (autokratyczny):

• Trener dyktator- podejmuje sam wszystkie decyzje,

• Rolą zawodnika jest słuchać, przyswajać i wykonywać polecenia,

• Komunikacja trenera: agresywna, rozkazująca, bez słuchania drugiej osoby,

• Komunikacja jako rywalizacja

Bobby Knight (ur. 1940r.) – „generał”, amerykański trener koszykówki.

Trener rozkazujący: wymagał, aby zawodnicy wykonywali jego rozkazy i był bezwzględny w egzekwowaniu ich.

Dlaczego trenerzy stosują styl rozkazujący?

• Był to szeroko rozpowszechniony w przeszłości i stosowało go wielu skutecznych trenerów,

• Tylko z takim miało się do czynienia,

• Przekonanie, że w sporcie przynosi on dobre rezultaty, bo sport wymaga dobrej organizacji i silnego przywódcy,

• Jest łatwiejszy do realizacji,

• Może ukrywać niekompetencje trenera (zawodnik nie może kwestionować decyzji trenera, więc trener nie musi ich wyjaśniać)

Styl rozkazujący może być skuteczny, ale tylko wtedy, gdy głównym celem trenera jest wygrywanie oraz jeśli jego autorytaryzm nie ogranicza motywacji zawodników. Dlatego nie zapewnia on optymalnej jakości działań wszystkich zawodników.

Minusy stylu rozkazującego:

• Nie pozwala realizować celu: zawodnicy pierwsi, wygrywanie drugie,

• Nie uczy podejmowania decyzji,

• Ryzyko tłumienia motywacji wewnętrznej,

• Złe relacje interpersonalne.

2. Styl liberalny (submisywny)

Trener „opiekun”:

• Podejmuje możliwie jak najmniej decyzji,

• Daje niewiele instrukcji, minimum wskazówek,

• Problemy dyscyplinarne rozwiązuje tylko wówczas, gdy staje się to absolutnie konieczne,

• Unika konfrontacji,

• Wykazuje nadmierną skłonność do ugody,

• Wykazuje brak zdecydowania.

Trenerom, którzy stosują ten styl:

1. Brak kompetencji do wydawania instrukcji i poleceń,

2. Są zbyt leniwi, by podjąć wyzwania lub

3. Są dalece niedoinformowani na czym polega istota trenowania.

3. Styl kooperacyjny

Trener „nauczyciel”- współpracuje z zawodnikami w procesie podejmowania decyzji. Zachowuje właściwą równowagę między kierowaniem zawodnikami, a pozwalaniem im kierować samymi sobą.

Phil Jackson (ur. 1945r.)

Uważany za najlepszego trenera koszykówki w historii NBA, uważa, że w grę powinni angażować się wszyscy członkowie zespołu, nie tylko gwiazdy. Stwarzał zawodnikom możliwość podejmowania własnych decyzji oraz dążył do tego, by zawodnicy nauczyli się podejmować decyzje na bieżąco i polegać na sobie wzajemnie.

Zalety stylu kooperacyjnego:

• Umożliwia kształtowanie umiejętności:

- radzenia sobie z presją,

- przystosowania się do zmiennych sytuacji,

- zachowania dystansu do zawodów,

- zdyscyplinowania,

• Uczy ustawiać własne cele i dążyć do ich realizacji,

• Większe zaufanie do zawodnika zwiększ jego poczucie własnej wartości

Wymagania stylu kooperacyjnego:

• Większe indywidualizowanie,

• Przekładanie rozwoju zawodnika nad wynik,

• Większe umiejętności trenera.

Umiejętności komunikacyjne:

• Wiarygodność w komunikacji,

• Komunikowanie w sposób pozytywny,

• Wysyłanie komunikatów zasobnych w treść,

• Komunikowanie w sposób konsekwentny,

• Doskonalenie komunikacji niewerbalnej,

• Słuchanie.

1. Kształtowanie w swojej wiarygodności w komunikacji

Rekomendacje dla trenera:

• Znajomość swojej dyscypliny sportu i okazywanie uczciwości co do zakresu posiadanej wiedzy,

• Zgodność między tym, co się mówi i robi,

• Konsekwencja postępowania,

• Otwartość.

2. Komunikowanie w sposób pozytywny

„Jestem przekonany, że wyrażanie słów zachęty powinno być najważniejszą ze wszystkich umiejętności. Nigdy nie wypracujesz potrzebnego ci zaangażowania i poświęcenia bez kogoś, kto cię dopinguje i prowadzi do następnego zakresu możliwości.” (Jim Grassi, 2002r.)

Rekomendacje dla trenera:

• Dawaj uczciwe, bezpośrednie i konstruktywne wskazówki,

• Wychwytuj to, co zawodnicy robią dobrze lub prawidłowo, a następnie mów im o tym,

• Unikaj sarkazmu oraz upokarzających uwag,

• Podkreślaj to, co można zrobić, a nie to, czego nie można i unikaj rozpamiętywania problemów, skupiając się raczej na ich rozwiązywaniu.

3. Wysyłanie komunikatów zasobnych w treść

Rekomendacje dla trenera:

• Dostarczaj zawodnikom szczegółowych informacji zwrotnych, które pomagają im skorygować błędy, a nie informacji ogólnikowych, które mają charakter osądzający.

• Zanim osądzisz zachowanie zawodnika upewnij się, że rozumiesz przyczyny leżące u jego podłoża,

• Unikaj wygłaszania oceniających komentarzy, gdy zawodnik sam doskonale wie, że popełnił błąd,

• Skoncentruj swoje komentarze na zachowaniu zawodnika, a nie na jego osobie, by nie obniżać poczucia własnej wartości.

4. Komunikowanie w sposób konsekwentny

• Staraj się być konsekwentny w tym, co mówisz oraz by to, co przekazujesz było spójne w formie werbalnej i niewerbalnej,

• Jeśli coś obiecasz, dotrzymaj obietnicy,

• Unikaj plotkowania i zniechęcaj swoich zawodników do rozsiewania plotek o innych.

5. Uczenie się słuchania

„Esencja trenowania jest zrozumienie swoich zawodników. Musisz ich wysłuchiwać i dowiadywać się co czują, jak interpretują swój bieg. Dopiero wówczas możesz powiedzieć im, jak ty go interpretujesz lub postrzegasz ze swojej perspektywy jako trenera.” (Leroy Walker)

Rekomendacje dla trenera:

• Skoncentrowanie się na słuchaniu,

• Unikaj przerywania swoim zawodnikom.

• Aktywne słuchanie

Przywództwo

• Przywódca- „ktoś, kto mobilizuje ludzi do działania, przekształca wykonawców w liderów” (Warren Benis i Burt Nanus)

• Przywództwo to przede wszystkim wiedza, jaki cel należy obrać, by dać innym wskazówki na temat tego, co powinni robić, mając zarazem wizję końcowego efektu ich działania.

WYKŁAD 4

Jak najlepiej motywować zawodników?

Dlaczego niektórym zawodnikom brak motywacji?

1. Motywacja zewnętrzna - nagroda, medal, pieniądze, pochwała, wyjazd

• motywację zewnętrzną trzeba umiejętnie wykorzystywać, tak by wspomagała budowanie motywacji wewnętrznej, lecz jej nie zastępowała. Nie chodzi tylko o bezpośrednie osobiste motywowanie zawodnika, a raczej o tworzenie warunków, czyli klimatu motywacyjnego, w którym może on motywować sam siebie.

2. Motywacja wewnętrzna - samo działanie jest źródłem satysfakcji, radości, wyzwania,

• odczuwanie radości = potrzeba stymulacji i pobudzenia,

• dowartościowanie się = potrzeba czucia się kompetentnym i skutecznym w działaniu.

Jefferson Perez - zwycięzca chodu na 20 km - mistrzostwa świata LA Helsinki 2005

„Medal jest dla sponsora, federacji, dla mediów. Dla mnie najważniejszą nagrodą jest satysfakcja, że wytrzymałem. Największą radością - trening”

M. Csikszentmihalyi

• odczuwamy radość i podniecenie, gdy podejmujemy wyzwania przekraczające nasze aktualne kompetencje, które dzięki tym wyzwaniom mogą się rozwijać

Doświadczenie przepływu (flow)

• przepływ ma miejsce gdy jesteśmy całkowicie pochłonięci daną aktywnością

• tracimy poczucie czasu

• automatyczna koncentracja

• identyfikujemy się wtedy z samą aktywnością, a nie z jej rezultatami

• sport stwarza możliwość przekazywania emocji przepływu w skali masowej

• przepływu w sporcie może doznać każdy, jednakże muszą być spełnione określone wymagania związane z samym działaniem

Jak pomóc w doświadczeniu przepływu?

• stawiaj jasne, konkretne cele, dawaj natychmiastową informację zwrotną o efektach działania

• dostosuj stopień trudności zadania do możliwości zawodników

• staraj się by treningi były stymulujące, stosując różnorodność ćwiczeń i aktywności

• dbaj o to, by każdy był zaangażowany

• podczas ćwiczeń i gier unikaj ciągłego instruowania

• nie oceniaj permanentnie swoich zawodników

• twórz atmosferę zespołu, społeczne interakcje, aby zawodnicy nie rywalizowali przeciwko sobie

Zawodnik

1. Motywowany do osiągania sukcesów (wysokie poczucie skuteczności),

• Motywowany do unikania porażki (niskie poczucie skuteczności),

• Wygrywanie jest konsekwencją moich zdolności,

• Podejmuję wyzwania,

• Wierzę w możliwość osiągnięcia sukcesu i przyjmuję odpowiedzialność za porażki.

1. Wygrywanie jest wynikiem szczęścia lub słabości przeciwników

• Wygrywanie jest wynikiem szczęścia lub słabości przeciwników

• Nie wierzę w możliwość osiągnięcia sukcesu, bo nie mam takich zdolności.

Jak zawodnik chroni poczucie własnej wartości?

Obronny pesymizm - nastawienie, którego celem jest obrona przed frustracją, niepowodzeniem

• samo utrudnianie

• pozorowanie wysiłku

• wymówki

• odrzucenie sukcesu

Sportowiec zorientowany na sukces nie potrzebuje motywacji trenera

Sportowiec zorientowany na porażkę nie zareaguje na próby motywacji trenera.

Jak zawodnicy orientują się na porażkę?

• nacisk na sprawność działania (wynik), a nie uczenie się – błędy i pomyłki, które stanowią naturalną część procesu uczenia się, są błędnie interpretowane jako porażki

• nierealistyczne cele - w rezultacie presji rywalizacyjnej zawodnicy stanowią przed sobą nierealistycznie wysokie cele, a gdy ich nie osiągają, dochodzi do wniosku, że są nieudacznikami

• nagrody zewnętrzne - zawodnicy zaczynają uprawiać sport bardziej dla nagród zewnętrznych niż realizacji własnych celów

Jak kształtować zawodników zorientowanych na sukces?

• wygrana nie oznacza sukcesu - nie jest miarą osobistej wartości

• sukces to realizacja osobistych celów

* moim celem jest skoczyć o cm dalej niż w zeszłym tygodniu

* chcę poprawić mój backhand tak, bym mógł trafiać w głęboki róg z 75% skutecznością

* chcę się nauczyć bardziej rozluźniać i czerpać większą radość z gry

• cele zespołu nie mogą być sprzeczne z celami osobistymi

Realistyczne cele osobiste → sukces → wzrost poczucia kompetencji → wzrost wiary w siebie i podejmowanie wyzwań

Dziś Sven Hannawald jest już innym człowiekiem. Nie wywiera na siebie presji sukcesu. Stara się wieść spokojne życie. By zaspokoić swoją żądzę rywalizacji, oddaje się innym pasjom: piłce nożnej i wyścigom samochodowym

WYKŁAD 5

Agresja w sporcie.

Jakie są postawy wobec agresji w sporcie?

C=Czy sport generuje czy redukuje agresję?

Ambiwalencja w kwestii agresji w sporcie- postawa charakteryzująca się jednoczesnym występowaniem pozytywnego jak i negatywnego nastawienia do obiektu.

Agresja - wszelkie działanie fizyczne lub słowne, którego celem jest wyrządzenie krzywdy fizycznej

lub psychicznej - rzeczywistej lub symbolicznej - jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje. jest zazwyczaj reakcją na frustrację, jest też przejawem wrogości.

Agresją nie jest:

• przypadkowe skrzywdzenie kogoś

• rywalizacja

• gniew

• złość

Dzieci i młodzież powinny być uczone rozróżniania sytuacji, kiedy złość jest uzasadniona, od 

sytuacji, kiedy zmienia się w agresję (uczenie kontrolowanej złości).

Czym różni się przemoc od agresji?

To, co odróżnia przemoc od agresji, to przewaga sił jednej ze stron w przemocy, jest ona zawsze po stronie sprawcy, w przypadku agresji zrównoważona.

• gdy siły obu stron są równe i dochodzi do zachowań agresywnych, możemy mówić o sytuacji konfliktowej.

• ofiara przemocy jeśli podejmie walkę, zawsze przegra.