Zaburzenia rytmu serca
Zaburzenie rytmu serca, arytmia, dysrytmia, niemiarowość serca – stan, w którym skurcze mięśnia sercowego są nieregularne, a ich częstotliwość wychodzi poza bezpieczny zakres 60-100 uderzeń na minutę. Stan taki często stanowić może zagrożenie dla życia, chociaż nie jest to regułą.
Normalny rytm pracy serca jest wyznaczany przez węzeł zatokowy. Jeżeli węzeł zatokowo-przedsionkowy nie funkcjonuje prawidłowo, może to prowadzić do aktywizacji drugorzędowych ośrodków pobudzenia i w efekcie do zmiany rytmu pracy serca.
Istotne znaczenie mają też drogi przewodzenia impulsu z ośrodka pobudzenia: przy ich nieprawidłowej funkcji lub gdy istnieją dodatkowe drogi przewodzenia, może dochodzić do zaburzeń rytmu serca.
Tempo bicia serca ponad 100 uderzeń na minutę nosi nazwę tachykardii[1][2]. Wraz z narastaniem wysiłku fizycznego węzeł zatokowy zwiększa swoją częstość wyładowań, aby przyspieszyć akcję serca. Fizjologiczne, szybkie tempo, które rozwija się wtedy nosi nazwę tachykardii zatokowej. Arytmie, które są spowodowane nieprawidłowo szybką aktywnością elektryczną mogą spowodować tachykardie, które są niebezpieczne. Praca komór serca w takim tempie przez dłuższy czas może powodować szkodliwe efekty. Niektórzy mogą odczuwać tachykardię jako mocne bicie serca nazywane popularnie kołataniem. Jeśli tachykardia obniża ciśnienie krwi, to może spowodować zawroty głowy, a nawet omdlenie (łac. syncope).
Większość tachykardii nie jest niebezpieczna. Każdy czynnik podnoszący poziom adrenaliny lub wzmagający jej działanie może spowodować przyspieszenie akcji serca i wywołać tachykardię z towarzyszącym uczuciem kołatania. Do przyczyn mogą należeć także: stres, wchłonięte lub wstrzyknięte do układu krwionośnego substancje (na przykład: kofeina, alkohol) sterydy, technicznie produkowane aminokwasy, hmb i inne suplementy kulturystyczne, nadmiar hormonów tarczycy w jej nadczynności.
Zbyt wolny rytm (poniżej 50 w czasie czuwania) nosi nazwę bradykardii i zazwyczaj nie zagraża życiu, ale może dawać objawy niepożądane i wtedy konieczne okazać się może wszczepienie stałego rozrusznika.
Arytmie są często wykrywane za pomocą niespecyficznych środków, takich jak: osłuchiwanie tonów serca stetoskopem, a także pośrednio przez badanie tętna obwodowego. Te sposoby zazwyczaj nie mogą zdiagnozować konkretnych arytmii, ale dają określenie akcji serca oraz wskazują czy rytm jest regularny czy nie. Nie każda czynność elektryczna daje skurcz, który byłby słyszalny czy wyczuwalny na obwodzie jako fala tętna i dlatego pobudzenia przedwczesne czy nie dające prawidłowego cyklu pracy serca, są odbierane jako "opuszczone" skurcze.
Najprostszą specyficzną metodą diagnostyczną dającą ocenę rytmu serca jest elektrokardiogram (EKG). Do wykrycia krótkotrwałych i nieprzewidywalnych arytmii, stosuje się monitorowanie holterowskie, będące ciągłym, 24 godzinnym zapisem EKG.
Stosowane jest także monitorowanie ekg przez telefon stacjonarny lub komórkowy. Różni się od monitorowania holterowskiego tym, że pacjent dzwoni wtedy gdy czuje niepokój i nie jest ograniczony okresem 24 godzinnym.
Elektrokardiogram obrazuje jedynie elektryczną aktywność serca. Przy PEA w badaniu EKG może nie być zaburzeń, a serce nie wykazuje czynności hemodynamicznej.
Jedną z poważnych form arytmii jest migotanie, które występuje, gdy bezładny skurcz poszczególnych części mięśniówki serca nie daje efektywnego skurczu. Migotanie może dotyczyć przedsionków (migotanie przedsionków) lub komór (migotanie komór), przy czym dotyczące komór skutkuje zatrzymaniem krążenia.
Migotanie przedsionków jest wynikiem chaotycznego skurczu kardiomiocytów przedsionka, w wyniku czego nie dochodzi do właściwego skurczu i efektu hemodynamicznego w postaci dopełnienia komór serca. Migotanie przedsionków zazwyczaj wskazuje na poważniejsze zaburzenia będące ich przyczyną i powinno być ocenione przez lekarza. Na ogół nie jest to natomiast typowy stan bezpośrednio zagrażający życiu.
Migotanie komór jest zawsze stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Bez właściwego postępowania medycznego, migotanie komór prowadzi do śmierci w ciągu kilku minut. Gdy serce wchodzi w migotanie komór, to efektywne pompowanie krwi ustaje.
Oprócz leczenia farmakologicznego stosuje się również terapie elektrycznością. Kardiowersja jest zastosowaniem prądu elektrycznego biegnącego poprzez klatkę piersiową w przypadku częstoskurczu nadkomorowego lub napadowego częstoskurczu komorowego. Defibrylacja różni się od kardiowersji tym, że stosuje się ją w trzepotaniu komór lub migotaniu komór bez tętna, a także użyciem większego ładunku elektrycznego. W przypadku kardiowersji pacjent jest poddawany działaniu leków o działaniu sedatywnym, natomiast defibrylacja jest stosowana przy utraconej świadomości i nie ma potrzeby zastosowania sedacji.
W ramach leczenia dysrytmii elektrycznością stosuje się również kardiostymulację. Czasowe użycie rozruszników stosuje się w przypadku bradykardii z powodu przedawkowania leków, a także przy zawale serca. Kardiostymulator jest na stałe wszczepiany pod skórę u pacjentów, u których schorzenie będące przyczyną bradykardii nie daje się usunąć.