Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Wydział Geodezji i Gospodarki Przestrzennej
Kierunek: Geodezja i Kartografia
Sprawozdanie nr 4
Ocena krajobrazu metodą Kowalczyka
Wykonała:
Opis metody.
Opracowana przez Kowalczyka (1992, 2000) metoda oceny walorów estetycznych krajobrazu w obrębie powierzchni postrzeganych wizualnie uwzględnia wiele uwarunkowań tej oceny. Stwarza, przede wszystkim, możliwość budowania skal stopni ocen do klasyfikacji zjawisk. Niektórzy stwierdzają w metodzie Kowalczyka istotność planów w krajobrazie i tzw. wnętrz w odbiorze wartości estetycznych i ocenie waloru. Także struktura pionowa i harmonia poszczególnych komponentów krajobrazu są uważane przez tych autorów za bardzo istotne elementy oceny. Podobne podejście do problemu mają Bogdanowski, Łuczyńska- Bruzda i Novak, chociaż szczególny nacisk położony jest na „wnętrza”, które, jak twierdzą autorzy, „posiadają aspekty psychiczne, społeczne i formalne, a jednocześnie występują wszędzie- zarówno w nas samych, jak i w naszym otoczeniu stworzonym przez przyrodę i przez człowieka”.
Założenia i system oceny podano w tabeli. Autor podzielił elementy ocenianego krajobrazu na pięć zasadniczych grup, takich jak:
1.Liczba wyróżnianych planów w krajobrazie.
2.Liczba elementów budujących krajobraz i możliwość ich identyfikacji.
3.Różnorodność elementów krajobrazotwórczych.
4.Współwystępowanie elementów krajobrazu (harmonia).
5.Struktura pionowa krajobrazu.
Zwraca uwagę pewna niespójność punktacji, ponieważ poszczególne zakresy oceny zaczynają się albo od 0, albo od 1, a nawet przyjmują wartości minimalne ujemne. Również maksymalna punktacja w poszczególnych grupach zawiera się w granicach od 1 do 5. Subiektywność oceny ukazuje np. IV i V grupa elementów, gdzie kryteria nie są jednoznacznie określone.
Tabela kryterium oceny
| Lp. | Kryteria i ich podział | Bonitacja punktowa |
|---|---|---|
| I | Liczba wyróżnianych planów w krajobrazie: - trzy plany (lub więcej) - dwa wyraźne plany z prześwitami trzeciego nie stanowiącymi ciągłości - dwa plany - jeden plan |
5 4 3 1 |
| II | Liczba elementów budujących krajobraz i możliwość ich identyfikacji: - krajobraz urozmaicony – powyżej 8 elementów - krajobraz średnio urozmaicony – 7-8 elementów - krajobraz ubogi – poniżej 7 elementów |
5 3 1 |
| III | Różnorodność elementów krajobrazotwórczych
- dominujące w krajobrazie - zauważalne (obecność bez dominacji) - brak obiektów wodnych |
3 2 1 |
-obecność zwartego lasu oraz pojedyncze drzewa lub ich skupiska - obecność jedynie zwartego lasu, pojedynczych drzew lub ich skupisk - roślinność krzewiasta - brak roślinności |
3 2 1 0 |
|
- pozytywnie - obojętnie - negatywnie - skrajnie negatywnie |
1 0 -1 -2 |
|
| IV | Współwystępowanie elementów krajobrazu (harmonia): - krajobraz harmonijny - krajobraz o częściowo zakłóconej harmonii - krajobraz o mocno zakłóconej harmonii - krajobraz o całkowicie zaburzonej harmonii |
5 3 1 0 |
| V | Struktura pionowa krajobrazu: - dobrze rozwinięta - średnio rozwinięta - słabo rozwinięta |
3 2 1 |
Ocena:
Nr krajobrazu |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | 5 | 4 | 1 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 3 | 3 |
| II | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | 1 | 5 | 1 | 1 | 1 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| III | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 | 2 | 1 | 1 | 2 |
| 1 | 2 | 1 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | |
| -2 | -1 | -2 | 0 | -2 | -1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | -1 | -1 | 0 | -1 | |
| IV | 1 | 1 | 0 | 1 | 3 | 1 | 3 | 3 | 3 | 5 | 5 | 0 | 1 | 3 | 1 |
| V | 1 | 3 | 1 | 1 | 2 | 3 | 3 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 1 |
| ∑ | 10 | 13 | 3 | 12 | 12 | 11 | 20 | 14 | 15 | 16 | 21 | 12 | 10 | 12 | 9 |
Skala ocen:
2-9 – teren brzydki
10-15 – teren przeciętny
16-20 – teren atrakcyjny
21-25 – teren bardzo atrakcyjny
Wykres:
Wnioski:
dotyczące metody:
Metodę oceniam niezbyt korzystnie, ze względu na niespójność elementów decydujących o końcowej ocenie, która z kolei definiuje jednoznacznie walory estetyczne danego krajobrazu. Przykładem może być wysypisko śmieci, gdzie możemy wyróżnić wiele planów, mamy pagórki, co daje dobrze rozwiniętą strukturę pionową, oraz możliwa jest duża ilość drzew, co znowu daje nam maksymalna ocenę. Wynika z tego, że teren taki wydawać się może bardzo estetyczny i atrakcyjny, co mija się z rzeczywistością. Natomiast będąc w górach lub nad morzem możemy mieć tylko dwa plany i brak dodatkowych elementów budujących ten krajobraz, co powoduje, że tereny te dostaną zdecydowanie mniej punktów nić wspomniane wysypisko śmieci.
W ocenie walorów krajobrazu metodą Kowalczyka można zauważyć pewną subiektywność. Każdy może postrzegać przestrzeń w trochę inny sposób. Jeden obserwator widzi dwa plany, drugi pięć.
Zaletą może być fakt, że jest już gotowa, konkretna skala, oraz w pewnym sensie też to, że na każdym stanowisku bierzemy pod uwagę te same cechy. Z drugiej jednak strony omijamy bardzo znaczące elementy jak zapach czy hałas.
dotyczące wyników:
Na niektórych stanowiskach tereny dostawały zdecydowanie więcej punktów niż na innych, lecz niekoniecznie świadczy to o ich przewadze estetycznej, a o niedoskonałości metody oceny. Ogólnie oceny różnią się znacząco od tych z poprzednich metod. Obszary, które dostawały wcześniej mało punktów, teraz mają ich dość dużo i odwrotnie - tereny wcześniej uznane za atrakcyjne, teraz wypadły dużo gorzej. Np. stanowisko nr 9 wcześniej było w czołówce najlepszych, miało mniej więcej tyle samo punktów co stanowiska nr 7 i 11. Teraz zaś znacząco spadło. Natomiast punktowi nr 2 zabrakło jednego punkta do uklasyfikowania się jako teren atrakcyjny, chociaż to teren naprawdę bardzo brzydki.