Oświata polska w okresie okupacji

Slajd 5

W okresie okupacji hitlerowskiej i sowieckiej:

• doszło do upadku polskiego systemu oświatowego

• przestało istnieć szkolnictwo podstawowe, średnie i wyższe

• zlikwidowano Polską Akademię Umiejętności

• aresztowano wielu nauczycieli i oświatowców polskich

Slajd 6

Wkład w oświatę i ciągłość szkolnictwa wniosły:

• polski ruch oporu

• Związek Nauczycielstwa Polskiego (Tajna Organizacja Nauczycielska)

• Departament Oświaty i Kultury

- doszło do upadku polskiego systemu oświatowego

- na terenach włączonych do Rzeszy przestało istnieć polskie szkolnictwo na wszystkich szczeblach

- zlikwidowano Polską Akademię Umiejętności

- wielu nauczycieli i naukowców zostało aresztowanych, osadzonych w więzieniach lub obozach zagłady, zamordowanych albo wywiezionych do Niemiec

- na Wschodzie na terenach włączonych do radzieckich republik: ukraińskiej, białoruskiej i litewskiej, dzieci i młodzież musiały uczęszczać do szkół organizowanych przez tamtejszą administrację.

W tych szkołach:

- treści nauczania przesycone były ideologią stalinowską

- język polski tylko częściowo był językiem wykładowym

- wielu nauczycieli uwięziono lub zamordowano

Wśród wielu form oporu przeciw najeźdźcy znalazło się też tajne nauczanie na wszystkich szczeblach kształcenia. Istotny wkład w oświatę i wychowanie młodego pokolenia, w zachowanie ciągłości szkolnictwa polskiego i kultury narodowej wniosły m. in.: polski ruch oporu, Związek Nauczycielstwa Polskiego (jako Tajna Organizacja Nauczycielska), Departament Oświaty i kultury oraz harcerstwo.

 

Oświata w okresie PRL-u

Slajd 7

• 1948-1949r. utworzono 11–letnią szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego oraz licealnego

• 1961r. – Ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania

• 1971r. – Komitet Ekspertów powołany przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego

Lata powojenne wymagały odbudowy rekonstrukcji infrastruktury szkolnej oraz pozyskania nowych kadr nauczycielskich. W 1946r. brakowało około 13 tyś. nauczycieli, natomiast liczbę analfabetów szacowano na około 3 mln. W latach 1948-1949 Utworzono 11-letnią szkołę ogólnokształcącą stopnia podstawowego i licealnego. Zmodernizowano wtedy kształcenie zawodowe oraz kształcenie nauczycieli.

W latach 1948- 1952 wprowadzona przez władze sowietyzacja miała wpływ na:

- włączanie nauczycieli do walki z religijnymi przekonaniami ludzi

- fałszowanie w podręcznikach historii powszechnej i dziejów narodu polskiego

- kształtowanie wśród uczniów światopoglądu naukowego.

Kształcenie masowe stało się czynnikiem awansu społecznego (dzieci z niższych klas społecznych przechodziły do klas wyższych).

W II połowie lat 50 nastąpiło:

- upaństwowienie instytucji kształcenia i opieki, ich centralizacja i biurokratyzacja

- Urząd Cenzury usunął z lektur pewne dzieła i twórców

- w reformowaniu oświaty pomijano właściwą drogę prawną, zastępując ją dekretami rządowymi, uchwałami i rezolucjami partyjnymi oraz zarządzeniami ministerstwa oświaty

- kadry nauczycielskie były weryfikowane w oparciu o kryteria polityczne (i inwigilowane)

- ograniczono wykształcenie ogólne i limit przyjęć w szkołach wyższych na rzecz kształcenia wąsko zawodowego

- selekcję szkolną prowadzono w oparciu o kryteria klasowe, partyjne i ideologiczne

- tworzono jednolity system oświatowy.

Wprowadzenie w roku 1961 Ustawy o rozwoju systemu oświaty i wychowania miało stanowić dźwignię socjalizmu – celem tego systemu oświatowego było przygotowywanie wykwalifikowanych pracowników.

-Obowiązywał 8-letni obowiązek nauki w szkole podstawowej i nauki zawodu młodzieży do lat 16

-Obowiązywały zasadnicza szkoła zawodowa i szkoła przysposobienia rolniczego - po nich można było kontynuować naukę w 2-letniej szkole średniej

-Istniały szkoły średnie: liceum ogólnokształcące (4 lata), liceum zawodowe (2 lub 3 lata), technikum (5 lat) – kończyły się maturą

- Istniało szkolnictwo wyższe – takie jak :uniwersytety, akademie, politechniki.

- Funkcjonowało również kształcenie nauczycieli w liceach pedagogicznych oraz na studiach nauczycielskich.

W 1971 r. – Komitet Ekspertów powołany przez Ministerstwo Oświaty i Szkolnictwa Wyższego pod przewodnictwem Jana Szczepańskiego przygotował propozycje reformy, jednak rząd – nie czekając na debatę i uchwałę sejmową w tym zakresie –

przeprowadził w latach 1972-1978 restrukturyzację polskiego szkolnictwa (była to reforma ustrojowa oświaty):

Wprowadzono wtedy:

- system 10-klasowej szkoły średniej

- nastąpiła likwidacja małych szkół wiejskich – dowóz dzieci do odległych gminnych szkól zbiorczych

Proces wdrażania 10-klasowej szkoły średniej wraz z tworzeniem zbiorczych szkół gminnych powiązany był z obowiązkiem realizowania systemu wychowawczego jednolitej szkoły podstawowej. Władze wykorzystały to do indoktrynacji politycznej, utrwalania w świadomości dzieci i młodzieży nowego podziału administracyjnego kraju oraz oderwania ich od tradycyjnych ośrodków kultury lokalnej, domu rodzinnego i parafii.

Wykształcenie w PRL nie sprzyjało awansowi społecznemu (były niskie płace absolwentów szkół średnich i wyższych), co doprowadziło do protestów inteligencji. Nauczycieli zobowiązano do uzyskania wyższego wykształcenia (masowe kształcenie i dokształcanie w formie studiów). Zaczęły powstawać Wyższe Szkoły Pedagogiczne.

1980 r.:

- odwołanie reformy

- obniżono nauczycielom obciążenie godzinowe

- utworzono Polskie towarzystwo Pedagogiczne i Komitet Ochrony Praw Dziecka.