1. Pradoliny zlodowacenia Sanu II i Warty

• Podkarpacka

• Wrocławsko-Magdeburska

• Pilica-Wieprz-Krzna

2. Rodzaje jezior/typy genetyczne jezior

• meteorytowe – są to zagłębienia wypełnione wodą powstałe prawdopodobnie w wyniku uderzenia w ziemię meteorytu. Występowanie: na N od Poznania, na obszarze Góry Moraskiej

• polodowcowe – powstałe w wyniku erozyjnej lub akumulacyjnej działalności lądolodu lub wód lodowcowych. Dzielą się na:

  • rynnowe – powstałe w rynnach wyżłobionych przez lądolód i wody lodowcowe (Mikołajskie, Bełdany, Wigry, Drawsko, Jeziorak)

  • eworsyjne (kotły i kociołki) – wyst. w kotłach utworzonych wskutek eworsyjnej działalności wód lodowcowych (Białoławki, Kocioł, Głęboka Kuta)

  • moren czołowych – zbiorniki zaporowe utworzone w wyniku zahamowania odpływu wód roztopowych przez moreny czołowe lub wały lodowo-morenowe (Mamry Północne, Dobskie, Kisajno, Dargin, Żywy, Tajty)

  • moreny dennej – jeziora wypełniające różnej wielkości i głębokości obniżenia po wytopionych bryłach martwego lodu – na sandrach i wysoczyznach (Śniardwy, Gołdopiwo, Rańskie, Wielimie)

  • sandrowe – zajmują na ogół rynny polodowcowe, które w czasie deglacjacji wypełnił martwy lód (Guzianka, Nidzkie, Roś, Zyzdrój Wielki)

  • oczka wytopiskowe – małe zbiorniki wypełniające niewielkie i niezbyt głębokie obniżenia po wytopionych bryłach martwego lodu na wysoczyznach polodowcowych (Kotlinowy Stawek)

  • cyrkowe – jeziora wypełniające zagłębienia po dawnym polu firnowym (Wielki Staw Polski, Czarny Staw nad Morskim Okiem, Mały i Wielki Staw w Karkonoszach)

  • morenowe w górach (Smreczyński Staw, toporowe Stawki)

• przybrzeżne (przymorskie) - powstałe przez oddzielenie od morza niewielkich zatok i zalewów za pomocą mierzei, wydm i osadów rzecznych (Wicko, Łebsko, Gardno, Jano, Serbsko)

• deltowe – położone w deltach dużych rzek (Dąbie – Orda, Druzno – Wisła)

• krasowe – powstałe w zapadliskach lub lejach zbudowanych ze skał wapiennych (Krasne, Białe)

• wydmowe (eoliczne) – rodzaj jeziora zaporowego powstałego w wyniku zatamowania cieku wodnego przez wędrujące wydmy (Orzełek, Moczydło)

• rzeczne (starorzecza) – powstałe z odciętych meandrów cieku wodnego (Czerniakowskie, Kamionkowskie, Bużysko, Martwe)

• bagienne – małe i płytkie zbiorniki powstałe w wyniku utrudnionego odpływu wód gruntowych (występowanie – Polesie Lubelskie)

• zaporowe – powstałe w wyniku przegrodzenia doliny rzecznej osuwiskiem (Duszatyńskie)

3. Kto napisał najwybitniejsze dzieło o hydrografii w 1810 roku?

Wawrzyniec Surowiecki „O rzekach i spławach krajów Księstwa Warszawskiego” – opis głównych rzek i jezior, ocena gospodarczego znaczenia i wykorzystania, historyczne zmiany sieci hydrograficznej.

4. Podział Wyżyny Małopolskiej

• Wyżyna Przedborska

• Wzgórza Radomszczańskie

• Wzgórza Opoczyńskie

• Próg Lelowski

• Niecka Włoszczowska

• Pasmo Przedborsko-Małogoskie

• Wzgórza Łopuszańskie

• Niecka Nidziańska

• Płaskowyż Jędrzejowski

• Wyżyna Miechowska

• Płaskowyż Proszowicki

• Garb Wodzisławski

• Dolina Nidy

• Niecka Solecka

• Garb Pińczowski

• Niecka Połaniecka

• Wyżyna Kielecka

• Płaskowyż Suchedniowski

• Garb Gielniowski

• Przedgórze Iłżeckie

• Góry Świętokrzyskie

• Wyżyna Sandomierska

• Pogórze Szydłowskie

5. Średnie roczne usłonecznienie w Polsce

Usłonecznienie – czas, w którym dany teren jest oświetlany bezpośrednio promieniami Słońca.

4 h – średnia dla całego kraju

4,5 h – wschodnia część kraju (Wyżyna Lubelska)

3,5 h – GOP

6. Kiedy powstały osady obronne?

W Polsce osady obronne powstały pod koniec epoki brązu. Koncentracja osadnictwa tego typu miała miejsce w okresie halsztackim (700-400 p.n.e.) epoki żelaza. Z tego okresu pochodzi najlepiej zachowana w Europie osada w Biskupinie.

7. Faza orogenezy z przełomu permu

Orogeneza waryscyjska – faza saalska

8. Kryzys termiczny

Paleoceńsko-eoceńskie maksimum termiczne – wydarzenie na granicy epoki paleocenu i eocenu (ok. 55,8 mln lat temu), które odznaczyło się najbardziej znaczącym i gwałtownym zaburzeniem klimatu w erze kenozoicznej.

W PETM w ciągu 20 000 lat nastąpił globalny wzrost temperatury o 6 °C. Było to związane ze wzrostem poziomu morza ze względu na ogrzewanie się oceanów. W oceanach wzrosło również stężenie CO₂ i spadła zawartość tlenu. Nastąpiła zmiana w atmosferycznej i oceanicznej cyrkulacji, masowe wymieranie głębokowodnego bentosu i pojawienie się wielu istniejących do dziś rzędów ssaków.

Wzrost temperatury był spowodowany emisją CO₂ w wyniku aktywności wulkanicznej, co spowodowało wzrost temperatury oceanów.

9. Zlodowacenia Polski – wymień od najstarszego do najmłodszego

• Narwi (podlaskie, północno-wschodniopolskie, Günz) – 950 000 – 900 000 lat temu

• Nidy – 780 000 – 690 000 lat temu

• Sanu I – 640 000 – 580 000 lat temu (południowopolskie, Mindel)

• Sanu II – 530 000 – 420 000 lat temu

• Liwca – 350 000 – 320 000 lat temu

• Odry – 310 000 – 250 000 lat temu (środkowopolskie, Riss)

• Warty – 230 000 – 120 000 lat temu

• Wisły (północnopolskie, Vistulian) – 115 000 – 10 250 lat temu

10. Pradoliny zlodowacenia Wisły

• Baryczy ?????

• Głogowsko-Barucka

• Warszawsko-Berlińska

• Wełny-Warty

• Biebrzy-Narwi

• Drwęcy-Noteci Warty (Toruńsko-Eberswaldzka)

• Pomorska

• Redy-Łeby

11. Platforma waryscyjska (paleozoiczna)

• ma w swoim podłożu utwory paleozoiczne sfałdowane w orogenezach kaledońskiej i waryscyjskiej, są one przykryte ciągłą i grubą pokrywą osadów z permu, mezozoiku i kenozoiku

• obejmuje struktury północno-zachodniej i środkowej Polski, między platformą wschodnioeuropejską a Sudetami i Karpatami

• osady, którymi jest przykryta ta platforma były deponowane w basenie sedymentacyjnym – basen środkowoeuropejski lub niemiecko-polski od permu do dolnego paleogenu

• osady: zlepieńce, mułowce, czerwone iły, wapienie, dolomity, anhydryty, sól kamienna, łupki ilaste, iłowce, piaskowce czerwone i zielone z oolitami i piaskowce z mułowcami i iłowcami, piaski, margle

• wyróżnić tu można trzy grupy jednostek tektonicznych: deformacje ciągłe (antykliny, synkliny), deformacje nieciągłe (uskoki, rowy, zręby), tektonikę solną (halokineza i halotektonika)

• elementy: antyklinorium środkowopolskie (antyklinorium pomorskie, antyklinorium kujawskie, mezozoiczne obrzeżenie Gór Świętokrzyskich), synklinorium brzeżne (odcinki: pomorski, warszawski i lubelski), synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskie (niecka szczecińska, niecka łódzka, niecka miechowska), epiwaryscyjska strefy monoklinalna (monoklina przedsudecka, monoklina śląsko-krakowaska).

12. Ludwik Zejszner

• geolog, profesor mineraologii, prekursor kartografii geologicznej w Polsce

• prowadził badania budowy geologicznej Karpat, Gór Świętokrzyskich, Kujaw

• odkrył wiele nowych gatunków skamieniałości

• autor pierwszych podręczników geologii i mineraologii

• wydał 9 arkuszy mapy geologicznej Gór Świętokrzyskich

• opublikował pierwszą w dziejach szczegółową mapę geologiczną Tatr

• jako jeden z pierwszych naukowców polskich odbył i opisał podróż do źródeł Wisły i na Baranią Górę

• prowadził liczne badania zlodowaceń tatrzańskich

13. Typy wezbrań

Półrocza letniego:

• opadowo-nawalne – wywołane deszczami o bardzo dużym natężeniu, krótkim czasie trwania i niewielkim zasięgu terytorialnym; mają charakter lokalny

• opadowo-rozlewne – spowodowane intensywnymi opadami deszczu twającymi nawet kilka dób, wywołują fale o wysokiej kulminacji i znacznej prędkości przemieszenia; mają duży zasięg terytorialny

Półrocza zimowego:

• roztopowe – powstają w wyniku topnienia pokrywy śnieżnej; zamarznięty grunt sprzyja temu, gdyż zmniejsza przepuszczalność

• śryżowo-zatorowe i lodowo-zatorowe – związane ze spływem lodu w czasie śródzimowych odwilży

• sztormowe - spowodowane podniesieniem się morza pod wpływem falowania – tworzenie się cofki

14. Krajobraz nizin według „Atlasu Narodowego”

• glacjalne

• równinne i faliste

• pagórkowate

• wzgórzowe

• peryglacjalne

• równinne i faliste

• pagórkowate

• wzgórzowe

• fluwioglacjalne

• równinne i faliste

• eoliczne

• pagórkowate

• wzgórzowe

15. Okres wegetacyjny

• 220 dni – środkowa i dolna Odra, Równina Wrocławska, Kotlina Oświęcimska, Kotlina Sandomierska

• 190 dni – Suwalszczyzna, Podhale, Bieszczady

• 180 dni i mniej – Tatry

16. Drzewa o zasięgu północnym w Polsce oraz drzewa iglaste występujące w Polsce

Północny zasięg:

• olsza szara

• topola czarna

• lipa szerokolistna

• dąb omszony

• brzoza ojcowska

• limba

Drzewa iglaste:

• sosna zwyczajna

• jodła europejska

• świerk pospolity

• modrzew europejski

• cis pospolity

• kosodrzewina

• limba

• modrzew polski

• krzewy i krzewinki

17. Jakie osady pod względem litologicznym powstałe w kenozoiku najczęściej są stosowane w stratygrafii?

węglanowe

18. Podział Tatr

• Tatry Wysokie

• Tatry Zachodnie

• Tatry Bielskie

19. Co się działo w późnym vistulianie?

• zanik wiecznej marzłoci i wytapianie się brył martwego lodu

• odbudowa szaty roślinnej

• wytapianie się brył lodu lodowcowego

• transport i akumulacja piasków – powstanie wydm i pokryw pyłowych

• cofanie się lodowców z Tatr – podniesienie się granicy wiecznego śniegu

• formowanie się dolin rzecznych i niższych terasów

20. Gdzie występują najniższe temperatury w styczniu w Polsce?

• Tatry – Kasprowy Wierch (-8,4°C)

• Karkonosze – Śnieżka (-7,3°C)

• Pojezierze Suwalskie (-5°C)

21. Usłonecznienie w czerwcu w Polsce

• najwyższe to około 9 godz. – wschodnia część Pobrzeża Bałtyckiego, nad Zatoką Gdańską;

• powyżej 8 godz. na terenie wschodniego Mazowsza i Nizin Podlaskiej

• najniższe, poniżej 6 godz. w Karpatach i Sudetach

22. Podział holocenu

Od najstarszego:

• starszy dryas - paleoholocen

• allerod - paleoholocen

• młodszy dryas - paleoholocen

• okres preborealny - paleoholocen

• okres borealny - eoholocen

• okres atlantycki - mezoholocen

• okres subborealny - mezoholocen

• okres subatlantycki - neoholocen

23. Kiedy w paleozoiku wystąpił okres geokratyczny i jakie osady wówczas powstały?

Okres epejrokratyczny, czas rozprzestrzeniania się obszarów lądowych w permie po orogenezie hercyńskiej, w dewonie po kaledońskiej; główne osady to piaski, żwiry, iły - piaskowce, zlepieńce mułowce, grube warstwy naprzemianległych wapieni i dolomitów, łupków ilastych i iłowców, anhydrytów i soli.

24. Gdzie wydobywano krzemień w neolicie?

Krzemionki Opatowskie, Sąspowo, Tomaszów, Polany Kolanie

25. Ewolucyjny i zasięgowy wiek roślin

W ujęciu ewolucji gatunków współczesne gatunki w Polsce wyodrębniły się w pliocenie, niektóre w plejstocenie, inne w holocenie. W ujęciu zasiedlenia obszaru Polski cała flora jest holoceńska.

26. Kiedy były największe zaburzenia glacjotektoniczne?

Zlodowacenie Odry – 300 do 245 tys. lat BP

27. Co się działo w holocenie?

• zmiana w sedymentacji osadów – sedymentację mineralna zastąpiła sedymentacja organiczno-minealna w jeziorach tatrzańskich;

• wytapianie się brył martwego lodu;

• zanikanie jezior – zarastanie, zasypywanie

• degradacja wieloletniej zmarzliny;

• wahania poziomu wód jeziornych – uwarunkowania klimatyczne i antropogeniczne;

• erozja, denudacja w tym chemiczna;

• procesy odlesiania niektórych obszarów – wzmożenie erozji, spłukiwania linijnego;

• procesy eoliczne – ich zahamowanie, pokrycie roślinnością; uaktywnienie ich w strefie brzegowej Bałtyku;

• zmiana tendencji w rozwoju dolin rzecznych – erozja i akumulacja; podobieństwo poziomów terasowych;

• uformowanie i przemodelowanie linii brzegowej Bałtyku; tworzenie się delt rzecznych Odry i Wisły

• powstawanie torfowisk