Biocenoza- to wszystkie organizmy powiązane ze sobą różnymi zależnościami i żyjące na określonym obszarze.

Biotop- to środowisko nieożywione, w którym organizmy funkcjonują.

Ekosystem- tworzą go biocenoza i biotop; jest to funkcjonalna całość, w której zachodzi nieustanne krążenie materii oraz przepływ energii.

W przyrodzie wyróżnia się:

• Ekosystemy naturalne, które powstały bez udziału człowieka. Należą do nich m.in. lasy, stepy, sawanny, a także jeziora, rzeki i morza.

• Ekosystemy sztuczne, które powstały w wyniku działalności człowieka. Są to m.in. pola, sady czy stawy rybne.

Piętra lasu:

1. warstwa mszysta (mchy); 2.runo (paprocie i rośliny zielne); 3.podszyt (krzewy i młode drzewa); 4.korony drzew

Rodzaje lasów:

• W buczynach podszyt stanowią przede wszystkim młode buki. Latem często nie ma w nich runa, a ziemię pokrywa gruba warstwa opadłych liści.

• Grąd charakteryzuje się dużą różnorodnością roślin. Dzięki temu wszystkie piętra są w tym lesie wyraźnie widoczne.

• W olsach- lasach rosnących na terenach bagiennych- runo występuje w postaci charakterystycznych kęp otoczonych wodą. Dominującym gatunkiem drzewa jest w nich olsza czarna.

Równowaga ekosystemu- polega na utrzymaniu wszystkich elementów środowiska na stałym poziomie. Zostanie zakłócona, jeśli trwałej zmianie ulegnie chociaż jeden z elementów tworzących ekosystem lub jeśli w ekosystemie pojawią się nowe gatunki, które zajmują te same nisze ekologiczne, co zwierzęta żyjące w ekosystemie. Dążąc do zachowania równowagi ekosystem uwzględnia też zmiany związane z porami roku, które wpływają również na skład gatunkowy zwierząt.

Sukcesja- to powolne przemiany biocenozy i biotopu, prowadzące do powstania nowego ekosystemu, np. powstawanie lasu na wydmach czy zarastanie pogorzeliska.

Sukcesja pierwotna- mamy z nią do czynienia, gdy biocenoza rozwija się w miejscu, gdzie nie było wcześniej żadnych organizmów. Jej przykładem są zarastające przez dziesiątki, a nawet setki lat skały i wydmy.

1. Na skałach zaczynają wyrastać liczne rośliny pionierskie(czyli takie, które mają małe wymagania środowiskowe) dzięki nim mogą zaczynać osiedlać się mchy.

2. Rośliny pionierskie stopniowo ustępują rośliną bardziej wymagającym, które zaczynają tworzyć zwarte podłoże.

3. Wraz z upływającym czasem gleba zyskuje na grubości ,która sprawia ,że mogą wytwarzać się małe krzewinki oraz bardzo nieliczne drzewa. np. sosna

4.W ostatnim etapie tej sukcesji wytwarzany jest las. Najpierw są to drzewa lecz stopniowo ich wymagania rosną. A po nich pojawiają się inne.

Sukcesja wtórna- mówimy o niej jeżeli biocenoza rozwija się na terenie zmienionym przez człowieka lub przez czynniki, takie jak pożar czy powódź. Występuje ona, np. na nieuprawianych polach oraz niekoszonych łąkach.

1.Na nieużytkowanym terenie przez człowieka początkowo występują tylko obszary trawiaste

2. Wśród traw pojawiają sie nieliczne rośliny wieloletnie np. bluszcz

3.Po upływie kilku lat zaczynają wyrastać rożne drzewa oraz krzewy są to zazwyczaj gatunki światłolubne.

4.Z biegiem czasu wyrastają nowe gatunki drzew światłolubnych co jest cechą typową dla zwartych lasów.

Łańcuch pokarmowy to sposób uszeregowania organizmów, w którym kolejne "ogniwo" jest pokarmem dla następnego.

W zależności od sposobu uzyskiwania związków organicznych organizmy w łańcuchu pokarmowym można podzielić na dwie grupy:

• producenci- wytwarzają materię organiczną ze związków nieorganicznych (dlatego są pierwszym ogniwem łańcucha pokarmowego i stanowią pokarm dla następnego ogniwa). Producentami są autotrofy, do których zalicza się większość roślin, niektóre bakterie oraz część protestów.

• konsumenci- pobierają potrzebne związki organiczne z innych organizmów. Konsumentami są organizmy cudzożywne, czyli zwierzęta, grzyby, pasożytnicze rośliny, wiele bakterii oraz protestów.

Destruenci tworzą specyficzną grupę konsumentów. Rozkładają związki organiczne zawarte w martwych organizmach lub ich szczątkach na proste związki mineralne. Do grupy destruentów należy większość bakterii oraz grzybów.

ZALEŻNOŚCI POKARMOWE W EKOSYSTEMIE – ŁAŃCUCH POKARMOWY

Pierwszym ogniwem każdego łańcucha pokarmowego są PRODUCENCI. Organizmy odżywiający się producentami – zwierzęta roślinożerne to KONSUMENCI I RZĘDU. KONSUMENCI II RZĘDU to zwierzęta drapieżne zjadające roślinożerców stanowią pożywienie dla KONSUMENTÓW III RZĘDU. Konsumentami III rzędu mogą być tzw. DESTRUENCI – bakterie i grzyby. Rozkładają one martwe szczątki roślin i zwierząt na proste związki mineralne, które są wykorzystywane przez rośliny do produkcji związków mineralnych – glukozy.

Zjadanie jednych organizmów przez drugie powoduje, że w ekosystemach zachodzi przepływ energii. Energia dociera na Ziemię w postaci promieni świetlnych. Producenci przekształcają ją na energię wiązań chemicznych. W tej postaci trafia ona do konsumentów. Na każdym poziomie pokarmowym jej część ulega rozproszeniu, a tylko niewielka ilość pozostaje w związkach budujących ciała organizmów.

Krążenie materii- jest to proces przemieszczania się wszelkich pierwiastków, wchodzących w skład organizmów, między środowiskiem a organizmami.

Krążenie materii w ekosystemie polega na tym, że w procesie fotosyntezy z prostych związków nieorganicznych producenci wytwarzają materię organiczną. Korzystają z niej pozostałe grupy organizmów. Destruenci rozkładają martwe ciała roślin i zwierząt, uwalniając związki nieorganiczne, które mogą być ponownie wykorzystane przez producentów.

Stały dopływ energii jest niezbędny dla trwania ekosystemu, ponieważ z każdym kolejnym etapem łańcucha energia jest tracona, aż w końcu nie zostało by nic, a ekosystem przestałby funkcjonować. Dlatego energia musi stale dopływać.

Węgiel nazywamy pierwiastkiem kluczowym dla istnienia życia, ponieważ jest podstawowym pierwiastkiem budującym wszystkie związki organiczne.

Obieg węgla:

- źródłem węgla dla organizmów jest COznajdujący się w powietrzu, asymilowany przez organizmy autotroficzne, czyli producentów

- wbudowany w tkanki roślin węgiel przechodzi przez kolejne poziomy troficzne (zjadanie)

- z każdego poziomu uwalniany jest w postaci COpowstającego w procesie oddychania.

Rozkład materii organicznej jest niezbędny, aby w przyrodzie trwał stały obieg pierwiastków. Martwa materia organiczne jest rozdrabniana i rozkładana chemicznie dzięki działalności wielu różnych konsumentów. Sprawiają one, że obumarłe organizmy lub ich części stopniowo stają się półpłynną masą złożoną z substancji nieorganicznych.

Różnorodność biologiczna- to zróżnicowanie organizmów żyjących na Ziemi oraz środowisk ich życia.

Poziomy organizacji przyrody:

• ekosystemowy- (różnorodność ekosystemowa) to zróżnicowanie siedlisk lądowych i wodnych wraz z występującymi w nich organizmami. W Polsce można znaleźć wiele rodzajów siedlisk. Różnią się one temperaturą, wilgotnością i oświetleniem, dlatego zamieszkują je odmienne gatunki roślin i zwierząt.

• gatunkowy- (różnorodność gatunkowa) to bogactwo gatunków występujących w danym miejscu. Łyska, żuraw, lis rudy należą do 35,5 tys. gatunków zwierząt zarejestrowanych w Polsce.

• genetyczny- (różnorodność genetyczna) dotyczy różnic między osobnikami tego samego gatunku. Obserwując rodzinę lisów, można zauważyć różnice w wyglądzie młodych.

Czynniki zagrażające różnorodności biologicznej:

• zabijanie przedstawicieli określonych gatunków organizmów

• zanieczyszczenie środowiska

• niszczenie siedlisk

• wprowadzanie gatunków obcych do danego ekosystemu