WYKŁAD I 3.10.2013r.

Prawo konstytucyjne - Michał Domagała

Podręczniki:

• „Prawo konstytucyjne”

• „Polskie prawo konstytucyjne” – prof. Dariusz Górecki (9 autorów) IV wydanie (2012r.)

• „Polskie prawo konstytucyjne” - Leszek Garlicki,

• „Polskie prawo konstytucyjne” - Bogusław Banaszak,

• „Polskie prawo konstytucyjne” - Paweł Sarnecki, wydane po 1997r, najlepiej po 2011r.

• „Polskie prawo konstytucyjne” - Stanisław Sagan,

• „Polskie prawo konstytucyjne” - Zbigniew Witkowski.

*”Wybór źródeł do nauki prawa konstytucyjnego 1918-1992 red. Michał Domagała, Dariusz Górecki

Akty normatywne regulujące wszystkie kwestie ustroju państwa:

1. Konstytucja RP (02.04.1997r.)

2. Akty o charakterze wykonawczym do Konstytucji

   • Kodeks wyborczy 05.01.2011r.

   • Ustawa o referendum ogólnokrajowym

   • Ustawa o partiach politycznych

   • Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym

   • Ustawa o Trybunale Stanu

   • Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli

   • Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich

   • Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka

   • Ustawa o Radiofonii i Telewizji (rozdział II – Naczelny organ Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji)

   • Uchwała sejmu – z 1992r. pt. „Regulamin Sejmu RP”

   • Uchwała senatu – z 1990r. pt. „Regulamin Senatu RP”

**Teksty aktualnie obowiązujących aktów normatywnych Lex

Prezydent nie jest w rządzie, to premier jest w rządzie.

05.01.2011r. – Kodeks wyborczy (przepisy prawa wyborczego) – art.96„wybory do sejmu są powszechne, równe, tajne, proporcjonalne i bezpośrednie.

2004r. – wybory do Parlamentu Europejskiego (ordynacja wyborcza), Polska została członkiem UE.

Aktualna Konstytucja RP z 02.04.1997r. – zdarzenie: posiedzenie plenarne Zgromadzenia Narodowego.

25.05.1997r. – referendum: wynik zatwierdził Konstytucję (większość za – 52-53%)

17.10.1997r. – Konstytucja weszła w życie (data określona w samej Konstytucji; ostatni artykuł Konstytucji art. 243 „po upływie 3m-cy od ogłoszenia Konstytucji”)

16.07.1997r. – data opublikowania (Dziennik ustaw nr. 78 z 1997r., pozycja 483)

***Aby akt normatywny wszedł w życie musi zostać ogłoszony. Akty wchodzą w życie najczęściej z początkiem miesiąca.

Oficjalny organ publikacyjny na szczeblu centralnym:

• „Dziennik ustaw RP” – ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe

• „Monitor Polski” – uchwały, zarządzenia

• „Resortowe Dzienniki Urzędowe” – ministerstwa, akty normatywne wydawane przez ministrów

Dzienniki urzędowe na szczeblu lokalnym:

• „Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe” – 16 szt. bo tyle województw

Dziennik ustaw nr 78 z 1997r., 483 pozycja

Numeracja zaczyna się od początku każdego roku ile aktów normatywnych opublikowano w danym roku

(do momentu opublikowania nowego aktu)

MAŁA KONSTYTUCJAz 17.10.1992r. (na okres przejściowy) uchyliła moc obowiązującej Konstytucji z 22.07.1952r., ale nie w całości: art.77„traci moc Konstytucja z 22.07.1952r., z tym że pozostały w mocy przepisy z rozdziałów: I, IV, VII, VIII, IX, X, XI Konstytucji z 1952r.”(uchylone przepisy: sejm, senat, prezydent, samorząd terytorialny)

Ustawa z 05.01.2011r. pt. „Kodeks wyborczy”, a potem 11.04.2011r. – „ordynacja wyborcza do sejmu i do senatu RP”

Konstytucja marcowa z 1921r.

Konstytucja kwietniowa z 1935r. (Konstytucja marcowa z 1921r. została uchylona z wyjątkiem niektórych przepisów) – nie było rozdziału o prawach i wolnościach obywatelskich

Konstytucja

Kodeks Ordynacja Ustawaakty podrzędne do Konstytucji

(ustawy najważniejsze) - taki sam charakter, ranga,

moc obowiązująca)

- ustawy zwykłe

WYKŁAD II 10.10.2013r.

Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego (państwowego)

*system prawa – ogół wszystkich aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie.

*system prawa – ogół norm prawnych obowiązujących w danym czasie na terytorium państwa. Dzieli się on na gałęzie prawa (dziedziny), wyodrębnione ze względu na przedmiot regulacji.

Pojęcie prawa konstytucyjnego:

1. To jest jedna z wielu gałęzi prawa, które obowiązują w danym państwie. Każde państwo ma własny system prawa, który obowiązuje na jego terytorium. (Polacy, czyli obywatele państwa polskiego, przebywający za granicą też, statki handlowe, wojskowe, morskie pod polską banderom). Ogół tych wszystkich przepisów to umowy międzynarodowe.

a.Znaczenie wąskie (sensu stricto) – zespół norm prawnych zawartych w konstytucji

b.Znaczenie szerokie (sensu largo) – całokształt norm prawnych, które regulują podstawowe instytucje ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego danego państwa

Podstawowym kryterium, wg którego dzielimy system prawa na poszczególne gałęzie to przedmiot regulowanych spraw.

• prawo konstytucyjne (prawo wyborcze, parlamentarne)

• prawo administracyjne

• prawo finansowe

• prawo karne

• prawo cywilne (prawo zobowiązań spółek, spadkowe, rodzinne, rzeczowe, stosunki własnościowe)

• prawo ubezpieczeń społecznych

Ogół przepisów prawnych, które regulują przedmiot, czyli podstawowe instytucje ustroju społecznego, gospodarczego, politycznego państwa.

Przedmiot prawa konstytucyjnego określa:

1. Podmiot władzy najwyższej

2. Stosunek władzy państwowej do jednostki (normy określające zakres praw i obowiązków człowieka i obywatela)

3. Formy sprawowania władzy państwowej (formy demokracji bezpośredniej i system przedstawicielski)

4. Stosunki własnościowe (ustrój społeczno-gospodarczy)

5. Organizację i tryb funkcjonowania aparatu państwowego

Prawo konstytucyjne:

• aktualne

• obowiązujące w przeszłości

Nauka prawa konstytucyjnegoto komentowanie, omawianie, porównywanie regulacji ze sobą. Jej przedmiotem jest prawo konstytucyjne (zbiór przepisów prawnych).

Wszystkie gałęzie prawa mają jedną nazwę (każda ma własną).

Nazwy prawa konstytucyjnego:

• każda z nazw kładzie nacisk na coś innego

1. Nazwę „prawo konstytucyjne” stosowano w państwach anglosaskich i romańskich, natomiast w nauce niemieckiej używano innej nazwy – prawo państwowe(do 1975r była to oficjalna nazwa używana np. w podręcznikach, zmiana nazwy została dokonana odgórnie). Nazwy tej zaczęto także używać w nauce rosyjskiej.

1. Prawo Państwowe w sensu largo – całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie

2. Prawo Państwowe w sensu stricto – obejmuje podstawowe instytucje ustrojowe ustroju społeczno-gospodarczego i społeczno-politycznego

3. Prawo konstytucyjne sensu stricto - podstawowe źródło to Konstytucja (akt normatywny) – za wąskie pojęcie.

4. Prawo konstytucyjne sensu largo - to ogół przepisów prawnych zawartych w Konstytucji i innych aktach wykonawczych (kodeks wyborczy itp.), które regulują podstawowe instytucje ustroju społecznego państwa (tylko szczegółowo.

Pojęcie prawa konstytucyjnego i państwowego są tożsame pod warunkiem, że prawo konstytucyjne bierzemy pod uwagę w szerokim znaczeniu, a prawo państwowe w wąskim znaczeniu.

Prawo obywatelskie od organów UE prawo zewnętrzne, umowy międzynarodowe (między państwami; jednostronne lub dwustronne) ratyfikowane przez Polskę (ONZ, Rada Europy)

Konwencja:

• Traktat (np. pokojowy – Wersalski; I wojna światowa, Ryski kończący wojnę)

• Pakty (np. praw człowieka)

• Kontrakty (umowa dwustronna międzynarodowa) – 1 podmiot Watykan (Stolica Apostolska) np. XX-lecie międzywojenne i dziś: zawarty w 1993r. ratyfikowany w 1997r.

W Polsce poza prawem państwowym obowiązuje:

• prawo europejskie,

• prawo międzynarodowe,

• prawo kościelne systemy prawa tworzone przez poszczególne kościoły, obowiązuje wiernych i osoby duchowne tego kościoła

1. Prawo polityczne – od polityki. Uwydatnia specyficzny charakter norm tej dyscypliny. Państwo ma charakter polityczny. Nazwa ta pochodzi od Jeana Jacquesa Rousseau. Nazwa ta jest jednak zbyt wąska. Normy tej dyscypliny nie ograniczają się tylko do ustroju politycznego, ale obejmują zagadnienia dotyczące ustroju społeczno-gospodarczego. Tej nazwy używano również w Polsce w okresie międzywojennym (trzy nazwy dozwolone). W okresie PRL-u słowo „polityka” zostało wyeliminowane.

   • Prawo cywilne nie ma charakteru politycznego

   • Prawo pracy może być trochę upolitycznione

2. Prawo ustrojowe– najmniejszy zakres przedmiot: ustrój państwa

Podmioty prawa konstytucyjnego:

Podstawowe instytucje ustroju państwa (najważniejsze) regulowane przez prawo konstytucyjne to takie, bez których ustrój w tym kształcie nie mógł by istnieć w tym państwie. Pojawienie się instytucji podstawowych spowoduje gruntowne przekształcenie formy tego państwa.

Istnieją jeszcze instytucje nie podstawowe – są regulowane we wszystkich innych gałęziach prawa. Instytucje nie podstawowe funkcjonują i odgrywają w naszym życiu ogromną rolę, ale to nie ma znaczenia dla formy ustroju tego państwa.

Organ parlamentu – forma demokracji parlamentarnej (władza sprawowana przez przedstawicieli narodu).

Przykłady parlamentu: Watykan nie ma parlamentu!

• Anglia XIII w.

• Francja XIV w.

• Polska 1492 – sejm walny

• Rosja dopiero w XX w. (bardzo późno) tzw. duma państwowa

W Starożytności władzę ustawodawczą miał władca, ale też nie zawsze np. Ateny – demokracja bezpośrednia.

2009r. – wyeliminowano przestępców dodano do art.99 „ Nie może być wybrany posłem/senatorem osoba skazana prawomocnym wyrokiem ograniczenia wolności”.

Prezydent – republika

Królowa – monarchia

Polska do upadku I RP – monarchia, od 1918r. republika

Gmina – wójt (teraz), naczelnik gminy (kiedyś)

1944-1989r. – własność państwowa (nacjonalizmy, początek socjalizmu) od 1989r. własność prywatna (gospodarka kapitalistyczna)

WYKŁAD III 17.10.2013r.

Głowa państwa – odmienne formy ustrojowe

USA:

• Nie ma Rady Ministrów,

• System prezydencki

• Prezydent to jedyny organ władzy wykonawczej, jest głową rządu, czyli premierem

Katalog podstawowych instytucji ustrojowych:

1. Określenie suwerena – podmiotu władzy najwyższej (monarcha, król, sułtan, wezyr, itp.).

*suweren – skupiał pełnię władzy we wszystkich trzech dziedzinach (3 funkcje władzy, władza absolutna)

1. Określenie metod i zasad sprawowania władzy przez tego suwerena

2. Określenie struktury aparatu państwowego

   • Także w terenie

   • Wzajemne zależności między organami

****NSZZ – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy

1. Uregulowanie podstawowych instytucji ustroju gospodarczego i społecznego

   • Gospodarka planowana, czy wolnorynkowa?

2. Określenie statusu prawnego jednostki

– uregulowanie podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela

1. Określenie trybu zmiany Konstytucji

Źródła prawa konstytucyjnego: w znaczeniu formalnym

1. Konstytucja – ustawa zasadnicza w państwie, tylko jedna obowiązuje w państwie. W Polsce łącznie było 10 sztuk (5 małych, 5 dużych)

2. Ustawy konstytucyjne – ustawy o zmianie Konstytucji

3. Ustawy zwykłe bądź inne akty z mocą ustawy:

   1. Dekrety z mocą ustawy – bardzo obszerna grupa

   2. Rozporządzenia z mocą ustawy – bardzo obszerna grupa

Np. Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli

Reforma Rolna z 06.09.1944r. (Dekret)

Dekret o Stanie wojennym z 13.11.1981r.

1. Rozporządzenia wykonawcze do ustaw

2. Rozporządzenia naczelnych organów państwowych

3. Uchwały naczelnych organów państwowych

1. Akty prawa zewnętrznego:

   1. Umowy międzynarodowe

   2. Prawi europejskie

   3. Niepisane źródła prawa konstytucyjnego - zwyczajowe

WYKŁAD IV 24.10.2013r.

Konstytucja:

Konstytucja – podstawowy akt normatywny; ustawa zasadnicza w państwie, która reguluje podstawowe instytucje ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego, oraz zawiera przepisy o najwyższej mocy prawnej.

• W hierarchii źródeł prawa jest na samym szczycie, inne akty są podrzędne, muszą być z nią zgodne, a jeśli nie to powinny być uchylone, nie obowiązywać.

• W Polsce Trybunał Konstytucyjny to organ, który orzeka o zgodności aktów normatywnych z Konstytucją.

Geneza współczesnej Konstytucji:

• W takim znaczeniu nie istniała od zawsze (czyli od momentu pojawienia się państw jako organów politycznych nowa era i w okresach wcześniejszych).

• Pierwsze konstytucje pojawiły się bardzo niedawno (pod koniec XVIII w.)

  • Amerykańska – Konstytucja Federalna Stanów Zjednoczonych z 1787r.

    • Konstytucje Stanowe (Kolonii) – Stan Virginia 1776r.

  • Europejskie:

    • Polska – 3 maja 1791r.

    • Francuska – 1791r.

Przyczyny uchwalenia współczesnej Konstytucji:

• Przełomowe momenty w życiu państwa

  • Ameryka: nowe państwo, koniec kolonializmu 13 stanów po wojnie złączono w jedno wspólne państwo federalne z Konstytucją

  • Polska: próba reformacji ustroju państwa w sposób zasadniczy, gdy państwo było bliskie upadkowi, koniec z liberum veto – zasada większości; Niepowodzenie: interwencja rosyjska, rozbiór II i III, brak niepodległości, 1952r. – Konstytucja komunistyczna, koniec socjalizmu – 1997r. państwo demokratyczne

  • Francja: Wielka Rewolucja Francuska, koniec feudalizmu, monarchii absolutnej, I Republika Francuska, ewolucja ustroju 5 x republika, 2 x jeszcze cesarstwo (Napoleonów); Konstytucja francuska z 1958r. obowiązuje do dziś.

• XX w. Rozpad federalnych państw (Czechosłowacja, Związek Radziecki, Jugosławia)

  • Dekolonizacja – rozpad imperium kolonialnych

  • Nowe państwa w Afryce i Azji

  • Powstanie po raz pierwszy Białorusi (samodzielna, niepodległa), a także Litwy, Łotwy, Ukrainy, Państw Kaukaskich, Czech, Słowacji, Serbii, Słowenii, Chorwacji

• W XXI w. mogą pojawić się jeszcze pierwsze konstytucje – walka o niepodległość w Czeczenii trwa.

Stany Zjednoczone – pierwsza Konstytucja do dziś, choć 27 poprawek nowa ustawa jest dołączana jako obecna – nie inkarnowana

Polska – nie ma poprawek – ustawa na końcu

np. w 2006r. I zmiana art. 55 – zakaz ekstradycji obywatela PL

po dołączeniu do UE – dopuszczalny wyjątek (umowa akcesyjna)

w 2006r. II zmiana

Konstytucja USA nie zawierała oprogramowania co do kadencji prezydenta. Prezydentura i tak nie powtarzała się za często – wyjątek: I połowa XX w. Franklin Delano Roosevelt (4 kadencje pod rząd, umarł w trakcie 4).

Poprawka lata 50. XX w. – tylko dwie kadencje (W PL tez takie ograniczenie)

Im więcej Konstytucji tym mniej stabilny ustrój!

Inne pojęcia Konstytucji:

• Konstytucja formalna:ustawa zasadnicza (gdy możemy wskazać na odpowiedni tekst) wskazanie na formę aktu normatywnego

• Konstytucja materialna:nie jest to akt normatywny tylko rzeczywisty ustrój jaki w danym państwie istnieje i obowiązuje (od powstania państw – starożytność)

Różnica: geneza; współcześnie oba pojęcia funkcjonują równolegle.

Relacje między tymi dwoma pojęciami współcześnie:

• Możemy mieć do czynienia z identycznością lub rozbieżnością

Konstytucja rzeczywista:Konstytucja funkcjonuje i jest przestrzegana

Konstytucja fikcyjna (iluzoryczna):tekst rozmija się z rzeczywistością

W Polsce: (nie w 100%)

• 1997r. – rzeczywista

• 1952r. – fikcyjna

Problem stanowi rozróżnienie teoretyczne

Określenie suwerena:

• Teraz – władza najwyższa należy do narodu zgadza się

• PRL – władza należy do ludu pracującego miast i wsi (pominięto prowincje) fikcja; Ta sama partia sprawowała władzę przez wiele lat, niemal 100% wyboru. Brakowało zasady wolnych wyborów, 3 partie sojusznicze, ten sam program, 1 lista kandydatów dla wyborców – kandydaci trzech partii razem (PZPR).

Prawa i wolności obywateli o charakterze politycznym:

• PRL: gwarantował wolność słowa, manifestacji, druku, zgromadzenia, pochodów; obowiązywała ścisła cenzura. FIKCJA

• DZIŚ: podobny artykuł. BARDZIEJ RZECZYWISTY

Obecna Konstytucja:

• Uchwały sprzeczne z Konstytucją nie obowiązują (Parlament, Prezydenci)

• Trybunał Konstytucyjny daje gwarancję najwyższej mocy Konstytucji – wyroki są dziś ostateczne, orzeczenie wiążące, moc obowiązująca

WYKŁAD V 14.11.2013r.

Podział konstytucji:

Pisana- jeden akt normatywny, jedna ustawa zasadnicza, który reguluje wszystkie podstawowe instytucje ustroju politycznego, społecznego (konstytucja 3 maja). Zawsze możemy wskazać datę uchwalenia, czy wydania. Objętość poszczególnych konstytucji zależy od konkretnego państwa. W większości państw funkcjonują pisane konstytucje. Jeśli pojawia się kilka konstytucji to zawsze obowiązuje tylko jedna. Zawsze można wskazać jeden akt normatywny.

Niepisana- nie jest spisana w formie jednego aktu normatywnego. Na taką konstytucję składają się:

• akty normatywne – przepisy zawarte w konkretnych aktach normatywnych, ilość ich jest bliżej nie określona, akty pochodzą z bardzo różnych okresów, nieraz bardzo odległych czasów. Ilość zależy od poglądów doktryny, od osoby która będzie komentować te akty, nieraz kilkanaście/ kilkadziesiąt mimo, iż są na ten sam temat)

• Najstarszym aktem normatywnym jest akt pochodzący z XIII wieku, który reguluje problemy z zakresu praw i wolności obywateli – 1215r. Wieka Karta Wolności (akt królewski) wtedy miał inne znaczenie normatywne, przywilej królewskizapewniający nietykalność osobistą, majątkową, przyznawany tylko arystokracji, szlachcie i duchowieństwu; dzisiejsze znaczenie : adresowany do wszystkich obywateli (prawa człowieka)

• XVII w habemuscorpucact– regulująca w obszerniejszy sposób prawa człowieka,

• Izba gmin pochodziła od początku z wyboru prawa wyborcze nielicznej grupie (arystokracja, szlachta, bogate mieszczaństwo)

• Poł XIX prawa wyborcze rozszerzane, po I wojnie zniesiono cenzus majątkowy 1918 cenzus płci (W. Brytania od 30 roku życia mężczyźni 25);’70 XX w 18 lat

• Izba Lordów – XX w reformowano role tej izby, ograniczano jej znaczenie (od XIII wieku Izba Lordów ważniejsza niż Izba gmin)

• 1911 na podstawie ustawy ograniczono ją, odebrano veta absolutne w stosunku do ustaw (teraz może zgłaszać tylko zastrzeżenia,) Do Izby gmin zależy czy to zaakceptować nawet ze było już zastrzeżenie.

• 1990- reforma- Izby Lordów jeśli chodzi o jej skład; do 1990 największą grupą lordów byli lordowie dziedziczni (tytuł uzyskiwany dziedzicznie - w poł XX wieku dziedziczyć mogły dopiero kobiety) ograniczono z 700 kilku do 70 kilku: wśród których ograniczono liczbęlordów dziedzicznych(nie odebrano tamtym tytułów, ale zostały pozbawione prawa zasiadania w Izbie) wśród tych 70 kilku:

• 5 członków z rodziny królewskiej,

• Lordowie duchowni: 5 arcybiskupów 25 biskupów,

• Lordowie mianowani przez królową za zasługi (szlachectwo),

• lordowie prawa : 20 kilka osób pełniące najwyższą funkcje w instancjach sądowych (jeśli pełnił tą role to był członkiem Izby Lordów)

• 2005 r : na podstawie ustawy składu i kompetencji izby lordów zmiana charakteru, ograniczenie kompetencji lordów.

• Do 2005 oprócz tego że była :

• drugą izbą parlamentu( gr. Ustawodawca, rozpatrywała projekty ustaw, miała prawo veta absolutnego, teraz tylko veto zawieszające)

• była najwyższą instancją sądową ( nie było do 2005 Sądu Najwyższego bo tą funkcje pełniła Izba Lordów: gr tzw , lordów prawa- którzy byli zawodowymi sędziami tworzyli KOMISJE APELACYJNĄ) Nie realizowano zasady podziału władz.

• Po 2005 zniknęli Lordowie prawa i stali się automatycznie sędziami Sadu Najwyższego (oddzielono władze sądowniczą od ustawodawczej)

• normy prawa zwyczajowego – (nie zawarte w żadnym akcie normatywnym) nie spisane, reguły ukształtowane w długotrwałej, wielowiekowej praktyki, (Wielka Brytania- Nie ma tam jednej ustawy zasadniczej. Ta konstytucja nie ma daty, możemy wskazać daty jedynie poszczególnych części składowych.)

• W.Brytania- kolebka systemu parlamentarno-gabinetowego (w PL konstytucja marcowa opiera się na tym systemie). W Brytanii nie zostały spisane te reguły (w większości są zwyczajowe) wzajemne stosunki/relacje między: parlamentem, monarchą(głowa państwa), a gabinetem

• W XIV-XV w. 1.monarcha- król,(absolutna władza) 2. Parlament(Izba Lordów) 3.gabinet ponosił pełną odpowiedzialność przed królem

• XXI w. 1. Parlament 2.gabinet 3. Monarcha (nie stało się to na podstawie żadnej ustawy, przewaga zaczęła należeć do parlamentu, w drodze zwyczajowej nastała ta zmiana)

• prawo veta absolutnegoteoretycznie obowiązuje do dziś bo nigdy tego nie uchwalono (ale od 3 wieków z tego prawa nie korzystają, ostatni raz zastosowano w 1709- przez królową Annę)

• Podpis królowej do tej pory jest składany pod każdą ustawą.

• Przed wiekami nie było funkcji premiera bo przewodniczącego parlamentu pełnił król

• Gabinet: nazwa (król zwoływał posiedzenia ministrów w swoim gabinecie, w Sali której urzędował)Rada Ministrów –Nie funkcjonuje takie pojęcie w W.B

• Urząd premiera pojawił się w drodze zwyczajowej, w ustawach pojawiła się dopiero w nazwie w XX ale sam urząd pojawił się na początku XVII w

• Premier francuski. I minister (osoba która przewodniczy obradom) najważniejszy jest premier od spraw finansowych (zastępuje króla)

• Votum zaufania/nieufności zrodziły się w Anglii ale w drodze zwyczajowej, (efekt przekształceń stosunku parlament-król)

Konstytucja pisana & niepisana

Starsza jest niepisana (najstarsza na świecie tak naprawdę jest niepisana konstytucja Angielska) tylko że ona wciąż ulega zmianom, modyfikacjom. 1999r. – uchwalono 3 ustawy na podstawie, których przyznano autonomie 3 regionom brytyjskim, na podstawie tego powołano 3 parlamenty o charakterze autonomicznym (Szkocja, Walia, Irlandia północna) i rządy, nie ma jednak parlamentu Angielskiego, tylko tam jest parlament ogólno-państwowy (głównie właśnie są tam Anglicy)

Giętka- nie ma najwyższej mocy prawnej, moc obowiązująca równa w stosunku do pozostałych aktów, które obowiązują ( W.Brytania), można ją zmienić w zwykłym trybie ustawodawczym, ( ponieważ nie jest aktem hierarchicznie nadrzędnym

Sztywna – posiada najwyższą moc prawną, może być zmieniana tylko w szczególnym trybie. Musi to być ustawa o zmianie konstytucji. Uchwalana jest kwalifikowaną większością głosów,). Wszystkie konstytucje oprócz W. Brytanii; Art235- szczególny tryb zmiany konstytucji

Mała- ( nie pełna) reguluje niektóre/ wybrane instytucje ustroju ( pod względem treści zawsze węższa od dużej)

Duża – pełna ( reguluje wszystkie podstawowe instytucje ustroju)

Podział ten opiera się na podst. elemencie zakres regulowanych spraw z dziedziny ustroju danego państwa

Konstytucje polskie :

• M: 22 listopada 1918 „ o najwyższej władzy reprezentacyjnej” Dekret marszałka J. Piłsudskiego (akt zajmuje jedną stronę – mały arkusz)

• tymczasowy naczelnik rada ministrów (do czasu zebrania sejmu ustawodawczego styczeń 1919)

• 28 listopada 1918 dekret o ordynacji wyborów styczeń 1919

• Mała: z 22 lutego 1919 Uchwała sejmu ustawodawczego (sejm ustawodawczy – naczelnik- rada ministrów)

• Duża: 17 marca 1921 - weszła dopiero półtora roku później,

• Duża: 23 kwietna 1935 (na terytorium RP w warunkach pokojowych od września podstawą konstytucyjną na uchodźctwie ) obowiązywała do grudnia 1990 do momentu wyboru Wałęsy prezydenta ( zakończenie istnienia i działalności organów RP na emigracji )

• M : 11 września 1944 –ustawa, o organizacji i zakresie działania rad narodowych na podstawie tego działało KRN:KRAJOWA RADA NARODOWA jako parlament i rząd w postaci PKWN (polski komitet wyzwolenia narodowego)

• M : Ustawa konstytucyjna z 19 lutego 1947

• D: 22 lipca 1952 konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej

• M: 17 paź 1992 ustawa konstytucyjna, uchyliła konstytucje PRL

• D: 2 kwietnia 1997 konstytucja PR weszła w życie 17 października ( weszła w życie w 5 rocznice uchwalenia małej)

Małe konstytucje maja charakter tymczasowy co wynika z ich treści

Prowizorium konstytucyjne : 2 po pierwszej wojnie 2 po II, i kolejne po ’92

Duże konstytucje uchwalane na czas nieokreślony.

WYKŁAD VI 21.11.2013r.

Podział ze względu na sposób uchwalania danej konstytucji (sposób powstawania):

Oktrojowane- zostaje nadana najczęściej przez władcę, przez monarchę

-Polska: 1807 Konstytucja Księstwa warszawskiego (nadana przez Napoleona)

1815 Konstytucja Królestwa Polskiego(nadana przez cara rosyjskiego i króla polskiego zarazem)

Uchwalane – uchwalana w imieniu narodu/ przez naród w sposób bezpośredni(referendum) po średni (parlament) konstytuantę (organ do tego specjalnie powołany)

W Pl. to rozróżnienie ma miejsce, w większości te konstytucje są uchwalane.

Cechy szczególne konstytucji:

Cechy które odróżniają konstytucje od wszystkich innych aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie:

• Szczególna nazwa- jest to cecha która pozwala w sposób całkowicie bezpośrednio i natychmiast odróżnić ten akt od wszystkich innych ( bo tylko jeden akt nosi tą nazwę w tym samym czasie) która to nazwa podkreśla szczególny charakter. Ta nazwa jest zarazem tytułem tego aktu normatywnego (konstytucja RP) jeżeli użyjemy innej nazwy z zakresu aktu normatywnego np. ustawa to nie wiemy o jaką ustawę chodzi (wtedy musimy podać konkretny tytuł np. ustawa o podatku dochodowym i datę z jakiego roku ta ustawa pochodzi)

• Wcześniej też ta nazwa była stosowana; Wyjątek: Konstytucja 3 maja 1791r. (to była ustawa zasadnicza, ale nie nosiła tej nazwy wtedy, nazywała się : „ustawa rządowa” bo w okresie I RP od samego początku powstanie sejmu RP przyjęła się taka praktyka, że każda uchwała nazywała się konstytucją, [ówczesny sejm składaj się z izby i senatu] )

• 1505 r Konstytucja Nichil Nowi nic nowego bez posłów izby poselskiej- ważniejsza izba (to jedna z uchwał, a nie konstytucja, ale w związku z tą praktyką nazywała się konstytucją)

• Ustawa rządowamiało to oznaczać, że ustawa jest o systemie rządowym państwa, a nie że od niego pochodziła bo została uchwalona przez sejm (parlament)

• Konstytucja Republiki Federalnej Niemiec z 1949 r w brzmieniu j. niemieckiego nie nazywa się konstytucją ) niem. Verfasung – konstytucja, teraz ówcześnie również nazywa się Grunt gezets ustawa podstawowa (prowizoryczna nazwa, by podkreślić że to akt tymczasowy). Gdy Niemcy się zjednoczyli uznano że ta Konstytucja z ’49 może obowiązywać nadal (nazwa)

• Szczególny tryb uchwalania- ze względu na szczególny charakter taka ustawa zasadnicza, całkowicie odmienny tryb ustalania

• Polska: uchwalił tamtą konstytucję Sejm Wielki ( Sejm Czteroletni) bo ówczesne sejmy miały 2 letnią kadencje, ale gdy rozpoczęto prace nad tamtą to przedłużono ją o 2 lata i powiększono składizby poselskiej dlatego sejm wielki, uchwalono konstytucje kwalifikowaną większością głosów

• Konstytuanta (konstytucja Amerykańska 1787 r, 1 Konstytucja Francuska, niemiecka grunt gezets Rada parlamentarna (składająca się z wszystkich przedstawicieli niemieckich krajów zachodnich)

• Polska Konstytucja Marcowa uchwalona przez Sejm ustawodawczy (bo powinien się nazywać sejmem konstytucyjnym)

  • 1947 konstytucja PRL (sejm ustawodawczy)

  • sejm PRL, konstytucja PRL przez Zgromadzenie Narodowe)referendum(zatwierdzenie)

• Szczególny tryb zmiany- żadna konstytucja nie może być zmieniana uchwałą zwykłą, zawsze dokonywana jest kwalifikowaną większością głosów,

• W innych państwach również kwalifikowana większość

• Nieraz referendum przewidziane do zatwierdzenia np. w przypadku różnych zmian dot. Rozdz. 1.2 i 12 (w Polsce) ale ma on charakter fakultatywny, w praktyce to nie było przeprowadzane,

• Państwa Federacyjne USA ustawa o zmianie konstytucji jest uchwalana przez izbę reprezentantów i senat kwalifikowaną większością (2/3 głosów) i musi być następnie zatwierdzona przez parlamenty 2/3 stanów i dopiero potym taka ustawa o zmianie może wejść w życie.

• Szczególna treść konstytucji- (podział na Małą i Dużą konstytucje poprzednie wykłady)

• Szczególna najwyższa moc prawna- Jest aktem o najwyżej mocy prawnej, wszystkie inne akty normatywne są jej podporządkowane. Wszystkie pozostałe inne akty normatywne muszą być zgodne z konstytucją co do treści i z punktu widzenia formalnego (uchwalane przez właściwe organy w określonym trybie) (podstawowe źródło prawa)

• Organ ustawodawczy parlament (sejm i senat) nikt inny nie może wydać ustawy (nawet prezydent i rząd- była by niezgodna z punkty widzenia formalnego )

• Zgodność proceduralna inne akty normatywne mogą być wydane w trybie przewidzianym przez konstytucje np. jeżeli konstytucja stanowi że sejm uchwala ustawy większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, i jeżeli ten drugi element nie został by dochowany (nie wszyscy obecni posłowie podczas posiedzenia biorą udział w głosowaniu) to wtedy ta ustawa nie byłaby zgodna z konstytucją.

• Szczególna systematyka –wewnętrzny układ treści, podział konstytucji na poszczególne treści

• Obecna polska konstytucja podzielona na : dwie części,

  • preambuła (wstęp) podniosły charakter, długi

  • treść zasadnicza podzielona na rozdziały ( Polska na 13)

  • Kolejność rozdziałów jest według pewnych reguł (nie jest przypadkowa ) dokładnie przemyślana, konsekwencje pewnych zasad decydują o podstawach ustroju tego państwa

Ustawa konstytucyjna jako źródło prawa konstytucyjnego:

Różnice i podobieństwa w stosunku do konstytucji, oraz cele i przyczyny, dla których są wydawane takie ustawy konstytucyjne. Jeżeli w danym państwie mamy do czynienia z jakąś ustawą konstytucyjną to każda ustawa jest zalizana do tej gałęzi prawa.

Różnice i podobieństwa:

• szczególna nazwa jest inna , zamiennie możemy się spotkać z nazwą „ustawa o zmianie konstytucji”

• USA (poprawka do konstytucji) do chwili obecnej weszło w życie 27 ostatnia -1992 roku

• szczególny tryb uchwalania- najczęściej kwalifikowana większość głosów w parlamencie, bardzo często taka ustawa konstytucyjna jeśli jest zmianą do konstytucji może być poddawana pod referendum

• szczególny tryb zmiany ustawy konstytucyjnej kwalifikowana większość bardzo często w drodze referendum

• szczególna treść – zakres zawsze węższy od pełnej konstytucji

• szczególna najwyższa moc prawna –relacja konstytucja a ustawą konstytucyjną z punku widzenia ich miejsca w hierarchii źródeł prawa akty o tej samej mocy prawnej (PEŁNE PODOBIEŃSTWO!)

Cel wydawania ustawy konstytucyjnej :

• zmiana konstytucji

• zastąpienie konstytucji ( w sytuacji gdy nie ma dużej i trzeba uchwalić prowizoryczną konstytucje to właśnie najczęściej jest ustawa konstytucyjne)np. 17 października 1992 – ostatnia mała konstytucja

• uregulowanie trybu uchwalenia nowej konstytucji

• wprowadzenie w życie nowej konstytucji ( przepisy wprowadzające)

WYKŁAD VII 29.11.2013r.

Poza konstytucyjne źródła prawa konstytucyjnego:

(tylko niektóre akty mogą być zaliczone do naszej gałęzi prawa)

Kryterium podziału: przedmiot regulowanych spraw–( podstawowe instytucje ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego)

• Najważniejsze akty normatywne zaliczane do gałęzi prawa:

• -ustawa o najwyższej izbie kontroli

• -kodeks wyborczy

• - ustawa o referendum ogólnokrajowym

• -ustawa o partiach politycznych

• -regulamin sejmu/ senatu/ ZN

• -uchwała rady ministrów

• Akty normatywne mogą też tylko w części należeć do gałęzi prawa konstytucyjnego:

• 1994r. ustawa o najwyższej izbie kontroli w tej ustawie tylko 2 pierwsze rozdziały zaliczają się do prawa konstytucyjnego przepisy o kompetencjach izby kontroli i 2 dotyczące powoływania prezesa NIKu i innych członków, bo dalsze rozdziały nie zaliczymy ich do gałęzi prawa ale do prawa pracy bądź trybu przeprowadzanych czynności kontrolnych)

Ustawa musi mieć charakter kompleksowy ! W każdej ordynacji wyborczej znajdują się przepisy mówiące odpowiedzialności karnej przepisy prawa karnego a nie konstytucyjnego

• Kodeks wyborczy

Niepisane źródła prawa konstytucyjnego (zwyczajowe):

Nie są zawarte w żadnym akcie normatywnym, reguły, które kształtują się w trakcie długotrwałej praktyki

Zwyczajowe prawo konstytucyjne w nazwie użyto nazwę prawo zwyczajowe, czyli możemy zdefiniować to jako niepisane reguły, które mają moc prawnie obowiązującą, tylko te normy nie powstały w drodze wydania aktu lecz długotrwałej praktyki, nigdzie niezapisane ( niepisane prawo) mające moc obowiązującą. Zakres:zarówno zwyczajowe prawo i zwyczaje mogą powstawać w zakresie spraw, które nie są uregulowane w zakresie spraw pisanych. Pozostawia to pewna swobodę podmiotom, które będą rozstrzygać decyzje w tych sprawach, praktyka jest dopuszczalne. W rzeczywistości zmieniają się te prawa zwyczajowe. długotrwała praktyka by w świadomości organów państwowych i świadomości społecznej trwałość nie budziła wątpliwości (czym dłużej tym lepiej) Przykłady długotrwałych praktyk :

• Wielka Brytania ustrój trwały i stabilny który powstał w efekcie wielowiekowego kształtowania się (kolebka system parlamentarno-gibinetowy) wywodzi się z czasów średniowiecza

• USA ustrój wprowadzony w formie konstytucji pisanej (najstarsza) ale krótki i lakoniczny ze bardzo wiele spraw nie zostało uregulowanych (potem poprawki uzupełniały ją)

• W Polsce to hymn państwowy pierwsza najbardziej patriotyczna pieśń od 1976- nowelizacja konstytucji z ’52 wśród postanowień znalazł się Art. 103 który dotyczył symboli państwowych i dodano do niego 3 punkt(1 godłem orzeł biały w czerwonym polu, 2 barwy to kolor biały i czerwony) hymnem RP jest Mazurek Dąbrowskiego (norma zwyczajowa nabrała formy pisanej)

• W Polsce drugi przykład o charakterze historycznym do 1992 do czasu uchwalenia małej konstytucji problem nie był regulowany normami prawa pisanego, ale w okresie tych kilkudziesięciu lat ukształtowała się i funkcjonowała pewne reguła, stosowana w sposób ciągły, nieprzerwany, jednolity. Na początku kadencji (po przeprowadzonych wyborach) kiedy sejm się zbierał to stary rząd powinien w stosunku do nowego sejmu podjąć decyzję: dotychczasowy rząd poddaje się do dymisji, po to, aby nowy sejm miał wpływ na tworzenie nowej rady ministrów (funkcjonowała taka praktyka w okresie PRL, a Konstytucja nie regulowała tej kwestii)

Zwyczaje konstytucyjne Reguły zachowania o względnie trwałym charakterze. Nie mają mocy wiążącej. Organ może postąpić inaczej w każdej chwili, może zostać stworzona nowa praktyka, zupełnie inna niż przyjmowana do tej pory, zwłaszcza, gdy mamy do czynienia z okresami kadencji.

Przykłady: w PL wiele, ulegały zmianom, np. jeśli porównywać będziemy pewne zwyczaje konstytucyjne z okresu PRL i III RP. Dawne zwyczaje ustroju komunistycznego nie mogły być stosowane po zmianie ustroju politycznego, więc pojawiły się nowe zwyczaje.

W okresie PRL – do 1989r. właściwie nawet do 1991r. do kolejnych jeszcze wyborów, była stosowana bardzo ciekawa taktyka, ale jednolita przez wszystkie kadencje – obsada stanowiska kierowniczego w sejmie – marszałka sejmu, najważniejsze stanowisko, w PRL nie było regulacji, ale to stanowisko Marszałka Sejmu, było obsadzane przez osobę należącą do partii : Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego – partia chłopska, kiedy wybrano w 89’ tzw. sejm kontraktowy, 65% mandatów przydzielonych do trzech partii to wybrano na stanowisko Marszałka po raz ostatni, ale znów członka Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (kiedy nie było partii komunistycznych)przyjęła się inna praktyka, Marszałek Sejmu obsadzany przez partię rządzącą w danym momencie, która wygrała wybory. Ten zwyczaj utrzymuje się do dziś. Przykład przejęty z okresu PRL w pewnym sensie, kiedy w okresie PRL do sejmu wchodzili posłowie należący do trzech partii, a także posłowie bezpartyjni to przyjęło się, że stanowiska wice marszałków były podzielone między inne partie. W latach 70 nawet 4 marszałków

Precedensy konstytucyjne to s a takie zachowania, o charakterze pierwszym, jednorazowym Precedens – pierwsze, świadome działanie w zakresie luk przez organy państwowe) organ ma zamiar, żeby ta praktyka utrzymała się w przyszłości, będzie stosowana, kontynuowana, nie ma mocy obowiązującej. Jeśli ta praktyka będzie w przyszłości stosowana jednolicie przez dłuższy okres, to na bazie tego precedensu powstanie przykład zwyczaju konstytucyjnego. A jeżeli ta praktyka będzie kontynuowana przez kilkaset lat, kilkadziesiąt ( będzie długotrwała) to po tym okresie będzie to przykład zwyczajowego prawa konstytucyjnego. Przede wszystkim musi być trwała wtedy i jednolity. Zakres:tylko zakres spraw, które nie są uregulowane w sprawach pisanych

W naszej konstytucji takich nie do końca uregulowanych spraw jest bardzo wiele:

Kwestia bardzo ważna: tworzenie rządu, powoływanie Rady Ministrów (w konstytucji zagadnienie uregulowane dość szczegółowo art.154-155, trzy procedury/etapy powoływania rządu.)Po mimo ustalenia pewnych terminów to jednak nie wszystko do końca jest uregulowane. Początek – pierwsze zdanie art. 154. Z tego wynika, że ten pierwszy ruch związany z powoływaniem rządu należy do prezydenta (desygnuje-wskazuje osobę przyszłego premiera). Konstytucja nie reguluje tego, czy prezydent ma pełną swobodę przy wskazywaniu kandydata, niby Konstytucja nie narzuca tego, ale mamy do czynienia z przykładem zwyczaju konstytucyjnego – po każdych wyborach rząd oddaje się do dymisji, i prezydent nie ma absolutnej swobody – jest ograniczony wynikami wyborów, które powinny być wzięte pod uwagę. Po wyborach w 2007r. – przegranych przez PiS, zgodnie z konstytucją Kaczyński premier podał się do dymisji, ale prezydent mógł znowu wskazać swego brata. Nominacja prezydencka nie ma charakteru wiążącego, ten rząd musi uzyskać od sejmu wotum zaufania, czyli poparcie. Większość miała PO, więc sejm nie udzieliłby mu wotum zaufania, bo dla uzyskania takiego wotum zaufania potrzebna jest bezwzględna większość głosów. Ówczesny prezydent uszanował ten zwyczaj, premierem został przewodniczący PO. To musi być ktoś z kierownictwa ugrupowania, które wygrywa. Partia zwycięska musi podjąć rozmowy o utworzeniu koalicji, która by dawała poparcie tej względnej większości. Nie dało się wygrać wybory w sposób absolutny

WYKŁAD VIII 05.12.2013r.

EWOLUCJA POLSKIEGO PRAWA KONSTYTUCYJNEGO:

1. OKRES: Prowizorium konstytucyjne po I wojnie światowej, okres odzyskania niepodległości. Ten okres można podzielić na dwa podokresy:

   • od 11.11.1918r – 20.02.1919r. krótki okres, rządy tymczasowego naczelnika państwa. Na podstawie pierwszej małej konstytucji najwyższym organem w tym okresie był naczelnik państwa i miał swą funkcję sprawować do czasu zwołania sejmu ustawodawczego. Kiedy sejm ustawodawczy został wybrany w lutym 1919r. odbyło się pierwsze posiedzenie, na którym marszałek Józef Piłsudski jako tymczasowy naczelnik państwa przekazał swą władzę w ręce sejmu ustawodawczego, a ten powierzył Piłsudskiemu dalsze pełnienie obowiązków, ale tym razem naczelnika państwa.

   • Od lutego 1919r (Mała konstytucja) do 14.12.1922r:okres sejmu ustawodawczego (najważniejszy organ w państwie) do czasu wyboru pierwszego prezydenta na podstawie konstytucji marcowej. Wybór ten został dokonany 14.12.1922r. Marszałek Piłsudski przekazał swe kompetencje prezydentowi Narutowiczowi.

2. OKRES: Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej pod rządem konstytucji marcowej z 17 marca 1921r. – rozpoczyna się od grudnia (moment przekazania funkcji głowy państwa nowo wybranemu prezydentowi) i trwa do kwietnia 1935r. – konstytucja marcowa. Ten okres można podzielić na dwa podokresy:

   • grudzień 1922r. do 2 sierpnia 1926r. – Ustrój Rzeczypospolitej pod rządem konstytucji marcowej w jej pierwotnym brzmieniu; na podstawie noweli sierpniowej w sposób poważny została zmieniona konstytucja – układ pomiędzy organami państwa; ta nowelizacja polegała na bardzo poważnym wzmocnieniu pozycji ustrojowej prezydenta kosztem parlamentu, czyli sejmu i senatu – prezydent uzyskał prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy co bardzo poważnie ograniczyło kompetencje ustawodawczą parlamentu.

   • Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej pod rządem konstytucji marcowej po zmianach z 2 sierpnia 1926r.

3. OKRES: Ustrój RP pod rządem konstytucji kwietniowej z 23 kwietnia 1935r. – ten okres dzielimy na dwa podokresy:

   • Od kwietnia 1935r. do września 1939r. – ustrój Rzeczpospolitej Polskiej niepodległej

   • Od września 1939r. do grudnia 1990r. Rzeczpospolita Polska na uchodźctwie – naczelne organy (prezydent, rząd) udały się na emigracje; w warunkach emigracyjnych odtworzony rząd na terenie Francji potem po klęsce Francji przeniósł się do Londynu.

4. OKRES: lata od 1944r do 1952r – prowizorium konstytucyjne w okresie Polski Ludowej po drugiej wojnie światowej. Na uchodźctwie funkcjonowały organy Rzeczpospolitej na podstawie konstytucji kwietniowej, a tu w kraju pod opieką ZSRR zostały utworzone nowe organy, nowe państwo polskie o zasadniczo odmiennym ustroju i początkowo jest to prowizorium konstytucyjne i ten okres da się podzielić na dwa podokresy:

   • Od 31.12.1943r./1.01.1944r. (noc sylwestrowa - moment powstania/utworzenia Krajowej Rady Narodowej - nowy organ władzy - tymczasowy parlament, nazwa okresu: prowizorium konstytucyjne okresu Krajowej Rady Narodowej do lutego 1947r, a więc w styczniu odbyły się pierwsze wybory do sejmu ustawodawczego, którego zdanie to: uchwalenie nowej konstytucji

   • Od lutego 1947 do 22 lipca 1952r. Okres sejmu ustawodawczego.

5. OKRES: Z chwilą uchwalenia i wejścia w życie konstytucji PRL zmieniono nazwę państwa. Ustrój PRL pod rządem konstytucji lipcowej z 1952r. trwał do grudnia 29.12.1989r. Wyróżniamy dwa podokresy:

   • ustrój PRL pod rządem konstytucji lipcowej z 1952r. w jej pierwotnym brzmieniu do kwietnia 1989r.

   • Na podstawie noweli kwietniowej z 7 kwietnia z 1989r. zostały zasadnicze zmiany wprowadzone do Konstytucji PRL. Nazwa została, ale został zmieniony system wyborczy do sejmu i senatu – czerwiec 1989r. odbyły się wybory na podstawie nowych zasad, cel zmian: wprowadzenie/dopuszczenie do współudziału we władzy legalnej opozycji. W wyniku wyborów do sejmu wybrano 161 posłów bezpartyjnych opozycyjnych. Senat w 100% izbą opozycyjną (wszystkie 100 mandatów zostało obsadzonych przez kandydatów – 99% z solidarności i 1% bezpartyjny). W tym czasie dokonały się poważne zmiany w sejmie: utworzono pierwszy niekomunistyczny rząd, w sposób legalny do władzy doszła opozycja), ten podokres został zamknięty w wyniku noweli grudniowej konstytucji bo ona zamyka okres PRL-u z 29.12.1989r Zmieniono nazwę państwa. RP, zmieniono w sposób bardzo poważny wszystkie podstawowe zasady ustroju politycznego, społecznego, gospodarczego, został zniesiony ustrój komunistyczny, władza w pełni w rękach dotychczasowych ugrupowań opozycyjnych.

6. OKRES: Prowizorium konstytucyjne od 12.1989r. do 10.1997r. do czasu wejścia w życie nowej konstytucji. Regulacje wprowadzone w wyniku tych wspomnianych dwóch nowelizacji z kwietnia i grudnia 1989r. na ich podstawie obowiązywała jeszcze konstytucji z 1952 roku, ale te zmiany oznaczały koniec PRL i miały charakter prowizoryczny, czyli ten okres prowizorium możemy podzielić na dwa okresy:

   • Ustrój RP od grudnia 1989 do 10.1992r. to ustrój RP pod rządem konstytucji z 1952r. po zmianach wprowadzonych w 1989r.

   • Prowizorium obejmujące okres obowiązywania małej konstytucji z 17.10.1992. pod rządem małej konstytucji z 1992r. do 17.10.1997r. do czasu wejścia w życie konstytucji RP (teraz obowiązującej)

7. OKRES: Ustrój RP pod rządem konstytucji z 2.04.1997r. od 17.10.1997r. – weszła w życie i trwa do dziś

Temat: Prowizorium konstytucyjne po II wojnie światowej.(Od 1944r.)

I prowizorium – okres Krajowej Rady Narodowej.

W miarę rozwoju sytuacji politycznej, zwłaszcza militarnej pod koniec II wojny światowej, kiedy było wiadomo, że tereny naszego państwa znajdą się pod wpływem politycznym i wojskowym Związku Radzieckiego. Zostały podjęte działania prowadzące do zmiany ustroju politycznego. Zmiany te znalazły swój wyraz w kolejnych aktach normatywnych dotyczących struktury naczelnych organów:

• Powołano pierwszy organ- Krajowa Rada Narodowa - miała pełnić funkcję tymczasowego parlamentu – ukonstytuowała się w noc sylwestrową 1943/1944r., wszystko to odbywało się w warunkach okupacyjnych, więc nie mogło być mowy o wyborach; udział w tworzeniu nowego parlamentu wzięły prawie wszystkie ugrupowania polityczne, które uznawały rząd radziecki: Polska Partia Robotnicza utworzona w styczniu 1943r – czołowi działacze przywiezieni z Moskwy, pod opieką Związku Radzieckiego, inne ugrupowania: Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Demokratyczne i inne organizacje społeczne i zawodowe.

Kilkanaście organizacji wydało swego rodzaju manifest – deklaracja polityczna z 15.12.1944r.– zapowiedziano w najbliższym czasie powołanie KRN jako tymczasowego parlamentu. Te partie i organizacje w drodze porozumienia, uzgodnienia między sobą, delegowały pierwszych członków do KRN, czyli utworzenie KRN odbyło się w drodze delegacji ze strony poszczególnych partii politycznych (31 posłów - wąski skład). Pierwsze posiedzenie odbyło się w noc sylwestrową 1943/1944r. Wybrano przewodniczącego KRN – Bolesław Bierut, jego zastępców;początek działalności KRN. OKRES PROWIZORIUM SIĘ ROZPOCZĄŁ.Na I posiedzeniu został uchwalony status tymczasowy rad narodowych, na podstawie którego miały być tworzone w terenie rady narodowe (organy oparte na systemie radzieckim) tworzone w drodze delegacji. Podział administracyjny oparty na podziale z okresu międzywojennego: województwa, powiaty, gminy, podział trójszczeblowy). Status miał być pierwszą prowizoryczną konstytucją, na podstawie której miały być tworzone Rady Narodowe, na czele KRN ze swymi zastępcami = prezydium KRN. A w województwach, powiatach i gminach tworzono wojewódzkie, powiatowe i gminne RN, były tworzone sukcesywnie w miarę możliwości.

• Kolejne akty normatywne i zmiany ustroju w tamtym okresie datują się na lipiec 1944r. kiedy front przesunął się poza granice Bugu i to uznano za moment kiedy należy powołać kolejne organy naczelne nowego, ludowego, państwa; granica Bugu – wschodnia granica ze Związkiem Radzieckim.

• 22.07.1944r. – został wydany manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i tą datę w latach następnych zaczęto uważać za moment powstania nowego ustroju. Data obchodzona jako święto państwowe. PKWN – miał to być pierwszy prowizoryczny rząd, ale ostatecznie został komitetem; oficjalnie został powołany na podstawie ustawy z 21.07.1944r.

Ustawa Krajowej Rady Narodowej z 21.07.1944r. o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego – w tej ustawie zostały powołane konkretne osoby: przewodniczący - premier, jego zastępcy i kilkunastu ministrów, w dniu następnym wydany został manifest lipcowy, w którym znalazł się program polityczny na lata następne, w jakim kierunku miały przebiegać zmiany w nowotworzonym państwie, ale o całkowicie odmiennym ustroju niż w okresie międzywojennym.

Czy ten manifest możemy uznać, za swego rodzaju tymczasową konstytucję, czy miał charakter normatywny? Trudno o jednoznaczną odpowiedź. Dokumentu nie nazwano ani ustawą, ani dekretem, tylko manifestem – deklaracja o charakterze politycznym, nie ma prawnie wiążącej mocy. Nie został opublikowany w oficjalnym Dzienniku Urzędowym (Dziennik Ustaw). Manifest został opublikowany jako załącznik do nr. 1 Dziennika Ustaw z 1944r. Jeśli jest to załącznik to znaczy, że nie jest to akt normatywny. Przeważa odmienny pogląd: swego rodzaju prowizoryczna tymczasowa konstytucja/akt konstytucyjny/mała konstytucja, bo znalazły się w nim postanowienia mające niewątpliwie charakter normatywny, treści polityczne: zapowiedzi zmian politycznych, gospodarczych – reforma rolna, nacjonalizacja przemysłu, wzywano do walki z hitlerowcami, MANIFEST częściowo miał charakter normatywny, a w większości to rzeczywiście deklaracja ideowa, polityczna.

Treści normatywne manifestu:Postanowienia, które dotyczą naczelnych organów państwowych i na jakich podstawach prawnych te organy działają, a więc wspomina się tutaj o utworzeniu KRN, która miała być tymczasowym parlamentem.Powołana przez walczący naród jedyny legalny organ władzy – inne organy polskie zwłaszcza te na uchodźctwie nie mogły być uznawane.

Emigracyjny rząd w Londynie jest władzą samozwańczą, nielegalną, bo opiera się na bezprawnej, faszystowskiej konstytucji z kwietnia 1935r. - uchwalenie tej konstytucji dokonało się niezgodnie z przepisami o zmianie konstytucji, czyli wbrew regulacją zawarta w konstytucji marcowej warunki nie zostały dotrzymane i stąd teraz w tym manifeście znalazła się wzmianka, że tamta konstytucja jest bezprawna. Choć nie można ją nazwać faszystowską.

KRN jako tymczasowy parlament powołała Polski komitet wyzwolenia narodowego dla kierowania walką wyzwoleńczą narodu. Tymczasowa władza wykonawcza dla kierowania walką wyzwoleńczą narodu ( legalny organ)

Podstawy prawne – działają te dwa organy na podstawie konstytucji marcowej – 17.03.1921r. jedynie obowiązującej konstytucji legalnej, nie uchwalonej prawnie (od lipca 1944r); miała obowiązywać w zakresie: enigmatyczne sformułowanie pozwalało na pełną dowolność – podstawowe założenia konstytucji z 17 marca obowiązywać będą aż do zwołania sejmu ustawodawczego, który uchwali nową konstytucję. Wybory: powszechne, bezpośrednie, równe, tajne, proporcjonalne. Do tego czasu miały obowiązywać podstawowe założenia konstytucji marcowej. Np. nie mogły obowiązywać przepisy o II izbie parlamentu, dotyczące senatu bo go nie było. Utworzony parlament był organem jednoizbowy. Również nie mogły obowiązywać przepisy dotyczące kwestii własnościowych (ochrona własności prywatnej) celem i zamiarem nowej władzy była nacjonalizacja podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, przeprowadzenie reformy rolnej, czyli zniesienie prywatnej własności, ograniczenie jej.

• Najistotniejsze zmiany:Uznano za niezbędne wyposażenie PKWN w prawo wydawania dekretu z mocą ustawy. Do tej pory tylko ustawy KRN.

• 15.08.1944r. została uchwalona ustawa o tymczasowym trybie wydawania dekretów z mocą ustawy! I w niej znalazło się upoważnienie dla PKWN do wydawania dekretów w przerwach między sesjami KRN. Ustawodawstwo zastępcze.

  • Dekret PKWN o przeprowadzeniu reformy rolnej 6.09.1944r. dotyczyło to wielkich i średnich majątków ziemskich

  • Dekret PKWN z 12.12.1944r. o przejęciu niektórych lasów na własność skarbu państwa. (powyżej 25 ha)

  • Następnie wydano kilka dekretów dotyczących organizacji władz terenowych: Dekret z 23.11.1944r. org i zakres działania samorządu terytorialnego, albo dekret z 13.11.1944r. o zarządzie ziem odzyskanych, dekret z 6.09. 1946r. O ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze ziem odzyskanych i byłego wolnego miasta Gdańska

• Z PKWN zostało zlikwidowane i utworzono rząd tymczasowy, który przejął prawo do wydawania dekretu.

• KOLEJNA ISTOTNA USTAWA: dotycząca kwestii ustrojowych, którą można uznać za swego rodzaju pierwsza małą konstytucją – 11.09.1944r. ustawa o organizacji i zakresie działania rad narodowych.Na podstawie tej ustawy określono strukturę organów naczelnych oraz terenowych - akt kompleksowych. Organ naczelne: Krajowa Rada Narodowa – tymczasowy parlament, Prezydium KRN – wewnętrzny kierowniczy organ, Przewodniczący KRN - tymczasowy marszałek, PKWN - tymczasowy rząd. W tej ustawie jest także przepis, który zapowiadał utworzenie w przyszłości organu kontroli skarbowej w postaci Najwyższej Izby Kontroli, ale do czasu jej utworzenia, funkcję kontroli państwowej miał pełnić organ: Biuro Kontroli, przy Prezydium KRN. W terenie miały funkcjonować rady narodowe tworzone na zasadzie delegacji (wojewódzkie, powiatowe, gminne) tam gdzie nie zostały utworzone do tej pory to na podstawie tej ustawy, a nie statut. Statut został uchylony, zastąpiony przez tą ustawę.W tej ustawie znalazło się bardzo wiele postanowień dotyczących organizacji i funkcjonowania samej KRN:

• Ustawa ta utrzymywała nadal system delegacji/ delegowania posłów do KRN, nie przeprowadzano tego na podstawie wyborów, wybory były zapowiedziane na przyszłość i miały dotyczyć sejmu ustawodawczego.

• Art.4 tej ustawy w sposób dokładny i precyzyjny określał skład KRN: do tej pory był to organ bardzo kadłubowy 31 posłów uznano za potrzebne, wskazane znaczne rozszerzenie składu KRN, aby przypominał parlament, ustalono ogólną liczbę członków KRN na 444 posłów maksymalnie, jest to zwiększenie kilkunastokrotne

• W skład KRN wchodzi: 5 kategorii członków:

  • Byli to członkowie KRN dotychczasowi, którzy uzyskali mandat przed uchwaleniem tej ustawy (31 posłów)

  • Mieli to być przedstawiciele delegowani przez organizacje polityczne i gospodarcze, centralne zrzeszenia polityczne i społeczne działające na terenie RP! O ilości delegatów ze strony poszczególnych partii decydowano w drodze porozumienia między władzami tych partii ( największa zasadnicza gr posłów do KRN)

  • Przedstawiciele Wojewódzkich Rad Narodowych w liczbie po 5 członków z każdej rady szczebla wojewódzkiego. Delegacja przez organy szczebla terenowego – wojewódzkiego. Mandat radnego + mandat poselski łączyli

  • Przedstawiciele organizacji polskich za granicą , o ile te organizacje podporządkowały się KRN,

  • Posłowie dokooptowani przez KRN na wniosek jej prezydium spośród wybitnych i zasłużonych Z tym , że liczba tych posłów nie mogła przekroczyć ¼ ogólnej izby członków KRN – 111 członków max

    • Instytucja mandatu imperatywnego – dlatego, że dysponentem tych mandatów uzyskiwanych na zasadzie delegacji, nie był ten poseł, tylko dysponentem była partia polityczna, która tej delegacji dokonała, mogła odwołać posła i powołać innego, a tego pozbawić mandatu. ODWOŁYWANIE POSŁÓW DO KRN. specjalna ustawa z 23.07.1945r. o prawie odwoływania posłów do KRN. DWA WYJĄTKI:– mandat wolny, wykonywany według własnego uznania i sumienia nie dotyczyło ich prawo odwoływania, dwie grupy posłów: nie dotyczyło posłów pierwotnych, grupa posłów kooptowani bo nie partia polityczna nadawała ten mandat tylko sama KRN na wniosek prezydium. Ten stan prawny obowiązywał do końca tego pierwszego prowizorium czyli do lutego 1947r.

DALSZE ZMIANY: Powołanie rządu tymczasowego RP:

• Ustawa z 31.grudnia 44r. o powołaniu rządu tymczasowego RP. Przyjęto już tą nazwę właściwą. PKWN został zlikwidowany i funkcję organu wykonawczego przejął rząd tymczasowy. ( w większości skład rządu tymczasowego to skład PKWN – przewodniczący Edward Osóbka-Morawski premier w Rządzie Tymczasowym!)

  • Sposób powoływania członków PKWN i powoływała KRN (ustawa z 21.07.1944r. o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego), a procedura powoływania rządu tymczasowego oparta na konstytucji marcowej – system parlamentarno-gabinetowy, prezydent mianuje premiera i na jego wniosek mianuje/powołuje pozostałych ministrów wicepremierów i pozostałych ministrów resortowych. Nie wymieniono konkretnych nazwisk tylko określono procedurę powoływania rządu. Obowiązywała do końca pierwszego prowizorium.

URZĄD PREZYDENTA: regulacje oparta na konstytucji marcowej. W tym celu została wydana specjalna ustawa z 11.09.1944r. ustawa uchwalona w tym samym dniu co o RN, ustawa o kompetencji przewodniczącego KRN. Na podstawie tej ustawy i na podstawie konstytucji marcowej została powołana prowizoryczna instytucja tymczasowej głowy państwa:

• Art. 2 wobec opróżnienia urzędu prezydenta zastępuje go przewodniczący KRN

• Art. 3 z tytuł zastępstwa prezydenta RP podpisywanie ustaw, zwierzchnictwo sił zbrojnych, prawo łaski, reprezentacja państwa na zewnątrz, mianowanie sędziów, nadawanie orderów. Tradycyjne kompetencje głowy państwa przejął przewodniczący. Pełnił funkcję do lutego 1944r. do końca pierwszego prowizorium

• Została wprowadzona jedna formalna zmiana dotycząca urzędu/organu głowy państwa – na podstawie ustawy z 31.12.1944r. od tej pory przewodniczący krajowej rady narodowej nazywać się będzie prezydentem KRN. Od września do grudnia 1944r przewodniczący, a od grudnia to już prezydent ale pełniący funkcje głowy państwa, uzyskał nową kompetencję powołanie premiera i mianowanie ministrów, urząd przetrwał do lutego 1947r.

• W okresie działalności KRN referendum ludowe z 1946r. zostało przeprowadzone na podstawie ustawy z 27.04.1946r. o głosowaniu ludowym – ustalono datę tego głosowania 30,06,1946r. miało ono poprzedzić zbliżające się wybory do sejmu ustawodawczego, w tej ustawie zostały ustalone trzy pytania, na które wyborcy/głosujący mieli odpowiedzieć tak lub nie:

1. Struktury parlamentu: Czy jesteś za zniesieniem senatu?

2. Dotyczyło ustroju społeczno–gospodarczego. Czy chcesz uchwalenia w przyszłej konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowej gałęzi gospodarki krajowej z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? Czy jesteś za przeprowadzonymi reformami (reforma rolna, nacjonalizacja przemysły z zachowaniem pewnego sektora gospodarki prywatnej)?

3. Dotyczyło granic państwowych. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic państwa polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej. Nie pytano o granice wschodnie! To błąd jaki popełniono w tym pytaniu: Bałtyk na zachodzie?

Wyniki referendum:

1. Wyniki oficjalne: bardzo imponujące dla ówczesnych władz: odpowiedzi pozytywnych było w sposób zdecydowanych więcej 1 pyt 70 %, 2 pyt ponad 80% i w 3 pytaniu powyżej 90%. Cel referendum: uzyskanie poparcia dla nowej władzy. Wyniki były sfałszowane! Karty do głosowania jakie zostały wtedy sporządzone zostały zniszczone, a protokoły zawierają nieprawdziwe informacji

Charakter prawny wyników tego referendum (rozstrzygający czy opiniodawczy) w samej ustawie na ten temat nie ma ani słowa, należy przyjąć że wynik miał mieć charakter opiniodawczy. Jeżeli wrócimy do treści tych pytań to należy zwrócić uwagę, że pytania dotyczyły kwestii o których już wcześniej zdecydowano.

WYKŁAD IX 12.12.2013r.

Temat: Struktury naczelnych organów w czasie II wojny światowej.

Źródła prawa:

1. Mała konstytucja z 19.02.1947o ustroju i zakresie działania organów RP; wskazano w niej artykuły konstytucji marcowej, które mają obowiązywać (zwłaszcza o prezydencie, rządzie, immunitet poselski). Nie utrzymano przepisów o wolnościach obywatelskich.

2. Niektóre postanowienia konstytucji marcowej, jw.

3. Deklaracja Sejmu Ustawodawczego z lutego 1947 roku, w przedmiocie realizacji praw i wolności obywatelskich – nie jest to akt normatywny, a deklaracja, czyli nie ma charakteru ustawowego.

4. Ustawa o radach narodowych z 11.09.1944 (w całości obowiązywała do roku 1947, potem nie obowiązywała w całości, obowiązywały tylko przepisy dotyczące delegowania do rad narodowych)- terenowe władze narodowe nie pochodziły z wyborów, były tworzone na zasadzie delegacji; obowiązywała faktycznie do roku 1954 - wtedy wybory do rad narodowych.

5. Ustawa z 4.02.1947, ustawa konstytucyjna o wyborze prezydenta RP – I ustawa w II prowizorium konstytucyjnym. Na jej podstawie wybrano prezydenta RP (wyboru dokonywał Sejm, prezydentem został Bronisław Bierut, wybrany na 7 lat, urzędował do czasu wejścia w życie Konstytucji PRL, która weszła w życie 22.07.1952. Konstytucja PRL- kompetencje prezydenta przeszły prawie w całości na wybraną Radę Państwa).

6. Ustawa konstytucyjna z 26.05.1951 o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Polski ludowej – określała w jaki sposób należy uchwalić konstytucję; kadencja Sejmu Ustawodawczego miała kilka miesięcy, aby ten projekt przygotować – okazało się, że jest to bardzo mało czasu, dlatego przedłużono kadencje Sejmu Ustawodawczego.

7. Ustawa konstytucyjna z 15.12.1951 roku o zmianie terminu opracowania projektu konstytucji i przedłużeniu kadencji Sejmu Ustawodawczego - kadencja została przedłużona o 6 miesięcy, czyli trwała do 4.08.1952 roku.

Struktura naczelnych organów państwa – uległa znacznym zmianom od czasu I prowizorium; Mała Konstytucja popiera tę strukturę w oparciu o zasadę podziału władzy (władza wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza). Widać zmianę – władza trójczłonowa, a nie dwuczłonowa oraz nie ma Senatu. Pojawia się Rada Państwa.

[Rada Państwa z Małej Konstytucji to inny organ niż Rada Państwa w Konstytucji PRL: różnica- Rada Państwa w Małej Konstytucji była organem wykonawczym; a więc nie była głową państwa; natomiast Rada Państwa z Konstytucji z PRL zastąpiła urząd prezydenta i poprzednią Radę Państwa]

I organ podstawowyto Sejm Ustawodawczy

1. Wybory do tego sejmu: miały być oparte na 5 przymiotnikach: równe, tajne, proporcjonalne (rozumiana tak samo jak dziś, ale zrealizowana inaczej, bo zabrakło 6 zasady, czyli zasady wolnych, demokratycznych wyborów), powszechne, bezpośrednie. Nie przejęto ordynacji wyborczej z 1922, w 1946 ustalona została nowa ordynacja wyborcza (na jej podstawie odbyły się wybory w styczniu 1947 roku, jednak zostały one sfałszowane, tak samo jak wyniki referendum). Wybierano na podstawie głosowania na numery, a nie na imiennie podanego, konkretnego kandydata. List kandydatów nie można było oznaczać cyfrą 6 i 9. Sejm taki miał kadencję 5 lat, przedłużoną o 6 miesięcy.

2. Kompetencje: uchwalenie nowej konstytucji (f. ustrojodawcza); uchwalanie ustaw, np. o trybie przygotowania projektu ustaw; uchwalanie ustaw zwykłych (f. ustawodawcza, Mała konstytucja przewidywała ustawodawstwo zastępcze, czyli upoważnienie organu, który realizowałby tę funkcję ustawodawczą TYLKO w przerwach między sesjami sejmu, które trwały kilka miesięcy –np. PKWN mógł wydawać dekrety z mocą ustawy, ustanowione całkowicie odmiennie w porównaniu z czasami I prowizorium; ustaw o ustawodawstwie zastępczym, a zarazem dekretów z mocą ustawy było kilkanaście, prawie do października 1952 roku). Dekrety musiała zatwierdzić Rada Państwa (przed wejściem z życie), a także na najbliższej sesji musiały być zatwierdzone przez Sejm (po wejściu w życie). Jeśli nie były zatwierdzone to traciły swoją mocą. W tamtych czasach nie było odmowy zatwierdzenia; funkcja kontrolna - kontrolował rząd, miał wotum zaufania, nieufności, absolutorium.

II organ centralny, który miał pomagał Sejmowi Ustawodawczemu pełnić funkcję kontrolną, to Najwyższa Izba Kontroli:

1. nadzorowała wykonanie budżetu prze organy wykonawcze,

2. przedstawiała Sejmowi wniosek o udzielenie bądź nieudzielenia absolutorium.

3. Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli została uchwalona w marcu 1949 roku, a funkcjonowała do 1952 roku, ponieważ nowa konstytucja zlikwidowała NIK; natomiast od lutego 1947 do marca 1949 była luka, dlatego na podstawie o radach terenowych postanowiono, że funkcje NIK-u pełniło Biuro Kontroli Rad Narodowych. Potem było Biuro Kontroli przy Radzie Państwa, a potem powołano już NIK. Rząd jednak często się uchylał o kontroli NIK-u, kontrole były nieefektywne, bo kontrolujący podlegał kontrolowanemu.

III organ to Prezydent RP

1. Wybierany przed sejm na 7 lat, jednak w rzeczywistości kadencja Bieruta nie była zakończona do końca. Co do urzędu prezydenta obowiązywały przepisy z konstytucji marcowej. Jednak odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta nie była stosowana. I pojawia się pytanie czy naprawdę było to wzorowane na konstytucji marcowej. Formalnie tak, bo przepisy w większości były przestrzegane, ale nieformalnie nie, bo w rzeczywistości, jeśli porównamy zakres uprawnień z konstytucji marcowej, a z małej konstytucji, to mamy do czynienia z dwoma, osobnymi organami. W konstytucji marcowej była to słaba prezydentura, bo wszystko wymagało kontrasygnaty.

2. Kompetencje, funkcje: głowa państwa , przewodniczący Rady Państwa (korzystał z kompetencji Rady Państwa), mógł zwoływać posiedzenia Rady Gabinetowej (Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta, jednak prezydent nie staje się Premierem, on tylko przewodniczył), Prezydent wchodził w skład Prezydium Rządu i przewodniczył mu, od 1948 roku Prezydent był też I Sekretarzem, przewodniczącym partii rządzącej. Wszystkie te funkcje świadczą o tym, że za czasów Małej Konstytucji była silna prezydentura.

WYKŁAD X 19.10.2013r.

Rada Państwa – organ ten przejął większość kompetencji prezydium

Skład podstawowy:

1. Prezydent

2. Marszałek sejmu

3. 3 wicemarszałków

4. Prezes NIK-u

Skład nadzwyczajny – w praktyce nie miał miejsca – dołączenie do składu podstawowego marszałka wojska

Skład rozszerzony – powołanie dalszych członków Rady państwa na wniosek samej Rady państwa

Kompetencje:

1. Nadzór nad Radami Narodowymi

2. Inicjatywa ustawodawcza

3. Nadzór nad NIK-iem

Rada Ministrów: rząd ponosił odpowiedzialność polityczną i konstytucyjną ( nie funkcjonowała) przed Sejmem.

Rada Gabinetowa: (wprowadzona przez Małą Konstytucję): rząd obradujący pod przewodnictwem Prezydenta.

Najwyższa Izba Kontroli: podlegała Sejmowi i Radzie państwa, kontrolowała realizację budżetu a także organizacje państwowe

Ustawa konstytucyjna z 26.05.1951 o trybie przygotowania i uchwalenie Konstytucji Rzeczypospolitej Ludowej: zostały określone warunki, tryb postępowania w związku z trybem i przygotowaniem konstytucji. Powołano Komisję Konstytucyjną, która obradowała pod przewodnictwem Prezydenta, a skład: posłowie, przedstawiciele komisji sejmowych itd. Projekt poddany pod dyskusję narodową, obywatelską, gdzie mogli oni wyrazić swoje zdanie. Jednak kadencja Sejmu Ustawodawczego została przedłużona. Po uchwaleniu konstytucji Bierut przesłał tekst konstytucji do Moskwy, gdzie Stalin wprowadził swoje poprawki. 3 czytanie nad projektem konstytucji było 22.07.1952 rok i Sejm jednomyślnie go przyjął. Wraz z nią została uchwalona 2 ustawa o przepisach wprowadzających (np.: kiedy konstytucja ‘wchodzi’ w życie).

Kompetencje prezydenta zostały podzielone między Radę Państwa a inne organy, np.: Radę Ministrów. Rada Państwa przekazała kompetencje nowej Radzie państwa.

Mianowanie sędziów w nowej konstytucji: sędziowie mają być wybierani, jednak jak mają być wybieranie to miała określić ustawa, które nigdy nie została wydana. Sędziowie byli w takim wypadku mianowani przez Radę Państwa. W 1976 nowelizacja konstytucji, gdzie zrezygnowano z wybieralności sędziów i przekazano te kompetencje oficjalnie Radzie Państwa.

Konstytucja z 1952 roku

Struktura organów państwowych - zrezygnowało z podziału władz, wyróżniano takie grupy organów jak:

1. organy władzy państwowej (Sejm, Rada Państwa),

2. organy administracji państwowej (szczebel centralny- rząd, Premier; na szczeblu terenowym- prezydia Rad Narodowych),

3. organy prokuratorskie (Prokuratura Generalna),

4. sądy (Sąd Najwyższy)

Potem były różne nowelizacje tej konstytucji:

1. w 1957 roku została znowu powołana NIK, Sejm wybierał Prezesa, NIK podlegała rządowi. Prezes nie posiadał kadencji.

2. 1980 rok: NIK podległy Sejmowi.

3. 1980 rok: nie była to nowelizacja, ale została ustanowiona ustawa zwykła o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (NSA) – jest ta sąd szczególny obok sądów powszechnych, zwykłych.

4. 1982 rok: dodano dwa nowe artykuły, ich usytuowanie było zaskakujące i dziwne, podlegało wtedy krytyce. Powołanie 2 organów naczelnych: Trybunał Konstytucyjny (art. 33a) i Trybunał Stanu (art. 33b). Były one w rozdziale o Najwyższej Izbie Kontroli, a więc tytuł tego rozdziału się rozszerzył. Kontrowersja polegała na tym, że Trybunały mają charakter sądowniczy, natomiast NIK nie, dlatego powinno się te przepisy o Trybunałach umieścić w innym rozdziale. Potem jednak, np.: 1987 roku został powołany następny organ – Rzecznik Praw Obywatelskich (to też nie była nowelizacja, ale została uchwalona ustawa zwykła; do konstytucji dodano ten artykuł o RPO w 1989 roku). 1992 rok – powołano Krajową Radę Radiofonii i Telewizji - także dodano ten artykuł do rozdziału o NIK-u, Trybunałach i RPO.

[Skąd te trudności w umiejscowieniu tych przepisów? – Nie było podziału władzy]

Organ naczelny w Konstytucji z 1952 roku - Rada Państwa (istniała do roku 1989, zlikwidowana na podstawie Noweli kwietniowej, a jej kompetencje zostały przekazane prezydentowi): była podporządkowana Sejmowi. Zmienił się więc charakter tego organu.

Skład powoływany spośród posłów:

1. Przewodniczący

2. 4 zastępców

3. Sekretarz

4. 11 członków

Kompetencje:

1. Wydawanie dekretów z mocą ustawy – wydawane w przerwach między sesjami, Rada Państwa zastępowała wtedy Sejm w pełnieniu funkcji ustawodawczej.

Dekret z 1981 roku – niezgodny z konstytucją, bo sesja sejmu nie została jeszcze zamknięta, a nastąpiło to dopiero w styczniu 1982 roku. Dekrety takie zostały potem jednak zatwierdzone na następnej sesji sejmu. Sejm mógł dekrety uchylać, zmieniać, zatwierdzać. Jednak Sejm zawsze zatwierdzał takie dekrety (1 wyjątek).

Nowela kwietniowa– I bardzo istotna zmiana konstytucji z 1952 roku (w rzeczywistości była to 16 poprawka). Zmiany Okrągłego Stołu, cel: dopuszczenie do władzy legalnej opozycji:

1. Dokonano podziału mandatów: 65% mandatów dla 3 partii i posłom bezpartyjnym, a 35% dla opozycji.

2. Wybory do Senatu – w pełni wolne i w pełni demokratyczne; 100 senatorów, nie było zasady wyborów równych (taki tryb obowiązywał aż do 2005 roku).

3. Likwidacja Rady Państwa – utworzona urząd prezydenta. Wybierany przez Zgromadzenie Narodowe. Wybierany bezwzględną większością głosów przy połowie ustawowej liczy posłów. Większością jednego głosu został wybrany Wojciech Jaruzelski.

4. Rada Ministrów – wybrano premiera na wniosek prezydenta. Premierem został Kiszczak.

Kiszczak podał się do dymisji, bo nie miał możliwości utworzenia rządu. Powstała nowa koalicja. Prezydent zgłosił nowego kandydata na Premiera, z Solidarności. Premierem został Tadeusz Mazowiecki.

Nowela grudniowa– kolejna zmiana konstytucji:

1. Zmiana nazwy państwa – znowu rzeczpospolita Polska

2. Wykreślono wstęp do konstytucji i dwa pierwsze rozdziały

To był koniec PRL i początek III Rzeczypospolitej.

W następnych latach dodawano kolejne zmiany, ale zdawano sobie sprawę, że potrzebna jest nowa konstytucja.

8.03.1990 rok:

1. Reforma samorządowa, czyli zlikwidowana Rady Narodowe i powołano samorząd na szczeblu gmin (Rada Gminy lub Rada Miejska). Organy wykonawcze – zarządy gmin. Od 2001 – wójt i burmistrz są wybierani w wyborach bezpośrednich.

2. Prezydent – wybory powszechne i bezpośrednie. Prezydentem został Lech Wałęsa (wybrany w II turze)

3. Skrócenie kadencji Sejmu i Senatu – prace nad nową konstytucją muszą być prowadzone przez nowy wybrany rząd. Ustalono II ordynacje wyborcze: do Sejmu i do Senatu.

II ustawa o trybie przygotowania i uchwaleniu konstytucji III Rzeczypospolitej. Jednak uznano wtedy, ze potrzebne są kolejne zmiany. 17.10.1992 roku – Mała konstytucja: została uchylona konstytucja z 1952 roku, ale część rozdziałów miała nadal obowiązywać.

1. Mała Konstytucja

2. Utrzymane w mocy rozdziały z konstytucji z 1952 roku

Konstytucja kwietniowa weszła w życie w 5 rocznicę uchwalenia Małej Konstytucji z 17.10.1992, albowiem weszła w życie 17.10.1997 roku.

W celu przygotowania nowej konstytucji powstała Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego. 46 posłów i 10 senatorów. Miała ona rozpatrzeć wszystkie projekty nowej konstytucji i wybrać oficjalny tekst. Wnieść projekt mogli:

1. komisja konstytucyjna,

2. prezydent,

3. grupa co najmniej 56 członków Zgromadzenia Narodowego,

4. Obywatele – w 1994 roku

Tok prac nad nową konstytucją:

1. Wnoszenie projektów – ok. 8 projektów, ale Komisja musiała utworzyć jeden zbiorczy projekt, oficjalny projekt powstał w styczniu 1997 roku

2. Wspólne prace Sejmu i Senatu

3. Prezydent mógł wnieść poprawek i z tego prawa wtedy skorzystał, głosowania nad poprawkami, czyli III czytanie

4. Uchwała konstytucji

5. Poddanie konstytucji pod referendum ogólnokrajowe – wymaga zwykła większość głosów. 5.05.1997 rok. (53% głosujących za konstytucją)

6. Uchwalona konstytucja została podpisana przez prezydenta – 16.07.1997

7. Ogłoszenie w Dzienniku Ustaw 16.07.1997

8. Wejście w życie po upływie 3 miesięcy od ogłoszenia – 17.10.1997

WYKŁAD XI 02.01.2014r.

Struktura naczelnych organów państwowych:

System oparty na zasadzie podziału władz (tradycyjna zasada) zasada trójpodziału władz:

Władza ustawodawcza (sejm i senat) zasada dwuizbowości (dwuizbowy parlament)

• Parlament RP = sejm i senat!

• Wzajemne relacje między izbami: ważniejszy jest sejm

• Kadencja sejmu i senatu: okres, na który wybieramy posłów i senatorów (udzielamy pełnomocnictw do sprawowania władzy) jest 4letnia.

  • Rozpoczęcie: z dniem zebrania się sejmu na pierwsze posiedzenie; jest zwoływane przez prezydenta najpóźniej 30 dnia po wyborach;

  • Zakończenie: dnia poprzedzającego zwoływanie się sejmu następnej kadencji. Kadencje stykają się ze sobą co do dnia.

  • Skrócenie: decyzja podejmowana może być przez dwa organy: sejm i prezydent; dotyczy obu izb.

    • Skrócenie na podstawie uchwały sejmu: większość co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów (307 posłów – minimalne kworum powinno tyle przynajmniej wynosić), senat nie uczestniczy w podejmowaniu tej decyzji; warunek: osiągnięcie określonej w przepisie większości głosów!; przyczyna nie jest określona, może być dowolna; nie trzeba uzasadniać; sytuacja wyjątkowa;

    • Skrócenie kadencji sejmu przez prezydenta: po zasięgnięciu opinii marszałka sejmu i senatu; wraz ze skróceniem sejmu skrócona zostaje kadencja senatu, znacznie tych opinii: nie są wiążące dla prezydenta,

      • I sytuacja: kłopoty z uchwaleniem ustawy budżetowej w określonym konstytucyjnie terminie

      • II sytuacja: niemożność powołania rządu

  • Przedłużenie: decyzja nie jest podjęta przez żaden organ; skutek uboczny innych sytuacji, które mogą zaistnieć w państwie.

    • Przyczyną mogą być stany nadzwyczajne

Władza wykonawcza (prezydent i rada ministrów) najczęściej jest dwuczłonowa, ale urząd prezydenta nie istnieje we wszystkich państwach, bo to zależy od formy ustrojowej danego państwa. W monarchiach głową państwa jest król, cesarz, sułtan, car, a w republice najczęściej jest to prezydent.

• System parlamentarno-gabinetowy system brytyjski (prezydent i rada ministrów), tylko prezydent to system prezydencki USA.

Organ wiodący to Rada ministrów w systemie parlamentarno-gabinetowy, a nie prezydent. Szefem jest premier i to w sposób zdecydowany.

• System prezydencko-parlamentarny – organ wiodący to prezydent.

• System prezydencki – najważniejszy prezydent.

Władza sądownicza (niezawisłe sądy i trybunały – sąd najwyższy, naczelny sąd administracyjny,)

Tej zasady nie należy rozumieć w sposób absolutny. Organy te nie są od siebie odizolowane, wzajemnie ze sobą współdziałają, oddziałowujące na siebie, a także hamują. W wieku XIX w. modyfikacja zasady – nowe kategorie organów.

Czwarta grupa organów:

• organy kontroli państwowej i ochrony prawa (rozdział IX) (Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw obywateli i Krajowa Rada radiofonii i telewizji, a także rzecznik praw dziecka oraz generalny inspektor ochrony danych osobowych - działa na podstawie ustawy zwykłej).

WYKŁAD XII 09.01.2014r.

Źródła prawa wyborczego:

• Konstytucja ( Rozdział 4 - o sejmie i senacie Art.96,97,98,99,100,101 ; Rozdział 5 - o prezydencie Art. 127,128 ; Rozdział - o samorządzie terytorialnym Art. 169 ; Nie ma artykułu ,który by dotyczył wyborów europejskich → w 97r. Nie byliśmy członkiem UE, więc twórcy nie mogli tego uregulować.)

• Akty wykonawcze w postaci ustaw (zwykłe) → Noszą one nazwę ORDYNACJI WYBORCZYCH.Do 2011r. mieliśmy do czynienia z obowiązywaniem wielu ordynacji, ulegały one częstym nowelizacją, zamianą.

  • Pierwsza ordynacja → był to dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa.

  • Ordynacja z 1949r. → regulowała wybory do sejmu, potem była ordynacja ,która regulowała wybory do sejmu PRL.

  • W 2001 po raz pierwszy została uchwalona wspólna ordynacja do sejmu i senatu !

  • O wyborach do rad gmin, rad powiatów → ordynacja komunalna.

  • 2004r. → ordynacja europejska.

Po 2011r.KODEKS WYBORCZY→5.01. 2011r. Obecnie jest to jedyny akt wykonawczy do konstytucji. Wszystkie ordynacje zostały uchylone. Art1. → Są w nim określone zasady, tryby zgłaszania kandydatów, przeprowadzania wyborów do Sejmu i do Senatu, do parlamentu europejskiego, samorządu terytorialnego (rad gmin, województw i powiatów), wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów miast oraz Prezydenta PR. Składa się z 517 Art.Zawiera 3 załączniki:

• Rozporządzenia wykonawcze → wydawane przez różnych ministrów. Każdy z ministrów powinien wydać takie rozporządzenie

• Akty wykonawcze do kodeksu wyborczego dotyczące również upoważnień państwowej komisji wyborczej.

• Uchwały Państwowej Komisji Wyborczej → wydawanie na podstawie szczegółowych upoważnień.

Prawo wyborcze :

W znaczeniu przedmiotowym → źródła prawa wyborczego. Odpowiednie przepisy konstytucji, uchwał, rozporządzeń i ustaw wykonawczych.

W znaczeniu podmiotowym→ uprawnienia jakie przysługują nam jako podmiotom postępowania wyborczego.

Najczęściej wymienia się dwa prawa wyborcze :

→ Czynne – uprawnienia każdego z nas do udziału w głosowaniu. Przysługuje nam w trakcie przeprowadzania wszystkich rodzajów wyborów oraz referendum (lokalnego i ogólnokrajowego. Oddajemy głos za określoną w wyborach opcją)

→ Bierne – prawo do kandydowania i bycia wybranym w trakcie wyborów. Występuje tylko w związku z wyborami.

Inne prawa wyborcze :

• prawo zgłaszania kandydatów→ możemy podpisywać listy kandydatów.

• prawo udziału w kampanii wyborczej→ możemy być organizatorami , uczestnikami wieców wyborczych , spotkań z kandydatami. Możemy współfinansować kampanie wyborcze. Możemy być członkami komisji wyborczych ( zwłaszcza obwodowych czyli społecznych).

• prawo zgłaszania protestów wyborczych→ gdy uważamy ,że jakieś czynności wyborcze zostały nieprawidłowo wykonane możemy zgłosić protest.

Dwa znaczenia słowa wybory:

Wąskie znaczenie (sensu stricto) → tylko czynności przeprowadzanie w dniu głosowania.

Szerokie znaczenie (sensu largo) → ogół czynności wykonywanych przez właściwe organizacje związanych z przeprowadzeniem danych wyborów.

Proces wyborczy:

Momentem początkowym jest zarządzenie dnia wyborów odpowiedniego rodzaju → dokonuje ich wskazany w konstytucji organ (do sejmu i senatu jest to prezydent; do wyborów prezydenckich – marszałek sejmu; wybory komunalne przez prezesa rady ministrów, wybory europejskie – prezydent ?)Musi być wskazana data przeprowadzenia danego głosowania. Musi być ustalony kalendarz wyborczy → jest to spis czynności, terminów,które muszą być wykonane przed wyborami.Zakończenie procesu wyborczego kończy się stwierdzeniem ważności wyborów (albo przez sąd najwyższy lub okręgowy w przypadku wyborów komunalnych– w zależności jakie to wybory).Jeżeli decyzja jest pozytywna , sąd stwierdza ważność proces wyborczy jest zakończone. Ale gdyby zostały stwierdzone naruszenia w wyborach, zostałyby one unieważnione. Trzeba je powtórzyć, ale nie było takiego przypadku.

Zasady prawa wyborczego:

Są to najważniejsze rozstrzygnięcia,które decydują o sposobie przeprowadzania głosowania, przeprowadzania wyborów, dzielenia mandatów – ustalania wyników wyborów.

Jest kilka takich zasad :

W odniesieniu do każdych wyborów jest ich 6, ale wszystkich ich jest 8.

1. Zasada powszechności wyborów

2. Zasada równości wyborów → Każdemu wyborcy przysługuje jeden głos.

3. Zasada bezpośredniości wyborów

4. Zasada tajnego głosowania

5. Zasada wolnych wyborów → zasada bardzo złożona. swoboda zgłaszania kandydatów → czyli pełna wolność. Art. 100 konstytucji. Mogą zgłaszać je wszystkie partie polityczne , ich ilość jest ograniczona w Art.11 → zasadza pluralizmu politycznego. (w PRL nie istniały żadne regulacje tego dotyczące). Zgłaszać kandydatów mogą zgłaszać też wszystkie grupy obywateli. W okresie PRL zgłaszano tylko jedną listę wyborczą, dziś jest ich wiele.

(1-5 → zasady uniwersalne ; 6-7 → zasady rozdzielania mandatów)

1. Zasada większości względnej

2. Zasada większości bezwzględnej

3. Zasada systemu proporcjonalnego

Gdyby porównać ten katalog zasad dzisiejszy ( 0d 89r.) z katalogiem z PRL dochodzimy do wniosku,że są one bardzo podobne. Różnica tkwi w zasadzie wolnych wyborów, w PRL jej nie było. To ona decyduje czy wybory są faktem realnym, czy fikcją.

WYKŁAD XIII 16.01.2014r.

Prawo wyborcze

WOLNE WYBORY- warunki, aby ta zasada mogła zaistnieć:

• swoboda zgłaszania kandydatów – art. 100 konstytucji

• swoboda prowadzenia kampanii wyborczej

• tajność głosowania

• zakaz agitacji 2 dni przed i w dniu głosowania

• instytucja mężów zaufania- czuwają nad prawidłowością liczenia głosów

• prawo zgłaszania protestów

• decyzja o ważności wyborów podejmowana jest przez niezawisły sąd

POWSZECHNOŚĆ - przykłady cenzusów:

• majątkowy, klasowy

• płci

• wyznania

• wykształcenia

Teraz nie ma w Polsce tych cenzusów, ale mamy pewne ograniczenia o charakterze niezbędnym:

Cenzus obywatelstwa- udział w wyborach może brać każdy obywatel RP, odstępstwo stanowią wybory europejskie mieszkańcy UE, taka sama zasady w wyborach komunalnych, jeśli na stałe zamieszkują dany teren

Cenzus wiekowy- głosować można od 18 r. życia. Jeżeli chodzi o bierne prawo wyborcze to: 18 lat – wybory komunalne, 21 lat – sejm, wybory europejskie, 30 lat – senat, 35 lat – prezydent

Pozbawienie praw wyborczych ogranicza tą zasadę, ale jej nie wyklucza.

Przyczyny pozbawienia praw wyborczych (na podstawie prawomocnego wyroku sądu):

• osoby ubezwłasnowolnione

• osoby pozbawione praw publicznych

• osoby skazane wyrokiem Trybunału Stanu na karę pozbawienia praw wyborczych

• osoby skazane prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego

RÓWNOŚĆ

Równość formalna- każdy wyborca posiada 1 głos, każdemu przypisana jest równa ilość głosów.

Równość materialna- polega na tym, że siłą każdego głosu powinna być taka sama.

Wybory do senatu do 2001r. były nie równe, a teraz są równe. Zmieniono liczbę okręgów z 40 do 100

WYKŁAD XIV 11.02.2014r.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI WYBORÓW- dotyczenia mamy z nią w przypadku wszystkich wyborów jakie istnieją w Polsce.Polega na tym, iż wyborcy oddają swój głos bezpośrednio na kandydatów umieszczonych na liście, wskazuje się 1 kandydata wybory jednostopniowe ( jedno głosowanie na podstawie tych wyborów komisje ustalają kto wygrał wybory.Zasada bezpośredniości występuje również w stosunku do wyborów do senatu

ZASADA POŚREDNIOŚCI- zasada przeciwna do przewidzianej w naszej konstytucji, w Polsce można wskazać tylko 1 przykład o takim charakterze, na podst. 1935r konstytucji kwietniowejwybory do senatu (senatorowie wtedy wybierani przez wyborców pośrednio w proporcji 2/3 składu, 1/3 mianowana przez prezydenta, 64--> wybieranych przez wyborców, 32--> przez prezydenta) senatorowie wybierani byli w województwach i w ordynacji wyborczej było określone ile wybiera się senatorów w województwie, co zależało od liczby mieszkańców, podczas głosowania w 1 turze wyborcy głosowali na elektorów (wojewódzkie kolegium elektorskie) i to kolegium dokonywało właściwego wyborydrugie głosowanie. Współczesny przykład stosowania tej zasady: wybory prezydenta w USA (również 2 etapy, wybory co 4 lata nie można skrócić kadencji, zastępuje go vice prezes) jeśli ktoś utraci stanowisko z różnych przyczyn na początku głosowania mogą uczestniczyć wszyscy wyborcy. Potem elektorowie - 538 elektorów w skali państwa , każdy stan wybiera tylu elektorów ilu ma posłów i senatorów w kongresie (2+x); początek grudnia - nowe głosowanie na prezydenta i drugie na wice prezydenta głosowania elektorskie. Nie ma przewidzianego typowego zgromadzenia elektorów. każdy stan głosuje oddzielnie. (wybory powszechne/elektorskie). O tym kto będzie prezydentem decydują wybory powszechne.

Elektorzy związani są dyscypliną partyjną

Tryb przeprowadzania wyborów prezydenckich- II tury głosowania (druga nie zawsze przeprowadzana) Wybory te są bezpośrednie choć może dojść do głosowania. W obu głosowaniach głosują wyborcy. WG konstytucji wybrany kandydat musi uzyskać ponad 50 % bezwzględna większość. Prezydent Kwaśniewski wybrany w II turze. D o drugiej tury dopuszcza się tylko dwóch kandydatów, a pierwszej może być ich wielu.

ZASADA TAJNOŚCI- obowiązuje we wszystkich wyborach przeprowadzanych w Polsce, każdy wyborca otrzymuje listy kandydatów i tam wskazujemy jednego, wybory do 2 izb przeprowadzane w tym samym momencie parlamentarne wybory)- bardzo dużo list.Wybory komunalne- wiele list kandydatów, w zależności od wielkości miasta (na szczeblu powiatu o jedna mniej lista niż w gminie - bo tam wójt/prezydent miasta)

Sposoby rozdzielania mandatów:

• zasada większości względnej- polega na tym że wybranym będzie ten kandydata który otrzyma największą liczbę głosów w danym okręgu, najlepszym rozwiązaniem gdy chodzi o tworzone okręgi jest okręg jednomandatowy. Wygrywa ten kto ma więcej niż wszyscy inni ( muszą mieć mniej od niego głosów )

• zasada większości bezwzględnej- wybory prezydenckie w gminie w wyborach samorządowych- wybór wójta, burmistrza , prezydenta miasta. Większość wyraźnie większa, powyżej 50%.

• zasada proporcjonalności- podział mandatów bardziej sprawiedliwy, by ja wprowadzić musza być spełnione pewne warunki:

• okręgi wyborcze musza być wielomandatowe (obszar państwa w wyborach do sejmu podzielona na 41 okręgów - ilość mandatów od 7 do 19 Warszawa)

• zasada Donta/belgijska - II połowa XIX wieku `

Przy zasadzie większościowej preferuje się ugrupowania większościowe i najsilniejsze.

Zasada proporcjonalnościdziała na korzyść partii słabszych ale nie najsłabszych. Ta zaleta jest jedna wielka wadą. Po raz pierwszy wprowadzono proporcjonalność w 1991 r. - pierwsze wolne, demokratyczne wybory do sejmu 1989 r.- wybory kontaktowe, decyzja ogólna a nie ilość głosów. Musi być wielość liczb kandydatów. Wynik wyborów z 1991r. ponad 60 list kandydatów, był zastraszający do sejmu weszło ponad 30 ugrupowań politycznych. Zasada heinecostam- przychylna najsłabszym ugrupowaniom. Największe ugrupowanie zdobyło 64 mandaty- Unia demokratyczna / wolności. Tworzono koalicję( np. 5 partii). Rządy krótko trwały. Przed rozwiązaniem tamtej uchwały udało się utworzyć ordynacje z z1993 r. modyfikacja sposobu przydzielania mandatów. ( wtedy do sejmu weszło tylko 6 ugrupowań politycznych, to nie znaczy że było mało list kandydatów, ale przez to sito wyborcze przeszło tylko 6 -> pozytywnie, bo rozbicie polityczne jest dużo mniejsze) Modyfikacja ta polegała na tym, że wprowadzono progi wyborcze! wprowadza się poprzeczkę czyli min ilość głosów by partia mogła wziąć udział. Próg wynosił 5 % dla list jednopartyjnych, 8% list koalicyjnych, 7 % (dziś nie istnieje) dla listy ogólnokrajowej. Wszystkie 460 okręgi dzielone miedzy listy.

Zasada proporcjonalnościwciąż uniemożliwia uzyskanie absolutnego zwycięstwa, gdzie jedna partiaby wygrała. Jest bardzo krytykowana ta zasada, ale trzeba było by zmieni konstytucje by została usunięta.

Immunitet poselski

Problem, który od wielu lat budzi poważne kontrowersje, najczęściej krytyczne głosy w stosunku do tego, część tych krytycy zmów jest uzasadniona. Możemy się spotkać ze stwierdzeniem ze poseł posiadając ten immunitet jest bezkarny (twierdzenie w pełni nieuzasadnione, jeśli ktoś tak twierdzi popełnia zasadniczy błąd wynikający z faktu, ze nie możemy mówić o immunitecie poselskim jako czymś jednorodnym, bo mamy 3 rodzaje immunitetu i każdy polega na czymś innym i rodzi inne konsekwencje, bo jeśli pomieszamy to powstanie ten błąd.

Immunitet- pojęcie łacińskie immunitas. Nazwa w różnych językach brzmi podobnie. Oznacza to wyjątek, niepodleganie pewnym regulacja prawnym, pewien przywilej, wywodzi się z czasów Rzymskich, istniało przez wszystkie wieki do dziś, bardzo rozbudowana instytucja.

Podział:

• immunitet osobowy- oprócz posłów i senatorów przysługuje sędzią, prokuratorom, radcą immunitet sędziowski itp.) immunitet dyplomatyczny, konsularny, przysługuje prezesowi Narodowego Banku, NIK-u,

• immunitet rzeczowy- ambasady, konsulaty, placówka dyplomatyczna znajdująca się na terytorium innego państwa podlega prawu swojego państwa. Bagaż dyplomatyczny

Immunitet poselski/parlamentarny- oprócz tego jest więcej. Regulacje prawne są zawarte w Art. 105 konstytucji, obszerny i znajdują się tam regulacje 3 rodzajów immunitetów:

immunitet materialny- pkt. 1 Art. 105 istota tego immunitetu sprowadza się do tego ze poseł nie może być pociągnięty do żadnej odpowiedzialności za pewne swoje działania, czyli jeśli to jest brak odpowiedzialności to oznacza pełną swobodę działania w pewnych sferach: poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoja działalność wchodząca w zakres mandatu poselskiego (czyli za działalność w obrębie swoich czynności poselskich). w związku z wykonywaniem mandatunaruszenie praw osób trzecich - dóbr osobistych, np. poseł w trakcie przemówienia w sejmie mówiąc o swej działalności poselskiej może obrazić matkę kogoś, posądzić kogoś o przestępstwo.

• Immunitet bezwzględny z dwóch punktów widzenia, po pierwsze jest on immunitetem trwałym nie podlega ograniczeniom czasowym, (trwa do śmierci)

WYKŁAD XV 18.02.2014r.

Wszystkie te regulacje dotyczą posłów, ale odpowiednie postanowienia dotyczą senatorów. Regulacje dotyczące posłów są takie same jak senatorów, ale pewne decyzje w stosunku do posła podejmuje sejm, a do senatorów senat.

immunitet formalny - art 105 pkt 2,3,4; - dotyczy wszystkich innych czynów niezwiązanych z wykonywaniem mandatu, wykonywanych przez posła jako osobę prywatną całkowicie - nie obejmuje wszystkich zachowań, tylko takie, które posiadają cechy przestępstwa lub wykroczenia (czyny karalne, zabronione w prawie karnym). Odpowiedzialność karna tylko za zgodą sejmu. Ma charakter względny, jest ograniczony pod względem czasowym - od dnia ogłoszenia wyborów do wygaśnięcia mandatu - w znacznym stopniu nie pokrywa się z kadencją sejmu.

Poseł może utracić mandat przed upływem kadencji.

Odpowiedzialność posłów:przed sejmem (marszałek sejmu)

• zgodę do sejmu występuje w zależności od rodzaju przestępstw:

1. oskarżenie publiczne - prokurator generalny na wniosek odpowiednich organów ścigania - prokuratury odpowiedniej

2. oskarżenie prywatne - osoba zainteresowana

Sprawa rozstrzygana jest przez komisję regulaminową i spraw poselskich, potem na zgromadzeniu plenarnym zgoda lub niezgoda sejmu - większość 2/3 liczby głosów połowy ustawowej liczby posłów - tej większości się raczej nie uzyskuje - sejm odmawia. Skutek odmowy: postępowanie karne w tej sprawie nie może się dalej toczyć. To nie oznacza bezkarności posła. Powoduje konieczność zawieszenia postępowania w tej sprawie. Postępowanie nie jest umorzone! Zawieszenie do czasu wygaśnięcia mandatu posła - najczęściej do końca kadencji.

PROBLEM: znaczna część posłów uzyskuje mandaty na kolejne, następne kadencje. Co z odpowiedzialnością? Nie dochodzi do przedawnienia odpowiedzialności karnej. Jest to wyraźnie przewidziane w konstytucji w pkt 3. następuje zawieszenie biegu przedawnienia.

PROBLEM: zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej może wydać sejm.Do 1997r. był jedynym organem, który mógł udzielić takiej zgody. Nowa konstytucja upoważnia samego posła pkt 4. - zrzeczenie się immunitetu formalnego przez posła. Jeśli podejrzenie jest niesłuszne to wtedy chce się poddać takiej odpowiedzialności :) No chyba, że wyraża wielką skruchę.

nietykalność poselska - rodzaj immunitetu; formalnie: immunitet nietykalności poselskiej; pkt 5. poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody sejmu. Niemożność pozbawienia wolności osobistej posła w jakiejkolwiek sytuacji. Ma ona charakter względny bo sejm może wydać zgodę. Jedyna forma uchylenia tej nietykalności - tylko w drodze uchwały sejmu. Poseł sam nie może wyrazić zgody. Wyjątek:poseł schwytany na gorącym uczynku. Niezwłocznie trzeba zawiadomić marszałka sejmu i on może nakazać uwolnić posła.

(Nasza)powszechna nietykalnośćosobista(41 art rozdział 2) i wolność osobistą; możemy być zatrzymani, ale na 48 godzin w razie podejrzenia popełnienia przestępstwa - zwolnieni jeśli wtedy nie postawiono nam zarzutów.

W III RP nieliczne przypadki zatrzymania, niektóre postępowania toczą się do dziś.

Jeżeli poseł zostanie pociągnięty do odpowiedzialności karnej (uchylony immunitet formalny) na podstawie zgody sejmu lub swojej decyzji, taka osoba nie traci mandat. Jest nadal posłem tylko bez immunitetu formalnego. Nawet jeśli zostanie uchylona nietykalność poselska i poseł pójdzie siedzieć. Można odzyskać te dwa immunitety z chwilą zakończenia postępowania - skazanie - ograniczenie wolności, zawieszenie, grzywna.

Co można zmienić, by nie było krytyki?

- immunitet materialny– instytucja ta nie powinna budzićżadnych zastrzeżeń. Likwidacja instytucji absolutnie niedopuszczalna. Mandat poselskijest wolny, wykonywany wg uznania posła. Mogąłamaćdyscyplinę partyjną.

- nietykalność poselska - tego przywileju zmienić/zlikwidować nie można

-pole do ewentualnych reform- immunitet formalny, który polega na zakazie pociągnięcia posła do odpowiedzialności karnej bez jego lub sejmu zgody

Odpowiedzialność karna– zbyt szerokie pojęcie - obejmuje wszystkie rodzaje odpowiedzialności karnej bo konstytucja tego nie precyzuje

- odpowiedzialność karno-sądowa - egzekwowana przed sądami karnymi za popełnione przestępstwa.

-odpowiedzialność karno-administracyjna - egzekwowana za wykroczenia - kolegia wykroczeniowe - organy podległe organom administracji.

Nowa konstytucja wprowadza zmianę - wszelka odpowiedzialność karna musi mieć charakter odpowiedzialności karno-sądowej. W roku 2001 zostały zlikwidowane kolegia do spraw wykroczeń; sprawy przekazano sądom powszechnym - sądy grodzkiedrobne sprawy cywilno-prawne.

- inna odpowiedzialnośćkarna egzekwowana przez straż np. pożarną, miejską, graniczną, leśną, policja odpowiedzialność karno-mandatowa - immunitet formalny to obejmuje niestety.

-odpowiedzialność karno-skarbowa - urzędy i izby skarbowe to reguluje.

Instytucja reguluje te wszystkie odpowiedzialności.

Jest za duży zakres przedmiotowy immunitetu formalnego - wypadałoby wyłączyćwszystkie odpowiedzialności karno-mandatowe! Zwłaszcza jeśli chodzi o wykroczenia sądowe. Odpowiedzialność karno-skarbową też wypadałoby wyłączyć.

PROBLEM: instytucjaimmunitetów nie chroni tylko posła i senatora, ale także izby sejmu i senatu przed działaniami - chroni niezależność/suwerenność parlamentową od innych organów.

- nietykalność poselska - jeśli by jej nie było to posła można zatrzymać na 48 h nietykalność powszechna, konsekwencje niebezpieczne dla parlamentu - sytuacja: w sejmie został zgłoszony wniosek o wotum nieufności przeciwko ministrowi lub rządowi i układ sił politycznych w sejmie byłby korzystny dla ugrupowań opozycyjnych. Wynik głosowania niepewny - rząd mógłby wsadzić na 48 godzin posłów opozycyjnych - dowolny zarzut, żeby tyko nie zagrażali rządowi. Wynik byłby korzystny dla rządu.

- immunitet formalny - pomijając, że jest za szeroki: jak można by naruszyć suwerenność i niezależność izby, gdyby go zlikwidować: można wszcząć postępowanie karne przeciwko posłom, wniesienie takiego oskarżenia do prokuratury powoduje wszczęcie postępowania - prokuratura wzywa posła, przesłuchuje, zbiera dowody - angażuje znacząco czas posła: najgorsza sytuacja: posłowie opozycyjni wnosiliby oskarżenia o popełnienie przestępstw w stosunku do posłów koalicji rządzącejżeby nękać ich, a oni wnosiliby oskarżenia w stosunku do posłów opozycyjnych - bzdura straszna.

-immunitet materialny - nie może podlegać ograniczeniom.

Czy można ograniczyć immunitet formalny?

Tylko za zmianą konstytucji! ZMIANA KONSTYTUCJI: 2/3 głosów w sejmie wymaga zmiany, a posłowie się pewnie na to nie zgodzą.

Przyczyny utraty mandatu poselskiego przed upływem kadencji: - reguluje kodeks wyborczy - posłowie i senatorowie podobnie

1. zgon/śmierć - mandat wygasa

2. wyrok, który doprowadzi do utraty prawa wybieralności: kiedy ktoś kandyduje musi mieć czynnie i bierne prawo wyborcze - ma je posiadać w okresie całej kadencji; można utracić:

- utraci obywatelstwo zrzeczenie się go (decyzja administracyjna)

- ubezwłasnowolnienie

- wyrok sądu karnego skazującego na pozbawienie praw publicznych

- wyrok Trybunału Stanu o utracie praw wyborczych

-zmiana art 99 - kara pozbawienia wolności za przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego

WYKŁAD XVI 25.02.2014r.

1. Dobrowolne zrzeczenie się mandatu: Wniosek złożony na ręce Marszałka Sejmu. Nie trzeba podawać przyczyn, wystarczy krótkie oświadczenie.

Posłowie są wybierani z ramienia konkretnej partii politycznej. Wygrać wybory najłatwiej mają Ci kandydaci co są na listach wiodących partii. Tworzą kluby, które trwają do końca kadencji – obowiązek przynależności do klubu tej partii z ramienia, której został wybrany. Może złożyć oświadczenie, że nie chce być członkiem klubu i wtedy też partii. Jeśli chce do niej należeć to jest związany dyscypliną partyjną. Ta dyscyplina nie ma charakteru przymusowego. Posłowie mogą łamać dyscyplinę i to czynią. Mogą wystąpić z klubu i stworzyć własny klub (co najmniej 15 posłów).

Niebezpieczeństwo: przed wyborami kierownictwo (szef partii) mówił do kandydatów, że ich zgłosi pod warunkiem złożenia oświadczenia pisemnego na jego ręce – oświadczenie o zrzeczeniu się mandatu. (Podpis autentyczny, imię i nazwisko posła; Na ręce Marszałka Sejmu, Izby danej kadencji – brakuje tylko daty) Gdyby poseł zaczął łamać dyscyplinę to wtedy szef partii straszy tym przygotowanym wcześniej oświadczeniem.

1. Odmowa złożenia ślubowania poselskiego:Po każdych wyborach na 1 posiedzeniu (dniu rozpoczęcia kadencji), aby sejm mógł rozpocząć swoją działalność posłowie muszą zostać zaprzysiężeni (art. 104). Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu (pośrednia forma rezygnacji z mandatu). To osoba w ogóle nie zacznie być posłem. Przed złożeniem ślubowania nie ma żadnej funkcji w sejmie.

2. Instytucja niepołączalności funkcji poselskiej z pełnieniem innych funkcji publicznych (inkompatibilitas)W stosunku do posłów/senatorów ta zasada szeroko rozbudowana. Nie można być jednocześnie posłem i senatorem. Nie można więc jednocześnie kandydować do sejmu i senatu. W jednej kadencji senatorowie mogą objąć mandat poselski. Poseł w trakcie kadencji nie może zostać senatorem, bo w trakcie kadencji nie ma możliwości przeprowadzania wyborów uzupełniających do sejmu, a taka możliwość istnieje w przypadku senatorów.

W przypadku utraty mandatu przez posła, jego funkcję obejmuje następny poseł z tej samej listy wg ilości głosów.

W razie zwolnienia mandatu senatorskiego w tym okręgu przeprowadza się wybory uzupełniające. Jeśli poseł startuje do tych wyborów to traci mandat poselski, a zyskuje senatorski.

W konstytucji jest przewidzianych wiele innych stanowisk, których nie można łączyć z mandatem poselskim/senatorskim: (art. 103)

- poseł/senator nie może być prezydentem, ale może kandydować na ten urząd prezydenta.

- prezesa narodowego banku polskiego, prezesa NIK-u

- Rzecznika praw obywatelskich i dziecka i zastępców ,

- członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

- ambasadora; z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP

- z zatrudnieniem w administracji rządowej

- mandatu do polskiego parlamentu nie można łączyć z mandatem europejskim, ale kandydować można.

Art. 103. Ust. 1Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

2.Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

3.Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

Konstytucja przewiduje w tym przypadku jeden wyjątek: zakaz ten nie dotyczy: członków Rady Ministrów i Sekretarzy Stanów w administracji rządowej.

Zakaz łączenia stanowisk dotyczy: radnych w samorządzie terytorialnym, stanowisk wykonawczych w administracji samorządowej.

Zakaz łączenia trwa przez całą kadencję. Jeżeli wybrany poseł pełnił jakąś z powyższych funkcji, musi odpowiednim oświadczeniem się ich zrzec, bo kandydatura nie zostanie zatwierdzona.

Kodeks Wyborczy przewiduje inne jeszcze możliwości utraty stanowiska

Nie ma możliwości pozbawienia posła jego mandatu (ze względu na to, że ten mandat ma charakter wolny) z powodów politycznych (wyborcy nie mogą go odwołać w trakcie kadencji, czy na podstawie decyzji kierownictwa partii politycznych, która jego kandydaturę zgłosiła).

Art. 107. ust 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

Posłowie nie mogą korzystać z dotacji publicznych i innych środków publicznych, ale mogą mieć swą działalność gospodarczą. (Przepis antykorupcyjny)

2.Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

Od 2011r. okręgi w wyborach do Senatu są jednomandatowe. Senatora w wyborach uzupełniających wybiera się na tyle ile czasu zostało do końca kadencji Senatu.

Uzupełnianie składu Sejmu na skutek zwolnionegomandatu– mandat zwolniony jest obsadzany przez kandydata, który znajduje się na tej samej liście kandydatów kolejne miejsce po kandydacie, który traci swój mandat. Gdy na liście kończą się kandydaci to taki mandat zwolniony pozostaje do końca kadencji wakatem – nie ma wyborów uzupełniających. Wtedy zmianie uległaby ustawowa liczba posłów w sejmie- większości!

W trakcie kadencji posłowie mogą zmieniać przynależność partyjną. Jeżeli mandat utraci poseł, który nie należy już do klubu/partii z ramienia, której uzyskał ten mandat (przeszedł do innego klubu, własna partia, stał się posłem bezpartyjnym). Wtedy ten zwolniony mandat, który wygasł będzie obsadzony z tej samej listy, z której poseł kandydował (zmiana partii politycznej przez posła nie jest tu brana pod uwagę).

Organizacja wewnętrzna sejmu i senatu:

Podstawy prawne – miejsc regulacji tych zagadnień.

• Konstytucja rozdział IV podrozdział III (organizacja i działanie) art. 109-113 (postanowienia o charakterze bardzo ogólnikowym)

• Regulaminy Izb(Sejmu – 1992r. i Senatu – 1990r.) – ze względu na okres obowiązywania są wielokrotnie nowelizowane; zwłaszcza po 1997r. (art.112 Konstytucji RP odsyła do tych regulaminów) – uchwały (akty prawne o stosunkowo niskiej randze), a nie ustawy; akty wykonawcze do Konstytucji.

To nie mogą być ustawy, ponieważ to wiążę się z rodzajem materii spraw jakie regulują te dwa akty - są to sprawy wewnątrzorganizacyjne i powinien o nich w sposób autonomiczny decydować sejm, czy senat bez ingerencji innych organów. Zapewnienie autonomiczności Sejmu i Senatu. Są to akty prywatne, obowiązujące przez wiele kadencji z możliwością zmian (nowelizacji). O tych zmianach decyduje tylko sama izba.

Organy wewnętrzne:

1. Organy kierownicze

1. Marszałek Sejmu/Senatu – organ jednoosobowy;

2. Prezydium Sejmu/Senatu – charakter kolegialny; jednostkowy organ

   1. Organy pomocnicze/opiniodawcze/doradcze

1. Konwent Seniorów – jednostkowy organ

2. Komisje Sejmowe/Senackie – mamy do czynienia z wieloma organami

Organy przewidziane w Konstytucji i Regulaminach istnieją przez całą kadencję.

Możemy mówić o istnieniu innych organów wewnętrznych, które mają znaczenie mniejsze politycznie/są to organy funkcjonujące tylko w bardzo ograniczonym okresie czasowym:

- Marszałek Senior – mianowany przez prezydenta, dla uruchomienia działalności Izby, organ wewnętrzny Sejmu i senatu funkcjonuje tylko przez część pierwszego posiedzenia izby do czasu wyboru marszałka sejmu i senatu (ogłoszenie wyników wyborów). Urząd ten przestaje wtedy istnieć i pojawia się dopiero w następnej kadencji.

- Instytucja Sekretarzy sejmu i senatu – formalnie nie są to organy wewnętrzne, są to osoby powołane do pełnienia pewnych funkcji dla marszałka/dla przewodniczącego obrad;

- Wicemarszałkowie – art. 110; nie są samoistnym organem wewnętrznym; np. 5 w sejmie, 3 w senacie; wykonują szereg czynności w sejmie – przewodnicza obradom, formalnie wicemarszałek wykonuje kompetencje marszałka, nie mają własnych kompetencji korzystają z kompetencji marszałka w zakresie przez niego im udzielonym. Są członkami prezydium sejmu/senatu, konwentu seniorów.

Kluby i koła są częścią struktury organizacyjnej partii politycznej, do której członkowie klubu/koła należą. Nie są organami Sejmu/Senatu.

Regulamin Sejmu/Senatu przewidują jedynie formalne warunki:

- w Sejmie klub 15 Posłów, koło 3 Posłów.

- w Senacie klub 7 Senatorów, koło 3 Senatorów

Klub i koło - obie organizacje tworzone wg. kryterium przynależności politycznej

Zespoły poselskie: np. kobiet, zespół posłów mundurowych.

Nie są organami wewnętrznymi Sejmu/Senatu.

Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu:

Marszałek Sejmu– wybierany na 1 posiedzeniu, bezwzględną większość głosów, na czas nieokreślony. Obowiązuje przy obsadzaniu tego stanowiska pewien zwyczaj – to stanowisko kierownicze o bardzo istotnym znaczeniu jest przypisane konkretnej partii politycznej (nie z nazwy) – partii, która wygrała wybory.

Marszałek Sejmu/Senatu łączy w swym ręku wiele funkcji i stanowisk:

1. Przewodniczący izby

2. Przewodniczący prezydium

3. Przewodniczący konwentów seniorów

4. Przewodniczący Zgromadzenia Narodowego

5. W razie potrzeby zastępuje Prezydenta (w razie opróżnienia urzędu Prezydenta)

Wicemarszałkowie – ich ilość nie jest określona wprost, o tym decyduje na 1 posiedzeniu Sejm/Senat. Wybierani na 1 posiedzeniu, bezwzględną większością głosów, na czas nieokreślony (można odwołać/zrezygnować – odpowiednia izba, uchwała o odwołaniu).Przy obsadzie tych stanowisk obowiązuje zwyczaj – rozdzielane pomiędzy poszczególne kluby poselskie. Jeżeli tych klubów jest więcej to te największe są brane pod uwagę. Jeżeli ktoś przestaje być członkiem klubu z ramienia, którego został wybrany na wicemarszałka to nie traci się funkcji wicemarszałka.

Prezydium Sejmu/Senatu– tworzone przez marszałka i wicemarszałków.

Każdy z tych organów posiadają własny zakres kompetencji.

WYKŁAD XVII 04.03.2014r.

Konwent Seniorów: organ o charakterze pomocniczym, doradczym, nie posiada żadnych kompetencji władczych, czyli decyzyjnych. Organ pomocniczy przede wszystkim dla Marszałka i Prezydium Sejmu w zakresie dotyczącym zadań tych dwóch organów zasadniczych. Drugiego członu nazwy tego organu – „Seniorów” – nie należy rozumieć w sposób dosłowny, nie chodzi o osoby najstarsze wiekiem. Nazwa tradycyjnie przyjęta w polskim prawie konstytucyjnym.

Skład:

• Przewodniczący – Marszałek (wicemarszałek ewentualnie)

• Wszyscy wicemarszałkowie danej izby (całe kierownictwo sejmu/senatu)

• Przedstawiciele wszystkich klubów poselskich lub senackich (nieważne ile będzie tych klubów w danej kadencji) – przewodniczący/zastępcy klubów

• Koła mogą mieć swojego przedstawiciela w konwencie jeśli zawarte zostanie porozumienie (w porozumieniu: co najmniej 15 posłów lub 7 senatorów, wtedy 1 przedstawiciel może zostać delegowany do konwentu)

Skład osobowy może ulegać zmianie w trakcie kadencji, ze względu na zmiany dokonywane wewnątrz klubu. Reprezentacja o charakterze politycznym

Na posiedzeniu konwentu seniorów są zgłaszane żądania, propozycje dotyczące projektów opozycyjnych. To marszałek lub prezydium decyduje co będzie przedmiotem obrad.

Komisje sejmowe/senackie:Nie mamy do czynienia tylko z jednym organem, jest ich wiele. Wyróżniamy dwie kategorie komisji:

• Komisje stałe – to komisja, która jest powoływana na okres całej kadencji dla rozpatrywana określonych spraw

• Komisje nadzwyczajne – komisja niestała, powoływana w razie potrzeby dla rozpatrzenia określonej sprawy, tzn. takiej, która nie należy do zakresu właściwości rzeczowej żadnej z komisji stałych. Powoływana na czas nieokreślony, do czasu zakończenia prac (w sprawozdaniu komisji przedstawi sejmowi swą opinię i sejm zatwierdzi)w konkretnej sprawie.

Komisje stałe w sejmie:

Powoływane na początku kadencji. Na samym początku poszczególni posłowie wyrażają chęć dołączenia do takiej komisji (max. dwie komisje, nie dotyczy to marszałka i wicemarszałków). Preferencje jakimi kierują się posłowie zależą od ich kwalifikacji. Skład osobowy – decyzja sejmu w drodze uchwały, możliwe zmiany.

Dwie kategorie komisji stałych w zależności od zakresu spraw, którymi się zajmują:

O ilości tych komisji decyduje sejm w swoim regulaminie, zmienia się to w poszczególnych kadencjach, a nawet w trakcie kadencji.

1. Komisje resortowe:nazwa wskazuje, iż każda z tych komisji jest tworzona według kryterium resortowego, wg istniejących resortów – ministerstw (nazwa odpowiada resortom)

2. Komisjeproblemowe:nie mają swoich odpowiedników w istniejących resortach, a więc zajmują się pewnymi sprawami wykraczającymi poza zakres struktury organizacyjnej administracji rządowej.

   • Komisja regulaminowajest to komisja, której zadania dotyczą problemów organizacyjnych, związanych z wykonywaniem mandatu poselskiego i nazwa tej komisji wyraźnie na to wskazuje. Komisja spraw poselskich – sprawy odpowiedzialności dyscyplinarnej posłów, sprawy immunitetowe, obsadzenie wolnych mandatów

   • Komisja odpowiedzialności konstytucyjnej – zajmuje się ona rozpatrywaniem wszystkich wniosków jakie wpływają do sejmu w zakresie pociągnięcia osoby pełniącej jedno z najwyższych stanowisk państwowych do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu. Istnienie tej komisji jest więc ściśle związane z Trybunałem Stanu.

   • Komisja ustawodawcza – nazwa ta nie oznacza, że komisja uchwala ustawy. Ustawy uchwala Sejm. Komisja pełni istotna rolę w tej procedurze, jest komisją, która rozpatruje wszystkie/prawie wszystkie projekt ustaw od strony formalno-prawnej, redakcyjnej – poprawność języka użytego w projekcie, spójność z Konstytucja lub innymi ustawami już obowiązującymi. Projekty ustaw są rozpatrywane przez wszystkie komisje stałe lub nadzwyczajne. Każdy projekt ustawy jest kierowany do komisji merytorycznie właściwych.

Zadaniem komisji stałych, a zwłaszcza resortowych jest sprawowanie kontroli, a w zasadzie służenie senatowi do sprawowania kontroli nad rządem.

****Trybunał Konstytucyjny– rozstrzyga o zgodności aktów prawnych z konstytucją.

W sejmie może pojawić się też inny rodzaj komisji – komisje śledcze– także konstytucja stanowi o takich komisjach art. 111. Sejm może ją powołać do zbadania określonej sprawy, wynika stąd jeden, najważniejszy wniosek, tylko sejm może ją powołać z wyjątkiem senatu. Art.124.

Szczególny rodzaj komisji sejmowych bo:

- mowa jest o nich w odrębnym artykule konstytucji(art. 11), a o tamtych komisjach w art. 110.

Ze względu na inne miejsce regulacji KOMISJE ŚLEDCZE TO KOMISJE NADZWYCZAJNE SZCZEGÓLNE!

- tryb działania/postępowania jest określony nie w regulaminie sejmu, w ustawie

- przeprowadzenie dochodzenia/śledztwa – szczególne zadanie

Komisje nadzwyczajne w senacie:

1. Komisja Konstytucyjna– wielokrotnie powoływana w naszym sejmie i senacie, zadanie: rozpatrywanie projektów konstytucji lub zmian konstytucji

2. Komisje powoływane specjalnie dla rozpatrzenia konkretnego projektu ustawy zwykłej – komisje nadzwyczajne powoływane wielokrotnie w poszczególnych kadencji np. komisje do spraw rozpatrzenia projektu ordynacji wyborczej, komisja nadzwyczajna do spraw rozpatrzenia projektu kodeksu wyborczego,

W senacie również istnieją te dwie kategorie komisji:

1. Komisje stałe

-Komisje resortowe

- Komisje problemowe– komisja regulaminowa i spraw senatorskich, komisja ustawodawcza nie ma komisji odpowiedzialności konstytucyjnej.

2. Komisje nadzwyczajne

KOMPETENCJE PARLAMENTU (Sejmu i Senatu)

• Funkcja ustrojodawcza – określanie ustroju państwa, decydowanie o nim, a więc ta funkcja polega na uchwalaniu konstytucji i dokonywaniu zmian w Konstytucji;

• Funkcja ustawodawcza– to jest najważniejsza kompetencja każdego parlamentu, od nazwy tej funkcji (od nazwy aktu prawnego, który jest uchwalany – pochodzi określenie parlamentu jako organu władzy ustawodawczej). W tej funkcji jest wyraźnie widoczna nadrzędność sejmu nad senatem.

Tryb uchwalania ustaw:

- organy, które uczestniczą w tej funkcji ustawodawczej: naczelne organy: prezydent, rada ministrów, potem inne np. organizacje społeczne,obywatele też mogą uczestniczyć – obywatelska inicjatywa ustawodawcza (Komitety inicjatywy obywatelskiej)

Poszczególne etapy drogi ustawodawczej:

1. Przygotowanie projektu ustawy (powstanie, opracowanie)

2. Inicjatywa ustawodawcza, czyli wniesienie projektu ustawy do sejmu (przedstawienie projektu ustawy do sejmu – tak się rozpoczyna procedura, projekt na ręce marszałka sejmu). W USA do dwóch izb trafia taki projekt, w Wielkiej Brytanii projekt trafia albo do Izby Lordów albo do Izby Gminy.

3. Rozpatrzenie projektu ustawy w sejmie – prace sejmu nad projektem ustawy – dość złożony etap (składa się z wielu innych części – trzy czytania i bardzo ważna decyzja – sejm uchwala lub odrzuca)

4. Gdy Sejm uchwali ustawę w 3 etapie –prace w senacie–rozpatrzenie ustawy w senacie (uchwala lub odrzuca)

- senat ustawę uchwali – jest ona przekazywana do prezydenta

- senat proponuje zmiany lub odrzuca – wtedy kolejny etap to: ustawa trafia ponownie do sejmu – ponowne prace w sejmie nad ustawą – ostateczna decyzja, czy ustawę uchwalić, zmienić, odrzucić, gdy podejmie decyzję o uchwaleniu to przekazuje ustawę prezydentowi

------ prezydent może: podpisać ustawę, ogłoszenie w Dzienniku Ustaw i wejście w życie

------ prezydent korzysta z weta ustawodawczego – oznacza to, że kolejnym etapem będzie ponowne skierowanie ustawy do sejmu – ustawa odpadnie, gdy przyjęte przez sejm weto, a jeśli odrzuci weto to prezydent podpisuje, ogłasza w Dz.U. i wejście w życie

------ prezydent nie chce podpisać, ale nie chce kierować ustawy do sejmu z wnioskiem wetującym, a podstawowy zarzut to sprzeczność z konstytucją – kieruje ustawę do TK w celu stwierdzenia jej zgodności z konstytucją. – jeżeli TK oddali zarzuty, prezydent musi ustawę podpisać, ogłosić i wchodzi w życie. TK uzna ustawę za sprzeczną z Konstytucją

1. prezydent odmawia podpisania, albo podpisuje.

• Funkcja określania podstawowych kierunków polityki państwa

• Funkcja kreacyjna– powoływanie innych naczelnych organów, albo udział w powoływaniu

• Funkcja kontrolna

• Funkcja zewnętrzna, czyli decydowanie o pewnych sprawach z zakresu polityki zagranicznej (nieliczne sprawy)

• Funkcja wewnątrzorganizacyjna– polega na decydowaniu o wszystkich sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania sejmu lub senatu; jeśli chodzi o sposób jej realizacji to jest istotna różnica między sejmem i senatem. Tu każda izba jest samodzielna. Sprawy dyscyplinarne, immunitetowe

WYKŁAD XVIII 11.03.2014r.

Omawianie poszczególnych etapów drogi ustawodawczej:

I ETAP: Przygotowanie - opracowanie projektu ustawy - sprawa najistotniejsza:

Kto może przygotowywać projekty ustaw?Problem ten nie jest uregulowany w konstytucji - pozostawiona swoboda instytucją zainteresowanym. Może z inicjatywą przygotowania projektu wystąpić każdy.

Zasady Techniki Prawodawczej- Wymogi formalne, które trzeba spełnić projektując ustawę, określone przez RM.Najczęściej powoływany jest zespół fachowców.

II ETAP: Inicjatywa ustawodawcza - wniesienie projektu ustawy do Sejmu, przekazanie tego projektu pod obrady Sejmu (na ręce Marszałka Sejmu).

Projekt ustawy do Sejmu mogą wnieść:(Art. 118 Konstytucji/kilka artykuły regulaminu)

• Posłowie- projekty poselskie mogą być wnoszone przez grupę co najmniej 15 posłów (klub poselski reprezentuje partię polityczną, ponieważ same partie nie mogą wnieść ustaw),

• Komisje Sejmowe- liczebność takiej komisji nie ma żadnego znaczenia

Czyli mamy: - projekty grupowe- projekty komisyjne

• Senat: (inicjatywa zbiorowa, przysługuje całej izbie); taki projekt musi przybrać formę uchwały senackiej podjętej na zebraniu plenarnym, większością głosów.

• Prezydent: (inicjatywa jednoosobowa), takie projekty przygotowywane są w kancelarii Prezydenta - on jedynie nadaje, określa kierunek rozwiązań i zatwierdza podpisując

• Rada ministrów (inicjatywa grupowa; organ kolegialny) - projekt musi przybrać formę uchwały RM, jeśli rząd zatwierdzi większością głosów, podpisuje go premier i przekazuje na ręce Marszałka Sejmu

• Inicjatywa obywatelska: grupa co najmniej 100 tys. obywateli mających prawo wybierania do sejmu (tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa - z 1999r. o inicjatywie ludowej)

Musi zostać utworzony tzw. Komitet inicjatywy obywatelskiej. Kiedy projekt zostanie przygotowany to pod tym projektem musi się podpisać co najmniej 100 tys. obywateli. Projekty rządowe przygotowywane są w poszczególnych ministerstwach. NIESKUTECZNY RESORT.

W konstytucjach innych państw takie prawo posiadają również: sąd najwyższy, rzecznik praw obywatelskich, trybunał konstytucyjny.

Najczęściej z tego prawa korzysta Rada Ministrów, dominują projekty rządowe – od skuteczności reform zależy zwycięstwo w wyborach. Potem są posłowie – należą do opozycji. Prezydent, senat i komisje rzadko są wykorzystywane. Projekty obywatelskie są czasami wnoszone.

III ETAP: rozpatrzenie projektu ustawy przez sejm - ilość projektów jaka wpływa do Marszałka Sejmu jest olbrzymia. Marszałek sejmu decyduje o kolejność rozpatrywania projektu i robi to bez przestrzegania określonych reguł. Kolejność jest często ustalana, np. naKonwencie seniorów.

Co dzieje się projektami nierozpatrzonymi? Ze względu na ilość wnoszonych projektów pod obrady sejmu nie wszystkie one mogą być rozpatrzone przez Sejm. Nawet jeśli procedura się rozpocznie to może się nie zakończyć do końca kadencji. Obowiązuje tu zasada niepisana, mianowicie jest to zasada nie kontynuacji (dyskontynuacji) prac ustawodawczych. Aby autor projektu chciał znowu poddać go rozpatrzeniu musi powtórzyć całą procedurę. Projekt musi ponownie za sprawa inicjatywy ustawodawczej trafić na ręce Marszałka Sejmu nowej kadencji.

Wyjątki od zasady nie kontynuacji prac ustawodawczych:

1. projekty obywatelskie, nie upadają tylko są rozpatrywane w następnej kadencji

1. projekt ustawy budżetowej (dobrze byłoby żeby weszła w życie z dniem 1 stycznia) - prowizorium ustawy budżetowej - jeśli nie zdąży się na czas. Jest zawsze uchwalane na okres jednego roku. Wnoszone są do niej (ustawy budżetowej) drobne poprawki, ale nie jest całkowicie zmieniana.

Konstytucja w Art. 119 i 120 reguluje najważniejsze kwestie związane z rozpatrzeniem projektu ustawy przez Sejm i uchwaleniem takiej ustawy.

IV ETAP:

A. Czytanie projektu ustawy- sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach - to kolejne fazy procedury ustawodawczej. Posłowie mają obowiązek zapoznania się z treścią projektu przed pierwszym czytaniem. Ustawy wysłane są też innym naczelnym organom.

I. czytanie najwcześniej po 7 dniach od wręczenia posłom projektu. Może przybrać dwie formy (regulamin) w zależności od posiedzenia na jakim to czytanie jest przeprowadzanie:

• czytanie plenarne (forum całej Izby) - najważniejsze projektu - ustawy o zmianie konstytucji, ustawy budżetowej, projekty kodeksu wyborczego, ustaw ustrojowych - o naczelnych organach, czy samorządowych, ustawy podatkowe

• czytanie komisyjne projektu ustawy

Marszałek może tez uznać, że pozostałe projekty mają być rozpatrywane na czytaniu plenarnym.

To przyspiesza i zwiększa możliwości sejmu co do ilości rozpatrywanych projektów.

W ramach tego czytania są dokonywane następujące czynności - nie rozpoczyna się od odczytania tekstu projektu:

• prezentacja/wystąpienie przedstawiciela wnioskodawcy - krótka charakterystyka projektu, ogólne założenia i potrzeba.

• posłowie mogą zadawać pytania pod adresem wnioskodawcy

• ogólna dyskusja i w ramach tej dyskusji często zdarza się, iż posłowie zgłaszają projekt o odrzucenie projektu w całości,

Jest to możliwe. głosowanie nad tym wnioskiem o odrzucenie może być przeprowadzone tylko wtedy kiedy to głosowanie ma charakter plenarny (decydować może sejm)

Marszałek zamyka pierwsze czytanie, lub przewodniczący.

Sejm podejmuje decyzje do jakiej komisji skierować (merytorycznie właściwa) - często włączana do prac komisja ustawowa,

B.Prace w komisjach - z ich prac przygotowywane jest sprawozdanie w postaci opinii: popierają projekt w całości, albo proponują odrzucić projekt w całości lub komisje proponują poprawki – muszą być one konkretne , ale są to tylko propozycje . W tym sprawozdaniu muszą znajdować się również poprawki mniejszości. O poprawkach zdecyduje już sejm na posiedzeniu plenarnym,

Gdy sprawozdanie jest gotowe następuje przekazanie go na ręce Marszałka sejmu

II. czytanie - polega na przedstawienie sprawozdania z ogólnych prac komisji. Musi mieć ono charakter czytania plenarnego. Musi mieć miejsce najwcześniej 7 dni (wymóg formalny) po przekazaniu posłom projektu

• Posłowie mogą wnosić poprawki.

• Poprawki powinny być uporządkowane przez kancelarię sejmu. Muszą mieć jednolitą numeracje- są to czynności czysto techniczne.

• Często poprawki mogą być w stosunku do siebie przeciwne.

III. czytanie - to przede wszystkim głosowanie, może rozpocząć się od tzw. wcześniejszego sprawozdania komisji. Dodatkowego posiedzenia komisji jeżeli wcześniej ogłosił to sejm (zawarte poprawki - głosowanie)

Sposoby głosowania:

• głosownie za pośrednictwem podniesienia ręki (PRL – dyscyplina partyjna zaostrzona, nie było problemów)

• W 1989 r. - w sejmie pojawiła się duża grupa posłów opozycji – Solidarności . Aby ułatwić funkcjonowanie izby, zainstalowana aparaturę elektroniczną. Regulamin przewiduje opcje pierwszą w przypadku awarii aparatury.

• głosowanie imienne– czyli za pomocą kart do głosowania. Poseł otrzymuje kartę do głosownia, a następnie zostaje wyczytany przez marszałka.

WSZYSTKIE GŁOSOWANIA SĄ JAWNE –z każdego głosownia sporządzane są raporty, na postawie imiennych kart

Reasumpcja ustawy – powtórzenie głosowania w tej samej sprawie, która była już głosowana. Jest to możliwe tylko w wyjątkowych sytuacjach (rzadko się to zdarza).

• Gdy wynik głosowanie budzi wątpliwości (awaria aparatury)

• Wniosek o reasumpcje musi być zgłoszony na tym samem posiadanie

• Musi być zgłoszona na piśmie i podpisany przez przynajmniej 30 posłów

Powtórzenie głosowania z powodu niezadowolenie z wyniku głosowania, bądź nieobecności posła jest niemożliwe!

WYKŁAD XIX 18.03.2014r.

Zwykła większość głosów:

Kworum – przynajmniej połowa ustawowej liczby posłów – 230. Posłowie nie mogą być tylko na sali, muszą wziąć oni udział w głosowaniu (nacisnąć przycisk służący do głosowania).

Sejm uchwala ustawy zwykła większością głosów, dotyczy to również ustaw, oraz innych głosowań, chyba, że Konstytucja przewiduje inny sposób – musi to być wyraźnie zaznaczone. Polega ona na tym, że za daną uchwała jest oddanych więcej głosów za niż przeciw. Przy równowadze głosów uchwałanie będzie podjęta. (Załóżmy, że w głosowaniu wzięło udział 250 posłów[zachowane kworum]. Minimum oddanych głosów powinno wynosić jeden za, zero przeciw, reszta się wstrzymała, są 3 możliwość, w przeciwieństwie do referendum gdzie występują dwa warianty, ponieważ w referendum od głosu wstrzymują się ci, którzy nie biorą w nim udziału.)Taka sytuacja nigdy nie zaistniała, chociaż czasem zdarza się, że wszyscy są za. Marszałek zadaje 3 pytania (3 rodzaje głosów), kto za, przeciw i wstrzymał się.

Czy decyzja może być podjęta jednym głosem?Zwykła większość może prowadzić do sytuacji absurdalnej, więc jest to możliwe i to się zdarza, ale w przypadku organów kolegialnych kilku osobowych jak w samorządzie terytorialnym.(zarząd powiatu, województwa, zarządy stowarzyszenia, fundacje).W sejmie i senacie nigdy, ponieważ są zbyt liczne, oraz np. w Radzie Gminy, powiatu itp.

W referendum są tylko 2 możliwości głosowania Tak, Nie. Nie ma wstrzymania się, ponieważ jest to nie logiczne, gdyż w referendum obywatele wstrzymują się to są to ci, co nie idą wcale na głosowanie, a ci, co już przyjdą coś muszą w końcu zaznaczyć.

Wyjątki: kwalifikowane większość- jeśli przewidywana będzie inna większość, to musi to być wyraźnie sformułowane, w konstytucji jest wiele przykładów.

• Większość bezwzględna - w konstytucji, polega ona na tym że ta większość bezwzględna musi być wyraźna głosuje 250 głosów, ZA musi być 126. Ogólna liczba głosujących podzielona na pół + 1 (min), Jeśli ilość głosujących będzie nieparzysta 251 - to dodajemy 0,5 głosu, czyli również 126. Głosy wstrzymujące tym razem nie są neutralne, lecz są już uważane za przeciwne głosy

• gdy ustawa trafia do senatu, a ten ustanawia poprawki

• wybór w sejmie na stanowiska wicemarszałka itp.

• głosowanie nad wotum zaufania dla rządu

• Uchwalenie zmiany konstytucji np. w sejmie - 2/3 w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów, w senacie bezwzględna Art. 235

• Weto prezydenckie 3/5 w obecności połowy ustawowej liczby posłów

• Uchwała o samo rozwiązaniu się sejmu 2/3 ustawowej liczby posłów = 307 ZA min i min tyle musi być obecnych (nie podano kworum, gdyż nie potrzeba) liczona od ogólnej liczby członków danego organu.

Gdzie w konstytucji jest mowa o tych innych większościach kwalifikowanych?

Jeśli konstytucja lub inny akt prawny nie określa, jaką większością głosów coś się ustanawia to wtedy stosuje się większość zwykłą.

Przekazanie ustawy senatowi- Art 121 - określono wszystkie możliwości, każdą ustawę uchwaloną przez sejm Marszałek przekazuje Senatowi.

Senat w ciągu 30 dni od otrzymania ustawy musi coś z nią zrobić

Skutkiem niedotrzymania terminu ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu Sejmu

Dlaczego ustalono ten termin dla Senatu, a Sejm nie ma żadnego terminu?Uzasadnione jest to kwestią, jakie są wzajemne relacje miedzy tymi izbami, Sejm jest izba podstawową. I ten termin jest gwarancja tej nadrzędności.

Gdyby nie było tego terminu, to Senat mógłby grać na zwłokę i nic by nie ustanowił, kadencja zakończyłaby się i każda ustawa by upadała. Wtedy Senat byłby ważniejszy, bo milczeniem swoim wszystko by zaniechał.

Możliwości Senatu wobec uchwał: (Zwykła większość w każdym z tych przypadków!)

• Senat może przyjąć ustawę bez zmian (bardzo rzadko się to zdarza) przekazanie prezydentowi przez Marszałka

• Brak, jakiejkolwiek decyzji przekazanie prezydentowi przez Marszałka

• Może odrzucić ustawę w całości - weto ustawodawcze, senackie, weto zawieszające (również bardzo rzadko) w sejmie dodatkowy etap, czyli rozpatrzenie stanowiska senatu

• Uchwalić poprawki do ustawy (częste) – poprawki muszą być wyraźnie sformułowane w sejmie dodatkowy etap, czyli rozpatrzenie stanowiska senatu

Pkt. 3 Art 121, komisje sejmowe, które przekładają opinie, następnie przedstawiane posłom i na głosowaniu plenarnym decyduje się, co zrobić. Mowa o bezwzględnej większości głosów w obecności połowy ustawowej liczby głosów.

Negatywne głosowanie - kto jest za odrzuceniem? Pierwsze pytanie - debatuje się nad odrzuceniem odrzucenia senackiego

Pozytywne głosowanie - kto jest za

Obecnie wyraźnie powiedziane, że jeśli sejm nie odrzuci uważa się za przyjętą (nie ma głosowania nad przyjęciem, lecz odrzuceniem)

Sejm uchwala lub odrzuca poprawki nakreślone przez senat

PAT LEGISLACYJNY w noweli kwietniowej z 1989r. - popełniono błąd w wyniku obrad okrągłego stołu.

Pojawiła się luka w kwestii głosowania tych poprawek, sejm może odrzucić większością 2/3 w obecności połowy ustawowej liczby głosów (trudniej było odrzucić)

Nie był wyraźnie uregulowany problem, co musi się zdarzyć żeby uchwała była przyjęta. Doprowadziło to do tego, że pojawił się pat legislacyjny, kiedy obie izby zaczęły pracować i przekazywano kolejne ustawy do senatu, i on przyjmował wobec tego różne decyzje, dopóki uzyskiwano te 2/3 głosów, ale przy pierwszej ustawie, kiedy w sejmie zabrakło tej większości powstał problem,

• Jak należy to zinterpretować: Dalsze postępowanie wstrzymane miedzy sejmem i senatem doszło do różnicy zdań. Obie izby powołały zespoły ekspertów, które sformułowały opinie, każda z nich całkowicie inna.

• W Senacie przyjęto ze nie odrzucenie oznaczać powinno jej przyjęcie (tak jak dzisiaj)

• W Sejmie natomiast przyjęto odmienne stanowisko: nieodrzucenie wcale nie oznacza jej przyjęcia i należy głosować w charakterze pozytywnym.

• Sejm zadecydował, że tak będzie jak postanowił. Doprowadzało to do patowych sytuacji, że ani jej nie odrzucał ani nie przyjmował i postępowania musiały się zakończać. Postępowanie musiało rozpoczynać się od nowa. Marszałek Sejmu przez 3 lata nie chciał zmienić tego.

• Zmieniła to mała konstytucja, autorzy zwrócili uwagę na to i postanowili to, co jest dzisiaj praktykowane, głosowanie negatywne.

Przekazanie ustawy prezydentowi- uregulowano w Art 122, każda ustawa uchwalona przez sejm i senat, ostateczną treść ustawie nadaje sejm. Marszałek przekazuje ustawę prezydentowi i Prezydent ma 21 dni na podpisanie od czasu otrzymania treści ustawy.

Po co przewidziano termin? Gwarancja nadrzędności parlamentu nad prezydentem. Gdyż w systemie parlamentarno-gabinetowym rola prezydenta jest drugoplanowa .

Na tym etapie mogą się do niego zgłaszać różne organizacje, które chcą namówić i zasugerować jego ostateczna decyzje.

Możliwości Prezydenta wobec uchwał

• Podpisuje ustawęzarządza jej ogłoszenie w Dz.U i ona w stosownym terminie wchodzi w życie. Podpisanie oznacza akceptacje ustawy,

Ale czasem bywa to z niechęcią i może to wyrazić jako: *zawetowanie

* skierować wniosek doTrybunału Konstytucyjnego(charakter prewencyjny)

* popisał najpierw i skierował do Trybunału Konstytucyjnego (kontrola następcza)

• Nie podejmie żadnej decyzji- nie ma odpowiedzi w Art 121. W innych przepisach jest powiedziane teoretyczne,że jest to naruszenie konstytucji przez prezydenta i marszałek powinien zwołać posiedzenie Zgromadzenia Narodowego i nastąpi decyzja o zawieszeniu jego obowiązków i zastąpi go marszałek. Po upływie 21 dni, jeśli prezydent nic nie zadecyduje ustawa nie może wejść w życie. Nikt nie może zastąpić prezydenta w podjęciu tej decyzji, następuje interpretacja, że jest to jego obowiązek podjęcia, jakiej kol wiek decyzji wobec tego stanowiska, wiec narusza on konstytucje i można postawić go przed Trybunał

• Weto ustawodawcze prezydenta - pkt. 5 Art 122. Może je zastosować w sytuacji, gdy nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału. Weto kompleksowe (dotyczy całej ustawy)

• Musi on dodatkowo podać powody, dlaczego tak postępuje.

• Nie może proponować poprawek.

• Powody mogą być dowolne

• Przekazywane są komisją, które przekazują je sejmowi na jednym głosowaniu plenarnym. Wynik będzie oznaczał odrzucenie weta lub jego przejście (wynik ma charakter ostateczny!)

• Weto ma charakter zawieszający- ponieważ o jego wynikach decyduje sejm

1. Głosowanie o charakterze pozytywnym, głosuje się nad ustawą, a nie nad wetem

2. Wymagana większość 3/5 w przynajmniej połowie ustawowej liczby posłów- głosowanie kwalifikowane

• ODŻUCENIE poprawek przez sejm- prezydent i tak musi podpisać -->ma 7 dni na podpisanie!

WYKŁAD XX 19.03.2014r.

Najczęściej prezydent kwestionuje pojedyncze przepisy. W przypadku ustawy nowelizującej lub zmiany kilku artykułów z poprzedniej ustawy to ustawa jest traktowana jako całość i kwestionuje ją w całości.

Skutek: gdy Trybunał Konstytucyjny stwierdza sprzeczność ustawy z konstytucją to prezydent odmawia podpisania (wyrok Trybunału jest wiążący dla prezydenta) ustawa upada

Nowa konstytucja wprowadziła, że prezydent nie we wszystkich przypadkach jest zobowiązany do podpisania ustawy nie ważne czy dotyczy jednego artykułu czy całej ustawy (bo może podpisać ustawę uwzględniając kilka artykułów, które nie podpisze, nie uwzględnia i pomija je, nie odrzucając całości ustawy) Możliwość podpisania z pominięciem artykułu jeśli przepis niezgodny z konstytucja nie jest nierozerwalnie związany z tą ustawą ! (bo inaczej ustawa była by ułomna) Ale o tym decyduje Trybunał Konstytucyjny !

Albo prezydent zwraca ustawę sejmowi w celu usunięcia niezgodności (po zasięgnięciu opinii Marszałka)

Postępowanie ulega przedłużeniu o kolejne etapy.

Zwraca prezydent ustawę do Sejmu i ten musi zmienić tylko tą część uznana za niezgodną. Komisje muszą zaproponować zmiany i na posiedzeniu plenarnym uchwala ją.

Przekazuje ja do senatu (gdyby senat wprowadził poprawki to znowu powrót do sejmu głosowanie sejmu nad poprawkami senatu marszałek sejmu przekazuje prezydentowi

Prezydent może podpisać ; zawetować (1 artykuł ten zmieniany) wysłać do T.K (Etapy mogą się powtarzać do skutku)

Ogłoszenie ustawy dzienniku ustaw i jej wejście w życie!

Ogólna zasada: VACATIO LEGIS - ustawa zgodnie z przepisami dotyczących publikacji aktów normatywnych wchodzi w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia w Dz.U (chyba, że sama stanowi inaczej)

Wyjątki:

• ustawa może określać termin późniejszy wejścia w życie (musi być dokładnie sprecyzowanie np. podanie daty)

• długość jego nie jest określona (miesiąc/rok - zależy to od ewentualnej pilności szybkiego uregulowania jakiejś kwestii)

• obszerność - np. kodeksy to okres vacatio legis jest dłużysz (nawet ponad rok);

ustawy zmieniające strukturę państwa (po 2002 roku - ustawa o sądownictwie administracyjnym , postępowanie sądowe, każde powinno być co najmniej dwuinstancyjne, uchwalona ponad rok dla ustawy, i trzeba było stworzyć sądy I-instancyjne);

kodeksy cywilne; karne; kodeks wyborczy (nie wchodziły w życie natychmiast lecz stopniowo)

• ustawa może wejść wcześniej niż 14 dni - musi to być dokładnie określone w ustawie, mamy do czynienia tutaj z ograniczeniami. Termin ten można przesunąć:

  1. przed data publikacji nie może obowiązywać, ponieważ zasady konstytucji tak stanowią (prawo nie może działać wstecz)

Wyjątki:

• mogą wejść z mocą wsteczną na kilka dni/ rok przed data publikacji, tylko wtedy jeżeli te nowe przepisy działają na korzyść adresatów prawa !

np. obniżenie podatków, postanowienia o wydłużonych urlopach, podwyższenie zasiłków, obniżenie wymiaru kary za przestępstwa, itd.

• nie ma możliwości jeśli te przepisy działają na niekorzyść adresatów

2. z dniem ogłoszenia -z datą publikacji (natychmiastowo) możliwie najdalej cofnięty termin wejścia w życie

Tryb ustawodawczy - procedura podstawowa/zasadnicza Czas trwania procedury: może trwać nawet stosunkowo bardzo długo (chyba że są zakończone przed końcem kadencji)

Istnieje konieczność przyspieszenia procedury - w sytuacjach pilnych. Regulamin sejmu i senatu zezwala na to.

Pilna procedura ustawodawcza- Art. 123 konstytucja (pilne projekty ustaw) pozwala na znaczne przyspieszenie wszystkich działań, ale są warunki ograniczające z korzystania z tej możliwości

• charakterze podmiotowym procedurę pilną może inicjować wyłącznie Rada Ministrów (rząd)

• charakterze przedmiotowym nie wszystkie projekty rządowe mogą być uznane za pilne (Art. 123 katalog wyłączeń - np. ustaw podatkowych, wyboru prezydenta, sejmu, senatu, kodeksy, ustawy o zmianie konstytucji (nie wymieniona) Rada Ministrów nie ma inicjatywy w stosunkudo zmiany konstytucji (projekt prezydencki, poselski lub senacki)

Na czym polega szczególność postępowania? - konstytucja przewiduje niewiele tych zmian, w punkcie 3 skrócenie terminów rozpatrzenia i zmian sejm 14 dni (z 30) i senat 7 dni (z 21)

Rozpatrywanie projektów poza kolejnością przewidzianą w regulaminie sejmu i senatu: zmiany zgodne z punktem 2 Art. 123 określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. Jest to postanowienie pozwalające na znaczne przyspieszenie (rozpatrywanie projektów poza kolejnością, następnie gdy projekt przekazany zostaje do komisji to może mieć on wyznaczony termin na przedłożenie sprawozdania - w normalnych przypadkach komisje mogą pracować latami nad projektami)

Skrócenie prac:

Przewidziana w regulaminie sejmu (3 możliwości) dotyczące tylko procedury w sejmie, można pominąć te 7-dniowe terminy przed I i II czytaniem (Marszałek może zadecydować o przystąpieniu do czytania natychmiast po doręczeniu posłom czyli na drugi dzień)

Nie odsyłanie projektu do komisji (pominiecie etapu komisyjnego) sejm może przystąpić do II czytania zaraz po zakończeniu I czytaniu. Możliwe tylko w stosunku do projektu, który nie budzi zastrzeżeń podczas pierwszego czytania, ( np. ustawa krótka, zwięzła) Decyzja o tym należy do Sejmu.

Czy można połączyć pilna procedurą ze skróceniem prac? Można, ale jeśli będziemy stosować wszystkie możliwe powody skrócenia ustawodawczego to nigdy w obecnej sytuacji III RP od '89 nie osiągniemy takiego efektu jak w PRL-u bo wtedy nigdy nie było pilnych projektów ustaw tylko były możliwości skrócenia. Procedura ustawodawcza wtedy mogła być tak skondensowana, że mogła trwać 1 dzień łącznie z wejściem w życie tej ustawy.

Jak to wyglądało ?Sytuacja taka: w godzinach porannych, kiedy rozpoczynało się posiedzenie sejmu, rząd/inny podmiot z inicjatywą ustawodawczą zgłaszał projekt. Marszałek natychmiast decydował o przystąpieniu do I czytania . Nie odesłano do komisji. Przystąpienie do II czytania i III czytanie. Sejm uchwalał ustawę w III czytaniu i kończyła się procedura rozpatrywania, bo nie było senatu, prezydenta, weta ustawodawczego, TK. I po uchwaleniu w III czytaniu musiała być podpisana przez przewodniczącego Rady Państwa i sekretarza(obowiązek podpisania, nie było możliwości weta), potem natychmiast ustawa drukowana w Dz.U i wchodziła ona z dniem ogłoszenia w życie.

Uchwalanie zmian w konstytucji

Procedura ustawodawcza w stosunku do ustawy budżetowej (projekt przedłożony do końca września). Szczególność w tym przypadku polega na: ( różnice od zwykłej)

• różnica wynika z art. 221 Konstytucji. Inicjatywa ustawodawcza w sprawie budżetu''Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów''.

• Art 222 Projekt ustawy budżetowej - terminRada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu".

• różnica dotycząca procedury w sejmie- rozpatrzenie projektu budżetowej ustawy w komisjach sejmowych. (Każdy inny projekt rozpatrywany przez komisje właściwą merytorycznie lub dodatkowo przez komisje ustawodawcze) projekt ustawy budżetowej rozpatrywany przez prawie wszystkie komisje resortowe i komisje problemowe.

• Najważniejsza komisja wiodąca dla spraw budżetowych to Komisja Finansów Publicznych (tam najpierw projekt kierowany i dzieli ona go na części wg. właściwości resortowych i te części przesyłane do wszystkich komisji zainteresowanych)

• różnica dot. Senatu: ustawa budżetowa skierowana do senatu - termin rozpatrzenia skrócony nie 30, a 20 dni, Art 223 wyklucza jedna z trzech możliwych decyzji jakie senat może podejmować w stosunku do innych ustaw zwykłych. Senat nie może uchwalić odrzucenia ustawy w całości! Może wnieść poprawki, albo zatwierdzić. Nie może odrzucić.

• różnica dotycząca prezydenta, ma 7 dni na podjęcie decyzji w stosunku do ustawy budżetowej

• Prezydentowi na podstawie konstytucji nie przysługuje prawo weta ustawodawczego (może tylko wnieść wniosek do TK, którego konstytucja zobowiązuje do decyzji w ciągu 2 miesięcy)

• art 225 maksymalny termin zakończenia procedury budżetowej wynosi 4 miesiące od wniesienia projektu do sejmu ( jeśli nie to skrócenie kadencji)

Procedura uchwalania kodeksów i ustaw o zmianie kodeksów- szczególność polega na tym że należy powołać komisje nadzwyczajną w której biorą udział posłowie, eksperci z danych dziedzin

Ustawy wykonujące prawo europejskie- odrębności terminowe

Funkcja określania podstawowych kierunków polityki państwa wytyczanie podstawowych kierunków polityki, a sprawą najistotniejszą jest polityka budżetowa i finansowa. Sejm podejmuje wiele uchwał wobec innych dziedzin (podejmowane uchwały w zakresie polityki zagranicznej/mieszkaniowej/ rolnej)

Funkcja kreacyjna - powoływanie innych naczelnych organów państwowych albo udział w powoływaniu. Rola sejmu i senatu jest bardzo zróżnicowana. Senat jako druga izba jest wyłączony z procedury powoływania. W innych sytuacjach ostatnie słowo należy do Senatu. Jeden organ w stosunku do którego sejm i senat nie mają żadnego udziału w funkcji kreacyjnej od 1990 roku PREZYDENT ( wybór należy do narodu) - udział sejmu i senatu w stosunku do niego tyczy się tylko do odebrania przysięgi (ale to nie etap procedury wyborczej). Wybory zostały zakończone i ustalony wynik, przed końcem kadencji przez Sąd Najwyższy decyduje o ważności wyborów.

Po upływie 5 letniej kadencji, prezydent składa przysięgę przed Zgromadzeniem Narodowym (jest do tego zobowiązany)

Sejm i senat powołują inne naczelne organy(podzielony na 4 grupy w zależności jaka jest rola Sejmu/Senatu/innych organów państwowych) :

1. Powoływanie Rady Ministrów - organu najważniejszego z pośród wszystkich naczelnych. Udział w powoływaniu bierze prezydent i sejm, formalnie nominacje podpisywane i przekazywane przez prezydenta, ale ostateczna decyzja w tym zakresie spoczywa po stronie sejmu, który decyduj w każdym z 3 etapów które tam są.

1. Powoływanie kilku naczelnych członków organów, których wybiera sejm (nie bierze udział senat)

2. Wybór kilku organów jednoosobowych przez sejm za zgodą senatu. Głos decydujący należy do senatu, jeśli sejm kogoś wybierze senat może się sprzeciwić się WETO ABSOLUTNE -sejm zaczyna procedurę wyboru od początku.

3. Powoływanie kilku kolegialnych organów "rad" - w tej procedurze biorą udział sejm, senat, prezydent - każdy z nich wybiera kilku członków do poszczególnych rad.

Powoływanie Rady Ministrów:

Art 154 i 155 są przewidziane 3 procedury powoływania rządu. Dwie kolejne procedury są awaryjne, oznacza to że te 3 procedury nie będą stosowane w powoływaniu każdego rządu, gdyż te procedury awaryjne są stosowanie w razie konieczności (gdy zawiedzie pierwszy etap i nie dojdzie do powołania rządu)

Podane terminy w pierwszym etapie (jeśli nie dotrzymane to 2 procedura (jeśli się nie powiedzie i ona) 3 procedura (jeżeli ona się nie powiedzie) obligatoryjne skrócenie kadencji sejmu

Dlaczego sejm musi być rozwiązany (senat wtedy też)?kadencje senatu zawsze rozpoczynają się i kończą w tym samym czasie (mimo że sejm jest winny ) W Małej Konstytucji ta procedura bardziej rozłożona (te 3 etapy 4 etap ewentualne 5 )

Gdyby zaistniała potrzeba wykorzystania wszystkich etapów nie osiągnięto by celów autorów Małej Konstytucji, która mówiła że jest chęć, by za wszelką cenę powołać rząd (złe rozwiązanie- wydłużanie kryzysu politycznego ) W nowej konstytucji zmieniono to i nawet skrócono terminy tych etapów.

Od 1997 były wykorzystywane procedury awaryjne? Tak raz. We wszystkich innych sytuacjach po wyborach, począwszy od 1997 zawsze procedura kończyła się na pierwszym etapie. Wszyscy prezydenci uszanowali wynik wyborów i na szefa rządu wskazywany był kandydat partii zwycięskiej, i po takiej nominacji rząd uzyskiwał wotum zaufania (silna większość koalicyjna)

Kiedy doszło do zmiany rządu w trakcie kadencji? W 2004 roku, tuż po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, istniejący do tej pory rząd koalicyjny, na czele którego stał premier Leszek Miler (koalicja PSL i SLD), ale przed zakończeniem procesu negocjacyjnego, koalicja się rozpadła, PSL wycofała się, rząd Milera stał się rządem mniejszościowym. Premier zapowiedział, że w związku z rozpadem koalicji jego misja premiera powinna się zakończyć ale nie złoży dymisji przed zakończeniem procesu przystąpienia i oświadczył, że w dniu następnym po podpisaniu dokumentów akcesyjnych to uczyni - złożył dymisje choć nie musiał.

Gdy doszło do podoływania nowego rządu zaistniała konieczność zastosowania dwóch procedur awaryjnych; SLD - ugrupowanie mniejszościowe - wysunięto kandydata bezpartyjnego (ale popierany przez SLD) kiedy doszło do głosowania w pierwszej procedurze, rząd nie uzyskał wotum zaufania,podjęto drugą procedurę po upływie terminu wdrążono trzeci etap i prezydent powołał znów Marka Belkę na ministra (rząd powołany w takim samy składzie jak za pierwszym razem i uzyskał rząd w III etapie wotum zaufania, gdyż wymagana zwykła większość głosów i większość posłów się wstrzymała - które nie działały przeciwko i nie doszło do skrócenia kadencji sejmu w czerwcu 2004).

WYKŁAD XXI 25.03.2014r.

Procedura powoływania Rady Ministrów:

Procedura zasadnicza:

1. Prezydent mianuje Radę Ministrów(Art 154), a sejm zatwierdza to. W sytuacji gdy dojdzie do dymisji dotychczasowego Rządu rolą prezydenta jest wskazanie nowego kandydata na premiera.

   • Mamy tu do czynienia ze zwyczajem konstytucyjnym (formalnie daje prezydentowi pełna swobodę do wyboru), który mówi że powinien być kandydat partii zwycięskiej w ostatnich wyborach albo tej, która ma większość w sejmie (jeśli procedura w trakcie kadencji) W III RP prezydenci przestrzegali tego. W Wielkiej Brytaniii Niemczech zwyczaj ten został dopracowany - ma to być szef partii zwycięskiej.

Tak wskazany kandydat powinien skompletować swój Rząd. Kolejny zwyczaj który mówi, że ze względu na to że we wszystkich kadencjach II RP żadne ugrupowanie nie uzyskało większości bezwzględnej w sejmie, która jest niezbędna dla powołania rządu, wobec tego mamy do czynienia ze zwyczajem tu że rządy kolejno utworzone maja być rządami koalicyjnymi, wskazany kandydat przez premiera musi przeprowadzić konsultacje z innymi prezesami partii.

1. Na tym etapie musi być uzgodnione jeszcze ilość osób jakie wejdą do rządu; jakie stanowiska zostaną przydzielona, aby rozmowy koalicyjne się nie przedłużały

2. w konstytucji określono termin 14 dni działania maja się zakończyć. Prezydent powinien mianować prezesa i na jego wniosek pozostałych członków rządu. I tak może przystąpić do wykonywania swoich obowiązków.

1. Sejm tę decyzję zatwierdza/weryfikuje, głos decydująca należy do sejmu. Nominacje mają charakter warunkowy bo muszą uzyskać jeszcze wotum zaufania (druga cześć podstawowej procedury)

1. maja 14 dni od powołania prezydenta na uzyskanie wotum zaufania bezwzględną większością głosów). Premier przedkłada ex pose i program działania rządu na najbliższy okres, odbywa się dyskusja i kończy się to głosowaniem nad wotum zaufania .

Jeśli taką uchwałę sejm podejmie kończy się procedura powoływania rządu w wersji ZASADNICZEJ (rząd powołany na czas nieokreślony- do czasu złożenia dymisji z jakiejkolwiek przyczyny).

Jeśli do tego nie dojdzie z powodu:

• prezydent mogłyby nie mianować rządu w ciągu 14 dni, kandydat nie stworzyłby koalicji większościowej

• nie uzyskanie wotum zaufania (mianowany premier i rząd jest rządem mniejszościowym, groźba nieuzyskania bezwzględnej większości) nieuzyskanie nominacji prezydenckiej

Pierwsza awaryjna procedura:

(pkt 3 art 154) Składa się z dwóch części(odwrócona):

1. sejm wybiera rade ministrów ( premiera i na jego wniosek skład rządu)– jego rola jest ważniejsza , konstytucja daje sejmowi 14 dni od upływu terminów wcześniejszych bądź nie udzielenia wotum zaufania . Posłowie składają kandydata na premiera. Teoretycznie jest możliwie wielokrotne zgłaszanie kandydatów

   • jeśli nie dojdzie do tego - (maj 2004) ostatnia procedura : która jest powtórzeniem pierwszej.

   • jeżeli udałoby się - to kolejne były by nominacje prezydenckie i odbiera przysięgę od jej członków ( prezydentowi nie przysługuje prawo sprzeciwu)

2. prezydent mianuje radę ministrów.

Ile razy w sejmie mogła by być podejmowana próba? Konstytucja nie określa tego, czyli możliwe jest wielokrotne zgłoszenie kandydatów aż do skutku. (Teoretyczna możliwość tworzenia różnych wariantów koalicyjnych)

Druga awaryjna procedura:

1. Prezydent wybiera – prezydent może zgłosić kandydata z pierwszego etapu

2. Sejm mianuje - Istnieje jedna różnica wotum zaufania głosuje się zwykła większością głosów. Głosy wstrzymujące nie będą głosami przeciwnymi .

Różnica w procedurach: tym razem wotum zaufania może być udzielone zwykłą większością głosów (art155)!!

Powoływanie kilku naczelnych członków organów, których wybiera sejm

Trybunał Konstytucyjny - dokładnie chodzi o powoływanie jego członków, wybierani bezwzględną większością głosów, indywidualnie w stosunku do wszystkich sędziów. Wybierani na 9 letnią kadencje przez posłów na prezydium, wybór dokonywany w różnym czasie, np. na skutek odejścia jednego i zwolnienia miejsca. Sejm nie dokonuje wyboru prezesa i wiceprezesa mianuje ich prezydent z pośród tych 15 na wniosek Zgromadzenia Ogólnego. Mianowani na czas nieokreślony, do czasu upływu ich kadencji.

Trybunał Stanu - wybierany przez sejm- procedura jest odmienna ze względu na to że ma on swoja kadencje i wybór członków dokonywany jest przez sejm jednocześnie w stosunku do wszystkich i kończy się jednocześnie ( sejm dokonuje to na okres swojej kadencji) Sejm wybiera 2 zastępców przewodniczącego TS i 16 sędziów - członków, nie wybiera przewodniczącego dlatego że jest on ni z urzędu pierwszy prezes Sądu Najwyższego ( który mianowany jest przez prezydenta na okres 6 letniej kadencji)

Prezes Narodowego Banku Polskiego - sejm wybiera go na 6 letnia kadencje na wniosek prezydenta

Rada Instytutu Pamięci Narodowej - wybierani rzez Sejm

Można teżwybierać jednoosobowe organy, do realizacji których włączony jest senat jako izba ważniejsza mająca weto ostateczne w stosunku do decyzji sejmu i w ciągu miesiąca senat musi się wypowiedzieć co do powołanego organu i większością głosów zatwierdza lub odmawia (weto ostateczne) sejm nie może przełamać sprzeciwu i musi wybrać nowego kandydata.

O charakterze konstytucyjnym :

• Prezes NIKu

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• Rzecznik Praw Dziecka (wymieniony tylko w jednym art. 72)

Organy wybierane na podstawie ustawy :

• Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych- sejm wybiera

• Prezes IPN

• Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej

• 4 różnych Rad (nie tylko przez sejm i senat ale też prezydenta):

• Krajowa Rada Sądownictwa - art. 187. Składa się z ministra sprawiedliwości, prezes naczelnego sądu administracyjnego, osoba powołana przez prezydenta, PSN, 15 członków wybieranych z pośród sędziów, 2 członków wybranych z pośród senatorów i 4 z sejmu na okres 4 lat

• Krajowa Rada Prokuratury - sejm i nast. Wybierają 4 posłów i 2 senatorów, w skład wchodzi prokurator generalny oraz prokuratorzy wybrani przez odpowiednie organy

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - w skład wchodzi 5 członków – 4 wybiera sejm, 1 z senatu, ale nie z pośród posłów i senatorów, funkcji tych nie można łączyć, prezydent mianuje 2 członków ze swoje strony

• Krajowa Rada Polityki Pieniężnej - organ wewnętrzny w narodowym baku polski, jest opiniodawczy, w skład wchodzi 10 członków – 9 wybieranych jest przez sejm, senat i prezydenta – po trzech, nie można łączyć mandatów

Funkcja kontrolna

Uprawnienia kontrolne prawie w całości należą do Sejmu.

Sposób realizacji tej funkcji w stosunku do innych organów - bardzo zróżnicowany w zależności o jaki organ chodzi.

W stosunku do niektórych organów naczelnych sejmowi nie przysługują żadne uprawnienia kontrolne. Te organy mają obowiązek przedkładania sejmowi informacji ze swej działalności, ale nie jest to sprawozdanie, sejm jedynie przyjmuje do wiadomości. Do tej grupy zalicza się:

• Rzecznik Praw Obywatelskich

• Rzecznik Praw Dziecka

Organy Sądowe - zasada niezależności

• Trybunał Konstytucyjny

• Trybunał Stanu

• Naczelny sąd Administracyjny

• Sąd najwyższy

• Prokurator generalny.

Sejm może egzekwować zachowanie konstytucyjny, czyli kontrola o zgodności działania z konstytucją i ustawami. Sejm stawia w stan oskarżenia przed TK:

• Prezydent

• prezes NIK-u

• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - konstytucja i ustawa przewidują możliwość postawienia członków przed trybunałem tylko przez sejm, ale przewidziana jest także odpowiedzialność polityczna całej rady za swoją działalność. Egzekwowana przez trzy organy - sejm, senat, prezydent

Ustawa przewiduje, iż Rada co roku składa roczne sprawozdanie ze swojej działalności, które przedkładane jest sejmowi, senatowi i prezydentowi. Każdy z tych organów to sprawozdanie może przyjąć lub odrzucić. Odrzucenie negatywna ocena działalności rady z punktu widzenia politycznego. Jeśli wszystkie trzy organy odrzucą sprawozdanie wtedy Rada musiałaby się podać do dymisji.

Funkcja realizowana indywidualnie w stosunku do poszczególnych członków rządu.

Rada Ministrów – kontrola może dotyczyć całego rządu bądź indywidualnie, senat nie bierze udziału w egzekwowaniu tej konsoli i odpowiedzialności :

• Odpowiedzialność polityczna- odpowiedzialność za kierunek polityczny. Jest ona realizowana za pomocą dwóch instytucji wotum zaufani i wotum nieufności¹

1. Odpowiedzialność solidarna - w stosunku do całego rządu

2. Indywidualna - kierowana do poszczególnych ministrów

• Odpowiedzialność konstytucyjna– zgodność działań z konstytucją i ustawami . ma wyłącznie charakter indywidualny

WYKŁAD XXII 01.04.2013r.

Votum nieufności może być nadużywane dlatego stara się aby nie było ono narzędziem walki politycznej.

Dwie formy modyfikacji:

1. 1926r. – (obowiązuje konstytucja marcowa) przewidziane wotum nieufności – nadużywane w bardzo poważny sposób. Zmiana jaka została wprowadzona w wyniku noweli sierpniowej – przyznano prezydentowi jedno bardzo istotne uprawnienie – prawo rozwiązywania sejmu i senatu (skrócenia kadencji) w każdej chwili/sytuacji bez podawania nawet przyczyn. Uprawnienie na wniosek Rady Ministrów.

Głosowanie nad wnioskiem o wotum nieufności nie może odbyć się na tym samym posiedzeniu, na którym wniosek został zgłoszony.

Działanie to spowodowało znaczenie ustabilizowanie się sytuacji politycznej i większą stabilizację rządów.

1. Wprowadzenie konstruktywnego wotum nieufności – instytucja ta została wprowadzona po raz 1 w Niemczech po II wojnie światowej. W Polsce w okresie III RP – mała konstytucja z 1992r.- miały miejsce obydwie formy wotum nieufności.

   1. zwykłe: jeśli sejm ustali zwykłe wotum nieufności prezydent mógł przyjąć dymisję odwołując rząd, albo mógłby poprzeć rząd, czyli nie przyjąć dymisji i mógłby w tej sytuacji skrócić kadencję sejmu jak miało to miejsce w maju 1993r. ;

   2. konstruktywne: 1995r. doszło do podjęcia uchwały w sejmie w tym względzie.

W obecnej konstytucji RP mamy do czynienia z kolejną zmianą co do wotum nieufności – przewiduje tylko konstruktywne, solidarne wotum nieufności dla rządu. Ze zwykłego wotum nieufności zrezygnowano całkowicie.

W Niemczech: zwykłe wotum nieufności konstytucja weimarska – 26 razy nadużywane, a po II wojnie światowej obowiązywanie konstytucji trwa znacznie dłużej i można wskazać tylko 1 przypadek wotum nieufności od tego okresu.

W Polsce po wejściu w życie obecnej konstytucji nie mieliśmy ani razu do czynienia z konstruktywnym wotum nieufności.

Konstruktywne wotum nieufności(art.158):

• wyrażane większością ustawowej liczby posłów,

• podpis 46 posłów pod wnioskiem,

• wskazanie imienne kandydata na Prezesa Rady Ministrów.

Zwykłe wotum nieufności:

• nie wskazuje się kandydata,

• podpisy i przesłanie na ręce Marszałka Sejmu.

• Uchwalone kwalifikowaną większością głosów (choć kiedyś uchwalane zwykłą większością głosów) – większość absolutna, bezwzględna (ponad połowa ogólnej liczby posłów – liczona od ustawowej liczby posłów, a nie od obecnych).

• Głosowanie nad tym wnioskiem jest jedno – głosowanie nad wyborem nowego premiera.

  • W Niemczech głosowanie dotyczy kanclerza

Oznacza to, że dotychczasowy rząd był rządem mniejszościowym, więc wotum nieufności zostaje tu uchwalane i rząd jest większościowy wtedy (pozytywna wartość).

Jeżeli uchwała zostaje podjęta przez sejm, prezydent przyjmuje dymisję i powołuje premiera, a na jego wniosek mianuje ministrów. Nie ma wotum zaufania od sejmudla tak powołanegoprzez prezydenta rządu – jest ono niepotrzebne, bo sejm faktycznie wyraził wotum zaufania w momencie wyboru nowego premiera (komicja prezydencka).

Gdyby sejm takiego wotum nieufności nie uchwalił to wniosek nie może być złożony wcześniej niż 3 miesiące po złożeniu ostatniego wniosku, chyba że został złożony przez 115 posłów wtedy nie obowiązuje limit czasowy.

Indywidualne wotum nieufności(art. 159)

• dla ministra, a nie premiera.

• Cel: nie chodzi o obalenie całego rządu tylko o dokonanie częściowych zmian w jego składzie.

• Wniosek o wyrażenie takiego wotum nieufności wymaga podpisu 69 posłów (15%). Jeden wniosek dla jednego ministra.

• Głosowanie co najmniej po upływie 7 dni.

• Większość głosów jest bezwzględna, absolutna.

• Nie wskazuje się kandydata na ministra – zwykłe wotum nieufności. Należy dalej dokonać nowej nominacji na to stanowisko – normalny tryb – art. 161.

• Prezydent RP na wniosek premiera dokonuje zmiany w Radzie Ministrów.

Znowu nie będzie wotum zaufania dla tego nowo mianowanego ministra.

Od wejścia w życie aktualnie obowiązującej Konstytucji było dużo wniosków, ale nigdy nie wykorzystano tego środka kontroli, bo rząd jest większościowy.

• W grę wchodzi dyscyplina i solidarność partyjna

• Zgłoszenie takiego wniosku i dyskusja na łamach sejmu może doprowadzić do bardzo istotnej krytyki ze strony opozycji

Odpowiedzialność konstytucyjna– art. 156

• członkowie RM ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu (członkowie Rady Ministrów, czyli wszyscy członkowie z Premierem włącznie)

• ta odpowiedzialność ma charakter tylko indywidualny.

• Odpowiedzialność za:

  • delikt konstytucyjny (naruszenie),

  • przestępstwa związane z pełnionym/zajmowanym stanowiskiem.

Procedura: uchwała o postawieniu w stan oskarżenia podejmowana jest przez Sejm. Wyrok wydany przez niezawisły Trybunał Stanu. Sejm może podjąć taką uchwałę na wniosek prezydenta albo grupy co najmniej 115 posłów (zarzuty, dowody).

• Większość kwalifikowana: 3/5 ustawowej liczny posłów (liczone z 460 czyli co najmniej 276 posłów (kworum).

Inne środki kontroli:

Absolutorium – udzielane przez sejm rządowi (kontrola o charakterze politycznym, dotyczy szczególnego zakresu polityki rządu), instytucja ściśle powiązana z wykonywaniem ustawy budżetowej przez ministrów, solidarne absolutorium, nie ma indywidualnego.

• Udzielane za wykonanie ustawy budżetowej z zeszłego roku.

• Taka sytuacja występuje również na szczeblu samorządowym, w stowarzyszeniach, fundacjach

• Senat jest wyłączony z tej procedury. Udziela go tylko SEJM.

Art. 226 – Do Sejmu trafiają dwa dokumenty. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy do zakończenia roku budżetowego przedkłada sejmowi sprawozdanie rządowe z wykonania budżetu za rok ubiegły – informacje o dochodach, ale też o zadłużeniu. Do Sejmu przekazywane są jednocześnie inne info służące sejmowi w podejmowaniu decyzji w tym względzie. Inny naczelny organ powołany do kontroli – NIK, który również przedkłada Sejmowi sprawozdanie. NIK też przedstawia informację z wykonania budżetu (instrument krytyczny). NIK podlega tylko Sejmowi.

Te oba dokumenty kierowane są do komisji sejmowych, które dokonują szczegółowej analizy i Sejm na dokonanie tej analizy ma 90 dni.

Uchwała o udzieleniu Radzie Ministrów absolutorium, bądź nie = zwykła większość głosów bo nie jest powiedziane, że inna.

Skutki:

- pozytywna uchwała– pozytywna ocena nie powoduje żadnych zmian.

- negatywna uchwała– nie ma odpowiedzi w konstytucji. Nie jest to luka w konstytucji pomimo, że w małej konstytucji z 1992 r. ten problem został bardzo gruntowanie omówiony →mówi ona o tym że w takiej sytuacji rząd musi podać się do dymisji.

Obecna konstytucja tego rozwiązania nie uwzględnia, ponieważ rozwiązania małej konstytucji były zbyt rygorystyczne , ale kwestia ta została uregulowana w innych artykułach w sposób pośredni .Ustawodawca pozostawia pełną swobodę co do stosowania tych następstw.

W małej konstytucji z 1992r. natomiast rząd musiałby podać się do dymisji bez względu na to jaki był.

• W nowym roku budżetowym sprawozdania składał nowy rząd, z wykonania budżetu starego rządu, przez co krytyka spadała na nowy, niewinny rząd

• Później ta krytyka była kierowane do starego, nieistniejącego już rządu, co miał być dla niego pewnym rodzajem piętna

W trakcie kadencji rządu sejm nie udziela absolutorium rząd z punktu widzenia konstytucji nie musi podawać się do dymisji, ale z punktu widzenie moralnego powinien.

Jeżeli premier poczuje się winny może zgłosić swoją rezygnację co spowoduje dymisję rządu

Jeżeli premier nie poda się do dymisji to sejm może złożyć wniosek o konstruktywne wotum nieufności lub indywidualnego wotum nieufności , oraz zgłosić wniosek do trybunały stanu za naruszenie ustawy budżetowej. Można je wyjścia dokonywać w sposób alternatywny.

Inne instrumenty:

• Debaty parlamentarne i krytyka działań rządu ze strony posłów;

• Interpelacje poselskie

• Zapytania poselskie

• Pytania w sprawach bieżących

• Informacje bieżące

Dużą rolę ogrywają również komisje sejmowe – komisje mogą podejmować również pewne dykcje co do rządu:

1. Opnie komisji

2. Dezyderaty komisji

3. Rezolucje komisji – ma charakter zobowiązujący , komisja jest w stanie wymusić pewne działania

Komisje śledcze - mogą być powoływane tylko w sejmie, było ich wiele, dokonywały analizy określonych działów rządu.

Kompetencje sejmu w zakresie polityki zagranicznej – jest to wyrażanie zgody na ratyfikacje umów międzynarodowych (art. 89), tzw. duża ratyfikacja wymaga zgody wyrażonej w ustawie (sejm + senat – ustawa zwykła).

Dochodzi do ratyfikacji szczególnego rodzaju umowy międzynarodowej na podstawie, której RP przekazuje pewne kompetencje organowi międzynarodowemu – wejście do UE. Ustawa ta wymagała większości 2/3

Wprowadzenie stanu wojny i zawarcie pokoju

1. Sejm decyduje o stanie wojny i zawarciu pokoju

2. Jeżeli sejm nie może zebrać się na posiedzenie decyzję w tym zakresie podejmuje prezydent

3. Musi być to wyłącznie wojna obronna.

WYKŁAD XXIII 08.04.2013r.

Organizacyjna funkcja – chodzi o zadania, które izby regulują w zakresie wewnętrznej organizacji:

• regulaminy,

• wybór wewnętrznych organów,

• skracanie kadencji – kompetencja sejmu,

• Wszystkie uprawnienia w stosunku do posłów - uchylanie immunitetu, wyrażanie zgody na pozbawienie wolności, uprawnienia o charakterze dyscyplinarnym, uchylanie nietykalności poselskiej samodzielność, autonomia izb.

Ostatnia grupa kompetencji – nienazwana (kompetencje pozostałe):

• Zarządzanie referendum ogólnokrajowego – obydwie izby biorą udział w podejmowaniu takiej decyzji, ale na różnych zasadach (art.125). Zarządza je Sejm/Prezydent. Sejm decyduje w tym zakresie w sposób całkowicie samodzielny – uchwała, określenie treści pytań. Jeśli prezydent chce taką decyzję podjąć, to jest wymagana zgoda Senatu tym razem (prezydent ustala treść pytań).

• Sejm może na wniosek premiera podjąć decyzję o rozwiązaniu organów stanowiących samorządu terytorialnego jeśli te w sposób rażący naruszają konstytucję lub ustawę w swej działalności (kompetencja prewencyjna).

• Kompetencje związane z wprowadzaniem i utrzymywaniem stanów nadzwyczajnych w państwie.

  • Decyzja o wprowadzeniu takiego stanu należy do Prezydenta, ale te decyzje wymagają zatwierdzenia ze strony Sejmu (prezydent przedstawia projekt sejmowi w ciągu 48 godzin). Przedłużenie stanu wyjątkowego wymaga także zgody Sejmu. Stan wyjątkowy to max 3 miesiące,

  • Stan klęski żywiołowej –decyzję o wprowadzeniu podejmuje RM, ten stan jest wprowadzony max na 30 dni, przy czym w razie potrzeby może być on przedłużony i wtedy wymagana jest zgoda sejmu,

ZGROMADZENIE NARODOWE:

Konstytucja przewiduje w kilku przypadkach wspólne obrady obydwu izb (Sejmu i Senatu) i wtedy będzie to tzw. Zgromadzenie Narodowe (możemy zaliczyć do naczelnych organów państwowych, ale jeśli będziemy próbować zaliczyć go do grup w ramach zasady podziału władz to pojawiają się trudności).

Nie jest to parlament (nie jest organem władzy ustawodawczej). Zasadnicza różnica: kompetencje – wszystkie zadania parlamentu nie należą do Zgromadzenia Narodowego. Nie uchwala ustaw. Nie jest organem władzy wykonawczej, bo Konstytucja przewiduje dwuczłonową egzekutywę: Prezydent i Rada Ministrów (inne kompetencje). Wszystkie zadania dotyczą Prezydenta. Nie jest to organ władzy sądowniczej ani kontroli i ochrony prawa.

Rola Zgromadzenia Narodowego jest niewielka, przez to rzadko się nie o nim słyszy.

****Różnica formalna pomiędzy parlamentem polega na tym że: dwu izbowy parlament obradując działa oddzielnie i decyzje podejmowane są oddzielnie, pod przewodnictwem marszałków dwóch izb. Zgromadzenie Narodowe to obydwie izby obradujące wspólnie (art.114). Są to wspólne obrady Sejmu i Senatu w sprawach przewidzianych w konstytucji, decyzja podejmowana jest w wspólnym głosowaniu.

Kompetencje Zgromadzenia Narodowego:

• Art.130Odebranie Przysięgi Prezydenta, nie może jednak nazwa tego kompetencją tylko powinność, jest to ważne, ale ich funkcja polega na wysłuchaniu.

Prezydent RP obejmuje urząd po złożeniu przed Zgromadzeniem Narodowym następującej przysięgi. Z tą chwilą rozpoczyna się jego kadencja. Rolą Zgromadzenia jest wysłuchanie. Nie może odrzucić, albo nie przyjąć przysięgi Prezydenta. Sporządzany jest jedynie protokół o odbyciu takiego posiedzenia

• Art.140Wysłuchuje orędzia prezydenta. Prezydent RP może zwracać się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego;

***orędzie – wystąpienie/przemówienie ze strony Prezydenta dotyczące polityki wewnętrznej lub zagranicznej, w którym Prezydent wyraża swoje stanowisko w pewnych sprawach, może odwołać się do przeszłości, może podjąć swoje wizje przyszłości propozycje, informacje, zastrzeżenia. Na takim posiedzeniu nie może być żadnej dyskusji. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.

• Art.131 ust.2 pkt.4 – Skrócenie kadencji prezydenta sytuacja, która dotyczy uznanie urzędu prezydenta za opróżniony, skrócenie kadencji prezydenta.

Marszałek Sejmu pełni obowiązki prezydenta do czasu nowych wyborów, gdy Zgromadzenie Narodowe uzna trwałą niezgodność do sprawowania urzędu ze względu na chorobę. Aby taka uchwała o uznaniu trwałej niezgodności była ważna, Zgromadzenie podejmuje decyzję większością 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego (374 głosy).

• Art.145Art. 145 – odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta, za popełnienie przestępstwa jest to jedyna forma odpowiedzialność prezydenta.

Przepis, który zawiera postanowienia w zakresie odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta. Prezydent za naruszenie Konstytucji lub ustaw, odpowiedzialność karną ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. W stan oskarżenia stawia go Zgromadzenia Narodowe (uchwała podjęta większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego). Odpowiedzialność konstytucyjna to jedyna forma odpowiedzialności prezydenta (nie ma politycznej). Wniosek musi podpisać co najmniej ¼ składu Zgromadzenia Narodowego (140). Pełnienie urzędu prezydenta ulega zawieszeniu. Zastępstwo Marszałka do czasu uprawomocnienia się wyroku podjętego przez Trybunał Konstytucyjny

• Prezydent niewinny – Prezydent wraca do pełnienia swych obowiązków

• Prezydent winny – usunięcie z urzędu Prezydenta, skrócenia kadencji. Marszałek pełni obowiązki do czasu zaprzysiężenia nowo wybranego prezydenta.

Aspekt historyczny:

Zgromadzenie Narodowe było przewidziane również w okresie międzywojennym (konstytucja marcowa). Kwietniowa przewidywała podobną instytucję – Izby połączone. Po przywróceniu Senatu, Zgromadzenie pojawiło się ponownie (nie było go w konstytucji PRL).

Nowela kwietniowa i mała konstytucja z 1992r.

Dość istotne różnice: te cztery punkty były w noweli kwietniowej i małej konstytucji: ale można wskazać dwie dodatkowe bardzo ważne kompetencje w przepisach wcześniejszych, które zostały zniesione.

1. Nowela kwietniowa (1989r.) do zadań ZN związanych z urzędem prezydenta należał wybór prezydenta (prezydent Jaruzelski). Odbierało przysięgę od nowego Prezydenta. Kompetencja utracona na podstawie kolejnej nowelizacji konstytucji – nowy tryb dokonywania wyboru prezydenta, który stosowany jest do dziś: wybory powszechne, bezpośrednie.

2.W latach 1992-1997 – na podstawie ustawy z 23.04.1992r. o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji RP – konstytucję miało uchwalać ZN. Musiało odbyć się referendum konstytucyjne (ostateczna decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu). Zadania ZN kończyło się z chwilą zakończenia trzeciego czytania.

Ustawy o zmianie konstytucji podejmują teraz obydwie izby, ale oddzielnie. Najpierw sejm (większość2/3głosów), potem Senat i w określonym konstytucyjnie terminie musi przyjąć lub odrzucić (bezwzględna większość) do tej pory zmian w 2006r. i 2009r.

Funkcjonowanie i zasady organów władzy wykonawczej:

W ramach systemu parlamentarno-gabinetowego mamy do czynienia z dwuczłonową egzekutywą: Prezydent i Rada Ministrów.

Określenie relacji między tymi dwoma organami:

• Organem ważniejszym, odgrywającym pierwszoplanową rolę jest RM. Wynika to już z samej nazwy systemu (1.Parlament, 2.Gabinet) – Prezydent pozostaje w tle.

• Szefem władzy wykonawczej jest Premier. Nie znaczy to, że jest zwierzchnikiem Prezydenta, ale odgrywa ważniejszą rolę. (kontrasygnata – współpodpis nadający cechę ważności decyzji prezydenta)

• Rząd, który jest powoływany przez prezydenta (rola prezydenta ogranicza się do podpisywania nominacji, a sejm udziela lub odmawia udzielenia wotum zaufania).

• Rząd ponosi odpowiedzialność (tryb solidarnej, lub indywidualnej odpowiedzialności) przed Sejmem.

Jeśli zmienimy strukturę organów władz wykonawczych – możliwe przyjęcie rozwiązania, że egzekutywa będzie jednoczłonowa (USA – władza wykonawcza należy do prezydenta, nie ma RM w ogóle – system prezydencki, Naczelne organy: kongres i prezydent)

W niektórych krajach europejskich w systemach dwuczłonowym ważniejszą rolę podejmuje prezydent. W takich krajach rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, ale również przed prezydentem ,który może skrócić kadencje rządu. Taki system nazywa się pół –prezydenckim, lub systemem prezydencko – parlamentarnym.

• Taki system występował w konstytucji kwietniowej z 1935 r.

• W Europie ten system występuje we Francji (od 1958 r.), w Rosji, na Ukrainie, Białorusi

PREZYDENT:

1. Wybór Prezydenta:

   • Wybory powszechne

   • Bezpośrednie

   • Równe

   • Tajne głosowanie

   • większościowe; wariant większości bezwzględnej

2. Kadencja:

   • Okres trwania: 5 lat, ponownie może być wybrany tylko 1 (zakaz dwukrotnej reelekcji - Art.127 pkt2).

Zakaz wielokrotnego wyboru pojawił się stosunkowo niedawno – gdy w latach 30. i 40. w USA doszło do sytuacji, że ta sama osoba została wybrana na 4 kadencje - Roosevelt – w ostatniej umarł i jej nie dokończył. Po II wojnie światowej uznano, że trzeba to zmienić. Poprawka zakazywała 3krotnego wyboru. Tylko dwa razy można objąć ten urząd.

W Rosji interpretuje się ten przepis jako dwie kadencje bezpośrednio po sobie następujące. Gdy pojawia się przerwa to można kandydować ponownie.

W Polsce liczą się dwie kadencje w życiu danej osoby.

Białoruś – zakaz ponownego wyboru – tylko raz ponownie można być wybranym. Zmieniono Konstytucję w drodze referendum. Łukaszenko zostaje wybrany nie wiadomo na którą kadencję już.

• Rozpoczęcie: kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przez prezydenta przed Zgromadzeniem Narodowym. Gdy jest dokonywana reelekcja prezydent składa przysięgę ponownie.

• Skrócenie: art. 131 ust. 2 - wymieniono przyczyny. Obowiązki głowy państwa pełni Marszałek Sejmu/Senatu do czasu „wyboru nowego Prezydenta”. Chodzi o chwilę zaprzysiężenia nowo wybranego Prezydenta.

  1. Śmierć

  2. Zrzeczenie się urzędu przez prezydenta

  3. Stwierdzenie nieważności wyboru prezydenta lub z innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze (Konstytucja nie wymienia tych przyczyn – np. odmowa złożenia przysięgi) – o ważności wszystkich wyborów według obecnych rozwiązań konstytucyjnych decyduje Sąd Najwyższy (decyzja podejmowana na posiedzeniu Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Praw Publicznych)

  4. Uznanie trwałej niezdolności ze względu na stan zdrowia

  5. Złożenie (usunięcie) prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu

WYKŁAD XXIV 15.04.2013r.

• Przedłużenie: przyczyna taka sama jak w przypadku przedłużenia kadencji sejmu i senatu – nikt nie może przedłużyć na podstawie własnej decyzji, jedynie możliwe w sytuacji trwającego stanu nadzwyczajnego. Wybory mogą odbyć się najwcześniej po upływie 3m-cy od zakończenia stanu nadzwyczajnego.

• Zakończenie:

1. Zastępstwo prezydenta – urząd prezydenta nie jest opróżniony – kadencja trwa, ale z różnych przyczyn prezydent nie może pełnić swoich obowiązków. Zastępstwo do ustania tej przyczyny

Kto podejmuje decyzję o tym, że Marszałek sejmu przejmie obowiązki prezydenta

• Art. 131 pkt1 (pierwsze zdanie) Prezydent zawiadamia Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta RP, do czasu kolejnego zawiadomienia od Prezydenta, że jest już w stanie przystąpić do pełnienia obowiązków (choroba, urlop, itd.) – zastępstwo na czas nieokreślony (Konstytucja nie precyzuje)

• Art. 131 pkt1 (drugie zdanie) – regulacja pojawiła się w PL prawie konstytucyjnym dopiero po raz pierwszy w Konstytucji z 1997r. Gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić o niemożności sprawowania urzędu (nagły wypadek chorobowy, lub inny wypadek, który spowoduje, że prezydent znajdzie się w stanie nieprzytomności, prezydent uprowadzony) – Marszałek Sejmu nie decyduje (tak jak kiedyś) dlatego, że jest to osoba bezpośrednio zainteresowana w przejęciu tych obowiązków. Jeśli Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu, wówczas o tym decyduje Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu.

• Art. 145 – tryb egzekwowania odpowiedzialności prezydenta – postawienie w stan oskarżenia przed TS (zawieszenie urzędu prezydenta). Decyzja o przejściowym zastępstwie podjęta przez Zgromadzenie Narodowe. To od TS zależy do kiedy (czas uprawomocnienia się wyroku TS wydanego w I lub II instancji).

Jak należy traktować taki okres zastępstwa (Marszałek Sejmu przejmuje obowiązki Prezydenta)? On wlicza się do 5 letniej kadencji – kadencja nie zostaje wydłużona, ani zawieszona (jeśli kadencja dobiega końca to nowe wybory zarządza Marszałek Sejmu)

1. Kompetencje prezydenta: Zakres uprawnień prezydent jest obszerny – przewidziane w Konstytucji i w wielu innych ustawach.

Podział o charakterze przedmiotowym: (w zależności od spraw, problemów, które dotyczą):

1. W stosunku do władzy ustawodawczej (parlamentu)

   • Zarządzanie wyborów

   • Zwoływanie 1 posiedzenia

   • Mianowanie marszałków seniorów

   • Inicjatywa ustawodawcza

   • Weto prezydenckie

   • Skracanie kadencji

   • Żądanie zwołania ZN w celu wygłoszenia orędzia

2. W stosunku do władzy wykonawczej (rządu)

   • Powoływanie Premiera

   • Mianowanie ministrów na jego wniosek

   • Przyjmowanie dymisji

3. W stosunku do władzy sądowniczej

   • Mianowanie sędziów

   • Obsadzanie najwyższych stanowisk sędziowskich: prezesa NSA itd,

   • Stosowanie prawa łaski

4. Inne kompetencje: kompetencje prezydenta w zakresie stosunków zewnętrznych (polityki zagranicznej- art. 133)

   • Prezydent jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych

   • Ratyfikuje i zatwierdza umowy międzynarodowe

   • Mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach lub przy organizacjach

   • Przyjmuje listy uwierzytelniające

Prezydent te decyzje nie podejmuje samodzielnie (ograniczona rola – pkt. 3) - współdziała z Premierem i właściwym ministrem.

Prowadzenie polityki zagranicznej należy do RM, a nie do Prezydenta.

1. Prezydent jako największy zwierzchnik sił zbrojnych (bezpieczeństwo wewnętrzne) biorąc pod uwagę zakres i charakter można stwierdzić, iż to zwierzchnictwo w żadnym wypadku nie oznacza, że jest on najwyższym dowódcą. Te decyzje przewidzenie są dla sztabu generalnego, dowódców wojsk i pojedynczych jednostek, jest to jedynie zwierzchnictwo formalne.

• Mianuje prezesa stanu generalnego W porozumieniu z ministrem

• Gdyby stan wojny był – naczelnego dowódcę sił zbrojnych z premierem

• Nadaje stopnie wojskowe (1 stopień oficerski – stopień podporucznika, wszystkie stopnie generalskie,) na wniosek ministra obrony narodowej

• Zarządzanie powszechnej/częściowej mobilizacji w razie bezpośredniego zagrożenia.

1. Ogłaszanie stanów nadzwyczajnych:

   • Stan wyjątkowy

   • Stan wojenny

Zatwierdzenie ze strony sejmu

1. Pozostałe kompetencje art. 137

   • Nadaje obywatelstwo i wyraża zgodę na zrzeczenie się

   • Nadaje ordery i odznaczenia

   • Prawo da zarządzania referendum ogólnokrajowego (zgoda senatu)

   • Nadaje tytuł naukowy profesora zwyczajnego

   • Mianuje wiele osób na różne stanowiska (charakter kreacyjny)

Podział o charakterze formalno-prawnym – sposób wykonywania/realizacji kompetencji

1. Pełna swoboda - prerogatywy prezydenta – uprawnienia prezydenta, które wykonuje według własnego uznania i woli

   • 144 ust 3 – zamknięty katalog prerogatyw prezydenckich

   • Powołuje i odwołuje członków Rada bezpieczeństwa narodowego – organ doradczy prezydenta

   • Nadawanie statutu kancelarii prezydenta, powoływanie i odwoływanie szefa kancelarii prezydenta RP

2. Ograniczona swoboda - kontrasygnata premiera - Art. 144 pkt. 2 akty urzędowe Prezydenta RP wymagają dla swojej ważności podpisu prezesa RM, który przez podpisanie tego aktu ponosi odpowiedzialność (polityczną) przed Sejmem.

Prerogatywy nie wzmacniają urzędu prezydenta w poważny sposób. Nie stawiają go ponad innymi organami. Nadal Prezydent pełni funkcję dalszoplanową (system parlamentarno-gabinetowy!). Większość z tych uprawnień nie ma znaczenia politycznego (charakter organizacyjny).

Np. zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu,

Nie ma, a było i stawiało prezydenta ponad parlamentem:

• Prawo swobodnego rozwiązywania sejmu i senatu

• Mianowanie premiera i na jego wniosek mianowanie ministrów

• Odwoływanie/dymisjonowanie premiera i ministrów według własnego uznania

AKTY PRAWNE PREZYDENTA: (3 rodzaje)

1. rozporządzenia z mocą ustawy – ich wydawanie jest przewidziane w artykule 224. Prezydent może to robić, ale w bardzo ograniczonym zakresie. W konstytucji marcowej nie było jej w ogóle. Konstytucja kwietniowa rozwinęła katalog tych aktów normatywnych zmieniła się nazwa była to dekrety z mocą ustawy

1. Dwa pierwsze to takie jak z noweli sierpniowej

2. Kwestie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi, nad administracja

3. Dekrety wydawane w czasie stanu wojny- mógł on regulować wszystkie kwestie z wyjątkiem zmiany konstytucji

Od 1989 roku, dekrety zniknęły. W małej konstytucji pojawiły się rozporządzenia z mocą ustawy. Rząd mógł wydawać takie upoważnienia lecz za zgodą ustawy, ustawa ta musiałby by być uchwalona bezwzględną wielkością głosów. W praktyce nigdy nie uchwalono takiej ustawy. W 1997 r. rozporządzania mogą by wydawane tylko w okresie stanu wyjątkowego:

• Tylko w okresie trwania stanu wojennego

• Jeżeli sejm nie może zebrać się na posiedzenie

• Wydaje Prezydent na wniosek Rady Manistów, a więc nie samodzielnie

• Tylko w zakresie i warunkach w art. 228.

• Rozporządzenia podlegają zatwierdzeni przez sejm na najbliższym posiedzeniu, mają charakter tymczasowy.

WYKŁAD XXV 06.05.2013r.

17 czerwona, o 12 aula czerwona, egzamin pisemny

Akty wykonawcze Prezydenta:

• Rozporządzenie wykonawcze - jeśli są to akty wykonawcze to prezydent może je wydawać na podstawie rozporządzenie ustawowego . Musi powoływać się na ustawę i jej art.

1. Musi mieć szczegółowy charakter

2. Art.92 – są tam określone zasady

3. Powinno określać organ, który może je wydawać, zakaz subdelegacji

4. Podawany jest zakres spraw, nie można tego zakresu przekroczyć

5. Musza być ogólno sformułowane wytyczne tego zakresu.

• Zarządzenia – są wydawane na podstawie ustaw lub samodzielnie. Wydawane są wtedy gdy Prezydent nie będzie miał możliwości wydania rozporządzenia.

• Postanowienia - w sprawach indywidualnych np. nadanie orderu

Odpowiedzialność za sprawowanie urzędu:

Prezydent nie ponosi odpowiedzialność politycznej przed jakimkolwiek podmiotem. Można się jej dopatrywać przed wyborami. Nie ponosi jej w związku z kontrasygnatą. Nie może być odwołany przed upływem kadencji.

Odpowiedzialność konstytucyjna – prawna, ponosi ją w dwojaki sposób:

1. W ścisłym znaczeniu - naruszenie konstytucji i ustaw

1. Delikt – przestępstwo , przekroczenie kompetencji , nie wywiązanie się z obowiązków.

1. Prawno-karna – za przestępstwo , TS jest sądem karnym dla prezydenta

1. W stan oskarżenia stawia 140 członków ZN , należy określić zarzuty

2. Rozpatruje sejmowa komisja

3. ZN podejmuje decyzję , kwalifikowaną większością 2/3 liczby członków ZN

4. Ewentualny wyrok – jeżeli TAK obowiązki prezydenta przejmuje marszałek sejmu

RADA MINISTRÓW:

Ma więcej kompetencji. Szefem władzy wykonawczej jest Premier (Prezes Rady Ministrów).

Skład Rady Ministrów (art. 147 konstytucji) - 2 grupy członków: członkowie rządu o charakterze obligacyjnym : premier i ministrowie (art. 147 ust. 1 )

Nie ma określonej liczby ministerstw – jest to działanie przyszłościowe, swobodne; potrzeba zrealizowania zmian;

Urząd ministra określony jest w ustawie (art. 149 ) - kieruje działem administracji rządowej lub określonym zadaniem od premiera

Są dwie kategorie ministrów :

1. Resortowi – kierują określonym działem administracji rządowej

2. Bez teki – nazwa używana w doktrynie. Wypełniają zadania przeznaczone od premiera, nie maja resortów, choć mają rangę ministrów – o ich ilości decyduje premier

• liczba ministrów zmienia się - jest ich od 15do 20

• w PRL ich liczba w latach 70 wynosiła 40

• w okresie rządów Jarosława Kaczyńskiego należało zwiększyć liczbę ministerstw w związku ze zwieszeniem składu rządu

• rozdzielono Ministerstwo Edukacji i dodano Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego

• podzielono Ministerstwo Gospodarki i dodano Ministerstwo Gospodarki Morskiej

Ministerstwo o charakterze fakultatywnym – mogą, ale nie muszą występować

• wicepremierzy – o ich ilości decyduje premier, zależy od rządu i od premiera - w praktyce ich ilość wahała się od 1 do 10 w okresach PRL

• funkcje :

• są zastępcami premiera w zakresie od jego zależnym

• mogą je łączyć z funkcjami ministra

• Komitety ( art. 147 punkt 7 ) – występowały w czasie negocjacji o członkostwie w UE. Wtedy powstał Komitet Integracji Europejskiej.

Rekonstrukcja rządu – zmiany częściowe, personalne w czasie trwania kadencji

• reguluje to art. 161

• Prezydent na wniosek premiera dokonuje zmian. Organem decydującym jest Premier

• Prezydent wręcza akty nominacji i odwołania

• Wszyscy członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność przed Premierem

• Może być ona dokonywana w skali nieograniczonej - może to być zmiana 100% lub 50 %

• W praktyce są 3 sytuacje dokonywania zmian :

1. Inicjatywa należy do premiera lub samego ministra (składa rezygnację) – nie ma skutku ostatecznego ponieważ składając rezydencje na ręce premiera, premier nie jest ta decyzją związany

2. Decyzja podejmowana jest przez sejm – indywidualne wotum zaufania lub nieufności

• Prezydent ma obowiązek odwołania

• W okresie kadencji nie było takiego wniosku

W ramach rekonstrukcji radu nie można odwołać premiera . Ponieważ powoduje to odwołanie całego składu .

Są 4 przyczyny, 3 z nich są obligatoryjne. Premier ma obowiązek złożenia dymisji, Prezydent ma obowiązek przyjęcia decyzji.

1. Dymisja musi być na pierwszym posiedzenie nowo wybranego sejmu – nawet w przypadku ponownie wygranych wyborów

2. Uchwalenie wotum nieufności , brak wotum zaufania

3. Fakultatywne – rezygnacja premiera . Konstytucja daje pełną swobodę . rezygnacja jest fakultatywna po stronie prezydenta – może jej nie przyjąć.

Rząd musi działać w sposób nieustający – rząd zdymisjonowany działa do czasu powołania nowego premiera. Państwo bez rządu nie może istnieć.

Kompetencje Rady Ministrów:

• Jest jedynym organem, którego zakres kompetencji jest niejasno określony

• Art. 146 – jest to regulacja niekompletna ,wskazuje tylko dziedziny kompetencji

• Kieruje polityką wewnętrzną i zewnętrzną

• Kieruje administracją rządową

• RM działa jeszcze w 12 najważniejszych sprawach

• Art. 146 punkt 2 – jest to ogólna klauzula o charakterze generalnym – jest tam zasada domniemania kompetencji, których zakres jest otwarty

Organy władzy sądowniczej – sądy szczególne TK i TS

TRYBUNAŁ STANU:

Trybunał stanu – jest to szczególny sąd powołany do egzekwowania władzy konstytucyjnej

Przed I wojną światową były już takie sądy, nawet w Księstwie Warszawskim. TS powrócił po zmianie konstytucji PRL w 1982 r. Powstały dwa trybunały TS i TK.

26 marca 1982 – powstała ustawa o TK , która obowiązuje do dziś, była ona ustawą znamienną.

Obecna konstytucja zawiera informacje o TS w rozdziale 8 . Jest ona ogólna, jest ona inna niż ta z 1982 r. zmiany są personalna.

Skład i powoływanie ( art. 199 )

• Przewodniczący

• 2 zastępców

• 16 członków wybranych przez sejm z poza ich grona na Kadencję Sejmu

Skład działa do czasu powołania kolejnego składu, w przypadku skrócenia lub przedłużenia kadencji to zakończyłaby się kadencja tego składu.

Przewodniczącego powołuje się inaczej – jest nim I Prezes SN. powołuje go prezydent na wniosek na 6 lat.

Konstytucja przewiduje warunki co do kandydatów, zastępcy i przynajmniej 8 członków - musza mieć wykształcenie sędziowskie – reszta może ich nie mieć np. politycy

WYKŁAD XXVI 13.05.2013r.

Od 1989r. zaczęto dokonywać zmian w strukturze organów państwa na mocy Noweli Kwietniowej z 1989r. Osoby ponoszące odpowiedzialność przed TS również się zmieniła z powody zmiany organu Rady Państwa na prezydenta.

• Dokonywanym zmianom towarzyszyły zmiany w grupie podmiotów, które odpowiedzialne są przed TS

• Dziś przed TS mogą stanąć różna podmioty jest to regulowane w art. 198 , są to :

1. Prezydent – odpowiedzialność ponosi na szczególnych zasadach

2. Marszałek Sejmu / Marszałek Senatu – tylko za te czynności gdy będą pełnili funkcję głowy państwa

3. Prezes i pozostali członkowie rady ministrów – osoby, które są mianowane przez prezydenta na wniosek premiera.

• Do tej grypy nie zaliczymy wiceministrów, prezesów urzędów centralnych np. urząd miar i wag – są to organy administracji wyspecjalizowanej

• Kierownicy urzędów centralnych nie są wymienieni w art. 198 – zmiana ta została dokonana z jednego powodu: osoby te podlegają premierowi lub ministrom, ponieważ odpowiedzialność za swoje czyny ponoszą ich zwierzchnicy – jest to odpowiedzialność pośrednia

1. Prezes Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji

2. Szef NBP

3. Osoby, którym premier powierzył kierowanie ministerstwem – może to być sekretarz stanu, wiceminister, osoba ta nie jest mianowana przez prezydenta, ale wybierana przez premiera

4. Naczelny Dowódca Siła Zbrojnych – w czasie pokoju nie przewiduje się tego urzędu, prezydent mianuje taką osobę tylko w czasie wojny

5. Posłowie i Senatorowie – Do tej grupy należą wszyscy posłowie i senatorowie, również ci, którzy są szefami komisji sejmowych oraz marszałkowie – ponoszą podwójną odpowiedzialność

• Konstytucja marcowa nie przywidywała tej odpowiedzialności dla posłów

• Konstytucja kwietniowa taką odpowiedzialność przewidywała

• Mała konstytucja nie przywidywała tej odpowiedzialności

• Pojawiło się to dopiero w konstytucja obecnej

Osoby ponoszą odpowiedzialność w sensie ścisłym – odpowiedzialność za zawinione naruszenie konstytucji lub ustaw czyli tzw. delikt.

• Ponoszą ją wszyscy z pierwszej i drugiej grypy poza posłami i senatorami, ponieważ posłowie i senatorowie nie są organem państwowym – w tym charakterze nie może jej naruszyć, ponieważ pojedynczy poseł nie może podjąć żadnych decyzji.

• Posłowie i senatorowie ponoszą odpowiedzialność przed TS, ale nie w ścisłym znaczeniu. Posłowie ponoszą odpowiedzialność za czyny zapisanych w art. 107

• Art. 107 – przewiduje zakaz prowadzenie przez posłów i senatorów działalności gospodarczej, która daje korzyści ze Skarbu Państwa

TS może być uznany za sąd szczególny:

• Art. 145- prezydent ponosi odpowiedzialność przed TS za wszystkie popełnione przestępstwa w czasie trwania kadencji .

1. TS jest dla prezydenta sądem szczególnym, ale nigdy się jeszcze nie zdarzyło, by do takiej sprawy doszło

• Premier i ministrowie – art. 156, członkowie rady ministrów ponoszą odpowiedzialność przed TS za naruszenie konstytucji i ustaw, ale również ponoszą odpowiedzialność karną przed TS za przestępstwa z związku z pełnionym urzędem.

• Posłowie i senatorowie ponoszą odpowiedzialność karną przed sądami po uprzednim wniosku.

Tryb postępowanie w TS – można wyróżnić 3 etapy :

1. Postępowanie parlamentarne

• Będzie odbywać się przed sejmem, organem pomocniczym będzie szczególnie powoływana komisja sejmowa

• Można podzielić ten etap na kilka części:

1. Zgłoszenie wniosku wstępnego. Wniosek ten kierowany jest na ręce marszałka sejmu.

• W stosunku do prezydenta wniosek ten może złożyć 140 postów

• W stosunku do premiera wniosek mogą złożyć prezydenta lub grupa co najmniej 115 postów

• W stosunku do posłów i senatorów za czyny z art. 107, a wniosek składa Marszałek Sejmu lub Senatu.

• W stosunku do pozostałych podmiotów konstytucja milczy – zastosowanie ma ustawa o TS, a tam wymienione są wymienieni: prezydent , grupa 115 posłów, Komisja Śledcza.

1. We wniosku wskazana musi być konkretna osoba , musza być podane zarzuty oraz dowody.

2. Wniosek kierowany jest Marszałka sejmu, który sprawdza czy jest formalnie poprawny.

3. Marszałek przekazuje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej

• Tam dochodzi do postępowania dowodowego według procedury karnej

• Po rozpatrzeniu komisja przedstawia sejmowi raport . Może podać dwa wnioski : albo o postawienie przed TS, albo uniewinnienie

• Sejm i Senat wcale nie musza brać pod uwagę tego raportu

• Decyzje mogą być odwrotne do wniosku komisji w związku z politycznymi grami

1. Rozpostrzecie wniosku i opinii komisji oraz podjęcie ostatecznej decyzji

• W stosunku do prezydenta decyzję podejmuje ZN – 2/3 głosów, większość kwalifikowana

• W stosunku do pozostałych osób sejm, sejm podejmuje decyzją większością 3/5 posłów, większość kwalifikowana

• W stosunku do posłów i senatorów decyzję podejmuje izba, w art. 107 nie ma określonej większości, dlatego jest to większość zwykła

1. Musi być dwóch oskarżycieli, jeżeli sejm nie osiągną większości bezwzględnej postępowanie zostaje umorzone

1. Postępowanie przed TS

• Rozpoznanie sprawy – musi być dwuinstancyjne. Ta dwuinstancyjność polega na tym, że sprawa nie jest rozpatrywana przez cały TS , na początku jest to 5 osób ( prezes i 4 członków ), w przypadku odwołania sprawa rozpatrywana będzie przez skład 7osobowy bez 5 poprzednich osób.

1. Ewentualne postępowanie wykonawcze .

• W razie wydania prawomocnego wyroku za popełnione przestępca, określone kary:

W razie deliktu są to kary o charakterze politycznym, a nawet są tylko symboliczne ponieważ delikt w znaczeni prawa karnego nie jest przestępstwem

• Utrata czynnego i biernego prawa wyborczego

• Zakaz zajmowania kierowniczych funkcji w aparacie państwowym i organizacjach społecznych

• Utrata wszystkich lub niektórych tytułów i orderów honorowych

Kary te mogą być na okres od 2 do 10 lat

• W stosunku do prezydenta będzie to sąd karny

• W stosunku do posłów i senatorów jest pozbawienie mandatu

Wyrok skazujący będzie powodował w stosunku do wszystkich osób uratę stanowiska.

1. W praktyce organ ten ma niewiele do pracy, ponieważ wiele tych spraw znika w pierwszym etapie z powodu dużej większości. W doktrynie postuluje się o zwiększenie egzekwowania odpowiedzialności konstytucyjnej

2. W okresie II RP przed TS toczyła się tylko jedna spawa – zakończyła się niepowodzeniem.

1. Sprawa toczyła się przeciwko Ministrowi Skarbu o przekroczenia budżetowe o wiele milionów , zarzucano mu również przekazanie 8 mln na cele zupełnie nieistotne na cele kampanii wyborczej .

2. Jednym ze świadków był Józef Piłsudski – który wygłosił dość mało cenzuralne przemówienie

3. TK sprawę odroczył i nigdy to nie niej nie powrócił

1. Po 1982 r. przed TS postawiono osoby z poprzedniej ekipy rządzącej z lat 70.

1. Wysunięto kilka wniosków min. przeciwko Piotrowi Jaroszewiczowi

2. Jednak później przyjęto ustawę o amnestii

3. Sprawa na wniosek sejmu została zawieszona

1. Aktualnie w Komisji toczy się sprawa przeciwko Jarosławowi Kaczyńskiemu i Zbigniewowi Ziobro

2. Może wskazać tylko jedną sprawę, która zakończyła się powodzeniem. Była to sprawa w związku z aferą alkoholową, sejm pociągnął do odpowiedzialność 5 osób . Wyroku TS był następujący 3 osoby uniewinniono, dwie osoby zostały skazane na 5 lat zakazu sprawowania urzędów.

3. Jedna sprawa jest w toku przeciwko jednemu ministrowi finansów

4. Niektóre sprawy są w komisjach

WYKŁAD XXVII 20.05.2013r.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY:

Trybunał Konstytucyjny – jego zadaniem jest kontrola wszystkich aktów normatywnych z konstytucyjną.

W okresie międzywojennym - ani konstytucja marcowana, ani kwietniowa nie przewidywała utworzenie takiego organu. Przed wojną i po II wojnie światowej takiego organu nie utworzono, ale powstało dużo postulatów, by go utworzyć.

W 1976 roku

• W ustawie o zmianie konstytucji do art. 30 dodano jedno postanowienie: Rada Państwa czuwa nad zgodnością prawa z konstytucją.

• Sama konstytucja nie regulowała jakby to miało wyglądać, dlatego czekano 3 lata na rozporządzenie wykonawcze.

• W 1979 powstała uchwała, która dotyczyła dwóch kompetencji:

1. Rada państwa nie powinna w drodze własnych uprawnień dokonywać wykładni własnych decyzji – powinna być to kompetencja sejmu

2. §7 – w razie sprzeczności, Rada Państwa eliminuje tą sprzeczność.

• W doktrynie zastanawiano się nad tą kwestią. Zadawano sobie pytanie: czy Rada Państwa mogła eliminować komisję z ustawami, choć sama była podległa sejmowi

• W praktyce od 1976 roku przez pierwsze 3 latach Rada Państwa nie podjęła w zakresie tej kompetencji żadnej decyzji. Podobnie w 1979r.

• Były to przepisy martwe

Po 1980 r.

W czasie trwania reform (wiele postulatów) powstał również TK (1982r.)

• Art. 33a i 33b – jeden zawierał przepisy o TK, drugi o TS

• W kwietniu 1985 roku powstała ustawa o TK. Ustawa ta zawierała bardzo wiele ograniczeń:

• Orzeczenia TK o niezgodności ustaw z konstytucją i dekretów z mocą ustawy nie były ostatecznie tylko podlegały rozpatrzeniu przez sejm, a sejm mógł te wyroku uznać za niezasadne. Ostateczna decyzja należała do sejmu.

• Aby Sejm mógł tego dokonać potrzeba była większości 2/3 .

• Na powstanie ustawy o TK , wykluczono z zakresu kompetencji możliwość o orzekaniu o zgodności umów międzynarodowych z konstytucją, a także uchwał sejmu.

• TK może orzec o zgodności aktów normatywach wydanych po 1982 r.

• Wnioski o ocenę aktów normatywnych do TK tych aktów po 1982 r. mogły być przekazywane przed upływem 5 lat .

• Dawał możliwość pytań prawnych do TK, które mogły pojawiać się w związku z konkretnymi sprawami:

• Może to zrobić każdy sąd

• Ale wcześniej , krąg podmiotów był zwężony do I prezesa Sadu najwyższego

• Skargi konstytucyjne – w ustawie z 1985r. Obywatele zostali pozbawieni tego uprawnienia

• Orzeczenie TK jest ostateczne

• Od tych orzeczeń naczelne organy mogły się odwołać

Wszystkie te ograniczenia przetrwały do roku 1997 r.

Gdy uchwalano nową konstytucję należało zatwierdzić nową ustawę o TK – 1 sierpnia 1997r. została uchwalona ustawa o TK

• Ustawa weszła u życie 17 października 1997 - konstytucja i ustawa o TK weszły w życie jednocześnie.

Rozdział IV konstytucji – do 1982 r. nazywał się NIK po 1982 roku do tytułu dodano TK .

Skład i powoływanie TK:

• Składa się z 15 sędziów – wszyscy są wybierani przez Sejm. Wybór dokonywany jest na 9 letnią kadencję, nie można wybierać na druga kadencję.

1. Wybór nie może być dokonywana ponownie w związku z funkcją gwarancyjności

2. Brak możliwości odwołania

3. Ustawa przewiduje możliwość dokonywania zmian –

1. Kadencja ulega wygaśnięciu w razie śmierci lub zrzeczenia są to przypadki zdrowotne

2. Sam trybunał, może orzec niezdolność do pełnienia obowiązków

3. Sędzia skazany jest prawomocnym wyrokiem sądowym

1. Możliwość skazania jest możliwa po uchyleniu immunitetu

2. O uchyleniu immunitety decyduje sam TK.

1. Sędzia TK może być usunięty ze stanowiska w trybie dyscyplinarnym.

• Sądem dla sędziów TK jest sam TK

Na czele TK stoi Prezes i jego zastępcy. Do 1997r . prezesa i zastępców wybierał sam TK, powołując ich na czas nieokreślony. Prezes i wiceprezes nie byli powoływani w pierwszym roku kadencji.

Prezesa i wiceprezesa powołuje prezydent RP z pośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie ogólne sędziów TK – nie mniej niż 10 sędziów, wybiera 2 kandydatów.

TK rozpatrując sprawy rzadko działa w pełnym składzie:

1. 3 sędziów – orzeka zgodność aktów z konstytucja i chodzi o u akty podstawowe

2. 5 sędziów – orzekają zgodność ustaw i umowy międzynarodowe

3. Pełny skład – spory kompetencyjne , zgodno c aktów normatywnych , w razie szczególnej zawiłości , wtedy z inicjatywy prezesa TK , lub na wniosek 3 lub 5 sędziów może złożyć wniosek o wspólne rozpatrzenie

Wszystkie wyroki są jednoinstancyjne

Funkcje TK :

Funkcja orzecznicza – TK orzeka o zgodności aktów normatywnych z konstytucją na wniosek uprawnionych podmiotów.

• Nie ma limitów czasowych, ani merytorycznych, o ile takie akty są obowiązujące.

• Nie ma ograniczeń ze względu na kategorię (ustawy, umowy międzynarodowe) – kontrola dotyczy aktów wydawanych przez naczelne organy państwowe.

• Kontroli nie podlegają akty prawa miejscowego

Rozstrzygnie sporów konstytucyjnych – skarg . Każda jednostka może złożyć wiosek do TK o rozpatrzenie zgodności aktu normatywnego z konstytucją.

• Skargę można zgłosić w związku z jakimś wyrokiem, o ile wyrok jest ostateczny i prawomocny i składana jest na akt normatywny, na mocy którego zapadł wyrok.

• Skarga jest szczególną formą realizacji pierwszej funkcji.

• Wniosek może zgłosić każda osoba fizyczna i prawna – nie dotyczy praw do azylu i uchodźczych i takie osoby nie mogą złożyć skargi.

  • Apatryci – również posiadają prawo do skargi

Rozpatrywanie sporów kompetencyjnych – spory muszą dotyczyć konstytucyjnych naczelnych organów – wykluczono organy terenowe.

Orzekanie o zgodności celów i działalności partii politycznych – sprawdza cele i metody działania. Jeżeli TK uznał, że obawy są słuszne należałoby tę Patrię rozwiązać i zakazać działalności.

Stwierdzanie zaistnienia przeszkody w pełnieniu obowiązków przez prezydenta

Funkcja sygnalizacyjna – art. 4 , gdy TK stwierdza luki ,może zwrócić się do sejmu o uzupełnienie, może ocenić zgodność aktów tej samej rangi – kontrola pozioma.

WYKŁAD XXII 27.05.2013r.

Kontrola, biorąc pod uwagę różne aspekty, może mieć zróżnicowany charakter. Występują różne formy kontroli.

Biorą pod uwagę podmiot to w tym zakresie mamy do czynienia z dwoma modelami:

Kontrola parlamentarza – czyli czynności kontrolnych dokonuje parlament i jego organy wewnętrzne np. komisje , posłowie . Jeżeli podmiotem kontrolującym jest podmiot który prawo wydaje, to jest to kontrola nieskuteczna. Dlatego zaczęto szukać nowych form kontroli.

Kontrola pozaparlamentarna - w USA pojawiła się pierwsza , najstarsza forma kontroli pozaparlamentarnej mianowicie kontrola sądowa.

• Konstytucja USA nic na ten temat nie stanowi

• Pojawiła się w drodze praktyki, wszystkie sądy w czasie realizacji swej funkcji orzeczniczej przy rozpatrywaniu kolejnych spraw poczuwały się do oceny aktów co do zgodności z konstytucja.

• Prawo do tego mają wszystkie sady

• Model ten w niewielkim stopniu przyjął się w Europie , są to kraje Skandynawskie. Pomiędzy nimi jest jednak jedna różnica, mianowicie w USA ta kontrola odbywa się na co dzień, w krajach skandynawskich ta praktyka dobywa się bardzo rzadko.

• Pierwszy taki sąd pojawił się w Czechosłowacji potem w Austrii , przed wojną takie sąd powstał jeszcze w Hiszpanii, ale z powodu wojny domowej nie zajęto się tym.

• Najwięcej takich sądów powstało po upadku systemu socjalistycznego.

• W niektórych krach uznano, że sądy w żadnym przypadku nie powinny dokonywać tej kontroli. Uznano, że powinno się przekazać tę kontrolę organom państwa.

• Uprawnienia głowy państwa monarchy lub prezydenta.

• W Polsce również występuje ta forma kontroli w postaci weta oraz zwrócenia się do TK z ustawą, którą Prezydent uznaje za niezgodna konstytucją.

• Rada konstytucyjne we Francji – patrząc na jej praktykę coraz bardziej zbliża się do sądów konstytucyjnych.

Okoliczności w jakich dochodzi do odbywania się kontroli :

Kontrola abstrakcyjna	Kontrola konkretna
Kiedy do kompetentnego organu zgłaszany jest wniosek o ocenę aktu prawnego z konstytucją Przez uprawniony podmiot Wniosek może być zgłaszany bez jakiego w związku z konkretną sprawą – charakter abstrakcyjny W 1929 r. dokonano zmianę dającą sądom możliwość zgłaszania wniosków , pojawia się tu forma kontroli konkretnej .	Z punku widzenie historycznego jest ona wcześniejszą ponieważ powstała w USA . Pojawiła się również w Polsce

Kontrola materialna	Kontrola formalna	Kontrola proceduralna
Inaczej merytoryczna Jest to kontrola treści badanego tekstu z treścią konstytucji . Trybunał dokonując oceny , niejasnych przepisów musi dokonać wykładni . Gdy wykładnie się nie pokrywają wtedy orzeka się niezgodność z konstytucją	Kontrola kompetencyjna Aby akt był zgodny z konstytucją musi być wydany przez kompetentny do tego organ . Ustawy wydaje parlament . Rozporządzenia z mocą ustawy wydaje prezydent	Wszystkie akty musza odbywać się w odpowiedniej procedurze , niedochowanie jej może powodować , jego niezgodność z konstytucją nawet jeżeli zostanie wydany przez kompetentny organ

Kontrola uprzednia	Kontrola następcza
Stosowane jest przed wejściem w życie katu Ma charakter prewencyjny W Polsce występuje w postaci przekazania projektu ustawy	Wszystkie przypadki gdy do TK wpływają wszystkie skargi w stosunku do aktów już obowiązujących Będzie to kontrola represywna

Wszczęcie powstępowania :

• W ramach kontroli abstrakcyjnej podmiot zgłasza wnioski ( art. 191 )

• Podmioty dzielą się na dwie grupy :

1. Podmioty o uniwersalnej kompetencji - występują w stosunku do wszystkich aktów i w każdej sytuacji.

2. Podmioty, których kompetencja jest ograniczona, nie mogą kwestionować wszystkich aktów, kwestionują te akty, które dotyczą ich kompetencji.

• W ramach kontroli konkretnej w konstytucji występują pytania prawne (może z nim wystąpić każdy sąd), skargi konstytucyjne

Skargi są najczęściej wykorzystywana formą kontroli . Pytań prawnych jest znacznie mniej . Rzecznik Praw Obywatelskich najczęściej występuje z wnioskami.

Wyrok TK jest wiążący.

Postępowanie przed TK jest jednoinstancyjne, nie ma możliwości odwołania się.

• Skutki prawne w stosunku do aktu normatywnego, który jest oceniany:

1. Jeżeli jest to wyrok że przepis jest zgodny z konstytucją to skutek będzie żaden.

2. Jeżeli TK uznaje przepis za sprzeczny z konstytucją – rzadko zdarza się żeby sprzeczność była pełna. Wtedy takie przepisy, niezgodne z konstytucją powinny utracić moc obowiązująca

• W przypadku sprzeczności merytorycznej - gdy chodzi o jeden artykuł to ten artykuł zostaje wykreślony

• Czasami TK uznaje wnioski tylko w części

Kiedy przepis traci moc obowiązującą ? – reguluje to art. 190

• Podlega niezwłocznemu ogłoszeniu – zazwyczaj odbywa się to z opóźnieniem

• Do wyroku musi zostać dołączone uzasadnienie. Trwa to długo , zależy od poziomu trudności spraw Mogą liczyć nawet po 100 str.

• Zostają ogłoszone w dziennik organu który wydał kwestionowana ustawę

• Chodzi w życie w dniu ogłoszenia – konstytucja wskazuje dwa wyjątki Może być przesunięte na inny termin późniejszy – nigdy wcześniejszy

• Organ powinien dostosować zakwestionowany przepis w ciągu 18 miesięcy.

Skutki prawne wobec adresatów :

1. Można przyjąć założenie , że wszystkie te wcześniejsze wyroki pozostają w mocy – jest to niedopuszczalne w demokratycznym państwem prawnym.

2. Wszystkie wcześniejsze decyzje uznajemy za uchylone – jest to nie możliwe do wykonania ponieważ zostałyby naruszone inne zasady demokratycznego państwa prawnego

3. Ustawodawca przyjął pośrednie rozwiązanie . Orzeczenie TK o niezgodności aktu z konstytucją, stanowi podstawę do ponowienia postępowania , unieważnienia , ale tylko w tym jednym określonym przypadku

• Wcześniejsze wyroki są prawomocne

• Działa to na wniosek zainteresowanej strony

---

1. Odwrotność w stos do pierwszego bo wotum zaufania jest pozytywne. Wotum nieufności jest to uchwała negatywna w stosunku do rządu. Występują dwa rodzaje Solidarne wotum nieufnościmoże być zwykłe- sejm w drodze uchwały wraża negatywną ocenę działań rządu i oznacza to że rząd musi podąć się dymisji, a prezydent musi tę decyzję przyjąć – udzielne jest zwykła większością głosów. Może to prowadzić do destabilizacji ustrojupaństwa. W Polsce wotum nieufności było przewidziane w konstytucji marcowej. Rządy były koalicyjne, które były niestabilne.↩