Analiza zlewni i działów wodnych Bieszczady: Potok Głuchy

Analiza hydrologiczna jest to opis cech i zjawisk zachodzących na danym obszarze, elementów składających się, ich wspólnej zależności oraz związków zachodzących między nimi. Rozpoczynając analizę zlewni jednego z potoków płynących w Bieszczadach, należy przybliżyć nieco obiekt analizy, którym jest Potok Głuchy. Płynie on zboczami gór Sanocko-Turczańskich i jest lewobrzeżnym dopływem rzeki Czarnej, wpada do niej na wysokości około 550 m nad poziomem morza. Jego dolina leży pomiędzy Ostrym a Otrytem, zaliczanym często do Bieszczadów Zachodnich. Swoje źródła natomiast ma na wysokości około 740 m nad poziomem morza.

Przechodząc do dalszych kroków analizy hydrologicznej warto wyjaśnić czym jest zlewnia i dział wodny. Zlewnią nazywamy obszar, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają do określonego miejsca. Zlewnię Potoku Głuchego możemy prześledzić na dołączonej mapie tematycznej. Widać wyraźnie, że wszystkie wody w zlewni spływają zgodnie ze spadkiem terenu. Każda zlewnia ograniczona jest działem wodnym, czyli linią oddzielającą od siebie poszczególne zlewnie, dorzecza i zlewiska. Zlewisko to obszar lądowy, z którego wszystkie wody powierzchniowe spływają zgodnie ze spadkiem terenu. W przypadku Potoku Głuchego dział wodny przebiega wzdłuż grzbietów, gdyż jest to teren górzysty. Na nizinach bardzo często trudno jest wyznaczyć działy wodne, gdyż mogą one przebiegać przez tereny bagienne. Do obliczenia powierzchni zlewni zastosowałam metodę kalki milimetrowej, na mapie powierzchnia wynosi 77 cm², końcowy wynik jest tylko zbliżoną wartością do rzeczywistej i wynosi około 43,3 km². Długość sieci rzecznej, czyli długość wszystkich cieków wyznaczyłam za pomocą kroczka, a wynosi ona około 78 km. Kolejnym elementem analizy hydrologicznej jest wyznaczenie gęstości sieci rzecznej, czyli ogółu wszystkich cieków w zlewni. Należy obrać stosunek długości sieci rzecznej do jej powierzchni, a wynosi ona około 1803 m/km^{2 1}. Jest to bardzo duża gęstość, a wynika to z położenia potoku w terenie górzystym. Woda wypływa z wielu miejsc, co tworzy rozbudowaną sieć rzeczną, a efekt widać w postaci wysokiej gęstości sieci rzecznej, co można także zaobserwować na dołączonej mapie tematycznej. Analizowana sieć rzeczna ma charakter dendryczny, równoległy inaczej drzewiasty, widać wyraźnie rozbudowaną sieć w górnym biegu w okolicach gór, a słabiej rozwiniętą w dolnym biegu w obrębie pogórzy i kotlin. Układ i kształt sieci rzecznej wynika głównie z ukształtowania terenu. Znając parametry najwyższego i najniższego punktu zlewni można stwierdzić z jaką deniwelacją terenu mamy do czynienia, w tym przypadki deniwelacja wynosi 190 m, jest to bardzo mały wynik, mimo to różnica w wyglądzie terenu jest dość widoczna.

Z legendy na dołączonym odrysie można dowiedzieć się, że najwyższy punkt zlewni to szczyt należący do pasma otryckiego, na którym znajduje się schronisko Chata Socjologa, na wysokości około 891 m nad poziomem morza. Pasmo jest zbudowane ze skał fliszowych tworzących płaszczowinę śląską. Odrys mapy dostarcza także takich informacji jak położenie największej poziomicy na której leży źródło oraz części poziomic wokół zlewni. Czerwonym kolorem natomiast oznaczono granicę działu wodnego, a czarnym fragmenty innych cieków. Podano dodatkowo informacje o wysokościach różnych punktów oraz kierunek nachylenia zlewni: najpierw zachodni, następnie północno - zachodni.

¹ Obliczenia na podstawie wzorów z podręcznika Hydrologia Ogólna

Bibliografia:

1. Jacek Pasławski, Wprowadzenie do Kartografii i Topografii, Wrocław 2006

2. Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikuski, Hydrologia Ogólna

3. Bieszczady, mapa turystyczna w skali 1:75000