10. Nauki humanistyczne a nauki przyrodnicze wg Wilhelma Dilthey’a.
Był niemieckim filozofem kultury, teoretykiem poznania i nauk humanistycznych. Zaliczany jest do kierunku neoidealistycznego. Był pod wpływami neokantyzmu szkoły badeńskiej.
Człowiek jest niepowtarzalną istotą psychofizyczną, którą poznawczo może opanować tylko psychologia. Nie ma to być jednak psychologia pozytywistyczna, lecz psychologia „rozumiejąca”, która ujmuje przedmiot całościowo posługuje się opisem i dąży do określenia wewnętrznych praw strukturalnych. Psychologia jest więc u podstaw nauk humanistycznych.
Czynnikiem kształtującym człowieka jest historia. Nie ma absolutnej filozofii, ani absolutnego systemu wartości. Istnieją różne wymieniające się w czasie lub współistniejące filozofie i systemy wartości. Człowiek jest istotą historyczną, świadomość uzyskuje poprzez historię. Zobiektywizowane wytwory duchowe człowieka to światopoglądy ( struktury świadomości historyczno-filozoficznej i kulturowej.
Jego punktem wyjścia było stwierdzenie kryzysu kultury. Powodem tego stanu rzeczy jest jej depersonalizacja (odczłowieczenie) i zagubienie duchowego wymiaru życia ludzkości.
Dla nas najważniejszym dziełem Diltheya jest Das Erlebnis und die Dichtung (Przeżycie a poezja; 1905).
Celem filozofa było przywrócenie godności, samoistności i priorytetu naukom humanistycznym.
Humanistyka jest równie prawdziwą nauką, jak przyrodoznawstwo, ale różni się przedmiotem. Nauki humanistyczne określa Dilthey jako nauki o duchu, który nie jest dany zmysłowo. Przedmiotem nauk humanistycznych jest człowiek: jego postawy, zachowania, wytwory, w tym wytwory świadomości – a więc świat człowieka.
W tym świecie obowiązuje:
zasada indywidualizacji,
określony system wartości.
Nauki przyrodnicze i humanistyczne różnią się metodologią.
Badacz-humanista bada przedmiot od wewnątrz. Warunkami aktu poznawczego są tu: doznanie, przeżycie i rozumowanie, które jest interpretowaniem znaków zostawionych przez innych.
Przedmiotem badań literackich jest twórca (jego życie, przeżycia, światopogląd), procesy twórcze i ich rezultat: dzieło literackie. Dzieło jest ekspresją przeżyć twórcy, jest określane jako świadomy i celowy wyraz treści psychicznych artysty, ale nie można go sprowadzić do żadnych determinizmów, ani też wyczerpać jego interpretacji, odwołując się do wypracowanych przez Taine’a „trzech sił pierwiastkowych”
Literatura i sztuka są wytworem sił duchowych człowieka. Podstawowym źródłem siły kreacyjnej jest wyobraźnia.