5.05.2012 r.

WITAMINA B₁₂

Witamina B₁₂ obejmuję grupę korynoidów zawierajcych nukleotyd Dimetylobezamidazolowy oraz jon kobaltu:

• Adenozylokobalamina (Ad-Co

• Metylokobalamina Me-Co

• Hydroksykobalamina OH-Co

• Cyjanokobalamina CN-Co

Żródło witaminy B₁₂ stanowi produkty pochodzenia zwierzęcego.

• Rób

• Mleko i przetwory mleczne

• Wzbogacane pieczywo

• Flora bakteryjna

• Mięso

• Wątroba i nerki

• Ryby

• Ostrygi

• Jaja

Wchłanianie witaminy B₁₂ warunkuje obecność:

• Transkoblamin I i II,

• Czynnik Casla (IF – intrisic factor)

Funkcje witaminy B₁₂

• Formowanie elementów morfotycznych krwi

• Tworzenie otoczek mielinowych nerwów

• Metabolizm tłuszczów i węglowodanów

• Metabolizm białek

• Resynteza kwasu foliowego

• Synteza kwasów nukleinowych

Niedobory:

• Niedobory są wynikiem zbyt niskiej podazy wraz z dietą, jak również wad metabolicznych polegających na niewytwarzaniu czynnika IF – również u ludzi z niedokrwistością złośliwą

Objawy niedoboru:

• Niedokrwistość megaloblastyczna

• Anemia

• Zaburzenia układu nerwowego

• Zwiększone ryzyko infekcji

• Nie wykazano toksyczności spożywania wysokich dawek kobalamin

Zapotrzebowanie:

• Zapotrzebowanie dzienne dla osób dorosłych wynosi 2-4ug/osobą

• Zapotrzebowanie wzrasta u kobiet ciężarnych, matek karmiących oraz wśród aktywnych fizycznych w wyniku zwiększonych przemian białkowych i intensywnych procesów krwiotwórczych i może osiągnąć nawet 100 ug/osobę/dobę

KWAS FOLIOWY:

• Jego biologiczną formą jest kwas 5,6,7,8-tertrahydrofoliowy THF

• Foliany są wyrażane na działanie temperatury, promieniowania słonecznego oraz pH kwaśnego

Źródła:

• Wątroba

• Mięso

• Jaja

• Warzywa zielonolistne

• Produkty pełnoziarniste

• Ziemniaki

• Rośliny strączkowe

• Orzechy owoce

Rola w organizmie:

• Przemiana puryn, kwasów nukleinowych (przenoszenie grup jednowęglowych)

• Przemiany niektórych aminokwasów (Ser w Gly, His w Glu)

• Formowanie komórek krwi

• Prawidłowe funkcjonowanie wszystkich komórek

Niedobór:

• Jest spowodowany niedostateczną podażą wraz z dietą, jak również zmniejszonym wchłanianiem, zwiększonym zakotrzebowanim, alkoholizmem, paleniem tytoniu, chorobami przewodu pokarmowego (choroba Crohna, choroba trzewna)

• Anemia, niedokrwistość megaloblastyczna

• Zmęczenie

• Niedorozwój cewy nerwowej noworodka

• Zaburzenia funkcjonowania jelita grubego

Zapotrzebowanie:

• zapotrzebowanie dzienne dla osób dorosłych wynosi 200-400ug/osobę

• zapotrzebowanie wzrasta u matek karmiących do 600 ug a u kobiet ciężarnych do 800 ug

• zapotrzebowanie na kwas foliowy wśród osób aktywnych fizycznie nie wzrasta

WODA – NIEZBĘDNY DO ŻYCIA SKŁADNIK POKARMU:

Zawartość wody:

• Organizm człowieka – 65 %

• Komórki mózgu człowieka – 85 %

• Kości człowieka – 20 %

• Kręgowce lądowe – 60 – 65

• Ryby – 80

• Rośliny lądowe – 50 – 85

• Wodorosty – 95 – 99

• U dziecka ok. 75 %

• U mężczyzn ok. 60 %

• U kobiet ok. 50 %

• Wewnątrzkomórkowa – komórki – 35 %

• Zewnątrzkomórkowa pozanaczyniowa – naczynia krwionośne (osocze) – 4,5 %

• Międzykomórkowa – płyny otaczające komórki – 19 %

• Transkomórkowa – światło przewodu pokarmowego

• Około 2l wody znajduje się w przewodzie pokarmowym

Bilans wodny organizmu:

• Pożywienie stałe – 1000 cm3, 35,7 % - nerki (mocz) 1500 ml, 53,6 %

• Napoje 1500 cm3, 53,6 %, płuca 550 ml, 19,6%

• Procesy metaboliczne 300 cm3, 10,7 %, skóra 600 ml, 21,4 %, przewód pokarmowy (kał) 150 ml, 5,4 %

• Razem (źródła wody) 2800 ml, 100%, razem (wydalanie) 2800 ml, 100 %

Rola wody w organizmie:

• Stanowi strukturalną część wszystkich komórek organizmu

• Środowisko przebiegu wszystkich procesów życiowych

• Rozpuszczalnik wielu składników

• Niezbędna w procesach prawidłowego trawienia (umożliwia formowanie kęsów, umożliwia przesuwanie treści pokarmowej, warunkuje działanie enzymów trawiennych, składnik soków trawiennych, umożliwia wchłanianie)

• Warunkuje prawidłową termoregulację organizmu

• Jest składnikiem śluzów pełniąc funkcje zwilżające i zabezpieczające (stawy, narządy wewnętrzne, mózg, rdzeń kręgowy, gałkę oczną)

Zawartość wody w produktach:

• Zawartość wody w makaronach oraz ryżu jest podobna do zawartości wody w kaszach waha się w granicach kilku procent.

• Pieczywo zawiera największą ilość wody w grupie produktów zbożowych

• Produkty zbożowe zaliczają się do grupy produktów o niskiej zawartości wody

• Warzywa zalicza się do grupy produktów o niskiej gęstości energetycznej charakteryzujących się bardzo wysoką zawartością wody

• Owoce, podobnie jak warzywa, zalicza się do grupy produktów o niskiej gęstości energetycznej charakteryzujących się bardzo wysoką zawartością wody

• Mleko i produkty mleczne zalicza się do grupy produktów charakteryzujących się wysoką lub umiarkowaną zawartością wody, większość produktów z tej grupy posiada niską gęstość energetyczną poza podgrupą serów posiadających wysoką gęstość energetyczną.

• Ryby zalicza się do grupy produktów o umiarkowanej lub niskiej gęstości energetycznej charakteryzujących się wysoką lub umiarkowaną zawartością wody

• Zawartość wody w jajku do spożywanej jego części, wyższa jest w białku niż w żółtku

• Zawartość wody w mięsie i jego przetworach waha się w granicach 60 – 75 % i jest wyższa u chudych produktów o mniejszej zawartości tłuszczów q porównaniu z produktami wysokotłuszczowymi (karkówka, boczek, kaczka, gęś czy schab)

• Woda w orzechach z wyjątkiem orzechów kokosowych zalicza się do grupy produktów wysokoenergetycznych o niskiej zawartości wody

Woda mineralna:

• Wody mineralne do wody pochodzące z podziemnych pokładów wody zawierające w odpowiednich ilościach składniki mineralne pozytywnie oddziaływujące na zdrowie człowieka

• Podział wód mineralnych:

• Naturalne wody mineralne – wydobywane z izolowanych od środowiska zewnętrznego podziemnych złóż udokumentowanych zasobach, posiadające stały skład i naturalna czystość, butelkowana blisko źródła, aby ograniczyć kontakt z powietrzem

• Mineralne wody mieszane – uzyskiwane z mieszania wody dwóch lub większej ilości w stałym stosunki źródeł naturalnych o małych zasobach

• Naturalne wody źródlane – pochodzą z naturalnych o wiele płytszych zasobów o mniejszej zawartości składników mineralnych

• Wody stołowe mineralizowane – produkowane z wód źródlanych lub gospodarczych poprze mineralizację

Podział wód w zależności od zawartości składników mineralnych:

• Wody słone – 1000mg/l NaCl

• Wody niskosodowe – poniżej 20 mg

• Z naturalną zawartością magnezu – 50 – 300 mg

• Z naturalną zawartością wapnia – 150 – 300 mg

• Z naturalną zawartości fluorków – 1,5 – 2,5 mg

• Z naturalna zawartością jodków – 1,0 mg

• Z naturalną zawartością siarczanów 250 – 600 mg

• Z naturalną zawartością żelaza – 5,0 – 10,0 mg

• Wody alkaliczne – 600 – 1200 g wodorowęglanów

Podział ze względu na stopień mineralizacji:

• Wysoko-mineralizowane – powyżej 1500 mg

• Średnio-mineralizowane – 500 – 1500 mg

• Nisko-mineralizowane – poniżej 500 mg

Wody mineralne naturalne można również podzielić ze względu na zawartośc dwutlenku węgla na:

• Nie nasycone CO2

• O niskiej zawartości CO2 – poniżej 2500 mg

• O wysokiej zawartości CO2 – powyżej 4000 mg

Kryteria jakości wód mineralnych:

• Właściwe cechy organoleptyczne m.in. smak, barwa, zapach

• Właściwe cechy fizyczne m.in. pH, mętność

• Odpowiednia zawartość składników mineralnych

• Właściwa czystość mikrobiologiczna

Straty wody:

Spożycie:

Warunki normalne/długotrwały ciężki wysiłek

• Płyny spożyte 2100/?

• Woda z metabolizmu 200/200

• Ogółem spożycie 2300/?

• Wydalanie/;

• Niewidoczne – przez skórę 350/350

• Niewidoczne – przez płuca 350/650

• Pot 100/5000

• Kał 100/100

• Mocz 1500/400

• Ogółem wydalanie 2300/6600

Wielkość strat wody warunkuje szereg czynników:

• Płeć

• Rodzaj wysiłku

• Intensywność wysiłku

• Czas trwania wysiłku

• Klimat

• Miejsce zamieszkania

• Stan nawodnienia

Termoregulacja:

• Konwekcja – proces przenoszenia ciepła wynikający z makroskopowego ruchu materii w gazie prowadzący do przenoszenia ciepła

• Kondukcja – proces wymiany ciepła między ciałami o różnej temperaturze pozostającymi ze sobą w bezpośrednim kontakcie

• Pocenie – proces wymiany ciepła z otoczeniem z wykorzystaniem potu

• Największe znaczenie ma proces pocenia

Gospodarka wodna:

• W wyniku procesu pocenia zmniejszeniu ulega objętość krwi, co aktywuje osmoreceptory i wydzielana jest z przysadki wazopresywna, w wyniku działania której zwiększa się objętość krwi

• W wyniku procesu pocenia zmniejszeniu ulega objętość krwi, co aktywuje układ renina-angiotenstyna-aldosteron zwiększający reabsorbcję sodu i wody

• Na proces pocenia wpływają temperatura i wilgotność powietrza oraz intensywność wysiłku, im wyższa temperatura i wilgotność, jak również intensywność wysiłku, tym wyższy poziom wydzielania potu

• Wyższa temperatura otoczenia, jak również intensywność wysiłku powoduje wzrost zapotrzebowania oraz uzupełniania płynów

• Temperatura otoczenia oraz wilgotność powodują obok wzrostu i poziomu wydzielania potu wzrost temperatury ciała oraz wzrost częstości skurczów serca

Odwodnienie:

• Proces pocenia prowadzi do redukcji objętości płynów ustrojowych, co w rezultacie prowadzi do obniżenia pojemności wysiłkowej: 1 % odwodnienie obniża o ok. 5 %, 2 % - ok. 10 %, 4 % - 20 – 25 %

• W wyniku odwodnienia dochodzą do obniżenia pojemności tlenowej organizmu, co prowadzi do obniżenia pojemności wysiłkowej organizmu

Nawodnienie – ile czym?

• Ćwiczenia trwające poniżej 30 minut – nic, woda.

• Niska/umiarkowana intensywność ćwiczeń trwających mniej niż godzinę – woda.

• Ćwiczenia o dużej intensywności trwającej mniej niż godzinę – napoje sportowe hipotoniczne lub izotoniczne.

• Ćwiczenia o dużej intensywności trwającej ponad godzinę – napoje sportowe hipotoniczne lub izotoniczne, napoje zawierające polimery glukozy.

Nawodnienie – rola sodu:

• Sód zwiększa ilość wchłanianej wody

• Optymalne nawodnienie zakłada uzupełnienie 100 – 150 % utraty wody

• Optymalne stężenie sodu ok. 50 mmoli

Czy zawartość sodu jest istotna dla nawodnienia organizmu?

• Nie ma znaczenia, gdyż sok trzustkowy dostarcza bardzo dużych ilości sodu do światła jelita, który zapewnia właściwe wchłanianie wody

W takim razie po co nam sód?

• Sód warunkuje wchłanianie glukozy, która wchłania się przez transporter jelitowy właśnie razem z sodem zwiększając skuteczność procesu nawadniania i uzupełniania substratów energetycznych.

Nawadnianie – osmotyczność:

• Napoje hypotoniczne znacznie lepiej nawadniają w porównaniu z napojami hipertonicznymi

• Napoje hypotoniczne lepiej nawadniają również w porównaniu z napojami izotonicznymi czy wodą zapewniając lepszą pojemność wysiłkową organizmu

Nawadnianie – jakie napoje?

• Standardowe napoje izotoniczne dostępne na sklepowych półkach dobrze nawadniająorganizm podczas wysiłku, jak również po jego zakończeniu

• Napoje izotoniczne można zastąpić również przygotowanymi w warunkach domowych napojami hipotonicznymi

Pseudoanemia:

• W wyniku regularnej aktywności fizycznej następują procesy adaptacyjne organizmu do wysiłku prowadzące do zwiększenia objętości krążącej krwi, zwłaszcza w początkowej fazie adaptacji,

• Wieloletni trening może prowadzić do stałego zwiększenia objętości płynów, co objawiać się będzie w obrazie krwi obniżonym wartością elementów morfotycznych

Czy kofeina odwadnia?

• Paraxntyna jest odpowiedzialna za zwiększoną lipolizę

• Teobromina wskazuje działanie rozkurczająca na naczynia oraz działanie moczopędne (składnik odwadniający)

• Teofilina odpowiada za działanie rozkurczające na mięśnie gładkie oskrzeli

Czy alkohol odwadnia?

• Spożywanie etanolu może prowadzić do obniżenia poziomu wazopresyny, a w rezultacie słabszej reabsorbcji kanalików nerkowych.

• Efekt obniżenia ADH we krwi trwa do ok. 2 h po spożyciu po czym wraca do poziomu początkowego, dlatego tez alkohol wykazuje największe działanie w pierwszych dwóch godzinach

• Po tym czasie pomimo podwyższonej zawartości alkoholu we krwi ADH działa antydiuretycznie i ewentualna diureza jest związana z ilością wypitego alkoholu.

• Działanie diuretyczne alkoholu warunkowane jest również jego mocą alkohole poniżej 4 % obj. Praktycznie nie wpływają na stopień nawodnienia

Ciekawostki:

• Dziecko potrzebuje 500 szklanek czystej wody, aby urosnąć 2 cm

WARTOŚC ENERGETYCZNA POŻYWENIA:

Energia:

• Jako wielkość fizyczna opisuje zdolność do wykonywania pracy i lub zdolność do spowodowania przepływu ciała.

Kaloria:

• Ilość energii, która jest potrzebna do ogrzania 1g czystej chemicznie wody pod ciśnieniem 1 atmosfery o jeden stopień Celsjusza z temperatury wody 14,5 – 15,5 stopnia.

Dżul:

• Jest jednostką Sl stosowaną w międzynarodowym systemie metrycznym.

• Jeden dżul oraz jedna kaloria są małymi ilościami energii, dlatego też powszechnie operuje się jednostkami takimi…

• W języku potocznie używanym operuje się nazewnictwem „kaloria” w rozumieniu kilokalorii. 1 kJ = 1000 J, 1 kcal = 1000 cal

Równoważnik energetyczny fizyczny:

• Jest to ilość energii jaka si wyzwala podczas spalania 1 g białka, tłuszczu, węglowodanów w warunkach pozaustrojowych…

Strawność:

• To stopień w jakim składnik odżywczy może być rozłożony do części składowych, które mogą zostać wchłonięte do krwi bądź limfy

Równoważniki Atmotera:

• 1 g węglowodanów – 4 kcal

• 1 g tłuszczów – 9 kcal

• 1 g białek – 4 kcal

• 1 g etanolu – 7 kcal