Teoria bodźca-reakcji
Teoria laboratoryjna
Interesuje się przede wszystkim procesem pośredniczącym między reakcjami jednostki a ogromną liczbą różnorodnych bodźców (wewnętrznych i zewnętrznych)
Duży wpływ Pawłowa (warunkowanie klasyczne) i Thorndike’a (prawo efektu)
Watson: psychologia powinna badać zachowanie posługując się obiektywnymi metodami tymi co inne nauki przyrodnicze-> behawioryzm
Thorndike: proces uczenia się polega na tworzeniu się związków asocjacyjnych miedzy procesami sensorycznymi i motorycznymi
Tolman: uczenie się jako kształtowanie zorganizowanych elementów poznawczych, dotyczących zbirów zdarzeń sensorycznych czyli bodźcowych
Hull: motywacja jako czynnik determinujący zachowanie; procesy kształtowania się motywów nabytych
Instytut Stosunków Międzyludzkich na Uniwersytecie Yale- 1933r. M. May
TEORIA WZMOCNIENIA DOLLARDA I MILLERA
Główną role odgrywa pojęcie NAWYKU, które reprezentuje trwały związek S-R (wyszczególnienie warunków, w których nawyki tworzą się i zanikają)
Uczenie się ”jest wiedzą o okolicznościach, w jakich reakcja zostaje związana z bodźcem sygnałowym. Po zakończeniu uczenia się reakcja i sygnał są związane ze sobą w taki sposób, że pojawienie się sygnału wywołuje tą reakcję (…)”
Eksperyment ze „skrzynką wahadłową” i szczurem
Warunkowanie klasyczne:
-BODZIEC WARUNKOWY (Sw) łączony z BODŹCEM BEZWARUNKOWYM (Sb) wywołujym REAKCJE BEZWARUNKOWĄ (Rb) po pewnym czasie zaczyna wywoływać REAKCJE WARUNKOWĄ (Rw)
-reakcja warunkowa jest bardzo podobna do reakcji bez warunkowej lecz rzadko identyczna
-BODŹCE POPĘDOWE: bodźce wewnętrzne wytworzone przez reakcje emocjonalne mają zdolność wywoływania dalszych reakcji, a ponadto mówi się, że mają one właściwości popędowe
-wg Hulla popęd uruchamia czy aktywizuje zachowanie lecz nie wyznacza jego kierunku
-popędy różnią się pod względem siły
-nawyk-> związek asocjacyjny między bodźcem warunkowym a reakcją (R emocj.)
-wg Hulla do wytworzenia nawyku konieczne jest też wzmocnienie czyli nagroda
- popęd nabyty-> zbudzany przez wyuczoną reakcję na obojętny przedtem bodziec
-popęd pierwotny-> reakcje na przykre bodźce
-strach -> reakcja wyuczona jak i wyuczony, czyli wtórny popęd
-czynniki wzmacniające-> zdarzenia redukujące lub eliminujące bodźce popędowe
-wygaszanie eksperymentalne-> procedura, w której czynniki wzmacniające użyte do kształtowania pewnej reakcji zostają wycofane
-gradient generalizacji bodźca-> gdy jakiś bodziec, dzięki łączeniu go z bodźcem bezwarunkowym uzyskał zdolność wywoływania reakcji to inne bodźce podobne do niego również będą wywoływały tą reakcję
-generalizacja reakcji-> bodziec uzyskuje zdolność wywoływania nie tylko tej reakcji, która na ogół następuje po nim, lecz także reakcji podobnych
-różnicowanie bodźców
-redukcja popędu: każde zdarzenie powodujące nagła redukcję bodźców popędowych działa jako nagroda, czyli wzmacnia każdą reakcję, której towarzyszy; redukcja bodźców popędowych nie jest jedynie warunkiem dostatecznym lecz stanowi warunek konieczny wzmocnienia
-uczenie związku S-R, czyli nawyku, będzie zachodzić tylko wtedy, gdy reakcja będzie wzmacniana
STRUKTURA OSOBOWOŚCI
Osobowość składa się przede wszystkim z nawyków, ich konkretna struktura będzie zależna od jedynych w swoim rodzaju wydarzeń; jest to jedynie struktura tymczasowa
Ważna kategoria nawyków jest wywoływana przez bodźce słowne
Popędy wtórne są trwałymi elementami osobowości-> są wywoływane przez reakcje wewnętrzne
DYNAMIKA OSOBOWOŚCI
Popędy nabyte takie jak: lek, wstyd, strach motywują większość naszych działań
Nagrody wtórne- zdarzenia początkowo obojętne, które uzyskały zdolność nagradzania dzięki temu, że regularnie towarzyszyły im wzmocnienia pierwotne np. uśmiech matki
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Wyposażenie wrodzone: swoiste odruchy, wrodzona hierarchia reakcji, popędy pierwotne
Proces uczenia się: zawiera cztery ważne elementy: popęd, sygnał, reakcję i wzmocnienie
Sygnał
jest bodźcem, który ukierunkowuje reakcję organizmu przez określenie czy wyznaczenie dokładnego charakteru reakcji. „Sygnały decydują o tym, kiedy ktoś zareaguje, gdzie zareaguje i którą reakcję wykona”. Sygnały mogą się różnić pod względem rodzaju i natężenia (częściej rodzaj)
Reakcja
wytworzenie odpowiedniej reakcji na dany sygnał. Wrodzona hierarchia reakcji bądź początkowa hierarchia reakcji jeśli występowało uczenie się; hierarchia wynikowa: po doświadczeniach i uczeniu się. Reakcje mogą być wyeliminowane w wyniku przeciwwarunkowania: ten sam sygnał warunkuje silną reakcje, nie możliwą do pogodzenia z reakcja poprzednią.
Popęd
wewnętrzne bodźce działające jak sygnały ukierunkowujące czy kontrolujące reakcjęWażnymi determinantami siły nawyku są: natężenie popędu pierwotnego oraz liczba i rozkład wzmacnianych prób
Wyższe procesy psychiczne
interakcje jednostki ze środowiskiem można podzielić na dwie kategorie: reakcje bezpośrednie i reakcje, w których pośredniczą procesy wewnętrzne (reakcje sygnałotwórcze)
Reakcje sygnałotwórcze ich główną funkcją jest wytworzenie sygnału prowadzącego do innej reakcji. Jedną z najważniejszych reakcji sygnałotwórczych jest oznaczanie słowne, czyli nazywanie zdarzeń i doznań (dzięki temu możliwy jest wzrost generalizacji między różnymi sytuacjami sygnałotwórczymi). Słowa prócz ułatwiania bądź hamowania generalizacji mogą także pełnić funkcję wzbudzania popędów oraz mogą być stosowane do nagradzania czy wzmacniania i co najważniejsze służą do utworzenia więzi w czasie
Kontekst społeczny: człowieka możemy zrozumieć tylko wtedy, gdy uwzględnimy w pełni kontekst kulturowy
-psychologia uczenia się pozwala nam zrozumieć zasady uczenia natomiast antropolog społeczny dostarcza nam wiedzy o warunkach uczenia się.
Krytyczne stadia rozwoju-> doświadczenia pierwszych 6 lat życia są decydującymi wyznacznikami zachowania w wieku dojrzałym.
- dziecko uczy się konfliktu neurotycznego przede wszystkim w wyniku warunków stworzonych przez rodziców (spowodowane jest to po części sprzecznością czy niekonsekwencją kulturowych wymagań wobec dzieci oraz tym, że dziecko we wczesnym okresie swojego życia nie radzi sobie z wymaganiami)
- skrajna bezradność dziecka-> najbardziej istotny aspekt doświadczeń z okresu dzieciństwa; rodzice w ciągu wczesnych stadiów życia dziecka powinni utrzymywać bodźce popędowe dzieci na niskim poziomie dopóki nie rozwiną się jego umiejętności językowe
- Cztery sytuacje , które mogą mieć najbardziej fatalny wpływ na rozwój dziecka:
1. sytuacja karmienia
2. trening czystości
3. wczesny trening seksualny
4. ćwiczenia w opanowywaniu gniewu i agresji
Procesy nieświadome
- nieświadome determinanty zachowania można podzielić na te, które nigdy nie były uświadomione i na te, które chociaż kiedyś były świadome, to jednak przestały nimi być
-nigdy nieuświadomione: popędy, reakcje i sygnały, które zostały wyuczone przed pojawieniem się mowy; mogą to być też pewne obszary doznań, kinestetyczne i motoryczne sygnały i reakcje, pewne sfery doznań seksualnych
-kiedyś świadome: wyparcie
Wyparcie
- wyuczone i motywowane unikanie pewnych myśli
-źródło tej tendencji można wykryć w okresie dzieciństwa
Konflikt, pięć podstawowych założeń:
1. gradient dążenia- tendencja do zbliżania się do celu staje się tym silniejsza im bliżej celu znajduje się dana jednostka
2. gradient unikania- tendencja do unikania bodźca negatywnego staje się tym silniejsza, im bliżej tego bodźca znajduje się dana jednostka
3. gradient unikania jest bardziej stromy niż gradient dążenia
4. wzrost siły popędu związanego z dążeniem czy unikaniem podniesie ogólny poziom gradientu (im bliżej tym silniej)
5. gdy rywalizują ze sobą dwie reakcje, to wystąpi silniejsza z nich
dążenie-unikanie, unikanie-unikanie, dążenie-dążenie
Nerwica
- podłożem każdej nerwicy jest silny nieświadomy konflikt, a źródła tego konfliktu prawie zawsze znajdują się w dzieciństwie danej osoby; „rodzice uczą swe dzieci konfliktów nerwicowych, a dzieci wyuczają się ich”
-konflikty neurotyczne są nieświadome i dopóki takimi pozostają, dopóty będą nie tylko trwać ale i doprowadza do wystąpienia dalszych reakcji zwanych symptomami (przypadek pani A) Symptomy miga być następstwami zaburzeń emocjonalnych bądź umożliwiają chwilową ucieczkę od lęków.
-reakcje autonomiczne mogą być warunkowane instrumentalnie w ten sam sposób jak reakcje szkieletowe [ warunkowanie instrumentalne- pojawienie się czynnika wzmacniającego jest uzależnione od wykonania reakcji, reakcja jest w tym wypadku narzędziem do osiągnięcia zdarzenia wzmacniającego (inaczej warunkowanie sprawcze)]
Psychoterapia
- „(…) Psychoterapia tworzy zespół warunków, w których możliwe jest oduczenie pacjenta nawyków nerwicowych i nauczenie nienerwicowych”
-terapeuta tolerancyjny, współodczuwający słuchacz zachęcający pacjenta do wyrażania uczuć i swobodnych skojarzeń
CHARAKTERYSTYCZNE BADANIA I METODY BADAWCZE
Przemieszczenie: zdolność organizmu do skierowania reakcji czy popędów na nowy obiekt
-istnieje związek między generalizacją bodźca a przemieszczeniem
-dana reakcja może być nie tylko generalizowana nie tylko z jednego bodźca na drugi, lecz z pewnego popędu na inny popęd
-gdy zachodzi przemieszczenie istnieje pewna reakcja rywalizująca z reakcją bezpośrednia i jest ona silniejsza