2 .4. Choroby układu krążenia
Choroby układu krążenie u dzieci uwarunkowane są wieloczynnikowo. Niejednokrotnie nie znana jest przyczyna powstania wady. Niektóre są uwarunkowane genetycznie i ich przyczyną są aberracje chromosomalne np. przy Zespole Downa czy Tunera. Do najczęstszych wad wrodzonych występujących u dzieci zaliczyć można: ubytki przegrody międzykomorowej, zwężenie zastawki płucnej, zwężenie aorty, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej, hipoplazja lewej lub prawej komory itp. Przyczyną nabytej wady serca jest zazwyczaj zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia.
Ubytek przegrody międzyprzesionkowej, ubytek przegrody międzykomorowej i nieprawidłowy splot żył płucnych zalicza się do wrodzonych wad serca z przeciekiem prawo- lewym w wyniku którego dochodzi do przecieku krwi utlenionej do krwi żylnej. Jednak ostatnia z wymienionych wad nie dotyczy dzieci w wieku szkolnym, ponieważ musi być ona wcześnie usuwana operacyjnie.
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej określany jest medycznie jako ASD (atrial septym defekt). Sama przegroda międzyprzedsionkowa jest ścianą rozdzielającą od siebie prawy i lewy p[przedsionek. Ubytek w niej to po prostu dziura przez którą krew na skutek podwyższonego ciśnienia z lewego przedsionka dostaje się do prawego. Powoduje to przeciążenie prawej komory z której zwiększona ilość krwi wypływa do tętnic prowadzących do płuc. Sytuacja taka może spowodować zakażenie układu oddechowego oraz powstanie nadciśnienia płucnego. Przy małych ubytkach w przegrodzie dziecko na ogół nie ma problemów, jednak gdy ubytki są duże następuje spowolnienie rozwoju dziecka i szybkie męczenie się. Ubytki przegrody pierwotnej ujawniają się w koresie niemowlęcym. U dzieci w okresie dojrzewania rozpoznaje się ubytek przegrody wtórnej, które mają zazwyczaj łagodniejszy przebieg.
Ubytki przegrody międzykomorowej VSD (ventricular septal defect) mogą występować jako wady odosobnione lub być składnikiem wad złożonych. Przegroda między komorami składa się z przegrody małej, błoniastej i dużej mięśniowej. Najczęściej występują tzw. ubytki okołobłoniaste, których rozmiar może być różny. Podobnie jak w ubytkach międzyprzedsionkowych krew przedostaje się z lewej do prawej komory serca powodując zwiększony przepływ płucny co powoduje przerost ścian płuc. Wada jest o tyle złożona, że kiedy kierunek przecieku się odwraca to nieutleniona krew prawej komory miesza się z utlenioną krwią lewej komory i dostaje się do krążenia obwodowego. Objawem tego jest narastająca sinica i pogorszenie stanu dziecka. Większe ubytki są przyczyną upośledzenia wzrostu i rozwoju, nawracających infekcji dolnych dróg oddechowych (oskrzeli i płuc), niewydolności krążenia i obniżenia sprawności fizycznej. Dzieci z ubytkami są zagrożone wystąpieniem zapalenia wsierdzia, groźnej choroby, niszczącej wewnętrzną warstwę serca, w tym zastawki.
Zwężenie zastawki płucnej jest to czynnościowe albo anatomiczne zwężenie drogi odpływu z prawej komory do układu tętniczego płuc.. Zwężenie to powoduje obciążenie ciśnieniowe lewego przedsionka, co prowadzi do zastoju w naczyniach płucnych powodując nadciśnienie płucne.
Zwężenie aorty (Coarctatio aortae. Stenosis isthmi aortae) jest wadą serca wrodzoną występującą bez sinicy oraz bez przecieku W wyniku zwężenia cieśni aorty, w górnej połowie ciała (tj. powyżej zwężenia) dochodzi do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Stwierdza się różnice w ciśnieniu tętniczym i wypełnieniu tętna między kończynami górnymi a dolnymi. Osłuchowo można stwierdzić głośny szmer skurczowy nad podstawą serca, a często także skurczowe drżenie klatki piersiowej (koci mruk). Zwężenie cieśni tętnicy głównej powoduje powiększenie lewej komory, przez co serce może być poszerzone w lewo i w dół Wada jest usuwana operacyjnie poprzez wycięcie zwiężenia i połaczenie aorty.
Hipoplazja lewej lub prawej komory. Sam termin hipoplazja oznacza niedokończenie tworzenia się narządu. Wiąże się to najczęściej z zmniejszona ilością komórek danej struktury i z upośledzeniem funkcji narządu.
Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia to najczęstsze nabyte wady serca u dzieci. Zapalenie mięśnia sercowego dotyczy komórek mięśniowych, naczyń i tkanki śródmiąższowej. Ze względu na przyczynę wywołującą można je podzielić na infekcyjne i nieinfekcyjne. Nieinfekcyjne związane jest z reumatoidalnym zapaleniem stawów , chorobami z grupy kolagenoz lub chorobami autoimmunologicznymi naczyń. Może też być powikłaniem po naświetlaniach śródpiersia lub powstać w wyniku nadwrażliwości na leki.
Zapalenie mięśnia sercowego infekcyjne może być spowodowane zakażeniem wirusami, bakteriami, paciorkowcami czy robakami.
Klinicznie zapalenie mięśnia sercowego jest jednostką bardzo zróżnicowaną. Stwierdzane są postacie bezobjawowe, jak i przebiegające gwałtownie i kończące się zgonem. Jedną z postaci klinicznych jest zapalenie mięśnia serca i osierdzia .
Objawami podstawowymi zapalenia mięśnia sercowego jest między innymi zmniejszenie tolerancji wysiłkowej, uczucia kołatania serca, zaburzenia rytmu serca, częstokurcz czyli przyśpieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę.
U uczniów z wadami serca zaobserwować można nadwrażliwość, chwiejność emocjonalną oraz reakcje lękowe.
Dzieci z wadami serca są często hospitalizowani i przechodzą rożne zabiegi chirurgiczne. Dlatego niejednokrotnie nie ma ich w szkole i muszą odrabiać powstałe zaległości.