Sinice – Cyanophyta.

Cechy:

- organizmy samożywne

- należą do prokariotów (nie mają jąder komórkowych)

- zdolność do fotosyntezy

- obecność chlorofilu

Czynności życiowe:

- mają zdolność do przeprowadzania fotosyntezy (wytwarzanie związków organicznych)

- mają zdolność asymilacji azotu atmosferycznego dzięki heterocytom – komórki otoczone grubą ścianą komórkową i posiadające uwsteczniony aparat fotosyntetyczny.

- mogą być organizmami pionierskimi (odporne na ekstremalne warunki klimatyczne)

- niektóre gatunki sinic tworzą porosty

Rozmnażanie:

Rozmnażają się wyłącznie wegetatywnie przez prosty podział komórki, rozerwanie nici (zbudowanej z kilku komórek sinic) lub wytwarzanie specjalnych utworów w tym celu. Rozerwanie nici następuje, gdy komórki obumierają, nazywane są nekrydiami

a) endospory – powstają wewnątrz komórki macierzystej, są uwalniane po jej rozpadzie, nie mają charakteru przetrwalnikowego, są jednokomórkowe

b) egzospory – powstają z przekształcenia endosporów, komórka macierzysta otwiera się na szczycie i odcina je od swojego wnętrza, w stadium początkowym są pozbawione ściany komórkowej, są otoczone tylko błoną komórkową, po powstaniu otoczone są jedynie błoną cytoplazmatyczną

Śluzowce (śluzorośla)

Cechy:

- są to organizmy heterotroficzne – odżywiają się bakteriami, grzybami i protistami;

- charakteryzują się dwiema fazami życia w cyklu rozwojowym;

- saprobionty – żyją w rozkładającej się materii organicznej (np. ściółka leśna, gleba);

- mogą być jedno- lub wielokomórkowe;

- rozmnażają się poprzez zarodniki;

- są zdolne do wytwarzania owocników z zarodnikami otoczonymi ścianą komórkową

Brunatnice:

ŚCIANA ZBUDOWANA W 2 BŁON: WEW – CELULOZOWA, ZEW – PEKTYNOWA.

Rodzaje plech:

a) heterotrychalna (najprostsza budowa) – zbudowana jest z rozgałęzionych nici, które swobodnie płożą się po podłożu oraz sterczą ku górze.

b) plektenchymatyczna lub pseudoparenchymatyczna:

- typ jednoosiowy („nić centralna”) – posiada oś zbudowaną z jednego szeregu komórek wokół, której układają się inne elementy ciała rośliny.

- typ wieloosiowy („kaskadowy”) – plecha zbudowana jest z wielu równoległych nici ściśle do siebie przylegających.

c) tkankowa – powstaje w wyniku działania merystemów (tkanek twórczych). Brunatnice mające ten rodzaj plechy mają największe rozmiary.

Barwniki:

Głównie chlorofil a i c, a także brunatne barwniki, które nadają brunatnicą brązowe zabarwienie (maskują chlorofil). Najbardziej rozpowszechnionym barwnikiem tego typu jest fukoksantyna.

Substancje zapasowe:

Są to głownie: wielocukier laminaryny, tłuszcze (glicerol), a także mannitan (polimer alkoholu cukrowego).

Rozmnażanie:

a) bezpłciowe (zoospory – pływki nagie, aplanospory – nieruchliwe zarodniki wytwarzane podczas mejozy).

b) płciowe (izogamia, anizogamia, oogamia).

Izogamia – gamet męskie i żeńskie nie różnią się od siebie, są takiej samej wielkości.

Anizogamia – gamety żeńskie są większe i mniej ruchliwe niż gamety męskie. (różna wielkość gamet, ale obie są ruchliwe).

Oogamia – gameta żeńska, jest dużą, nieruchliwą komórką, jej zapłodnienie następuje w wodzie.

!!!Cykl rozwojowy morszczyna pęcherzykowatego:

U morszczyna nie występuje przemiana pokoleń. Ich średniej wielkości plecha jest diploidalna (2n). Gametangia (legnie i plemnie) tworzone są w zagłębieniach, zwanych konceptlakami, są one umiejscowione na szczycie rozgałęzień dojrzałej plechy. Legnie są dużymi komórkami osadzonymi na krótkich, jednokomórkowych trzonkach, występujące zaś w większej liczbie plemnie są komórkami mniejszymi, osadzonymi na końcach rozgałęzionych, krótkich nitek. W gametangiach zachodzi podział redukcyjny w wyniku, którego powstaje 8 dużych i nieruchomych komórek jajowych oraz 64 małych i ruchliwych plemników z dwoma wiciami. Następnie gamety wydostają się na zewnątrz gdzie dochodzi do ich zapłodnienia. Tworzy się zygota, z której wyrasta diploidalna plecha.

Fylloidy-płaty plechy przypominające liście.

Kauloid(nibyłodyga)- fragment plechy przypominający funkcją i kształtem łodygę.

Konceptaklum - dzbankowate zagłębienie w plesze makroglonów, w którym znajdują się plemnie,lęgnie i wstawki

Krasnorosty

Cechy:

- ściana zbudowana z 2 warstw (wew. Pektynowa, zew. Celulozowa)

- skomplikowana przemiana pokoleń, z dwiema postaciami sporofitu

- brak wici (nawet u plemników)

- kolor brunatnoczerwony

- ściana komórkowa często wysycona węglanem wapnia (CaCO₃), biorą udział w tworzeniu raf koralowych

Barwniki:

Chlorofil a i d (zielony), betakaroten, fikoerytryna (czerwony), fikocyjanina (niebieski), ksantofile, luteina i zeaksantyna.

Substancje zapasowe:

Skrobia krasnorostowa, dwucukry, glikozydy.

Rozmnażanie:

Połączone jest zwykle z przemianą pokoleń. Komórki żeńskie produkowane są pojedynczo w gametangiach (karpogoniach). Są one nieruchome i tkwią przez cały okres w karpogoniach. Komórki męskie wytwarzane są zwykle pojedynczo w plemnikach, nie posiadają wici, zwane są one spermacjami.

Pokolenie diploidalne rozmnaża się pomocą nieruchomych mejospor (haploidalne zarodniki). W wyniku podziału redukcyjnego powstają cztery zarodniki zwane tetrasporami (odtwarzają gametofit).

Pojęcia:

Karpogonium- gametangia, w których produkowane są pojedynczo komórki żeńskie.

Spermacjum– plemniki.

Karpospory- diploidalne zarodniki wytwarzane przez karposporofit, które kiełkując dają roślinę diploidalną.

Karposporofit- pierwsza z generacja, która powstaje w wyniku rozdziału fazy diploidalnej na dwie części. Rozwija się ona na gametoficie i jest z nim związana przez cały okres życia.

Tetraspora- haploidalne mejospory wytworzone przez diploidalną roślinę w wyniku podziału redukcyjnego.

Tetrasporofit- roślina powstała z kiełkowania diploidalnych zarodników i produkująca w wyniku podziału redukcyjnego haploidalne mejospory.

Przemiana pokoleń-jest to cykliczne występowanie po sobie pokolenia rozmnażającego się płciowo i bezpłciowo. W każdym cyklu przemiany pokoleń występuje obowiązkowo podział mejotyczny.

Izomorficzna przemiana pokoleń- rodzajprzemiany pokoleń, w której kolejne pokolenia (gametofit i sporofit) nie różnią się morfologicznie, tylko liczb,chromosomów i sposobem rozmnażania.

Heteromorficzna przemiana pokoleń– rodzaj przemiany pokoleń, w której kolejne pokolenia różnią się, oprócz liczby chromosomów i sposobu rozmnażania, również morfologicznie. Jedno z pokoleń wyraźnie dominuje nad drugim, które jest redukowane do niewielkiego, krótko żyjącego organizmu.

Gametofit– pokolenie rozmnażające się płciowo (1n).

Sporofit– pokolenie rozmnażające się bezpłciowo (2n).

Typy przemiany pokoleń:

-Cykl z mejozą postgamiczną (dominuje haplofaza) komórki 1n, mejoza zachodzi tuż po zapłodnieniu.

-Cykl z mejozą pregamiczną (dominuje diplofaza) komórki 2n, mejoza zachodzi tuż przed zapłodnieniem.

Workowce:

- mogą być jednokomórkowe (drożdże) lub wielokomórkowe (smardze)

- grzybnia zbudowana jest głównie z komórek pączkujących lub septowanych strzępek (poprzedzielane przegrodami z otworem centralnym)

- rozmnażanie:

* bezpłciowe – podział komórki, pączkowanie, różne typy konidiów. Konidia mają z reguły kształt kolisty i osadzone są na specjalnych, wzniesionych pionowo w górę konidioforach - strzępkach trzonkowych tworzących formy pędzelkowate, buławkowate czy proste.

* płciowe – gametangiogamia (zlewanie zawartości plemni do lęgni)

- wytwarzają zarodniki (askospory) w zarodniach zwanych workami

- grzybnia męska tworzy plemnie, a grzybnia żeńska tworzy legnie przez twór zwany włostkiem (po podziale redukcyjnym tworzy się 8 zarodników zamkniętych w worku)

- Gdy strzępki lęgni i plemni zetkną się ze sobą następuje plazmogamia - zespolenie się cytoplazmy oraz zbliżenie do siebie dwóch haploidalnych jąder – tzw. jądra sprzężone. Od tego momentu następuje faza dikariotyczna.

Typy owocników u workowców:

a) klejstotecjum – owocnik kulisty, zamknięty, uwalniający zarodniki i worki na skutek mechanicznego uszkodzenia lub rozkładu ścian.

b) perytecjum (otocznia) – owocnik kulisty lub butelkowaty z otworem na szczycie, przez który uwalniane są zarodniki.

c) apotecjum (miseczka) – owocnik miseczkowaty, pokryty warstwą hymenialną (worki + parafizy ) ◊ wstawki, są to płonne komórki znajdujące się między workiem w hymenium, są często nitkowate i lekko poszerzone na szczycie. Na dnie miseczki znajdują się worki.

d) aksostroma – owocnik nie posiadający własnej ściany, powstaje w obrębie podkładki (stromy). Powstają worki otoczone jedynie strzępkami podkładki.

!!! Cykl rozwojowy buławinki czerwonej:

Sporysz – przetrwalnik buławinki.

Buławinka pasożytuje na zbożach. Rozwija się wewnątrz słupka, tworzy podkładkę ze splecionej masy strzępek. Podkładka wytwarza zarodniki (białe trzoneczki z czerwonymi trzonkami, w których zagłębione są owocnie, a w nich worki z zarodnikami ◊ (2). Wytwarza ona słodki sok zwabiający owady, które rozprzestrzeniają zarodniki. Gdy okres porażonej rośliny dobiega końca, podkładka powiększa się i otacza czarną twardą ścianką z mocno splecionych strzępek (3). W ten sposób powstają przetrwalniki zwane sklerotką (sporysz). W tym stadium grzyb zimuje w formie owocnika (4). Na wiosnę uwolnione zarodniki przenoszone są z wiatrem na kwiaty żyta, gdzie kiełkują (1). Zarodniki wyrzucane są z worków (5) w czasie kwitnienia zbóż i rozwijają się dalej jeśli trafią na słupek.

Zielenice – chlorophyta

ściana kom. Zbudowana z celulozy lub hemicelulozy

Barwniki:

Chlorofil a i b, betakaroten, ksantofile.

Substancje zapasowe:

Materiałem zapasowym jest skrobia, tworzona na terenie chloroplastów.

Rozmnażanie:

a) bezpłciowe – prosty podział komórki (formy najprostsze), u organizmów bardziej rozwiniętych wytwarzane są jednokomórkowe zarodniki i pływki.

b) płciowe – izogamia, amizogamia i oogamia z przemianą pokoleń.

Klasa Charophyceae – ramienicowe

Rząd Charophyta – ramienice

Barwniki:

Są to głownie: chlorofil a i b, betakaroten, ksantofile, tuteina.

Substancje zapasowe:

Skrobia

Rozmnażanie:

a) bezpłciowe – poprzez fragmentację plechy lub za pomocą nici przybyszowych wyrastających z dolnych węzłów i wytwarzających chwytniki w miejscu zetknięcia się z podłożem. Tworzą też tzw. rozmnóżki – specjalne utwory służące do rozmnażania wegetatywnego, mają kształt jajowatych lub gwiazdkowatych bulwek.

b) płciowe – za pomocą gamet wytwarzanych w gametangiach. Komórka jajowa powstaje w kulistych lęgniach. Lęgnia otoczona jest śrubowato skręconymi nitkami, wyrastającymi z komórki lezącej bezpośrednio pod nią.

- Porosty

- są to samowystarczalne związki grzyba i glonu (lub sinicy) ◊ grzyb jest podstawowym komponentem plechy (symbioza)

powstają przy odpowiedniej wilgotności i dostatecznym oświtleniu

- mykobiont (komponent grzybowy) – zwykle workowiec, rzadziej podstawczak

- fotobiont (komponent samożywny) – zwykle glon należący do sinic lub zielenic

- plecha może być tworzona przez trzech lub czterech partnerów (zwykle jest ich dwóch).

- symbiozna mutualistyczna – obopólna korzyść i helotyzm – grzyb hoduje glony dla własnej korzyści

Komponenty:

a) mykobiont – czyli grzyb, pełnią najważniejszą rolę w symbiozie porostowej ◊ mogą rozmnażać się płciowo. Żyje on jako saprotrof (pobierają energię z martwych szczątek) lub jako pasożyt (na żywych atakując je ssawkami).

b) fotobiont – glony, tracą zdolność rozmnażania się płciowego po wejściu w symbiozę z grzybem.

Typy morfologiczne plechy:

a) heteromeryczna (warstwowa) – ma budowę warstwową, obecność przynajmniej dwu dobrze wyodrębnionych warstw grzybowych w postaci kory i miąższu oraz warstwy glonowej utworzonej z komórek fikobionta poprzeplatanych strzępkami grzyba (komórki glonowe tworzą wyraźną warstwę).

b) homomeryczna (niewarstwowa) – nie tworzy wyraźnych warstw, błony rozmieszczone są na całym przekroju plechy. Nie zróżnicowana na warstwę korową, miąższową i glonową. Na przekroju mikroskopowym jest jednowarstwowa.

Rozmnażanie:

a) płciowe – zachodzi tylko u mikobionta (grzyba), są to głownie workowce, które wytwarzają dwa typy owocników :

- perytecjum – kształt kulisty lub butelkowaty, hymenium zamknięty

- apotecjum – kształt miseczkowaty, hymenium otwarte (LEACANORA ◊ tylko u porostów i Lecidea)

LEACANORA –mam dodatkową otoczkę plechową (brzeżek plechowy), ma taką samą barwę jak plecha.

b) bezpłciowe: diaspory

- soredia, czyli urwistek – składają się z jednej lub kilku komórek glonów oplecionych strzępkami grzyba, powstają wewnątrz plechy i wydostają się na zewnątrz przez spękanie warstw korowej

- izydia, czyli wyrostki – występują w górnej części plechy jako drobne wyrostki rozmaitych kształtów, komórki glonów i strzępki grzyba otoczone są warstwą korową.

- soralia, skupiska sorediów – w nich produkowane są soredia, wyglądają jak pęknięcia plechy wypełnione szarym proszkiem.

Mszaki – Bryophyta

- regularna przemiana pokoleń

- gametofit (1n) – pokolenie dominujące, wieloletni. Wyróżnia się w nim chwytniki ( ryzoidy), ulistniona łodyżkę i listki. Jest zielony i wytwarza gamety

- sporofit (2n) – bezzieleniowy, zależny od gamtofitu, sklada się ze stopy i sety, ginie po wydaniu zarodnikow.

Widłaki – Lycopodiophyta

- sporofit dominuje nad gametofitem, zbudowany z korzeni, łodygi i liści,

- zarodnie umieszczone na liściach zarodnionośnych

- gametofit (przedrośle) – niewielkie, żyja w symbiozie z grzybami, ich rozwój trwa kilka last, sa bezzieleniowe.

- zarodnie powstają na sporofilach(liść zarodnionośny)

Skrzypy – sphenophyta

Sporofit: zbudowany jest z podziemnego kłącza (wytwarza ono w ciągu roku dwa rodzaje pędów nadziemnych), z którego wyrastają drobne korzenie przybyszowe oraz łodyga. Jest ona podzielona na węzły i międzywęźla. Z węzłów wyrastają okółkowo liście i odgałęzienia boczne. Liście są małe i nazywane są makrofilami (funkcję asymilacyjną pełni łodyga). Pędy w środku są puste (kanały powietrzne), ich ściana wysadzona jest krzemionką.

Kłos zarodnionośny zbudowany jest z listków zarodnionośnych (sporofile). U skrzypów występują dwa rodzaje pędów:

- wiosenny (zarodnionośny) jest brunatno-brązowy, służy do rozmnażania, na jego szczycie znajdują się kłosy zarodnionośne, żyją bardzo krótko, umierają po wysypaniu zarodników.

- letni (płonny) jest zielony (chlorofil), pełni funkcje asymilacyjne

Gametofit (przedrośle) – jest mały, płatowaty i zielony. Jest dwupienny, na jednym osobniku są plemnie, a na drugim rodnie.

Paprocie – polypodiophyta

Cechy:

- brak przyrostu na grubość

- liście makrofilne (z tkanką przewodzącą w postaci nerwu) – służą głównie do fotosyntezy i wymiany gazowej, mają duże i charakterystycznie podzielone blaszki, młode liście są pastorałowato zwinięte

- wytwarzanie wielokomórkowych łusek na łodygach a także na osiach liści

- początkowo zarodnie położone są na końcach, brzegach liści (brak wykształconych w pełni blaszek), a następnie przechodzą na spodnią część liścia

- zarodnie mają ściankę zbudowaną z jednej warstwy, posiadają mechanizmy otwierające

- synangia – zarodnie skupione w grupy, czasem zrośnięte

- rośliny jednakozarodnikowe (izospory)

Budowa:

a) sporofit – posiada on podziemne kłącze (łodyga) z niego odchodzą korzenie przybyszowe. Z łodygi, na powierzchni ziemi, wyrastają duże, pierzasto rozgałęzione liście służące do asymilacji. Stoją na ogonkach. Niektóre gatunki mają dwa rodzaje liści:

- trofofilowe – płonne, pełniące funkcję asymilacyjne

- sporofilowe – na nich znajdują się zarodniki, służą do rozmnażania

Sporofit jest zielony i duży. Jest fazą dominującą. Na liściach znajdują się zarodniki połączone w kupki. Jest wieloletni.

b) gametofit – jest mały, zielony o plechowatym (serce) kształcie. Przytwierdzony jest do podłoża za pomocą chwytników. Rodnie i plemnie wytwarzane są na jego spodniej części. Jest krótkotrwały obupłciowy.