2 interpretacja: odejście od greckich ideałów rywalizacji, współzawodnictwa, na rzecz kooperacji, negocjacji.

3 interpretacja: subiektywistyczna. Wszystko jest subiektywne u Protagorasa - poglądy u ludzi są równoważne, poglądy pospólstwa są równoważne z poglądami filozofów, podobnie dzieci i rodziców: są to poglądy równoprawne, równie dobrze mogą dzieci rządzić rodzicami; rządy mniejszości są tak samo usprawiedliwione jak rządy większości. Rola mędrca polegałaby na tym, by zmieniać poglądy ludzi tak, by były one łagodniejsze. Demokracja i tyrania są równoprawne, ale człowiek mądry wolałby, żeby życie ludzkie było mniej brutalne. Mędrzec jest mądrzejszy o to, że jego poglądy i zdania są bardziej korzystne.

Prometeusz - typ złośliwy. Hezjod pisze o tym, jak kazał Zeusowi wybierać ofiarę: kości i resztki okryte w tłuszcz oraz tłuste mięso pod cienką skórą.

Z końcem trzeciej księgi trylogii Ajschylosa, która (księga) się nie zachowała, Zeus godzi się z Prometeuszem.

Technai, którymi Prometeusz obdarował ludzi, dali im przydatne umiejętności, ale też uczynił ich przez to podlegającymi grzechowi pychy.

Ananke - konieczność. Pycha Prometeusza polega na tym, że chce ją wykorzystać dla siebie (bo widzi on przyszłość).

Gnostycyzm - odwrócenie wartości. Wąż kusiciel, Kain i - Prometeusz stają się bohaterami pozytywnymi. Później z uwielbiem pisali o nim Shelley, Goethe - bo pozwala na niekończące się doskonalenie, bo oddziela granicę między człowiekiem a bogiem.

Dwa obrazy natury. Natura: miejsce, gdzie wszyscy się mordują i pożerają. Drugi obraz: natura jako coś dobrego, matka natura, miejsce, gdzie wszyscy się kochają, sielanka.

Sofiści przychylali się raczej ku pierwszemu obrazowi, choć Antyfon (inaczej: Antyfont) optował za drugim.

Trazymach. Kallikles. Wg prof. Legutki Kallikles nie wydaje się postacią wymyśloną przez Platona, bo Sokrates zwracając się do niego przywołuje realne i znane postacie, jako na wspólnych przyjaciół. Prof. L. zwraca uwagę, że w tych czasach toczyła się wojna, więc mógł zginąć w młodym wieku.

Sprawiedliwość - słowo kluczowe dla Greków, określające ład - duszy, człowieka, społeczeństwa. Trazymach mówi, że sprawiedliwość to korzyść mocniejszego. Przedstawia trzy systemy ustrojowe: jednostkowe, mniejszościowe, większościowe: monarchia/tyrania, arystokracja/oligarchia, demokracja. Mówi o władcu modelowym - który nie myli się nigdy. Próbuje on stworzyć model polityczny na podst. swojego doświadczenia politycznego. Polityka jest dla niego dziedziną inteligentnego, sprawnego działania, którego efektem są pewne reguły. W wypowiedzi Trazymacha, chwalącej tyranię, następuje zmiana znaczenia słów: mówiąc o sprawiedliwości wcześniej, ma na myśli tyrana, mocniejszego; a w pochwale nazywa tyrana niesprawiedliwym, a sprawiedliwy to "ciapcia". Interpretuje się to czasem tak: Trazymach to sfrustrowany moralista; kiedyś uważał jak Sokrates, ale zmienił swój pogląd. W przypływie wściekłości zaczyna używać starego języka, nazywa rzeczy na stary sposób. Ogólny wydźwięk jest taki, że Trazymach pokazuje nam rzeczywistość, gdzie stary język polityczny nie ma już zastosowania.

Kallikles. Niektórzy porównują go do "pramodelu Friedricha Nietzschego". Sprawiedliwym jest to, by lepszy miał więcej niż gorszy - to naturalna sprawiedliwość, o której ludzie czasem zapominają i tworzą swoją. Brak mądrości Kalliklesa miałby się objawiać w tym, że nie wie za bardzo, co mówi. 3 rozumienia "siły": 1) typ rycerski, honor, ktoś, kto broni podopiecznych; 2) postawa anty-egalitarna; siła to siła wewnętrzna, a nie fizyczna - silny jak lew, który nie tylko jest silny fizycznie, ale jest w nim władczość, rządność. Pogląd ten wyraża pogardę dla demosu, rządów motłochu - bo tłum tworzy reguły broniące słabych przed silnymi; 3) na bazie fragmentu wiersza Pindara, który mówi "Prawo jest prawem wszystkich: śmiertelnych i nieśmiertelnych" (czy jakoś tak). Postawa gangstersko-łupieżcza - mogę brać wszystko, co jestem brać w stanie.

Sokrates. Podstawowe źródła wiedzy: Arystofanes, Ksenofont (4 teksty: Obrona Sokratesa, Uczta, Wspomnienia o Sokratesie (Memorabilia), Eikonomikos (Gospodarz - tłumaczony jako "Księga o gospodarstwie" - uważa się teksty Ksenofonta za najwierniejsze, bo najprostsze. Jego reputacja ucierpiała jednak w XIX w., kiedy niemiecki tłumacz i komentator Schteiermacher zwrócił uwagę, że Ksenofont to była zbyt licha umysłowość, żeby zrozumieć Sokratesa - sam nie był filozofem, dlatego jego relacje nie są wiarygodne), Platon. Można powiedzieć (prof. Legutko może), że jeśli Ksenofont był za głupi, by zrozumieć Sokratesa, to Platon był zbyt mądry - wykreował nowego Sokratesa.

Arystofanes - "Chmury". Sztuka opowiada historię niezbyt mądrego Ateńczyka Strypsjadesa, który ożenił się z kobietą o wielkich aspiracjach wymagających wielkich pieniędzy. Miał syna Fejdipidesa, który wydawał krocie na konie. Zrujnowało go to finansowo. Udał się do Myślarni/Umysłowni (Phrontisterion) - szkoły Sokratesa, gdzie miano uczyć, jak ze słabszego zdania zrobić mocniejsze. A tam bladzi, chudzi uczniowe i Sokrates wiszący w koszu. Strypsjades został wyrzucony z powodu swojej wrodzonej tępoty, więc wysłał swojego syna. Dowiedział się tam, że może zbić swojego ojca i matkę i jeszcze dowieść, że postąpił słusznie. Prof. L. przypisuje Arystofanesowi inteligencję, ale też "koszarowy humor". Sokrates pokazuje się tam jako filozof przyrody: bogowie są znaturalizowani, chmury to boginie - bo są one tym, czym człowiek chce, żeby były. Pojawia się tam muzyka, poezja; język jest traktowany jako jeden z bogów. Nie widzimy Sokratesa w akcji, prowadzącego niemoralną edukację. Szkoła Sokratesa jest uboga - kradnie on płaszcz jednemu z klientów, by mieć na jedzenie, a zapytany, co z nim zrobił, odpowiada: "Przefilozofowałem".

Pojawiają się jako postacie dwa logosy: stary i nowy. Stary jest sprawiedliwy, młodzież musi być przyuczona do szacunku wobec starszych, powściągliwości, pobożności, skormności itd. Logos niesprawiedliwy to brak ograniczeń, życie łatwe, gadulstwo. Ajschylos - stary, Eurypides - nowy, modny. Logos niesprawiedliwy to życie przyjemne i nowoczesne, odwołanie się do empeirii: "Popatrz jak, ludzie i bogowie postępują: rozpusta, przyjemności", sprw: "Jak ludzie powinni postępować".

Pederastia. Była uznawana za zgorszenie. Oznaczała relację starszego mężczyzny z młodzieńcem. Logos stary krytykuje pederastię, logos niesprawiedliwy pokazuje: "A powiedz mi, kim są poe

DYGRESJA

"Sofista był takim doradcą politycznym... "Political counsellor" - dzisiaj wszystko musi się nazywać po angielsku. Dostałem ostatnio taką kartkę od pewnego polskiego instytutu. U samej góry było napisane "Merry Christmas"... Podarłem ją i wrzuciłem do kosza"