1.Zdefiniować bezpieczeństwo pracy- zespół warunków, które powinny być zachowane w zakładzie pracy, aby pracownicy mogli wykonywać swoje zadania bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia. Bezpieczeństwo pracy obejmuje wszelkie działania techniczne organizacyjne i ekonomiczne, których celem jest zapobieganie zagrożeniu wypadkowemu, a także zmniejszenie liczby wypadków zaistniałych mimo działań zapobiegawczych.

2. Scharakteryzować za pomocą schematu system ochrony pracy w Polsce:

3.Scharakteryzować sektor wykonawczy systemu ochrony pracy:

Sektor wykonawczy tworzą: pracodawca, osoby kierujące pracownikami, pracownicy. Odpowiedzialni oni są za wykonywanie zadań wynikających z przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy. W segmencie wykonawczym funkcjonuje służba bezpieczeństwa i higieny pracy, jako wyodrębniona służba kontroli, koordynacji oraz dokumentowania działań podejmowanych na rzecz ochrony pracy przez pracowników.

4.Definicja wypadku przy pracy, pojęcia podstawowe:

Za wypadek przy pracy uważa się:

-zdarzenie nagłe (nie trwa dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej)

-wywołane przyczyną zewnętrzną

- nastąpiło w związku z pracą ( wykonywanie przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych; wykonywanie czynności przez pracownika bez polecenia; poza siedzibą pracy ale w miejscu wykonywania czynności).

Wszystkie elementy musza zaistnieć jednocześnie, aby uznano to za wypadek przy pracy.

5.Ogólna klasyfikacja przyczynowa wypadków w górnictwie:

Przyczyny wypadkowości to wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub po-

średnio przyczyniły sie do powstania wypadku, związane z czynnikami materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy oraz związane z pracownikiem

W 1999 r. w kopalniach węgla kamiennego zarejestrowano 4056 wypadków przy pracy. 
Z tej liczby najwięcej wypadków przy pracy spowodowały następujące niebezpieczne zdarzenia:

1. upadek, potknięcie się, poślizgnięcie się, wpadnięcie lub spadnięcie osób, razem 959 wypadków, tj. 23,6 % ogółu wypadków,

2. upadek, stoczenie się mas brył skalnych razem 589 wypadków, tj. 14,5 % ogółu wypadków,

3.      uderzenie się o przedmioty i uderzenia razem 549 wypadków, tj. 13,5 % ogółu wypadków.

Na ogólną liczbę około 3600 ustalonych przyczyn wszystkich wypadków najczęściej występującą przyczyną jest “brak uwagi”, stwierdzony w 61 % ogólnej liczby wypadków. Jeśli pominiemy tę przyczynę  jako niewątpliwie często występującą, ale w odniesieniu do profilaktyki, której mamy ograniczony zakres dostępnych działań zabezpieczających, to na kolejnych miejscach w znacznie mniejszej liczebności występują następujące przyczyny:

• inne błędy i niedociągnięcia przy wykonywaniu pracy,

• brak lub niedostateczna kontrola warunków bhp,

• brak należytej współpracy

Natomiast w odniesieniu do najliczniejszej grupy niebezpiecznych zdarzeń, powodujących wypadki w kopalniach węgla kamiennego w tym roku (upadek, potknięcie się, poślizgnięcie się, wpadnięcie lub spadnięcie) najczęstsze przyczyny to:

1. brak uwagi,

2. brak ładu i porządku,

3. nadmierny pośpiech,

4. brak lub niedostateczna kontrola warunków bhp,

5. niewłaściwy stan materiałów (śliskość, nieprawidłowe składowanie itp.),

6. ciasnota miejsca pracy,

7. inne błędy i niedociągnięcia przy wykonywaniu pracy,

8. i jeszcze około 40 szczegółowych przyczyn tych zdarzeń, stwierdzonych w mniejszej liczbie przypadków niż wyżej przytoczone.

6. Wypadkowość w Polsce: ( ilość wypadków w czasie)

	Liczba wypadków śmiertelnych	Liczba wypadków ciężkich	Liczba wypadków ogółem      (na koniec grudnia)
GÓRNICTWO KOPALIN PODSTAWOWYCH	26	25	2949
w tym:
kopalnie węgla kamiennego	załoga własna	17	16
	firmy usługowe	3	3
kopalnie rud miedzi	załoga własna	2	4
	firmy usługowe	-	-
kopalnie odkrywkowe	załoga własna	2	1
	firmy usługowe	1	-
kopalnie otworowe	załoga własna	-	-
	firmy usługowe	-	-
pozostałe górnictwo	załoga własna	1	1
	firmy usługowe	-	-
GÓRNICTWO KOPALIN POSPOLITYCH	2	1	26

7.Schemat postępowania w przypadku wypadku przy pracy:

1) przyjęcie zgłoszenia o wypadku

2) powiadomienie o wypadku osób pełniących w zakładzie pracy dyżur oraz przedstawicieli instytucji sprawujących kontrolę nad zakładem

3) przygotowanie badania wypadku

4) dokonanie oględzin miejsca wypadku

5) przesłuchanie świadków wypadku, w tym poszkodowanego jeśli to możliwe

6) uporządkowanie zebranych faktów

7) przyjęcie najbardziej prawdopodobnej wersji wypadku

8) przyjęcie najbardziej prawdopodobnej przyczyny wypadku

9) opis wypadku

10) opracowanie dokumentacji wypadku

8.Zdefiniować chorobę zawodową:- za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, na którą zapadł pracownik pod wpływem działania czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub ze sposobem wykonywania pracy. Obecnie jest 26 chorób zawodowych.

9.NDS- masa szkodliwego czynnika mierzoną w miligramach na 1 m³ powietrza, w którym pracownicy pracują; ustalono jako stężenia średnie ważone, których oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godz czasu pracy, przez okres jego aktywności zawodowej, nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz jego przyszłych pokoleń.

10.Niepzekraczalne wartości NDS dla:

CO₂- 1% obj

CO- 0.0026% obj

H₂S- 0.0007% obj

N_xO_y- 0.00026% obj

11. Podstawowe koszty wypadków przy pracy:

Straty uzależnione są wielkości wydatków ponoszonych przez zakład na utrzymanie bezpieczeństwa, prawidłowego rozmieszczenia przydzielonych środków finansowych, stopnia pokrycia środkami pieniężnymi potrzeb przeznaczonych na BHP.

K_w=K_b+ K_p-O – wzór na koszty wypadków

KB- bezpośrednie koszty wypadków, Kp- pośrednie koszty wypadków, O –wypłacone odszkodowania.

12.Ergonomia- nauka łącząca elementy biologii, medycyny i techniki. Zajmuje się ona przystosowaniem narzędzi, maszyn i środowiska do wymagań człowieka. W środowisku pracy przestrzeń i wyposażenie stanowiska pracy powinny być dostosowane do potrzeb pracownika. Ergonomia w pracy to uzyskanie maksymalnego efektu przy minimalnym wysiłku. Taki stan wpływa korzystnie na wydajność pracy i bezpieczeństwo pracownika.

Ergonomia korekcyjna- zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń oraz poprawą wydajności i jakości pracy.

Ergonomia koncepcyjna - celem jej jest takie zaprojektowanie narzędzia, urządzenia, maszyny czy wreszcie całego obiektu przemysłowego, aby spełniał on podstawowe wymagania ergonomii.

14. Ocena wydatku energetycznego pracownika- najprostszą metodą pomiaru wydatku energetycznego jest pomiar wentylacji płuc, czyli objętości wydychanego powietrza w jednostce czasu, wzór: E= 0,21*V gdzie E- wydatek energetyczny [KJ/min], wentylacja płuc [l/min] (objętość gazu w tem O⁰C, pod ciśnieniem atm 101,3 kPa).

15.Ryzyko zawodowe na stanowisku pracy- Ryzyko zawodowe wiąże się z możliwością poniesienia straty. Towarzyszy ono każdej działalności. W przedsiębiorstwie przemysłowym, w którym proces produkcyjny jest realizowany w systemie „człowiek-maszyna-środowisko” dotyczy ono wszystkich elementów tego systemu. Zakłócenia w działaniu któregokolwiek z nich mogą doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia człowieka, uszkodzenia obiektu technicznego lub zanieczyszczenia środowiska, a w konsekwencji do zakłóceń w realizacji procesu produkcyjnego. W każdym z tych przypadków występuje równocześnie ryzyko strat finansowych. Ryzyko to podejmowanie decyzji lub czynności lub decyzji w warunkach zagrożenia.

16. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy - Zarządzanie bezpieczeństwem można uznać za proces zmierzający do zapewnienia warunków pracy umożliwiających osiągnięcie założeń w środowisku pracy w zakresie zagrożeń dla życia i zdrowia.

Celem zarządzania bezpieczeństwem jest wytworzenie mechanizmów postępowania w procesie zarządzania w zakładzie, które pozwolą uniknąć zagrożeń, zniszczeń i powstania strat ludzkich i materialnych.

17. Podział zagrożeń w górnictwie:

Zagrożenie to nagromadzenie wyzwolonej w środowisku energii w sposób niekontrolowany, mogący spowodować szkodę lub straty, a w szczególności- wypadek lub chorobę.

Dzielimy je na dwie wielkie grupy:

• powodujące wypadki przy pracy,

• powodujące choroby zawodowe.

Do pierwszej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące wypadki przy pracy, fizyczne obrażenia ciała, wywoływane mechanicznie, jak na przykład upadki, pochwycenia, uderzenia itp.

Do drugiej grupy zaliczamy czynniki zagrożenia powodujące choroby zawodowe, wywołane oddziaływaniem na organizm pracownika rozmaitych szkodliwych dla zdrowia czynników środowiska pracy, takich jak: hałas, wibracja, substancje toksyczne, pyły przemysłowe, pary rozpuszczalników organicznych i wiele innych.

-atmosfera- zapalenie lub wybuch gazów, zapalenie pyłu węglowego, wystąpienie gazów szkodliwych dla zdrowia;

-litosfera- tąpania, zawał skal stropowych, oberwanie się skał z ociosów, wdarcie się wody lub kurzawki, wyrzuty gazów i skał, pożary endogeniczne;

-technosfera- wybuch naczyń pod ciśnieniem, niekontrolowany wybuch środków strzałowych, upadek, potknięcie się, wpadnięcie lun spadnięcie osób na niższy poziom, uderzenie narzędziami pracy, przedmiotami, narzędziami, zetknięcie się z urządzeniami pod napięciem i o wysokiej temperaturze, z urządzeniami i maszynami w ruchu, pożar egzogeniczny.

18.Podział gazów kopalnianych ze względu na oddziaływanie na organizm ludzki:

Gazy trujące ( CO, S , S, NO , ) po przedostaniu się do organizmu człowieka wywołuje zaburzenia czynnościowe różnego stopnia albo wywołuje uszkodzenia organiczne, a w następstwie zaburzenia czynnościowe. Trucizny mogą wnikać i dostawać się do organizmu człowieka różnymi drogami: przez przewód pokarmowy ,drogi oddechowe, przez nieuszkodzoną skórę i błony śluzowe bądź też bezpośrednio do krwioobiegu po uszkodzeniu skóry lub błon śluzowych.

Gazy duszące ( CO2 ) pozbawia organizm ludzki dostępu do tlenu

Gazy obojętne dla życia ( gazy szlachetne,,,CH4,) obojętne działanie na organizm ludzki

Niezbędny dla życia- (tlen) min. zawartość w powietrzu kopalnianym 19%

19. CO2 i jego wpływ na organizm człowieka- zmniejsza powierzchnie przyłączania się O2 wpływa na niedotlenienie organizmu,

20. CO tworzy karboksyhemoglobinę która jest trwałym połączeniem i eliminuje jej możliwość łączenia się z tlenem, może doprowadzić do śmierci,

21. Tlenki azotu (NOx) podwyższają ciśnienie krwi, powodują zaburzenia krążenia, spadek wydajności oddechowej oraz drażnią oczy

22. CH4 jest gazem obojętnym ale wraz z powietrzem i tlenem tworzy bardzo niebezpieczne mieszaniny

23. Metanowość bezwzględna – objętościowa ilość metanu wydzielająca się do wyrobisk w jednostce czasu.

Metanowość względna – objętościowa ilość metanu wydzielająca się do wyrobisk na 1 Mg wydobytej kopaliny.

Metanowośność – wydatek objętościowy metanu dopływającego do kopalni, rejonu, wyrobiska eksploatacyjnego ściany, chodnika. Metanowość w Polsce 850 mln m3 CH4 na rok.

24.Podział pokładów węgla ze względu na metanowość:

I kategoria zagrożenia metanowego 0,1-2,5 m3 metanu/ tonę czystej substancji węgla

II kategoria zagrożenia metanowego 2,5-4,5 m3 metanu/ tonę czystej substancji węgla

III kategoria zagrożenia metanowego 4,5-8,0 m3 metanu/ tonę czystej substancji węgla

IV kategoria zagrożenia metanowego >8,0 m3 metanu/ tonę czystej substancji węgla

25.

26. W zależności od stopnia zagrożenia wybuchem, wyrobiska (pomieszczenia) w polach metanowych w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny dzieli się na wyrobiska:

- ze stopniem „a” niebezpieczeństwa wybuchu, tj. takie w których nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 0,5 % jest wykluczone,

- ze stopniem „b” niebezpieczeństwa wybuchu, tj. takie w których w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu powyżej 1 % jest wykluczone,

- ze stopniem „c” niebezpieczeństwa wybuchu, tj. takie w których nawet w normalnych warunkach przewietrzania nagromadzenie metanu w powietrzu może przekroczyć 1 %.

27. Zwalczanie zagrożenia metanowego polega na:

-niedopuszczeniu do gromadzenia się metanu w wyrobiskach górniczych w ilościach przekraczających wielkości dopuszczalne, co pozwala uniknąć niebezpieczeństwa zapalenia i wybuchu metanu, oraz powstawaniu jego przystropowych nagromadzeń i atmosfery beztlenowej,

-wyeliminowaniu możliwości zapalenia metanu przez stosowanie odpowiednich nakazów i zakazów, odpowiedniej technologii wybierania złoża oraz stosowania odpowiednich maszyn, urządzeń i materiałów,

-zorganizowaniu nadzoru nad całokształtem techniki zwalczania zagrożenia metanowego i rygorystycznym przestrzeganiu obowiązujących zasad pracy w polu metanowym

28. Pył węglowy- ziarna węgla przechodzące przez sito o wymiarach oczek 1x1 mm. Powstaje podczas robót górniczych oraz w trakcie przeróbki i transportu węgla. Optymalnym stężeniem dla zaistnienia wybuchu jest 300g/m3 – 500g/m3.

29.Klasyfikazja wyrobisk ze względu na wybuch pyłu węglowego (zawartość części lotnych w węglu większą niż 10% w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej):

Podział pokładów węgla z uwagi na ich wybuchowość.

Przez pokłady klasy pyłowości A rozumie się:

- pokład, w którego wyrobiskach nie występują strefy z niebezpiecznym pyłem węglowym;

- pokład, w którego wyrobiskach występują strefy z niebezpiecznym pyłem węglowym, ale są krótsze od 30 m (ewentualny wybuch nie mógł się rozwinąć);

- pokład, w którego wyrobiskach występują strefy z niebezpiecznym pyłem węglowym dłuższe od 30 m, ale nie stwierdza się ich w strefach I, przez strefy I rozumie się przypadkowe partie wyrobiska, znajdujące się od miejsc możliwego zapoczątkowania wybuchu w odległości mniejszej od:

w polach niemetanowych – 300 m

w polach metanowych – 500 m

przez pokłady klasy pyłowości B rozumie się pokład mający strefy z niebezpiecznym pyłem węglowym dłuższe od 30 m i znajdujące się w strefach I.

- miejsca wykonania robót strzelniczych,

- miejscach stwierdzonych nagromadzeń metanu w ilości 1% i więcej,

- czynne pola pożarowe,

- wyrobiska o nachyleniu >10° z czynnym przewozem kołowym, w którym znajdują się kable elektryczne.

30. Sposoby zwalczania wybuchu pyłu węglowego:

• nie dopuścić do tworzenia się pyłu i jego przenoszenia do wyrobisk tak, aby nie tworzyły się osady

w ilości umożliwiającej powstanie obłoku pyłu o stężeniu wybuchowym lub usuwać tworzące się osady

• zinertyzować pył osiadły, to znaczy uniepalnić go, rozcieńczyć taką ilością substancji niepalnej, aby powstała

mieszanina była niepalna lub szybko gasła, nie przenosząc płomienia,

• związać pył osiadły środkami chemicznymi tak, aby uniemożliwić unoszenie i zapalanie od źródeł zapłonu,

• zwiększyć wilgotność osadów pyłowych, w celu zapobieżenia unoszeniu.

31. Klasy zagrożenia wybuchem:

Ustalono dwie klasy zagrożenia wybuchem pyłu węglowego w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny.

Do klasy A zagrożenia pyłowego zalicza się pokłady węgla lub ich części oraz wyrobiska górnicze, w których:

- nie występuje niebezpieczny pył węglowy lub

- w strefie zagrożenia nie ma odcinków wyrobisk dłuższych niż 30 m z niebezpiecznym pyłem węglowym.

Do klasy B zagrożenia pyłowego zalicza się pokłady węgla lub ich części oraz wyrobiska górnicze, w których:

- występuje niebezpieczny pył węglowy lub

- w strefie zagrożenia są odcinki wyrobisk z niebezpiecznym pyłem węglowym dłuższe niż 30 m.

32. Wpływ oddziaływania pyłów na organizm ludzki:

-toksyczne-pyły związków chemicznych, które są rozpuszczalne w płynach ustrojowych i mogą przez to powodować zatrucia

-drażniące- działają drażniąco na zewnętrzne części ciała, np. spojówki oczu, błony śluzowe górnych dróg oddechowych

-alergiczne- mają właściwości uczulające (alergeny), np. pyły bawełny, wełny, lnu drewna

-rakotwórcze- powodują choroby nowotworowe, np. azbest, pyły twardego drewna

To jak pył oddziaływuje na organizm człowieka zależy od stężenia pyłu, składu chemicznego oraz rozmiarów cząstki. Generalnie frakcja wdychana to cząstki o wymiarach poniżej 100µm. W górnym odcinku dróg oddechowych (nos, jama istna, gardło, krtań) zatrzymywane są cząstki o wymiarach powyżej 30µm a następnie wydalane ze śluzem. Do środkowego odcinka dróg oddechowych (tchawica, oskrzela, oskrzeliki) przedostaje się frakcja płucna, której wymiar nie przekracza 20µm. Do obszaru wymiany gazowej (pęcherzyki płucne) dostają się cząstki o wymiarze poniżej 7µm. To one stanowią pył respirabilny, który

zalega dość długo powodując zmiany chorobowe.

33.Sposoby ograniczenia zapylenia w kopalniach:

-zmiana procesu technologicznego na taki, przy którym występuje mniejsza emisja pyłu na stanowisku pracy

- zmiana surowca używanego na stanowisku pracy na inny, mniej pylący

-hermetyzacja procesu produkcyjnego

- pozbawienia lotności pyłów za pomocą wody

- stosowanie różnorodnych urządzeń odpylających i wentylacyjnych

- stosowanie ochron osobistych odpowiednio dopasowanych do stanowiska pracy, uwzględniając rodzaj pyłu i ekspozycje

34. Choroby wywołane oddziaływaniem pyłów:

Pylica płuc, choroby opłucne lub osierdzia wywołane pyłem azbestu, mogą wywoływać rozwój raka płuc, raka oskrzeli oraz międzybłoniaki opłucnej i otrzewnej.

Pyły krzemionki- pylica krzemionkowa

Pyłów włóknistych- pylice płuc i nowotwory ( międzybłoniaki)

Pył drewna twardego- nowotwór nosa i zatok przynosowych

35.Zagrożnie wyrzutami gazów i skał: nazywa się wyrzuty dwutlenku węgla i skał, metanu i skał lub mieszaniny tych gazów połączone ze zniszczeniem struktur skał.

Zakłady górnicze eksploatujące złoże (pokłady) zagrożone wyrzutami gazów i skał powinny posiadać odpowiednio zorganizowaną i wyposażoną służbę ds. zwalczania zagrożeń wyrzutami gazów i skał

36. Kategorie wyrzucenia metanu i skał: Ustalono dwie kategorie zagrożenia wyrzutami metanu i skał w podziemnych zakładachvgórniczych wydobywających węgiel kamienny:

1)skłonne do występowania wyrzutów metanu i skał,

2)zagrożone wyrzutami metanu i skał.

Do kategorii skłonnych do występowania wyrzutów metanu i skał zalicza się pokładywęgla kamiennego lub ich części, w których:

1)metanonośność wynosi powyżej 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla jest mniejsza niż 0,3 lub

2)metanonośność wynosi powyżej 8 m3/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową, a zwięzłość węgla wynosi co najmniej 0,3, ale intensywność desorpcji metanu jest większa niż 1,2 kPa.

Do kategorii zagrożonych wyrzutami metanu i skał zalicza się pokłady węgla kamiennego lub ich części, w których:

1)wystąpił wyrzut metanu i skał lub

2)wystąpił nagły wypływ metanu, lub

3)stwierdzono występowanie innych objawów wskazujących na wzrost zagrożenia

wyrzutami metanu i skał.

37. W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

1. słyszalny:

a. 16 Hz - 16 000 Hz

2. niesłyszalny:

a. 2 Hz - 50 Hz hałas infradźwiękowy, (dźwięk o tak małej częstotliwości, że niesłyszalny dla ucha ludzkiego)

b. 10 000 Hz - 100 000 Hz hałas ultradźwiękowy (dźwięk o tak dużej częstotliwości, że niesłyszalny dla ucha ludzkiego)

38. Ochrona przed hałasem:

1. Eliminacja źródła hałasu lub zmniejszenie natężenia hałasu przez :

- wybór właściwych technologii,

- robotyzację, automatyzację procesów produkcyjnych,

- wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas na maszyny i urządzenia spełniające wymogi norm,

- utrzymanie maszyn i urządzeń w wymaganym stanie technicznym (wymiana uszkodzonych części, niedopuszczenie do nadmiernych luzów itp.).

2. Ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu przez zastosowanie :

- izolacji akustycznej stanowiska pracy (ekrany dźwiękochłonne),

- obudowy źródeł hałasu,

- zwiększenie chłonności akustycznej.

3. Zmniejszenie czasu ekspozycji na hałas poprzez :

- posunięcia organizacyjne mające na celu ograniczenie przebywania pracowników w hałasie,

- wydzielenie źródła hałasu i sprowadzenie jego obsługi do niezbędnego minimum.

4. Stosowanie ochron osobistych słuchu.

39. Wibracje: będące skutkiem drgań mechanicznych, przenoszone są na organizm pracownika przez bezpośredni kontakt organizmu ze źródłem drgań.

40. O prawidłowości oświetlenia decydują takie elementy jak:

• ogólny poziom jasności,

• oświetlenie miejscowe,

• kontrasty cienie i barwy światła,

• rodzaj wykonywanej pracy,

• wielkość obserwacji przedmiotów.

41. Rozróżnia się następujące rodzaje oświetlenia:

1. oświetlenie ogólne,

2. oświetlenie miejscowe,

3. oświetlenie złożone,

4. oświetlenie zapasowe, bezpieczeństwa, ewakuacyjne.

42. Pojęcie mikroklimatu zdefiniowanego jako środowisko cieplne, w którym przebywa człowiek obejmuje zespół czynników fizycznych, a mianowicie:

o temperaturę,

o wilgotność względną,

o prędkość ruchu powietrza i promieniowanie cieplne.

43. Kryteria oceny warunków cieplnych w kopalniach

-temperatura powietrza 23°C do 25°C latem oraz 20 do 22°C zimą,

- wilgotność względna powietrza od 35% do 70%. Wahania wilgotności względnej w granicach ± 10% nie są odczuwalne w sposób przykry,

-prędkość powietrza w lecie od 0,2 do 0,3 m/s, a w zimie 0,15 m/s. W razie przekroczenia dopuszczalnej prędkości ruchu powietrza może powstać uczucie przeciągu, które jest szczególnie przykre, gdy strumień powietrza jest skierowany na nogi, bark lub szyję pracownika.

44. Komfort cieplny- najkorzystniejsze warunki mikroklimatu środowiska pracy, w których człowiek czuje się dobrze, nie odczuwając ani zimna ani gorąca, a gospodarka cieplna jego ustroju przebiega najekonomiczniej.

45.Sposoby opanowania trudnych warunków cieplnych w kopalniach:

• stosowanie procesów produkcyjnych nie emitujących dużych ilości ciepła (np. obróbki "na zimno", a nie obróbki "na gorąco"),

• stosowanie podwieszonych, wentylowanych stropów,

• stosowanie maszyn i urządzeń, które nie pogarszają parametrów środowiska powietrznego, nie stanowią źródeł emisji ciepła (np. palniki można zastąpić grzaniem indukcyjnym),

• automatyzacja procesów technologicznych lub poszczególnych urządzeń (np. spawania),

• izolowanie lub chłodzenie urządzeń będących źródłami ciepła,

• umieszczanie urządzeń będących źródłami ciepła w oddzielnych pomieszczeniach (gdzie stały pobyt ludzi byłby zbyteczny) lub na zewnątrz pomieszczeń,

• ekranowanie źródeł promieniowania cieplnego (ekrany wodne, osłony z materiałów izolacyjnych lub chłodzących, z płyt aluminiowych lub metalowych z folią aluminiową, szkła absorpcyjnego),

• zmniejszanie lub likwidowanie powierzchni o wysokiej temperaturze,

• stosowanie obudów maszyn i urządzeń odprowadzających gorące powietrze na zewnątrz (możliwość odzysku energii),

• stosowanie hermetyzacji lub wentylacji miejscowej wywiewnej, odprowadzającej parę wodną i gorące powietrze.

46. Pożarami podziemnymi są pożary powstałe w wyrobiskach górniczych w podziemiach kopalń lub na powierzchni kopałni w bliskim są­siedztwie szybów. Stwarzają one duże zagrożenie dla zatrudnionych pod ziemią ludzi nie tylko z powodu płomieni, ale głównie z powodu tworzenia się gazów trujących (tlenek węgla) i duszących (dwutlenek węgla).

Pożary egzogeniczne. Powstają one najczęściej wskutek wadliwej instalacji maszyn i urządzeń, braku ładu. oraz porządku, a przede, wszystkim nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa ogólnego i bezpieczeństwa pożarowego w codziennej pracy górniczej.

Pożary endogeniczne. Samozapaleniem nazywa się powstanie ognia bez zetknięcia się materiału palnego z płomieniem lub z silnie nagrzanym przedmiotem. Ulegają mu węgle brunatne, węgle ka­mienne, antracyty oraz niektóre rudy, zwłaszcza siarczkowe (piryt, markazyt).

47. Wymienić gazy pożarowe: tlenek węgla (12,5-72%), metan (5-15%), wodór (4-72%), węglowodory alifatyczne (3-15%)

48. Metody określania zagrożeń wybuchem gazów pożarowych:

W polskich kopalniach określa się niebezpieczeństwo wybuchu gazów pożarowych na podstawie współczynnika Le Chatelier'a ujęte­go wzorem

Jeżeli L > 0,6, to istnieje realna groźba wybuchu przy minimalnej ilości tlenu 02.

49.Gaszenie aktywne: z wykorzystaniem środków gaśniczych, Gasząc aktywnie trzeba mieć na uwadze możliwość gromadzenia

się metanu w stropie wyrobiska i jego okresowego wypalania się długimi językami. Czasem może dochodzić do małych, niebezpiecznych dla ratowników, wybuchów. Gdy aktywne gaszenie pożaru (trwające 6-8 godzin) nie przynosi efektów, należy przystąpić do izolowania pożaru tamą o konstrukcji przeciwwybuchowej.

50. Gaszenie pasywne- przez otamowanie. Przed przystąpieniem do gaszenia aktywnego lub pasywnego należy dokładnie określić stężenie metanu w rejonie, ponieważ od jego wielkości zależy sposób prowadzenia akcji. Przy zawartości metanu do 5%, w celu niedopuszczenia do powstania mieszaniny wybuchowej, wyrobiska należy intensywnie przewietrzać. Natomiast, gdy stężenie metanu przekracza 15% (górna granica wybuchowości metanu), należy ograniczyć dopływ powietrza do ogniska pożaru.