POCHODNE BENZODIAZEPINY
Medazepam
• Działanie
- Lek należy do grupy pochodnych 1,4-benzodiazepiny.
- Działa na wiele struktur o.u.n., przede wszystkim układ limbiczny i podwzgórze, czyli struktury związane z regulacją czynności emocjonalnych.
- Nasila hamujące działanie neuronów GABA-ergicznych w obrębie kory mózgowej, hipokampa, móżdżku, wzgórza i podwzgórza. Lek zwiększa powinowactwo receptora GABA-ergicznego do kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który jest endogennym neuroprzekaźnikiem hamującym.
- Preparat działa przeciwlękowo, wykazuje umiarkowane działanie rozluźniające napięcie mięśni szkieletowych i słabe działanie nasenne i przeciwdrgawkowe.
- Po podaniu doustnym dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego.
- Lek przenika przez barierę krew - płyn mózgowo-rdzeniowy i przez łożysko.
-Ulega szybkiej przemianie w wątrobie do aktywnych metabolitów: diazepamu i desmetylodiazepamu, o długim czasie działania.
- Wydalany jest głównie z moczem.
• Wskazania
- Doraźnie i krótkotrwale: w stanach lękowych różnego pochodzenia, zwłaszcza w przebiegu nerwic (szczególnie nerwic narządowych), w stanach wzmożonego napięcia psychicznego i pobudzenia.
- Stany napięcia i niepokoju związane z problemami dnia codziennego nie są wskazaniem do stosowania leku.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na pochodne 1,4-benzodiazepiny lub inne składniki preparatu.
- Miastenia.
- Ciężka niewydolność oddechowa.
- Zespół bezdechu nocnego.
- Ciężka niewydolność wątroby.
• Działania niepożądane
- Zaburzenia układu nerwowego: często: senność, uczucie pustki w głowie, zawroty głowy, ból głowy, depresja, drżenie, zmiany masy ciała, zaburzenia pamięci, niepamięć, zaburzenia koncentracji, dezorientacja, zaburzenia koordynacji, objawy wegetatywne.
- Reakcje paradoksalne takie jak: drażliwość, pobudzenie gniew, zachowania agresywne, wrogie, zwiększone pobudzenie psychoruchowe, nerwowość, lęk, bezsenność, dystonia, zmęczenie, ataksja, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia motoryki, padaczka, zaburzenia mowy, zaburzenia pamięci, objawy paranoi, depersonalizacja, omamy.
- Inne działania niepożądane: niezbyt często: nieostre widzenie, nudności, dolegliwości żołądkowe, suchość w jamie ustnej.
- Rzadko: zwiększone ciśnienie wewnątrzgałkowe, zaburzenia oddechowe, nietrzymanie lub zatrzymanie moczu, zaburzenia czynności płciowych, sporadyczne zaburzenia miesiączkowania i owulacji, ginekomastia, agranulocytoza, jadłowstręt, zaburzenia czynnościowe wątroby, cholestaza, żółtaczka, skórne reakcje alergiczne (wysypka, świąd pokrzywka).
- Bardzo rzadko: reakcje anafilaktyczne.
- Ponadto mogą wystąpić: drżenie mięśni, osłabienie siły mięśniowej, hiperprolaktynemia, brak apetytu, nieznacznie zmniejszenie ciśnienia krwi, ogólne osłabienie, omdlenia.
- Długotrwałe przyjmowanie leku może prowadzić do uzależnienia psychofizycznego oraz wystąpienia objawów odstawiennych w przypadku nagłego odstawienia leku: ból głowy, mięśni, bardzo nasilony lęk, uczucie napięcia, pobudzenie psychoruchowe, dezorientacja, drażliwość, derealizacja, depersonalizacja, upośledzenie słuchu, sztywność i mrowienie kończyn, nadwrażliwość na światło, hałas, dotyk, omamy, napady padaczkowe.
- Po przerwaniu leczenia mogą wystąpić objawy z odbicia np.: bezsenność, lęk. Podczas terapii może ujawnić się wcześniej istniejąca niezdiagnozowana depresja.
• Interakcje
- Opioidowe leki przeciwbólowe, leki do znieczulenia ogólnego, leki psychotropowe i przeciwdepresyjne, leki przeciwhistaminowe, leki hipotensyjne o działaniu ośrodkowym nasilają działanie depresyjne na o.u.n. medazepamu.
- Alkohol nasila działanie depresyjne leku na o.u.n., może doprowadzić do śpiączki i reakcji paradoksalnych, jak: pobudzenie psychoruchowe, agresywne zachowanie; ponadto alkohol może nasilać działanie uspokajające preparatu.
- Lek podawany łącznie ze środkami zwiotczającymi mięśnie szkieletowe przedłuża i nasila ich działanie.
- Leki indukujące aktywność cytochromu P-450 (np. ryfampicyna, fenobarbital, fenytoina, karbamazepina) wpływają na procesy biotransformacji pochodnych benzodiazepiny i osłabiają ich działanie farmakologiczne.
- Disulfiram, cymetydyna, ketokonazol, erytromycyna jako inhibitory izoenzymów cytochromu P-450 hamują procesy biotransformacji pochodnych benzodiazepiny i nasilają ich depresyjne działanie na o.u.n.
- Teofilina, kofeina mogą zmniejszać częstość występowania senności po podaniu benzodiazepin.
- Doustne środki antykoncepcyjne mogą przyspieszać metabolizm leku, T0,5 medazepamu może ulec skróceniu.
Uwagi
- Lek należy odstawiać stopniowo. Przed rozpoczęciem leczenia należy przeprowadzić dokładną analizę istniejących zaburzeń.
- Lek może wpływać na zdolności psychofizyczne, szczególnie jeśli pacjent spożywa jednocześnie alkohol lub stosuje inne leki wpływające hamująco na o.u.n.
Sopodorm
• Działanie
- Jak Midazolam – jego preparat.
• Wskazania
- Premedykacja przedoperacyjna, sedacja z zachowaniem świadomości (monoterapia lub w połączeniu z analgetykiem) przed i w trakcie zabiegów diagnostycznych i zabiegów wykonywanych w znieczuleniu regionalnym,
- Wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego (w połączeniu z analgetykiem lub anestetykiem).
- Długotrwała sedacja pacjentów w oddziałach intensywnej terapii (w tym podczas wentylacji zastępczej).
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na benzodiazepiny lub pozostałe składniki preparatu, jaskra z zamkniętym kątem przesączania, wstrząs, śpiączka, ostre zatrucie alkoholowe z upośledzeniem czynności życiowych.
- Należy zachować ostrożność stosując lek (zwłaszcza jako bolus i.v.) u osób w podeszłym wieku, wyniszczonych, z niestabilnym układem krążenia, chorobami obturacyjnymi płuc, ciężką niewydolnością nerek lub wątroby, miastenią, ciężkimi zaburzeniami wodno-elektrolitowymi.
- Ciąża (kat. D) - stosować jedynie w przypadku, gdy korzyści dla matki przewyższają ryzyko dla płodu i gdy stosowanie bezpieczniejszego leku alternatywnego jest niemożliwe lub przeciwwskazane; nie stosować w III trymestrze ciąży.
- Z wyjątkowych wskazań - w okresie karmienia piersią.
• Działania niepożądane
- Mogą wystąpić reakcje ze strony układu krążenia i układu oddechowego: zmiany ciśnienia skurczowego (szczególnie hipotonia przy jednoczesnym podaniu z dużą dawką fentanylu, u noworodków), kompensacyjne przyspieszenie akcji serca, zahamowanie ośrodka oddechowego, zaburzenia oddychania (łącznie z bezdechem), zwłaszcza u pacjentów w podeszłym wieku oraz z niewydolnością oddechową.
- Reakcje paradoksalne (pobudzenie psychoruchowe, agresja, ruchy mimowolne, drżenia mięśniowe, drgawki toniczno-kloniczne), halucynacje, dezorientację.
- Sporadycznie: skurcz krtani lub oskrzeli, duszność, hiperwentylacja, spłycenie i przyspieszenie oddechu, ból i zawroty głowy, kaszel, bradykardia lub tachykardia, przedwczesne skurcze komorowe, rytm bliźniaczy lub węzłowy, kwaśny smak w ustach, ślinotok, nudności, wymioty, czkawka, wydłużenie okresu budzenia, euforia, parestezje, zaburzenia snu, koszmary senne, dysfonia, zaburzenia mowy, nastroju, widzenia (widzenie podwójne, niewyraźne), oczopląs, zwężenie źrenic, zatkanie uszu, zaburzenia równowagi, uczucie pustki w głowie, ziewanie, dreszcze, osłabienie, omdlenie.
- Może wywołać reakcje w miejscu podania: obrzęk, uczucie ciepła lub zimna, ból, stwardnienie, zaczerwienienie, zapalenie żyły.
- Po długotrwałym stosowaniu dożylnie przy nagłym przerwaniu podaży może powodować zespół odstawienia; zaleca się stopniową redukcję dawek.
• Interakcje
- Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na o.u.n. (leki nasenne, uspokajające, przeciwdepresyjne, przeciwbólowe, alkohol, opioidy, neuroleptyki, anestetyki).
- Korzystna i wykorzystywana klinicznie interakcja z analgetykami opioidowymi wiąże się z większym ryzykiem depresji krążeniowo-oddechowej.
- Leki hamujące cytochrom P 450 3A (np. cymetydyna, ketokonazol, itrakonazol, diltiazem, werapamil, erytromycyna) zmniejszają klirens midazolamu.
- Teoretycznie możliwe są interakcje z lekami hamującymi (in vitro) metabolizm midazolamu: amiodaronem i neuroleptykami lub nasilenie działania leków (cyklosporyny, nifedypiny) przez hamowanie kompetycyjne przez midazolam izoenzymu P 450 3A.
- Antagonista receptora BDZ (flumazenil) znosi działanie midazolamu.
- Przez 8 h przed i po podaniu leku nie wolno choremu spożywać napojów alkoholowych.
Uwagi
- Lek upośledza sprawność psychofizyczną - przez 24 h od przyjęcia preparatu nie należy prowadzić pojazdów i obsługiwać urządzeń mechanicznych.
Lorazepam
• Działanie
- Działa na wiele struktur o.u.n., przede wszystkim układ limbiczny i podwzgórze, czyli struktury związane z regulacją czynności emocjonalnych.
- Nasila hamujące działanie neuronów GABA-ergicznych w obrębie kory mózgowej, hipokampa, móżdżku, wzgórza i podwzgórza.
- Zwiększa powinowactwo receptora GABA-ergicznego do kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który jest endogennym neuroprzekaźnikiem hamującym.
- Preparat działa przeciwlękowo i nasennie, wykazuje słabe działanie rozluźniające napięcie mięśni szkieletowych i przeciwdrgawkowe.
- Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Wiąże się z białkami krwi w 85%. Przenika przez barierę krew - płyn mózgowo-rdzeniowy i przez łożysko. Proces biotransformacji przebiega w wątrobie, powstaje nieaktywny metabolit. T0,5 wynosi około 12 h. Wydalany jest głównie z moczem.
• Wskazania
- Doraźnie i krótkotrwale: w zaburzeniach lękowych różnego pochodzenia, towarzyszącym chorobom układu krążenia, chorobom przewodu pokarmowego.
- W zaburzeniach snu związanych ze stanami wzmożonego lęku.
- Stany napięcia i niepokoju związane z problemami dnia codziennego nie są wskazaniem do stosowania leku.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na pochodne 1,4-benzodiazepiny lub którykolwiek składnik preparatu.
- Ciężka niewydolność oddechowa, niezależnie od przyczyny.
- Ciężka niewydolność wątroby i nerek.
- Miastenia.
- Jaskra.
- Ostra porfiria.
- Zatrucie alkoholem.
- Zespół bezdechu nocnego.
• Działania niepożądane
- Najczęściej na początku leczenia: senność, spowolnienie reakcji, ból i zawroty głowy, stany splątania, dezorientacji, ataksja.
- Rzadziej (zwłaszcza po dużych dawkach): dyzartria z mową zamazaną i nieprawidłowym wymawianiem, zaburzenia pamięci, zaburzenia libido.
- Rzadko: nudności, dolegliwości żołądkowe, uczucie suchości w jamie ustnej.
- Ponadto mogą wystąpić: zaburzenia widzenia (niewyraźne widzenie, podwójne widzenie), nieznaczne zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi, zatrzymanie moczu, nietrzymanie moczu, drżenie mięśni, zwiotczenie mięśni, brak apetytu, zaburzenia miesiączkowania, ogólne osłabienie, omdlenia, alergiczne reakcje skórne (wysypka, świąd, pokrzywka), niewielkie zwiększenie aktywności aminotransferazy, zaburzenia czynności wątroby z żółtaczką, zaburzenia w składzie morfologicznym krwi, reakcje paradoksalne (niepokój psychoruchowy, bezsenność, pobudzenie, agresja, drżenie mięśniowe, drgawki).
- Bardzo rzadko: reakcje anafilaktyczne.
- Podczas leczenia może rozwinąć się psychiczne i fizyczne uzależnienie.
- Nagłe przerwanie leczenia może wywołać objawy zespołu odstawiennego: ból głowy, bóle mięśni, pobudzenie, napięcie emocjonalne, niepokój ruchowy, stany splątania, dezorientacji, drażliwość, bezsenność, a w ciężkich przypadkach: utrata poczucia rzeczywistości, zaburzenia osobowości, nadwrażliwość na dotyk, bodźce akustyczne, świetlne, mrowienie i drętwienie kończyn, omamy, napady drgawek.
- Podczas terapii może ujawnić się wcześniej istniejąca niezdiagnozowana depresja.
• Interakcje
- Opioidowe leki przeciwbólowe, leki do znieczulenia ogólnego, leki psychotropowe i przeciwdepresyjne, leki przeciwhistaminowe, leki hipotensyjne o działaniu ośrodkowym nasilają działanie depresyjne na o.u.n. lorazepamu.
- Disulfiram, cymetydyna, ketokonazol, erytromycyna, jako inhibitory izoenzymów cytochromu P-450 hamują procesy biotransformacji pochodnych benzodiazepiny i nasilają ich depresyjne działanie na o.u.n.
- Leki indukujące aktywność cytochromu P-450 (np. ryfampicyna, fenobarbital, fenytoina, karbamazepina) wpływają na procesy biotransformacji pochodnych benzodiazepiny i osłabiają ich działanie farmakologiczne.
- Podawany łącznie ze środkami zwiotczającymi mięśnie szkieletowe przedłuża i nasila ich działanie.
- Teofilina i kofeina mogą osłabiać nasenne działanie, gdyż działają pobudzająco na o.u.n. i mają zdolność indukowania enzymów wątrobowych (to działanie teofiliny i kofeiny może nie występować u osób nałogowo palących tytoń).
- Doustne środki antykoncepcyjne mogą przyspieszać metabolizm leku i skracać jego T0,5.
- Alkohol nasila działanie depresyjne leku na o.u.n., może doprowadzić do reakcji paradoksalnych.
Uwagi
- Lek należy odstawiać stopniowo.
- W trakcie stosowania preparatu i do 3 dni po jego odstawieniu nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych.
- W trakcie leczenia oraz przez 3 dni po jego zakończeniu nie należy pić alkoholu.
- W czasie długotrwałego leczenia wskazane jest okresowe badanie krwi (morfologia i rozmaz) i analiza moczu.
- Podczas leczenia może rozwinąć się psychiczne i fizyczne uzależnienie - szczególnie ostrożnie stosować u pacjentów z uzależnieniem od alkoholu, narkotyków lub innych leków w wywiadzie.
- Regularne stosowanie może prowadzić do rozwoju tolerancji.
- Po zakończeniu leczenia preparatem może pojawić się tzw. bezsenność z odbicia (nawrót objawów o większym nasileniu).
- Ze względu na ryzyko wstąpienia niepamięci następczej należy zapewnić pacjentowi 7-8 h nieprzerwanego snu po zażyciu leku.
- W przypadku wystąpienia reakcji psychicznych i paradoksalnych należy przerwać stosowanie leku.
- Nie zaleca się stosowania u pacjentów u pacjentów z psychozami.
- Szczególnie ostrożnie stosować u pacjentów w podeszłym wieku (powyżej 65 lat), u pacjentów z objawami depresji (ryzyko skłonności samobójczych).
- Ostrożność zachować u pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową, z niewydolnością nerek i (lub) wątroby, z porfirią.
- Bezpieczeństwo i skuteczność stosowania leku u dzieci poniżej 12 lat nie zostało ustalone - nie zaleca się stosowania.
- Preparat zawiera laktozę - nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy.
Bromazepam
• Działanie
- Pochodna benzodiazepiny o działaniu zmniejszającym lęk i napięcie.
- W dużych dawkach wykazuje działanie uspokajające i zmniejszające napięcie mięśniowe.
- Po podaniu doustnym lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi w ciągu 2 h od podania.
- Wydalany z moczem.
• Wskazania
- Zaburzenia lękowe uogólnione.
- Dysfunkcje autonomiczne występujące pod postacią somatyczną m.in. z objawami skórnymi, ze strony przewodu pokarmowego, układu krążenia, układu moczowo-płciowego.
- Stany lękowe występujące w przebiegu przewlekłych chorób organicznych o.u.n.
- Zaburzenia stresowe pourazowe, z objawami lęku.
- Zaburzenia adaptacyjne.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na bromazepam, benzodiazepiny lub pozostałe składniki preparatu.
- Ciężka niewydolność oddechowa.
- Ciężka niewydolność wątroby.
- Zespół bezdechu sennego.
• Działania niepożądane
- Stan splątania.
-Zaburzenia emocjonalne.
- Zaburzenia libido.
- Depresja.
- Niepokój.
- Pobudzenie, drażliwość, agresja, urojenia, złość.
- Koszmary senne, omamy, psychoza, nietypowe zachowanie i inne zaburzenia zachowania.
- Uzależnienie od leku.
- Senność, ból głowy, zawroty głowy, zmniejszenie czujności, ataksja, amnezja następowa.
- Podwójne widzenie.
- Zaburzenia żołądka i jelit.
- Reakcje skórne.
- Osłabienie mięśniowe.
- Zmęczenie.
- Zwiotczenie mięśni - ryzyko upadków i złamań kości.
- Niewydolność oddechowa, w tym zahamowanie czynności układu oddechowego.
- Niewydolność serca, w tym zatrzymanie krążenia.
- Benzodiazepiny mogą wywołać niepamięć następczą.
• Interakcje
- Substancje hamujące niektóre enzymy wątrobowe (szczególnie cytochrom P450) mogą wpływać na benzodiazepiny, które są metabolizowane przez te enzymy.
- Jednoczesne podawanie z cymetydyną może powodować wydłużenie T0,5 bromazepamu.
- Jednoczesne podawanie preparatu z jakimikolwiek lekami hamującymi na o.u.n. (np. leki przeciwdepresyjne, nasenne, opioidowe leki przeciwbólowe, neuroleptyki, leki przeciwlękowe i uspokajające, leki przeciwdrgawkowe, leki przeciwhistaminowe o działaniu uspokajającym, leki znieczulające) i alkoholem, może powodować nasilenie działania uspokajającego leku oraz zwiększenie jego wpływu hamującego na oddychanie i hemodynamikę.
- W przypadku zastosowania opioidowych leków przeciwbólowych może wystąpić stan euforii prowadzący do zwiększenia ryzyka uzależnienia psychicznego.
Uwagi
- Zaleca się stopniowe odstawianie leku.
- Należy regularnie nadzorować stan pacjenta na początku terapii w celu dobrania minimalnej skutecznej dawki i ustalenia częstości podawania preparatu oraz aby zapobiec przedawkowaniu wynikającemu z kumulacji leku.
- Lek może zaburzać zdolność prowadzenia pojazdów i obsługi urządzeń mechanicznych.
- Nie stosować preparatu u dzieci.
- Preparat może prowadzić do rozwinięcia się uzależnienia fizycznego i psychicznego, szczególnie u pacjentów nadużywających alkoholu, leków lub z zaburzeniami osobowości.
- Zaleca się stopniowe odstawienie preparatu, ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu abstynencyjnego oraz zjawiska niepokoju "z odbicia".
- Należy unikać jednoczesnego stosowania preparatu z alkoholem lub lekami hamującymi czynność o.u.n.
- Stosować ostrożnie u pacjentów nadużywających w przeszłości alkoholu, leków lub narkotyków.
- W przypadku wielokrotnego podawania preparatu przez dłuższy czas może dojść do obniżenia efektu klinicznego po jego zastosowaniu.
- Benzodiazepiny nie powinny być stosowane jako jedyne leki w terapii depresji czy stanów lękowych związanych z depresją oraz jako leki pierwszego wyboru w leczeniu zaburzeń psychotycznych.
- Należy zachować szczególną ostrożność u pacjentów z miastenią oraz u pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową.
- Preparat należy odstawić przy wystąpieniu zaburzeń zachowania.
- Ze względu na zawartość laktozy, preparatu nie należy stosować u pacjentów z nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy typu Lapp lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
Lormetazepam
• Działanie
- Działa na wiele struktur o.u.n., przede wszystkim układ limbiczny i podwzgórze, czyli struktury związane z regulacją czynności emocjonalnych.
- Nasila hamujące działanie neuronów GABA-ergicznych w obrębie kory mózgowej, hipokampa, móżdżku, wzgórza i podwzgórza.
- Zwiększa powinowactwo receptora GABA-ergicznego do kwasu gamma-aminomasłowego (GABA), który jest endogennym neuroprzekaźnikiem hamującym.
- Działa nasennie, wykazuje też działanie uspokajające i przeciwlękowe oraz słabe działanie przeciwdrgawkowe i zwiotczające mięśnie szkieletowe.
• Wskazania
- W leczeniu zaburzeń snu - trudności w zasypianiu, częste przebudzenia, wczesne przebudzenia poranne; w premedykacji, w przygotowaniu do uciążliwych badań diagnostycznych.
- Stany napięcia i niepokoju związane z problemami dnia codziennego nie są wskazaniem do stosowania leku.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na pochodne benzodiazepiny lub inne składniki preparatu.
- Ciężka niewydolność oddechowa, niezależnie od przyczyny.
- Ciężka niewydolność wątroby.
- Zespół bezdechu nocnego.
- Zaburzenia świadomości.
- Miastenia.
- Jaskra.
- Ostra porfiria.
- Zatrucie alkoholem lub lekami działającymi depresyjnie na o.u.n.
• Działania niepożądane
- Senność.
- Spowolnienie reakcji.
- Ból i zawroty głowy.
- Stany splątania, dezorientacji, ataksja.
- Rzadko : dyzartria z mową zamazaną i nieprawidłowym wymawianiem, zaburzenia pamięci, zaburzenia libido, zaburzenia widzenia (niewyraźne widzenie, podwójne widzenie), nudności, dolegliwości żołądkowe, uczucie suchości w jamie ustnej, nietrzymanie moczu, drżenie mięśni, zwiotczenie mięśni, brak apetytu, ogólne osłabienie, zaburzenia miesiączkowania, reakcje paradoksalne (niepokój psychoruchowy, bezsenność, pobudzenie, agresja, drżenie mięśniowe, drgawki), alergiczne reakcje skórne (wysypka, świąd, pokrzywka).
- Bardzo rzadko: nieznaczne zmniejszenie ciśnienia tętniczego krwi, omdlenia, reakcje anafilaktyczne, zaburzenia w składzie morfologicznym krwi (leukopenia, agranulocytoza), niewielkie zwiększenie aktywności aminotransferazy, zaburzenia czynności wątroby z żółtaczką.
- Podczas leczenia może rozwinąć się psychiczne i fizyczne uzależnienie.
- Nagłe przerwanie leczenia może wywołać objawy zespołu odstawiennego: ból głowy, bóle mięśni, pobudzenie, napięcie emocjonalne, niepokój ruchowy, stany splątania, dezorientacji, drażliwość, bezsenność, a w ciężkich przypadkach: utrata poczucia rzeczywistości, zaburzenia osobowości, nadwrażliwość na dotyk, bodźce akustyczne, świetlne, mrowienie i drętwienie kończyn, omamy, napady drgawek.
- Podczas terapii może ujawnić się wcześniej istniejąca niezdiagnozowana depresja.
• Interakcje
- Opioidowe leki przeciwbólowe, inhibitory MAO, leki przeciwdrgawkowe, anestetyki, leki nasenne, leki psychotropowe, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwhistaminowe, leki hipotensyjne o działaniu ośrodkowym nasilają depresyjny wpływ lormetazepamu na o.u.n.
- Przy jednoczesnym stosowaniu opioidów może wystąpić nasilenie euforii (ryzyko szybszego uzależnienia).
- Alkohol nasila działanie depresyjne leku na o.u.n., może doprowadzić do reakcji paradoksalnych, zaburzeń świadomości, niewydolności oddechowej i w konsekwencji nawet śmierci.
Uwagi
- Lek należy odstawiać stopniowo.
- Lek może osłabiać zdolność prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługi maszyn, pacjenci powinni unikać tych czynności w trakcie leczenia i 3 dni po jego zakończeniu.
- W czasie długotrwałego leczenia wskazane jest okresowe badanie krwi (morfologia i rozmaz) i analiza moczu.
- W trakcie leczenia oraz przez 3 dni po zakończeniu nie należy pić alkoholu.
CYKLOPIROLONY
Zolpidem
• Działanie
- Lek nasenny z grupy imidazopirydyny.
- Niekompetycyjny agonista receptorów układu GABA-ergicznego.
- Mechanizm działania polega na znacznym i względnie wybiórczym wiązaniu się z receptorami benzodiazepinowymi omega1 (BZD1), należącymi do jednostki alfa kompleksu receptora GABA-A. Jedynie w niewielkim stopniu zolpidem wpływa na receptory benzodiazepinowe omega2 (BZD2).
- W przeciwieństwie do pochodnych benzodiazepiny praktycznie nie wywiera wpływu na czynność receptorów benzodiazepinowych omega3 (BZD3).
- Zolpidem skraca czas zasypiania, zmniejsza ilość przebudzeń nocnych, wydłuża całkowity czas snu i poprawia jego jakość.
- Nie zaburza fazy REM snu.
- Posiada niewielkie właściwości przeciwlękowe i miorelaksacyjne, które nie mają znaczenia klinicznego.
- Działanie nasenne występuje po czasie 10-30 min i utrzymuje się do 6 h.
- Po podaniu doustnym zolpidem szybko wchłania się z przewodu pokarmowego.
- Pokarm zmniejsza wchłanianie leku.
- Biodostępność wynosi 70%.
- Wiąże się z białkami osocza w około 93%.
- U osób w podeszłym wieku obserwuje się zmniejszenie klirensu leku bez wyraźnego wydłużenia okresu półtrwania.
- U pacjentów z niewydolnością wątroby zwiększona jest biodostępność leku, klirens jest znacznie zmniejszony, a T0,5 wydłużony do około 10 h.
• Wskazania
- Krótkotrwałe leczenie bezsenności.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na zolpidem lub pozostałe składniki preparatu.
- Napady bezdechu sennego.
- Miastenia.
- Ciężka niewydolność wątroby.
- Ostra niewydolność oddechowa lub zaburzenia oddychania.
- Nie stosować u dzieci oraz u pacjentów z chorobami psychicznymi.
• Działania niepożądane
- Senność w ciągu dnia.
- Zmniejszona czujność.
- Dezorientacja.
- Zmęczenie, ból głowy, zawroty głowy.
- Słabość mięśni, niepewny chód i podwójne widzenie.
- Objawy te obserwowano najczęściej na początku leczenia. Inne objawy niepożądane jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaburzenia libido lub reakcje skórne obserwowano sporadycznie.
- Podczas stosowania leku, w dawkach terapeutycznych, mogą wystąpić również zaburzenia pamięci (niepamięć następcza). Ryzyko ich wystąpienia zwiększa się po zastosowaniu dużych dawek.
- Niepamięć może być połączona z nieprawidłowym zachowaniem.
- Szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku, mogą wystąpić także reakcje psychiatryczne i paradoksalne, tj. pobudzenie, drażliwość, agresja, urojenia, napady wściekłości, koszmary senne, omamy, psychozy, nieprawidłowe zachowanie, somnambulizm.
- Leczenie może maskować objawy wcześniej występującej depresji.
- Ponieważ bezsenność może być objawem depresji, w przypadku utrzymywania się bezsenności, pacjent powinien być ponownie zbadany .
• Interakcje
- Zolpidem może nasilać działanie leków wpływających hamująco na o.u.n. (neuroleptyki, leki nasenne, anksjolityki, leki przeciwdepresyjne, narkotyczne leki przeciwbólowe, leki przeciwpadaczkowe, środki znieczulenia ogólnego, leki przeciwhistaminowe o działaniu uspokajającym) - należy zachować szczególną ostrożność stosując jednocześnie te leki.
- Jednoczesne stosowanie z narkotycznymi lekami przeciwbólowymi może prowadzić do nasilenia euforii i tym samym sprzyjać rozwojowi uzależnienia psychicznego.
- Leki hamujące aktywność niektórych enzymów wątrobowych (w szczególności cytochromu P-450) mogą nasilać działanie zolpidemu.
- Alkohol nasila działanie nasenne zolpidemu.
Uwagi
- Zaleca się stopniowe odstawianie leku.
- W trakcie leczenia nie należy spożywać alkoholu, a także prowadzić pojazdów i obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu.
- Ostrożnie stosować u pacjentów z objawami depresji, uzależnieniem od alkoholu lub leków.
- Ostrożnie stosować u osób w podeszłym wieku (ryzyko wystąpienia reakcji paradoksalnych).
Klometiazol
• Działanie
- Działanie uspokajające, nasenne i spazmolityczne.
- Hamuje drgawki wywołane doświadczalnie.
- Nasila działanie hamujące neuroprzekaźników takich jak GABA i glicyna, nie wpływa na przekaźnictwo z udziałem acetylocholiny i adenozyny.
- Nie hamuje przekaźnictwa z udziałem aminokwasów pobudzających.
- Dodatkowo klometiazol wywiera bezpośredni wpływ na kanały chlorkowe. Po podaniu doustnym jest szybko wchłaniany.
- U pacjentów z chorobą alkoholową bez marskości wątroby jest nieco krótszy, a u pacjentów z marskością wydłuża się.
- U pacjentów w podeszłym wieku T0,5 może się wydłużyć.
- Klometiazol wydalany jest z moczem, poniżej 1% dawki w postaci niezmienionej.
• Wskazania
- Stany niepokoju, pobudzenia i splątania oraz zaburzenia snu u pacjentów w podeszłym wieku.
- Ostre stany abstynencji poalkoholowej, delirium tremens.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na składniki preparatu.
- Ostra niewydolność oddechowa.
- Dzieci.
• Działania niepożądane
- Podrażnienie błony śluzowej nosa i spojówek (w trakcie leczenia zmniejsza się nasilenie tych objawów lub ustępują one całkowicie).
- Ból głowy.
- Niestrawność, nudności, biegunka.
- Wzmożone wydzielanie śluzu w jamie nosowo-gardłowej i oskrzelach.
- Świąd skóry, wysypka, pokrzywka.
- Przemijające zwiększenie aktywności aminotransferaz.
- Niedociśnienie tętnicze.
- Żółtaczka, zastoinowe zapalenie wątroby.
- Wysypka pęcherzowa.
- Reakcje nadwrażliwości, wstrząs anafilaktyczny.
- Bardzo rzadko u pacjentów w podeszłym wieku mogą wystąpić reakcje paradoksalne w postaci pobudzenia lub splątania.
- U pacjentów w podeszłym wieku lub stosujących duże dawki leku działanie uspokajające może być silniejsze niż zamierzone.
• Interakcje
- Cymetydyna hamuje metabolizm klometiazolu - jednoczesne stosowanie może prowadzić do zwiększenia stężenia klometiazolu.
- Jednoczesne stosowanie z karbamazepiną zmniejsza biodostępność i zwiększa klirens klometiazolu - może być konieczne zwiększenie dawki.
- Klometiazol jest inhibitorem izoenzymu CYP 2E1 i może hamować metabolizm innych leków metabolizowanych przez ten izoenzym.
- Odnotowano przypadek ciężkiej bradykardii u pacjenta stosującego jednocześnie propranolol i klometiazol.
- Klometiazol, leki działające hamująco na OUN (w tym benzodiazepiny) oraz alkohol mogą wzajemnie nasilać swoje działanie.
Uwagi
- Ze względu na ryzyko zwiększonego wydzielania śluzu w jamie nosowo-gardłowej i oskrzelach nie należy układać pacjenta w pozycji leżącej na plecach.
- Podczas przyjmowania leku nie należy prowadzić pojazdów, obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu, pić alkoholu. 1 kaps. preparatu zawiera 30 mg sorbitolu - nie stosować u pacjentów z dziedziczną nietolerancją fruktozy.
- Preparat stosować ostrożnie u pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową oraz z zespołem bezdechu sennego.
- Szczególną ostrożność należy zachować u pacjentów ze znaczną niewydolnością wątroby, ponieważ działanie uspokajające preparatu może maskować początek śpiączki wątrobowej.
- Ostrożnie stosować u pacjentów z umiarkowaną niewydolnością wątroby, z przewlekłą niewydolnością nerek oraz u pacjentów w podeszłym wieku.
- Klometiazol może powodować psychiczne i (lub) fizyczne uzależnienie.
- Klometiazol stosowany jednocześnie z alkoholem, szczególnie u pacjentów z alkoholową marskością wątroby może spowodować śmiertelne zahamowanie układu oddechowego nawet przy krótkim stosowaniu.
Melatonina
• Działanie
- Melatonina jest hormonem produkowanym przez komórki szyszynki.
- Normuje sen i bierze udział w regulacji zegara biologicznego.
• Wskazania
- Wspomagająco w leczeniu zaburzeń rytmu snu i czuwania np. związanych ze zmianą stref czasowych, lub w związku z pracą zmianową.
- Lek ułatwia także regulację zaburzeń dobowego rytmu snu i czuwania u pacjentów niewidomych.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na melatoninę lub pozostałe składniki preparatu.
- Ciąża i okres karmienia piersią.
- Nie stosować po spożyciu alkoholu.
• Działania niepożądane
- Astenia.
- Ból głowy, splątanie (dezorientacja).
- Sedacja.
- Obniżenie temperatury ciała.
- Zwiększenie liczby napadów padaczkowych u dzieci z uszkodzeniami o.u.n. i padaczką.
- Tachykardia
- Świąd, wysypka, pokrzywka, wyprysk.
- Ginekomastia.
• Interakcje
- Fluwoksamina zwiększa stężenie w surowicy krwi podawanej równolegle doustnie melatoniny, prawdopodobnie poprzez hamowanie jej eliminacji. Należy unikać łączenia tych leków.
- Stężenie melatoniny zwiększają: 5- lub 8- metoksypsoralen, cymetydyna, estrogeny (środki antykoncepcyjne i hormonalna terapia zastępcza).
- Leki metabolizowane przez izoenzym CYP2CI9 (citalopram, omeprazol, lanzoprazol) zwalniają metabolizm egzogennie podawanej melatoniny i zwiększają jej biodostępność, prawdopodobnie poprzez hamowanie przemian hormonu do N-acetyloserotoniny.
- Chinoliny mogą prowadzić do wzrostu ekspozycji na melatoniny.
- Karbamazepina i ryfampicyna mogą powodować zwiększenie redukcji stężeń melatoniny w osoczu.
- Melatonina może nasilać właściwości uspokajające benzodiazepin i niebenzodiazepin tj. zaleplon, zolpidem i zopiklon.
- Stosowanie melatoniny z tiorydazyną prowadzi do nasilonego "zamroczenia" w porównaniu do leczenia samą tiorydazyną.
- Stosowanie melatoniny z imipraminą prowadzi do nasilonego uczucia rozluźnienia i trudności z wykonywaniem zadań.
- Palenie papierosów może zmniejszać stężenie melatoniny.
Uwagi
- Nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych i obsługiwać urządzeń mechanicznych w ruchu, ponieważ po przyjęciu leku może wystąpić uczucie senności prowadzące do spadku koncentracji.
- Ostrożnie stosować u osób z zaburzeniami czynności wątroby, u pacjentów z depresją, a także u osób z zaburzeniami czynności układu immunologicznego, z zaburzeniami hormonalnymi lub padaczką, a także u osób leczonych lekami przeciwzakrzepowymi i zaburzeniami czynności nerek.
Metylofenidat
• Działanie
- Łagodny środek stymulujący o.u.n.
- Mechanizm działania terapeutycznego w Zespole Nadpobudliwości Ruchowej z Deficytem Uwagi (ADHD) nie jest znany.
- Przypuszcza się, że metylofenidat blokuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy przez neuron presynaptyczny oraz zwiększa uwalnianie tych monoamin do przestrzeni pozaneuronalnej.
- Metylofenidat jest racemiczną mieszaniną składającą się z izomerów lewo- i prawoskrętnych. Izomer prawoskrętny jest bardziej aktywny farmakologicznie niż izomer lewoskrętny.
• Wskazania
- Część kompleksowego programu leczenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder- ADHD) w przypadkach, kiedy inne sposoby postępowania terapeutycznego nie są wystarczająco skuteczne. Leczenie musi być prowadzone pod nadzorem lekarza mającego doświadczenie w leczeniu dziecięcych zaburzeń zachowania.
• Przeciwskazania
- Nadwrażliwość na metylofenidat lub którąkolwiek substancję pomocniczą.
- Jaskra.
- Guz chromochłonny nadnerczy (pheochromocytoma).
- W czasie stosowania nieselektywnych i nieodwracalnych inhibitorów monoaminooksydazy (MAO) lub w ciągu minimum 14 dni od odstawienia tych leków, z powodu ryzyka przełomu nadciśnieniowego.
- Nadczynność tarczycy lub tyreotoksykoza.
- Występowanie obecnie lub w przeszłości ciężkiej depresji, anoreksji, skłonności samobójczych, objawów psychotycznych, ciężkich zaburzeń nastoju, manii, schizofrenii albo zaburzeń psychopatycznych i(lub) osobowości z pogranicza (borderline).
- Występowanie obecnie lub w przeszłości ciężkiej lub epizodycznej (typ I) choroby afektywnej dwubiegunowej (która nie była dobrze kontrolowana).
- Wcześniejsze zaburzenia układu sercowo-naczyniowego: ciężkie nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, zarostowa choroba tętnic, choroba niedokrwienna serca, wrodzone zaburzenia hemodynamiczne, kardiomiopatii, zawał mięśnia sercowego, potencjalnie zagrażające życiu zaburzenia rytmu, kanałopatie (zaburzenia spowodowane dysfunkcją kanałów jonowych).
- Wcześniej istniejące zaburzenia naczyń mózgowych, tętniak mózgu, anomalie naczyniowe w tym zapalenie naczyń lub udar.
• Działania niepożądane
- Ból głowy.
- Bezsenność.
- Nerwowość.
- Zapalenie jamy nosowo-gardłowej.
- Anoreksja.
- Osłabienie apetytu, umiarkowane zmniejszenie przyrostu masy ciała i wzrostu w czasie długotrwałego stosowania u dzieci.
- Lęk, agresja, labilność emocjonalna, pobudzenie, depresja, drażliwość, nietypowe zachowania.
- Zawroty głowy.
- Dyskineza.
- Hiperaktywność psychoruchowa.
- Senność.
- Zaburzenia rytmu.
- Tachykardia, kołatanie serca, nadciśnienie tętnicze krwi.
- Kaszel, ból gardła i krtani.
- Ból brzucha, biegunka, nudności, dyskomfort w jamie brzusznej, wymioty, suchość w jamie ustnej.
- Łysienie, świąd, wysypka, pokrzywka.
- Ból stawów.
- Gorączka.
- Opóźnienie rozwoju w razie przedłużonego stosowania u dzieci.
- Omamy słuchowe wzrokowe i czuciowe, złość, myśli samobójcze, zmiany i wahania nastroju, nerwowość, płaczliwość, tiki, pogorszenie istniejących już tików w zespole Tourette'a, nadmierna czujność, zaburzenia snu.
- Sedacja, drżenie.
- Podwójne widzenie, niewyraźne widzenie, trudności w akomodacji, rozszerzenie źrenic, zaburzenie widzenia.
- Niedokrwistość, leukopenia, trombocytopenia plamica małopłytkowa.
• Interakcje
- Należy zachować ostrożność stosując metylfenidat z lekami o wąskim zakresie terapeutycznym.
- Metylofenidat nie jest metabolizowany przez cytochrom P450, jednak istnieją doniesienia, że metylofenidat może hamować metabolizm antykoagulantów pochodnych kumaryny, leków przeciwdrgawkowych (np. fenobarbitalu, fenytoiny, prymidonu) oraz niektórych leków przeciwdepresyjnych (trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych i selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny).
- Podczas rozpoczynania i przerywania terapii metylofenidatem może być konieczne dostosowanie dawki już stosowanych leków i ocenie ich stężenia w osoczu (lub dla kumaryny czasów krzepnięcia).
- Metylofenidat może obniżać skuteczność leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia.
- Należy zachować ostrożność u pacjentów leczonych metylofenidatem i jakimkolwiek innym lekiem, który może podwyższać ciśnienie tętnicze krwi.
- Metylofenidat jest przeciwwskazany u pacjentów leczonych (obecnie lub w przeciągu uprzednich 2 tyg.) nieselektywnymi, nieodwracalnymi inhibitorami MAO, z powodu możliwości wystąpienia przełomu nadciśnieniowego.
- Alkohol może nasilać niepożądane działania leków działających psychoaktywnie na o.u.n., dlatego zaleca się pacjentom powstrzymanie się od spożywania alkoholu w czasie leczenia.
- Podczas stosowania z anestetykami halogenowymi istnieje ryzyko nagłego wzrostu ciśnienia tętniczego w trakcie operacji; w przypadku planowanej operacji należy odstawić metylofenidat w dniu zabiegu.
Uwagi
- Podczas leczenia wyniki testów na obecność substancji psychostymulujących (amfetaminy) są dodatnie.
- Metylofenidat może powodować: zawroty głowy, senność, zaburzenia widzenia w tym trudności z akomodacja, podwójne widzenie, niewyraźne widzenie; w przypadku ich wystąpienia należy unikać podejmowania potencjalnie ryzykownych aktywności, takich jak prowadzenie pojazdów i obsługa urządzeń mechanicznych.
Modafinil
• Działanie
- Modafinil nasila stan czuwania.
- Dokładne mechanizmy działania pozostają nieznane.
- Modafinil zachowuje i/lub poprawia jakość i długość stanu czuwania oraz czas aktywności w ciągu dnia w sposób zależny od dawki.
- Modafinil jest mieszaniną racemiczną, w której enancjomery charakteryzują się różnymi właściwościami farmakokinetycznymi.
- Pokarm nie wpływa na całkowitą biodostępność modafinilu, jednak tmax może być opóźnione o około 1 h w przypadku przyjmowania leku z pokarmem.
• Wskazania
- Wskazany w leczeniu nadmiernej senności, występującej w przebiegu chorób przewlekłych, obejmujących narkolepsję, zespół obturacyjnego bezdechu sennego oraz umiarkowane do ciężkich zaburzenia snu związane z pracą zmianową.
• Przeciwskazania
- Stwierdzona nadwrażliwość na modafinil lub na którąkolwiek z substancji pomocniczych preparatu.
- Stosowanie leku jest przeciwwskazane w okresie ciąży i laktacji, u dzieci, lub u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym (umiarkowanym do ciężkiego) oraz u pacjentów z arytmią.
- Pacjenci w stanie nasilonego lęku powinni otrzymywać lek tylko w specjalistycznych oddziałach szpitalnych.
- Kobiety prowadzące aktywne życie seksualne i potencjalnie mogące zajść w ciążę, przed przyjmowaniem leku powinny zacząć stosować antykoncepcję.
- U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym należy monitorować ciśnienie tętnicze krwi i częstość akcji serca.
- U pacjentów z zespołem obturacyjnego bezdechu sennego należy monitorować chorobę zasadniczą, jak też jakiekolwiek związane z nią zaburzenia układu sercowo-naczyniowego.
- Pacjenci powinni zostać poinformowani, że przyjmowanie leku nie zastępuje snu, dlatego też należy zachowywać właściwą higienę snu.
- Stosowanie preparatu nie jest zalecane u pacjentów z przerostem mięśnia lewej komory serca lub sercem płucnym w wywiadzie.
- Preparat nie powinien być także stosowany u pacjentów z zespołem wypadania zastawki dwudzielnej, który wystąpił po wcześniejszym stosowaniu leków psychostymulujących.
- W przebiegu tego zespołu mogą wystąpić zmiany niedokrwienne w zapisie EKG, ból w klatce piersiowej lub zaburzenia rytmu serca.
- Pomimo, że w badaniach modafinil wykazał niskie potencjalne działanie uzależniające, to podczas długotrwałego stosowania możliwość rozwinięcia uzależnienia nie może być całkowicie wykluczona.
- Ze względu na zawartość laktozy, nie należy stosować preparatu u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktozy Lappa lub z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
- Wpływ na zdolność do prowadzenia pojazdów mogą mieć takie działania niepożądane, jak niewyraźne widzenie lub zawroty głowy.
• Działania niepożądane
- Ból głowy.
- Ból brzucha.
- Osłabienie.
- Ból w klatce piersiowej.
- Ból pleców.
- Łagodne reakcje alergiczne (np. objawy gorączki siennej).
- Układ sercowo-naczyniowy: tachykardia, palpitacje, rozszerzenie naczyń krwionośnych, nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowy zapis EKG, ekstrasystolie, bradykardia, obniżenie ciśnienia tętniczego.
- Przewód pokarmowy: nudności, uczucie suchości w jamie ustnej, biegunka, zmniejszone łaknienie, dyspepsja, zaparcie, wzdęcie z oddawaniem wiatrów, refluks żołądkowo-przełykowy, wymioty, zapalenie języka, zwiększone łaknienie i pragnienie, utrudnione połykanie, owrzodzenie ust.
- Krew i układ limfatyczny: eozynofilia, leukopenia.
- Metabolizm i odżywianie: nieprawidłowe wyniki testów czynności enzymów wątrobowych (obserwowano zależne od dawki zwiększenie aktywności fosfatazy alkalicznej i gamma-glutamylotransferazy), obrzęk obwodowy, zwiększenie masy ciała, zmniejszenie masy ciała, hipercholesterolemia, hiperglikemia.
- Układ mięśniowo-szkieletowy: miastenia, ból mięśniowy, bóle stawów, drżenie, kurcze mięśni nóg.
- Układ nerwowy: nerwowość, bezsenność, niepokój, zawroty głowy, senność, depresja, zaburzenia toku myślenia, zaburzenia świadomości, splątanie, parestezje, dyskinezy, niepamięć, labilność emocjonalna, zaburzenie snu, hiperkineza, nieprawidłowe marzenia senne, pobudzenie emocjonalne, migrena, drżenie, wzmożone napięcie mięśniowe, obniżenie libido, wrogość (agresja), pobudzenie OUN, depersonalizacja, niedoczulica, bezład, brak koordynacji ruchów, zaburzenia osobowości, zaburzenia mowy.
- Układ oddechowy: zapalenie gardła, duszność, nieżyt nosa, nasilenie kaszlu, astma, krwawienie z nosa, zapalenie zatok.
- Skóra i przydatki skóry: nadmierne pocenie się, wysypka, trądzik, świąd.
- Narządy zmysłów: niewyraźne widzenie, zaburzenia smaku, nieprawidłowe widzenie, zespół suchego oka.
- Układ moczowo-płciowy: nieprawidłowy skład moczu, częstsze oddawanie moczu, zaburzenia cyklu miesięcznego.
• Interakcje
- Modafinil może zwiększać swój własny metabolizm poprzez indukcję aktywności enzymów układu CYP3A4/5, jednak działanie to jest słabe i jest mało prawdopodobne, aby wywierało istotne klinicznie następstwa.
- Leki przeciwdrgawkowe: podawanie jednocześnie leków potencjalnie indukujących aktywność enzymów układu CYP, takich jak karbamazepina i fenobarbital, może zmniejszać stężenie modafinilu w osoczu.
- Jeżeli równocześnie podawany jest preparat, klirens fenytoiny może ulec zmniejszeniu, z powodu prawdopodobieństwa hamowania przez modafinil układów CYP2C19 oraz CYP2C9. Należy obserwować, czy u pacjenta nie wystąpią objawy toksyczności fenytoiny. Wskazane jest powtarzanie pomiaru stężenia fenytoiny w osoczu podczas rozpoczynania lub zaprzestania stosowania preparatu.
- Doustne środki antykoncepcyjne: modafinil poprzez indukcję enzymów układu CYP3A4/5 może zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych. W przypadku stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych, należy wybrać preparaty zawierające 50 mg lub więcej etynyloestradiolu lub rozważyć wprowadzenie alternatywnych bądź dodatkowych metod antykoncepcji. Stosowanie odpowiednich metod antykoncepcyjnych należy kontynuować przez 2 cykle po zaprzestaniu przyjmowania preparatu.
- Leki przeciwdepresyjne: wiele trójcyklicznych leków przeciwydepresyjnych oraz selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny jest intensywnie metabolizowanych przez enzymy układu CYP2D6. U pacjentów z niedoborem enzymów układu CYP2D6 (około 10% populacji rasy kaukaskiej) istotnego znaczenia nabiera dodatkowy szlak przemian metabolicznych, wykorzystujący enzymy układu CYP2C19. Modafinil może hamować układ CYP2C19, dlatego pacjenci przyjmujący leki przeciwdepresyjne mogą wymagać zmniejszenia dawek tych preparatów. Leki przeciwzakrzepowe: z powodu prawdopodobnego hamowania przez modafinil enzymów układu CYP2C9, przyjmowanie leku może prowadzić do zmniejszenia klirensu stosowanej jednocześnie warfaryny. Podczas pierwszych dwóch m-cy stosowania preparatu, jak również po dokonaniu zmian w jego dawkowaniu, należy regularnie monitorować czas protrombinowy.
- Inne leki: równoczesne stosowanie preparatu i leków intensywnie metabolizowanych przez enzymy układu CYP2C19, takich jak diazepam, propranolol i omeprazol, może przyczynić się do zmniejszenia ich klirensu nerkowego; z tego względu może być konieczne zmniejszenie dawki leku.
- Zmniejszanie we krwi poziomu leków metabolizowanych przez wyżej wymienione enzymy i wobec tego prawdopodobnie zmniejsza ich skuteczność kliniczną. Do takich leków należy zaliczyć: cyklosporynę, inhibitory proteazy HIV, buspiron, triazolam, midazolam, większość leków blokujacych kanały wapniowe oraz statyny. W jednym z raportów odnotowano zmniejszenie stężenia cyklosporyny o 50% u pacjenta przyjmującego cyklosporynę, u którego rozpoczęto jednoczesne podawanie modafinilu.