Socjologia kultury 13 luty 2012 wykład
Czym jest klasa społeczna?
Socjologowie uważają ,że dawne strategie rozwarstwiania się społeczeństw się gdzieś rozmyły, co nie znaczy ,że nie pojawiły się nowe instrumenty wyodrębniania nowych warstw.
W historii społeczeństw wytworzyły się cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw :
1.System niewolniczy (ustalał kto jest wolny ,a kto nie)
2. System kastowy ( Specyficzny zwłaszcza dla Azji Wschodniej)
3.System stanowy (realizowany w okresie feudalizmu ,gdzie zależności między warstwami były określane przez zobowiązania)
4.System klasowy ( na różne sposoby był dookreślany, dzisiaj przyjmuje się ,że klasa to wielka grupa ludzi o statusie ekonomicznym)
W ROZWINIĘCIU :
Podstawowe systemy stratyfikacji społecznej (każdy podział zakłada istnienie jakiejś grupy uprzywilejowanej):
niewolniczy – kategoria wolności (swobody obywatelskie przynależą ludziom wolnym) – różne rozstrzygnięcia problemu: kto jest wolny? (np. urodzenie) – w Europie system ten realizowany do wieku XVIII
kastowy – specyficzny zwłaszcza dla Azji Wschodniej (Indii) – pozycja społeczna przez odniesienie do wyobrażeń religijnych: istnienie pięciu kast, stojący najniżej, nazywani pariasami, byli pozbawieni praw, nietykalni (nie należało ich dotykać). Najwyższą kastą – grupa braminów – decydowała o wszystkim
stanowy – w okresie feudalizmu; zależności między warstwami określane były przez różne zobowiązania (każdy stan świadczył jakąś „usługę” innemu stanowi – na przykład podatki, praca)
klasowy – dookreślany na różne sposoby, poza stanem majątkowym może być istotna również kwestia etosu, stylu życia
klasa – wielka kategoria ludzi o podobnym statusie ekonomicznym, który ma wpływ na ich styl życia
Styl życia w społeczeństwie nowoczesnym, przemysłowym – wymuszany i narzucany (presja grupy, autorytetów, wzorów osobowych) – wychylenie się z zespołu obowiązujących norm – niezbyt dobre.
Określone grupy wykształciły potrzebę określonego przedmiotu, określonej jakości (np. styl architektoniczny) – presja stylu życia
Ethos przynależał ludziom dobrze urodzonym
wzór osobowy – każda z klas wytwarza wzór idealny człowieka, do którego to wzoru się dąży; wzór nosicielem najistotniejszych wartości; konstruowany przez odniesienie do cech charakteru, cnót, dotyczył również posiłków, sposobu zachowania i wyglądu (odnajdujemy je na przykład w ikonografii)
etos arystokratyczny – izolacja, zamknięcie, elitarność – nie dopuszczamy do siebie innych warstw; pilnowanie małżeństw, sprawdzanie rodowodów (endogamia) – istnienie kategorii mezaliansu; pogarda dla pracy (status materialny, majątek zazwyczaj wywalczony na wojnie – jedynie wojna nie budziła pogardy arystokracji), dbałość o kształcenie ducha (pod koniec średniowiecza) – opierało się na rygorystycznym systemie edukowania młodych ludzi (greka, łacina, kilka języków nowożytnych, historia społeczna, filozofia, ćwiczenia fizyczne – jazda konna, szermierka, fechtunek, inne sporty były uznawane za wulgarne; wiedza na temat malarstwa, literatury, muzyki – kobiety); wyobrażenie o sobie, własnej roli społecznej (wygląd i sposób posługiwania się ciałem), wyposażenie: posiadanie dobrej zastawy stołowej (herbowej), wielu pomieszczeń, meble – zamawiane w konkretnej ilości sztuk; portrety; POSIADANIE SŁUZBY (im liczniejsza, tym lepiej)
Veblen – socjolog francuski: „Teoria klasy próżniaczej” – jedną z dominujących cech wyższych warstw jest ostentacyjne marnotrawstwo (np. specjalny służący do stania przy drzwiach, nabywanie przedmiotów nieużytecznych, przedmiotów zbytku)
Rewolucja przemysłowa – początek w Anglii (wiek XVIII), wprowadzanie nowych maszyn; wyż demograficzny. Rewolucja sprawiła, że coraz więcej ludzi zaczyna się bogacić (także z niższych warstw) – mieszczaństwo wypiera arystokrację
Ethos (etos) – termin starożytny,wprowadzony przez Greków, dookreślający styl życia jakiejś społeczności, zawierający w sobie orientację jakiejś kultury (najczęściej nie zapisany w kodeksie – mimo to występuje spójność postępowania, może być również częściowo skodyfikowany – twórczość artystyczna, dzieła plastyczne, mody, kultura materialna – otoczenie w jakim funkcjonujemy); ethos jest faktem społecznym
Etos będzie się realizował na różnych poziomach. Socjolog kultury może korzystać z różnego rodzaju materiału badawczego aby skonstruować system wartości jaki składa się na etos danej grupy. Wiemy również ,że większość spójnych grup, klas przez całe wieki starała się kontynuować swój styl życia aby odróżniać się od drugich. W przypadku Greków etos przynależał do ludzi dobrze urodzonych. Nie znajdziemy w literaturze antycznej jakichkolwiek zmianie posiadania etosu przez jakichkolwiek niewolników, sług itd.
Achilles popadł w gniew kiedy odebrano mu rangę jaką zdobył pod Troją, w związku z tym postanowił nie podejmować żadnych działań wojennych. Skutki gniewu Achillesa były olbrzymie.
W przypadku grupy wojowników gniew, słuszna duma należą do systemu wartości tylko i wyłącznie tej grupy.
Każda z klas wytwarza również wzór idealny człowieka ,do którego wzoru się dąży (pewny ideał). Taki wzór jest nosicielem wartości. Nie jest to bohater kulturowy!
W wypadku rycerza taki wzór był konstruowany w odniesieniu do cech charakteru, cnót ale także dotyczył wyglądu i sposobu zachowania. Każdy wzór ,każdej klasy etosowej odnosił się również do tego jak ktoś ma wyglądać. W systemie wartości etosu mieści się pożądany wygląd. Przy czym rycerz starożytny różnił się nieco od rycerza średniowiecznego.
Rycerz, wojownik starożytny dbał o swoje ciało, kąpiąc, myjąc je i namaszczając. Natomiast rycerz średniowieczny tego nie robił ,ponieważ zmienił się system wyobrażeń o dbaniu higieny, ciele.
Wiemy też ,że kształtowały się różne wizerunki urody.