Leki przeciwgrzybiczne :
Polieny :
Amfoteryczna
Nystatyna
Natamycyna
Azole
Imidazole
Ketokonazol
Ekonazol
Tiokonazol
Klotrimazol
Triazole
Itrakonazol
Flukonazol
Worikonazol
Rawukonazol
Posakonazol
Antymetabolity:
1. 5-fluorocytozyna
d. echinoKandydy
1. kapsifungina
Leki przeciwgrzybiczne stosowane są:
W leczeniu zakażeń skóry
Zewnętrzne: maści, płyny, pudry: natamycyna, ketokonazol, mikonazol
Doustne: flukonazol
Zakażeń błony śluzowej:
Zewnętrznych:
Nystatyna- zawiesina do pędzlowania jamy ustnej do leczenia pleśniawek (aft) wywołanych candida albicans
Flukonazol- w postaci maści i globulek dopochwowych
Dotrimazol- w postaci żelu
Zakażeń układowych
Np. grzybic płuc wyst u osób z upośledzoną odpornością (AIDS, chemioterapia, leki immunosupresyjne) flukonazol
Mechanizm działania:
Polieny- wiązanie się ze steroidami błon komórkowych, co prowadzi do zwiększenia przepuszczalności dla jonów potasu oraz aminokwasów z wnętrza kom. Grzybów na zewnątrz. Efektem są zaburzenia metaboliczne grzyba i jego śmierć
Azole- hamowanie syntezy egosterolu w błonach kom grzybów, zaburzenia syntezy triglicerydów, zmiana aktywności oksydaz i dehydrogenaz co powoduje uszkodzenie organelli wewnątrzkomórkowych, zmiana przepuszczalności błon komórkowych co powoduje ucieczkę potasu i i fosforanów do środowiska zewnętrznego
Antymetabolity- transport do cytoplazmy komórek dzięki obecności permazy cytosolowej- enzymu odpowiedzialnego za transport cytozyny i adeniny do wnętrza komórek. W komórce fluorocytozyna ulega redukcji do fluorouracylu, który zostaje wbudowany w RNA grzyba powodując blokadę syntezy białek, 5-fluorocytozyna ulega przekształceniu w fluorodeoksyurydynę, która prowadzi do zaburzeń syntezy DNA i nieprawidłowego podziału komórek grzyba
| Polieny | Azole | 5-fluorocytozyna | |
|---|---|---|---|
| Cryptococcus | + | + | + |
| Candida | + | + | + |
| Aspergillus | + | + | +? |
| Epidermophyton | - | + | - |
| Microsporum | - | + | - |
| Trychopton | - | + | - |
| Histoplasma | + | + | - |
| coccidiodes | + | + | - |
| blastomyces | + | + | - |
| Mucor | + | - | - |
| Sporothinrix schincecki | + | + | - |
Wskazania kliniczne do stosowania leków przeciwgrzybicznych:
Grzybice skóry, błon śluzowych zwłaszcza jamy ustnej i pochwy ( najszersze zastosowanie znalazły leki stosowane miejscowo:
Antybiotyki polienowe – nystatyna, natamycyna, pimarycyna
Pochodne imidazolowi- klotrimazol, ketokonazol, terkonazol tikonazol
Leczenie grzybic układowych:
Antybiotyki polienowi- amfoteryczna B
Antymetabolity- 5- fluorocytozyna
Azole- ketokonazol, ekonazol, mikonazol, flukonazol
Objawy nieporządane
| Amfoteryczna B | flucytozyna | Ketokonazol | flukonazol | itrakonazol | |
|---|---|---|---|---|---|
| Nefrotoksyczność | ++ | - | - | - | - |
| Hepatotoksyczność | + | + | ++ | + | + |
| Neurotoksyczność | + | - | - | - | - |
| Przewód pokarmowy | ++ | + | + | + | + |
| Ukł.endokrynny | - | - | ++ | - | - |
| Interakcje z lekami | + | - | ++ | + | + |
| anemia | + | - | - | - | ? |
| Leukopenia | + | ++ | - | - | ? |
| Zapalenie żyl | ++ | - | - | - | ? |
| wysypka | + | + | + | + | + |
| Działanie teratogenne | + | + | + | + | + |
Chemioterapeutyki przeciwwirusowe
Charakterystyka leku przeciwwirusowego:
- hamowanie genomu wirusa bez uszkodzenia genomu gospodarza
- zdolność penetracji do miejsca docelowego działania
- stabilność metaboliczna
- aktywność zewnątrz i wewnątrzkomórkowa
Etapy replikacji wirusa w komórce gospodarza:
Adsorpcja na powierzchni
Penetracja do komórki
Wczesna transkrypcja i translacja białek regulatorowych
Późna transkrypcja i translacja białek strukturalnych
Dojrzewanie wirusa
Uwalnianie wirusa z komórki
Etapy 3,4,5 są charakterystyczne tylko dla wirusów i wymagają swoistych enzymów
Leki przeciwwirusowe:
Inhibitory odwrotnej transkryptazy
Analogi nukleozydów- hamowanie procesu elongacji łańcucha wirusowego DNA (HIV):
- zydawadyna
- didanozyna
- zalcytabina
- stawu dyna
- lamiwudyna
b. grupa nukleozydowych inhibitorów- konkurencyjne wiązania z miejscem odwrotnej transkryptazy:
- delawirdyns
- newirapina
- efawirenz
c. inhibitory proteaz- zablokowanie procesu fragmentacji poliprotein wczesnego etapu tworzenia białek:
- sakwinawir
- ritonawir
- nelfinawir
Podstawowe leki przeciwwirusowe:
Acyklowir, Ganaklowir- wirus opryszczki
wirus cytomegalii- gamcyklowir
Mechanizm działania : po wewnątrzkomórkowej fosforylacji w komórce zakażonej hamowanie wbudowywania tri fosforanów deoksynukleotydów do wirusowego DNA ( przedwczesne zakończenie replikacji)
Zastosowanie:
- zapalenie rogówki
-opryszczka narządów rodnych
- zmniejszenie odporności immunologicznej (przeszczepy)
- wczesny okres wirusa mononukleozy zakaźnej wirus Ebstein-Bara
- ciężkie postacie zakażenia wirusem cytomegalii- gancyklowir
Działania niepożądane:
- niewydolność nerek ( krystalizacja leku w kanalikach i cewkach nerki)
- wzrost aktywności transferaz wątrobowych
Widarabina
- wirus opryszczki pospolitej, wirus Epsteina Bara, wirus ospy, półpaśca, WZW B
Mechanizm działania:
Jest to analog nukleotydu, który po potrójnej fosforylacji w ustroju działa hamująco na polimerazę DNA i tym samym hamuje wewnątrzkomórkowe namnażanie wirusa
Zastolowanie:
- zapalenie mózgu o etiologi HSV
- zapalenie spojówek i rogówki o etiologii HSV
- półpasiec i ospa wietrzna u chorych z upośledzoną odpornością
- zapalenie rogówki i naczyniówki o etiologii VZV
Działanie nieporządane:
- odwracalne uszkodzenie czynności nerek
- zapalenie żył
- nudności, bóle głowy, splątanie
- supresja szpiku kostnego
- wysypka
Zydowudyna
- retrowirusy HIV 1, HLTV 1 HIV 2 wirus Ebstein Bara (niska aktywność)
Mechanizm działania:
Analog tymidyny hamuje odwrotną transkryptazę, jest pro lekiem zyskuje aktywność poprzez enzymatyczną fosforylację do 5- fosforanu zydowudyny
Zastosowanie:
- wirus HIV
Działania niepożądane:
- odwracalna supresja szpiku
- anemia makrocytarna
- neutropenia
- zaburzenia żołądkowo- jelitowe
- zaburzenia mięśniowe, parastezje
- encefalopatie
Inne leki przeciwwirusowe:
- amantadyna- wirus grypy A
- rimantadyna- wirus grypy A
- tromantydyna- zakażenie opryszczkowe
- idoksurydyna- opryszczkowe zapalenie rogówki
- triflurydyna- opryszczkowe zapalenie rogówki
- interferon γ- WZW B i C, białaczka włochato komórkowa, kłykciny kończyste, mięsak Kaposiego
Politerapia AIDS:
- ZALCYTABINA
-stawudyna
- didanozyna
- sakwinar
- indinawir
- ritonawir
- nelfinawir
ZAKAŻENIE ORGANIZMAMI WIELOKOMÓRKOWYMI
- płazińce (platyhelminthere)
Przywry- trmutoda
Tasiemce- cestoridea
- obleńce (nemathelminthes)
Nicienie (nematoda)
- stawonogi ( arthropoda)
Przywry:
Schistosoma pęcherzykowa:
- prazikwantel
- niridazol
- stibofen
- lu kanton
- stibokaptat
Schistosoma jelitowa:
- prazikwantel
- okscimnichina
- stibofen
- niridazol
Schistosoma japońska:
- prazikwantel
- winian antymonowo-potasowy
Przywry- zakażenie przez przewód pokarmowy:
Fascjoloza :
- btionol
-chlorochina
-emetyna
B. fasciolopsydoza: - heksylrezorcynol
c. opistorchidoza: chlorchina i prazikwantel
d. paragonimoza: bitionol i chlorchina
e. klomorchodoza- bitionol i chlorchina
środki stosowane w zakażeniach nicieniami:
Pyrantel :
- wywołuje blok typu depolaryzującego
- hamuje esterazę cholinową
- działania nieporządane nieznaczne zaburzenia żołądkowo-jelitowe
b. pyrwinium- barwnik cyjaninowy
c. mebendazol:
- hamuje wchłanianie glukozy przez pasożyta
- zmniejsza ztężenie ATP
- Dzięki niewielkiemu wchłanianiu z przewodu pokarmowego działania niepożądane są nieznaczne
d. tiabendazol:
- dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego
- liczne działania niepożądane: nudności, odczyny alergiczne, zawroty głowy, krustaluria, hematuria, podwyższona temperatura ciała
e. befenium
- poraża mięśnie nicieni ( częściowy antagonista ACH)
- w niewielkim stopniu wchłania się z przewodu pokarmowego
- objawy niepożądane są nieznaczne: nudności, wymioty, biegunka
f. lewami zol- poraża mięśnie nicieni, dobrze tolerowany
STAWONOGI
Owady: wesz ludzka, wesz łonowa, pchła piaskowa
Pajęczaki: świerzbowiec ludzki, swędzik jesienny, nużeniec, kleszcze
Środki stosowanie w zakażeniach wywołanych przez stawonogi:
Krotamiton:
- przeciwświerzbowy
- przeciwświądowy, kremy i maści 10%
b. lindan:
- kontaktowy środek owadobójczy i roztoczobójczy
- skuteczny w leczeniach wszawic i świerzba
- nie niszczy gnid
- emulsje, pudry, szampony 0.4-10%
c. tiocyjanooktan izobornylu:
- niszczy wszy i gnidy, emulsje 5%