PROPEDEUTYKA ANDRAGOGIKI
Dr Iwona Błaszczak
WYKŁAD 22.02.2011
ANDRAGOGIKA – wprowadzenie, pojęcia podstawowe
Mikołaj Gogol – „Wychowanie zaczyna się w chwili, gdy zdaje nam się, że już się skończyło”.
Andragogika jest samodzielną dyscypliną naukową.
Celem zajęć jest:
Zapoznanie studentów z teorią i praktyką kształcenia dorosłych
Ukazanie przeglądu stanowisk andragogów, na temat kluczowych zagadnień w andragogice: dorosłości, dojrzałości, faz życia, swoistości uczenia się dorosłych, samokształcenia, samowychowania, form i metod kształcenia
Literatura podstawowa:
Aleksander T., Andragogika, Ostrowiec Świętokrzyski 200.
Duccio D., Edukacja dorosłych, Pedagogika t. III, Śliwierski B, 113 – 243
Malcolm S. Knowles – Edukacja dorosłych – podręcznik akademicki PWN, Warszawa 2009
Pakuła M., Dudak a., Edukacja ustawiczna dorosłych w Europejskiej przestrzeniu kształcenia z perspektywy polskich doświadczeń. UMCS, Lublin 2009.
Turos L., Andragogika ogólna, Warszawa 2006.
ANDRAGOGIKA
Andragogika to stosunkowo młoda dyscyplina naukowa, która wyrosła z nauk humanistycznych; pojawiła się około II połowy XX wieku, posiada więc własną strukturę.
Andragogika zajmuje się procesami kształcenia, wychowania, samokształcenia i samowychowania ludzi dorosłych
Dlaczego andragogika a nie pedagogika dorosłych?
Termin andragogika ma rodowód grecki: Andros i Ago
Andros oznacza – mężczyzna, mąż, człowiek dorosły
Ago – oznacza prowadzę
W słownictwie naukowym związanym z próbami uogólnienia doświadczeń oświaty i wychowania dorosłych przyjęło się określenie „pedagogika dorosłych”
Mimo, że zawiera ono w swej treści sprzeczność logiczną i jest pewnego rodzaju semantycznym paradoksem, utrwaliło się w języku używanym przez teoretyków oświaty dorosłych i zaczęło pełnić funkcje oświatowe
Złożyło się na to wiele różnych przyczy, a główie wieloletnia tradycja uprawnia do refleksji nad kształtowaniem ludzi dorosłych na gruncie pedagogiki jako nauki
Ta historycznie potwierdzona i utrwalona w systemie nauk symbioza pedagogiki i teorii oświaty dorosłych spowodowała, że coraz powszechniej torował sobie drogę pogląd, według którego teoria oświaty dorosłych jest gałęzią pedagogiki
Pojęcie andragogika:
Interpretowane jest obecnie na podstawie jego społecznego znaczenia, wskazuje na te desygnaty, które mieszczą się w szeroko rozumianm pojęciu wychowania człowieka dorosłego
Po raz pierwszy o andragogice czyli kształceniu wieku męskim mówi A. Kapp i J. Herbart, którzy krytykują przesadne rozbudowanie pedagogiki do andragogiki, ponieważ przez to powstaje ogólna niepełnoletność.
W Polsce w roku 1932 ukazała się praca Niesiołowskiego pt. Formy i metody pracy oświatowej, w której wymienił on andragogikę, zamiennie z pedagogiką dorosłych, jako dyscyplinę naukową, zajmującą się badaniem problemów oświaty dorosłych. Niestety autor nie podjął analizy problemu andragogiki jako nauki ograniczając się tylko do wymienienia jej.
Dopiero Helena Radlińska określiła wstępnie, w kilka lat później, zadania andragogiki jako nauki w pracy pt: Oświata dorosłych, wydanej w 1947 r. Wspólnie dla andragogiki i polityki społecznej jest zdaniem Radlińskiej, badanie konkretnej twórczości ludzi. Teoria służby społecznej stanowi w mniemaniu autorki część zainteresowań pedagogiki. Zasługą Heleny Radlińskiej jest to, że w 1947 przypomniała i postawiła przed andragogiką zadanie wykrywania w teraźniejszości tych tendencji i procesów, które są typowe dla rodzącej się przyszłości. Radlińska poszerza przedmiot andragogiki i włącza do niego teorię pracy społecznej. Badanie twórczej działalności społeczenje jest – zdaniem tej autorki – ważnym zadaniem poznawczym andragogiki, uzasadnieniem racji jej istnienia. Radlińska przyczyniła się więc do tego, że pojęcie andragogika w znaczeniu nauka o prowadzeniu dorosłych przyjęło się w Polsce na stałe
Struktura andragogiki jako nauki
Nauka podstawowa to andragogika ogólna
Z niej wyrastają podstawowe subdyscypliny:
Dydaktyka dorosłych – zajmuje się kształceniem
Teoria wychowania dorosłych
Historia wychowania i myśli andragogicznej
Andragogiki szczegółowe – subdyscypliny stosowane (andragogika porównawcza, turystyki, szkolnictwa wyższego, życia rodzinnego itp.)
Ryszard Wroczyński – autor prac z zakresu historii oświaty dorosłych w Polsce, w swojej twórczości naukowej posługuje się terminem andragogika. „W szczególności – pisze Wroczyński – szybki postęp nauki i kultury, rozwój technicznych środków upowszechniania kultury, zwiększenie czasu wolnego, wysunęły na czoło zadań oświatowych opracowanie teoretycznych podstaw oświaty dorosłych (andragogiki)” tak więc, zdanim tego przedstawiciela pedagogiki pozaszkolnej (społecznej), używanie pojęcia andragogika w znaczeniu teorii oświaty jest uprawnione.
Franciszek Urbańczyk – „ w miarę rozwoju instytucji oświaty dorosłych coraz wyraźniejsza stała się potrzeba wyodrębnienia teorii oświaty dorosłych jako osobnej dyscypliny naukowej.
W roku 1968 ukazała się pierwsza w Polsce praca pod tytułem „Andragogika”. Autorem jest jej Adam Uziembło. Z uwagi na to, że pedagogika miała długą tradycję, społecznie utrwalony prestiż, wypracowane wzorce, metodologicznie, doświadczenia badawcze, a teoria oświaty i wychowania dorosłych była nauką młodą o niedostatecznie sprecyzowanym przedmiocie badań, przez długi czas te dwie dyscypliny stanowiły całość. Wydawało się zatem, że wystarczy do terminu „pedagogika” pojmowanego powszechnie jako nauka o wychowaniu dodać termin „dorosłych” i sprawa będzie już dostatecznie wyjaśniona. Uprawnienie do refleksji nad wychowaniem dorosłych na gruncie pedagogiki było rezultatem zaawansowania rozwojowego tej nauki i stosunkowo dużego zapóźnienia teorii oświaty dorosłych. A. O. Uziembło Andragogika. Gdynia 1968. Wyższa Szkoła Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte.
W XX wieku oświata dorosłych stała się terenem bogatych działań, doświadczeń, eksperymentów, w dziedzinie kształcenia dorosłych powstało wiele wyspecjalizowanych instytucji. Zakłady produkcyjne, instytucje polityczne oraz wojskowe zaczęły zajmować się szerzej i głębiej kształtowaniem poglądów i postaw ludzi dorosłych. Określenie „pedagogika dorosłych” straciło swoje dotychczasowe znaczenie. Przestało odpowiadać coraz bogatszej praktyce wychowania ludzi dorosłych. Dokonał tego Pierre Furter – szwajcarski pedagog i andragog.
ZADANIA ANDRAGOGIKI JAKO NAUKI
Bada, opisuje i analizuje cele, treści, systemy, formy i metody wychowania i kształcenia dorosłych oraz ich uwarunkowania społeczne, ekonomiczne i kulturowe, cywilizacyjne i biologiczne.
Umożliwia zrozumienie procesu przekształcania potencjału jednostki w realną zdolność do sprawnego funkcjonowania we wszystkich rolach społecznych
Odpowiada na pytanie, jakim może być człowiek dorosły, jaki poziom rozwoju i sprawności może osiągnąć jeśli stworzy mu się optymalne warunki edukacji a on sam podejmie procesy autokreacyjne
Możliwości rozwoju ludzi dorosłych. Życie składa się z 3 okresów:
Okres dziecięcy i młodości
Wiek średni
Okres starości
Psychologia rozwoju wskazuje na możliwość rozwoju człowieka dorosłego w ciągu całego życia.
Z punktu widzenia socjologii (wg. Zofii Matulki) dorosłość ma 2 wymiary:
Wymiar obiektywny – odnosi się do normy społecznej oraz do formy życia ludzkiego określonej ramami chronologicznymi – przyjmuje się to jako normy formalno – prawne
Wymiar subiektywny – który wyraża się w przeżyciach jednostki, która pod wpływem wydarzeń osobistych lub społecznym postrzeba siebie jako osobę dorosłą i która uzewnętrznia normy przypisywane tej fazie życia realizując określony jej wzór.
W ujęciu andragogicznym dorosłość to okres życia człowieka po osiągnięciu przez niego dojrzałości fizycznej i zdolności pełnienia określonych ról społecznych. Współwystępują tu rozwój i regres biologiczny w okresie starości. Regresu nie można zahamować. Na rozwój zaś wpływają: sterowane przez rozwój genetyczny pozytywne zmiany organizmu np.: dojrzałość płciowa, oddziaływanie środowiska społeczno – kulturalnego, indywidualność i aktywność jednostki.
Z punktu widzenia biologiczno – psychologicznego według Marii Tyszkowej dorosłość to: ta cześć cyklu życia jednostki, która wstępuje po okresie wzrastania i biologicznego dojrzewania organizmu do pełnienia wszystkich istotnych funkcji życiowych. Następuje pomiędzy 12 a 18 rokiem życia i jest to proces dojrzewania do dorosłości. Dorosłość jest kategorią umocowaną w kulturze i cywilizacji ludzkiej, natomiast dojrzałość jest pojęciem przynależnym do świata natury i światy przyrody.
Podział okresu dorosłości według Eriksona:
Wczesny okres dorosłości między 21 a 34 rokiem życia – dylemat rozwojowy – intymność a izolacja
Dorosłość wieku średniego między 35 a 65 rokiem życia – dylemat rozwojowy to kreatywność (polea na gotowości w przekazywaniu ról społecznych następonemu pokoleniu) a stagnacją
Dojrzałość starszego wieku po 65 roku życia, dylemat rozwojowy - integracja „ego” a rozpacz (pogodzenie się ze śmiercią).
WYKŁAD 08.03.2011
KONFLIKT – to zjawisko powszechne, nieuniknione dla wszystkich grup społecznych. Wyrasta ona na gruncie nagromadzonych, sprzecznych emocji, a objawia się wybuchem wrogich i niezgodnych postaw.
Istnienie konfliktu jest sprawą percepcji to znaczy:
Przynajmniej jedna strona musi uświadomić sobie, że jej prawa czy interesy są naruszone lub nie są respektowane
Jeśli nikt nie uświadamia sobie konfliktu, to oznacza, że nie istnieje on realnie
Jednocześnie konflikt wystąpi, gdy strony podejmą działania konfrontacyjne, wynikające nie tyle z obiektywnie istniejącej, ale subiektywnie postrzeganej przez niezgody ich interesów
PERCEPCJA – jest to organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia.
Przyczyny konfliktów:
Klasowe – różnice występujące między klasami społecznymi
Kulturowe – różnice zwyczajowe i obyczajowe
Ekonomiczne – wynikające z różnic w poziomie życia pomiędzy klasami i warstwami. Konflikty ekonomiczne występują najczęściej w świecie również w związku z dysproporcjami w rozwoju gospodarczym poszczególnych państw.
Wartości – jeden z najtrudniejszych ponieważ trudno osiągnąć kompromis w sporach o wartości
Pokoleniowe – odnoszą się do rozbieżności zdań pomiędzy pokoleniami, występują w rodzinie
Rodzinne i małżeńskie – związane są często z patologiami powstającymi w rodzinach tj.; alkoholizm, rozwód
Podmiot i przedmiot konfliktu:
Z uwagi na uczestników możemy podzielić konflikty na podmiotowe czyli:
Intrapersonalne (wewnętrzne, indywidualne)
Interpersonalne (międzyludzkie)
Intergrupowe (między grupami)
Ze względu na przedmiot możemy podzielić konflikty na:
Konflikty toczące się o dobra materialno – ekonomiczne (pieniądze, obszary wpływów)
Konflikty toczące się o dobra symboliczne (przekonania, religia, władza, prestiż); ten rodzaj konfliktów jest trudniejszy do rozwiązania oraz bardziej antagonistyczny, częściowo wynika to z większych trudności dzielenia się tym rodzajem dóbr.
Ze względu na możliwe konsekwencje konflikty możemy podzielić na:
Konflikt o sumie zerowej
Konflikt motywów
Style rozwiązywania konfliktów:
Współpraca – partnerstwo obu stron, częściej jest deklarowane przez strony niż stosowane w praktyce
Kompromis – dojście do porozumienia stron, wymaga od partnerów ustępstw z jednej i z drugiej strony
Walka – dążenie do osiągnięcia swoich potrzeb i celów kosztem innych osób. Walka to styl twardy i jednostronny, gdzie wygrywa jedna strona, ta która dyktuje warunki, a druga musi biernie je przyjąć
Unikanie – „gra na zwłokę”. Charakterystycznym jest fakt, że jedna ze stron rezygnuje z realizacji własnych potrzeb, jak i potrzeb strony przeciwnej. Stosowane przez strony warunki uniki, mają na celu opóźnienia rozwiązania konfliktu lub ich samoistne wygaśnięcie.
Uleganie – strony są przyjaźnie so siebie nastawione. Są skłonne do daleko idących ustępstw.
Kompromis może być osiągnięty przez zastosowanie trzech sposobów dochodzenia do zgody
Negocjacja
Mediacja
Arbitraż
Negocjacja – sednem negocjacji jest porozumienie się, co może zapewnić większe korzyści niż działanie bez porozumienia. Aby mogły zaistnieć negocjacje musi powstać kompromis, czyli stopniowa rezygnacja ze swoich interesów na rzecz ostatecznego porozumienia. Negocjacje rozgrywać się mogą na rozmaitych poziomach życia społecznego (międzynarodowym, międzyorganizacyjnym, wewnątrzorganizacyjnym, międzyludzkim). Na negocjacje składają się dwa elementy: interes i stanowisko.
Mediacje – to sztuka rozwiązywania konfliktów w której biorą udział 3 strony: dwie strony sporu oraz mediator. Zadaniem mediatora jest doprowadzenie do osiągnięcia porozumienia jednak nie wolno mu podejmować decyzji lub odpowiadać się za żadną stroną konfliktu. Osoba mediatora ma łagodzić napięcia, zadawać pytania pomagające wyjaśnić przyczynę konfliktu. Ma on zapewnić atmosferę, w której strony będą mogły w dogodnych warunkach dogadać się.
Arbitraż – metoda rozwiązywania konfliktów przez zwrócenie się przez obie strony konfliktu do osoby lub instytucji niezależnej z prośbą o rozwiązanie konfliktu. Strony konfliktu zobowiązują się wcześniej do uznania werdyktu arbitra, który może wydawać orzeczenia na mocy prawa. Arbiter to osoba bezstronna
Etapy rozwiązywania konfliktów:
Zdefiniuj problem – należy zdefiniować sytuacj,e , w których zdarzają się przyczt
Rozpoznaj przyczyny
Przedstaw możliwe rozwiązania
Wybierz rozwiązanie korzystne dla obu stron
ZASADY WYSTĄPIEŃ PUBLICZNYCH W PIGUŁCE
„co usłyszę zapomnę, co zobaczę zapamiętam, co zrobię – zrozumiem”
Dziesięć przykazań wystąpień publicznych:
Nie będziesz nieprzygotowany
Nie będziesz miał tylko jednego sposobu wygłaszania mowy
Nie będziesz koncentrował się na sobie
Nie będziesz wygłaszał długich mów
Nie będziesz przejmował się krytyką każdego
Nie będziesz mamrotał
Będziesz sobą
Będziesz mówił delikatnie z wrażliwością
Będziesz zwracał uwagę na język ciała
Będziesz wprowadzał urozmaicenia
(Źródło: Steven Brown)
Podstawowe zasady dobrego wystąpienia
Dobrze rozpocznij
Zadbaj o sympatyczną atmosferę – ważne jest pierwsze wrażenie
Wykorzystuj pomocy i rekwizyty
Bądź świetnie przygotowany
Mów zrozumiale i dbaj o staranne wyspowiadanie słów i dykcję
Rozkładaj akcenty
Przestrzegaj zasad mowy ciała
Bądź zaangażowany
Opanuj stres
Dobrze skończ
Spraw by cię zapamiętano
Pierwsze wrażenie jest:
Trwałe – raz wytworzone – trudno je zmienić, informacje odebrane jako pierwsze wyznaczają kierunek spostrzegania danej osoby
Nieuniknione – czy chcesz, czy nie zawsze ono jest
Momentalne – zachodzi w pierwszych 20 sekundach komunikacji
Podświadome
Nieracjonalne – nie podlega żadnym prawom logiki