I wykład

Zjawiska przyrodnicze

Wiatr – jednokierunkowy ruch cząsteczek, wywołany przez różnice ciśnień

Skutki wiatru: wiatru nie widać, fruwające liście, drzewa uginają się w jednym kierunku, latający proch, pył

Zabawy: dzieci obserwują zjawiska i opisują je, kalendarz pogody

Słońce

Para, mgła

Dojrzewanie owoców

Krajobrazy

Zachowanie zwierząt (ptaki przylatujące na zime: gile, jemniołuszka, gawrony)

Temperatura

Kolorystyka liści

Burza – wyładowanie energetyczne, niebezpieczeństwa

Światło

II wykład

Edukacja środowiskowaa jest jednym z podstawowych obszarów wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego.

Na poziomie przedszkolnym uczesniczy we wszystkich pdstawowych zamierzeniach dydaktyczno-wychowawczych w przedszkolach. Całość oddziaływan wychowawczych przez edukacje srodowiskową wyraza się w działaniach wychowawczo-dydaktycznych – organizacja i realizacja naturalnych potrzeb dziecka (zabawy, działania, dokonywania doświadczeń, odkrywania...) zmierzają także do tworzenia sytuacji czynnego obcowania dziecka z przyrodą, do prawidłowego rozwoju dziecka przez bezpośredki kontakt z przyrodą, ruch na świeżym powietrzu, do kształtowania prawidlowego stosunku i postaw do otoczenia przyrodniczego i społecznego wyrażającego się w zachowania względem przyrody, ludzi i samego siebie, zmierzają do tworzenia takich sytuacji, pozwalających do przeżyc estetycznych w kontaktach z przyrodą i ludzmi, kształtowannia elementarnych pojęc na temat rzeczywistości, do tworzenia sytuacji, ktore pozwalają na przejście od etapu myslen zmyslowych do etapu myslenia konkretnego.

Specyfika wychowania przyrodniczego jest zdeterminowania rozwojem dzieci, oraz od możliwosci warunków przedszkola, oraz umiejętności merytorycznej i metodycznej nauczyciela. Całościowy zakres wychowania środowiskowego miesci się w obszarze, moralnej, zdrowotnej i przyrodniczej.

Edukacja społeczno-moralna:

- tworzenie więzi uczuciowej z rodziną i środowiskiej w kt. dziecko wzrasta

- rozwijanie umiejętności zgodnego współżycia i wspoldzialania z rówieśnikami i najbliższym środowiskiem oraz umiejetnosci rozwiązywania trudnych spraw i dochodzenia do kompromisu

- kształtowanie podstawowych powinności moralnych, postawy życzliwosci , tolerancji, sprawiedliwości, odpowiedzialności,

- uświadomienia złożonożci otaczającego świata i ukazywania roli i miejsca czlowieka w świecie

Edukacja zdrowotna:

- rozwijanie dbałości o własne zdrowie i higiene osobistą,

- doskonalenie sprawności samoobsługowych

- wdrażanie do rozpoznawania sytuacji zagrażących zdrowiu i bezpieczenstwu

- wyrabiania sobie umiejętnosci radzenia sobie w trudnych sytuacjach praktycznych

Edukacja przyrodnicza:

- uświadamianie różnorodnosci świata otaczającego dziecko oraz praw rządzących tym światem, rozbudzanie zainteresowan przyrodniczych

-ukazywanie piękna przyrody, odkrywania, przeżywania wrażeń estetycznych i etycznych który dostarcza świat przyrody

- doprowadzenie dzieci do zrozumienia, że świat przyrody musimy chronić i opiekować się nim

- uświadomienie, że ochronę otaczającej nas rzeczywistości możemy rozpocząć przez realizacje dzieci (np. recykling, sadzenie drzew, wyrzucanie własnych śmieci, oszczędzanie wodą, wartości przez to rozwijane: odpowiedzialność, wrażliwość na krzywde i piękno, cechy charakteru, związek emocjonalny, zdyscyplinowanie, obowiązkowość, chęć obcowania z przyrodą.

Zakres treściowy:

- ma charakter elementarny i egemplaryczny – odnosi się do procesów, zjawisk oraz podstawowych funkcji

- obowiązuje poprawność naukowa poznawanych faktów

- obszar treściowy edukacji społecznej dotyczy środowiska najbliższego dziecka (dom, przedszkole)

- obszar treściowy ed. Przyrodniczej dotyczy pozawania tych objektow, zjawisk, które też występują w otoczeniu najbliższym dziecka i są charakterystyczne dla środowiska lądowego (zjawiska i systemy ktore zachodzą w ekosystemie (lasy), warunki klimatyczne, pozawanie całych systemow, to poznanie musi także uwzglądniać role i miejsce czlowieka w świecie

Obszar ed.zdrowotnej – odnosi się do aspektu fizycznego i psychicznego dziecka, bezpieczenstwa otoczenia, kształtowania nawykow higienicznych. Ze względu na poziol psychofizyczneo dziecka (mowa, charakterystyka procesu uczenia sie w tym okresie) wszystkie działania wychowawczo-dydaktyczne muszą realizować zasasy, dotyczą:

1. łączenia spotrzegania i działania dzieci z emocjonalnymi przeżyciami i mową

2. organizowania wielostronnego uczenia się dzieci w toku ich działania, realizowanego w formie zabawowej, szczególnie metody problemowe, aktywizujący i praktyczne.

- aktywnosci spoleczne, motywacyjne – powinny dawac dziecku możliwość bezpośredniego działania i przeżywania. Dobre warunki intensyfikują rozwoj wszystkich procesów psychicznych i stymulują ich rozwój osobowy. Kompleksowość tych działań pozwalają na rozumienie funkcjonowania rzeczywistosci przyrodniczej, nabywanie umiejętności potrzebnych do funkcjonowania w tym środowisku

Znajomości charakterystycznych cech zewnętrznych i pods. Funkcji pojedynczych objektow, zjawisk i procesów w najbliższym otoczeniu przyrodniczym. Tradycje, kultura, zabytki przyrodnicze w odniesieniu do tresci przyrodniczospolecznych.

W tresciach przyrodniczych wyroznia się w przyswajaniu nazw własnych najczęściej spotykanych okazow przyrodniczych, roslin i zwierząt.(roślinne: drzewa, krzewy, rośliny zielne; zwierzęta: ptaki i ssaki występujące dziko i hodowane). Dziecko ma wyróżniach podstawowe części rośliny: korzeń, łodyga, liście, kwiaty, owoce, nasiona. Ta aktywność poznawcza ma się wyrażać też w dostrzeganiu zmian w rozwoju przyrodu w cyklu rocznym (chodzi głównie o rośliny). Określanie cech charakterystycznych, budowa, sposób poruszania się, najczęściej spotykanych zwierząt hodowlanych, udomowione:psy,koty; dzikie.

Ważna jest też umiejętność opisu cech otaczającego środowiska, znajomości cech niektórych elementow przyrody (ozywionej i nieożywionej). Wykonywanie prostych zabiegów na działce przedszkolnej, w salce, zbieranie plonów – więc muszą umieć posługiwać się prostymi narzędziami ogrodowymi, kolekcjonowanie okazow przyrody (liście, szyszki, kora, kasztany, kamień

Ważne jest opisywanie, klasyfikownie, porownywanie, związki przyczynowo-skutkowe te ktore prowadzą od myslenia konkretno-obrazowego do myslenia pojęciowego. Ważne jest tez prawidlowy kontakt z przyrodą i ludzmi, wydarzenia przywiązania do rodzinnego krajobrazu, folkloru i poprawnych zachowań w miejscach ogólnie dostępnych.

- te umiejętności rozwijamy po to, żeby dzieci mogly zrozumiec funcjonowanie tej rzeczywistoci i dostrzegac związki przyczynowo-skutkowe, zmienność fenologiczna

Cele i treści na poziomie klas początkowych

- zapoczątkowane na poziomie przedszkolnym, przygotowanie na wyzszy szczebel kształcenia

- ze względu na specyfike tresci, edukacja przyrodnicza akcentuje wszystkie ważne cechy psychiczne, intelektualne, emocjonalne i spoleczne dziecka w tym okresie życia.

- przez edukacje środowiskową, uczen zdobywa okreslony zasob wiedzy, kształtuje umiejętność myślenia przyrodniczego, nabywa umiejętność przeżywania kontaktu z przyrodą i zjawiskami przyrodniczymi, poznawania siebie w relacjach społecznych i przyrodniczych. W konsekwencji kontatku dziecka ze środowiskiem rozwijają go jako jednostkę kulturową, która jest tworcą i odbiorcą kultury materialnej i duchowej, i jako jednostkę społeczną, ktora posiada umiejetnosc funkcjonowania w rzeczywistosci społecznej i przyrodniczej. Nauczyciel musi respektowac indywidualną droge ucznia, i musi tak je robic aby bylo na miare dziecka aby odniosło sukces w zakresie rozwoju w własnej osobowości (rozwijanie zdolnosci poznawczych, zachowania względem przyrody, ludzi i wytworow materialnych i duchowych).

- ukazanie dziecku złożonosci swiata i miejsca człowieka w srodowisku spolecznym, kulturowym, problematyka z porozumiewaniem sie z najblizszym środowiskiem, dostarczając dziecku sposobnosci do podejmowania działań, które pozwalają na pełne przeżycie dzieciństwa. Na tym poziomie ed.weczesnoszkolnej ważne jest ile dziecko zdobędzie prawdy o sobie i świecie wokół, pozna i zrozumie istnienie takich wartosci niematerialnych jak piękno, prawda i dobro.

- jakimi drogami powinno poznać świat aby uczynić go własnym światem: poprzez obserwację (zmysły), działania, dziecko spostrzega że rzeczy są złożone z elementów, a procesy z momentow działania, że świat jest uporządkowan i że można go przekształtać.

- jakie potrzeby psychiczne dziecka są rozwijane poprzez kontakty z rzeczywistością: budowanie wiedzy o swiecie, empatia, wrażliwość, estetyczne przeżycia, szanowanie, odpowiedzialność,

- ważne jest rozwijanie umiejętności praktycznych które umozliwiają rozumienie zjawisk we wszystkich zależnościach: opiekowanie się, dokonywanie doświadczeń

- naczelnym celem edukacji przyrodniczej jest: poznanie złożoności otaczającego nas świata

III wykład

Poznawanie przyrody przez dzieci przedszkolne (pory roku, pogoda)

- od wczesnego dzieciństwa najbliższa jest dziecku przyrodu, dlatego powinna stanowic źródło jego przeżyć i wiedzy, kiedy obcują z przyrodą dochodzi do wzajemnego przenikania elementow poznania i myślenia, doznań estetycznych, emocjonalnych, zaspokajania potrzeby ruchu, wyładowania fizycznej energii

Zadania nauczyciela w przedszkolu:

1. Możliwe wykorzystanie wychowawczych, poznawczych i zdrowotnych walorów przyrody

2. Organizowanie warunków do czynnego obcowania z przyrodą w zabawie i pracy, tworzenia sytuacji do zdobywania doświadczeń, szukania wyjaśnień, zadawania pytań, dzielenia się przeżyciami i spotrzeżeniami

3. Pomaganie w orientowaniu się w otoczeniu, w zdobywaniu elementarnych pojęć przyrodniczych, pokazywanie w dostępnej formie wzajemnych związów i zależności występujących między zjawiskami przyrody.

• - zainteresowania przyrodnicze rozwijają się jedynie w wyniku dobrz przemyślanej i realizowanej pracy wychowawczej, w wyniku prawidłowej postawy nauczyciela, przez ciągłe stymulowanie i kontrolę aktywności dzieci.

• - dziecko ma w sobie rozwijać zdolnosc odczuwania a także wysławiania się, ma ćwiczyć refleksję i wyobraźnię, otaczający świat wzbudza w dzieciach podziw, buduje swoją osobowość, pozwala na kształtowanie na nowo tego obrazu świata

• - podczas poznawania przez dziecko otaczającej rzeczywistości w jego sposobie myślenia przeważa wyobraźnia i uczuciowość, głowną ro le odgrywa intuicja, a znalezione wyjaśnienie jakiegoś zjawiska wcale nie musi być jedynym możliwym.

• - dziecko pozna przyrodę, jeżeli doświadczy jej nie tylko zmysłami, świadomie, lecz także swoimi przeżyciami – jako doświadczenie egzystencjalne.

• -Jeśli w trakcie poznawania przyrody jakiekkolwiek działanie jest związane z silnymi przeżyciami emocjonalnymi: poruszeniem, zaskoczeniem fascynacją, zdumieniem to może stać się dla dziecka doświadczeniem egzystencjalnym.

(dlaczego tak jest, poco tak jest, co będzie gdy... – takie pytania dzieci są wskaznikami dośwdczenia egzystencjalnego)

• -Nazwa, termin, słowa – wtedy dziecko czyni się bezpieczne, bo wie co to jest, poznaje, dostrzega, wyodrębnia

• -W procesie poznawania przyrody przez dziecko przeszkolne, ogromną rolę odgrywa także słowo nauczyciela: powinne to być przejrzyste

• - poznawanie przyrody nie jest możliwe bez rozwoju uczuć estetycznych. Dzieci przedszkolne, kierujące się własnym odczuciem estetycznym, są jednak jeszcze bardzo zależne od przykładu dorosłych. Dorośli muszą dzieciom „otwierać oczy” i wyraźnie uzewnętrzniać swoje uczucia. Dziesi są bardzo wrażliwe, szybko pojmują i same szukają piękna. Przeżycia estetyczne związane z przyrodą są nieodzowne dla wzbogacenia ich osobowości. Wpływ mają również ilustracje (rzeczywiste), filmy...

• - wnętrze dziecka wypełnia się obrazami duszy – interioryzacja świata wewnętrznego dziecka, odsłonięcie się w nim, możliwość wykonywania operacji wewnętrznych – jest punktem wyjścia do dociekań i stawiania nowych pytań

Jak myśli dziecko przedszkolne:

- część wiedzy dziecko nabywa w toku spontanicznych działań, w procesie okolicznościowego, niezamierzonego uczenia.

- w przedszkolu ma miejsce również uczenie zamierzone, dzięki któremu dziecko przyswaja określony system wiadomości odzwirciedlających istotne związki i zależności rzeczywistości przyrodniczej.

- może poznawać przyrode dwoma sposobami:

• bezpośrednio – w trakcie kontaktu z obiektami w poszczególnych środowiskach

• pośrednio – gdy omawiając elementy środowiska, nauczyciel posługuje się dostosowanymi do potrzeb dzieci środkami dydaktycznymi

- świat przyrody dziecko poznaje wszystkimi zmysłami

- podstawowym zadaniem nauczyciela jest dostarczanie dziecku możliwości kontaktu z przyrodą przez bezpośredni kontakt: obserwacja, eksperymenty (rozpieprzyć kasztan i popatrzyć sie co jest w środku :P ), troszczenie się o np.kwiatki

- przyroda sprzyja rozwojowi dziecka, który przeprowadza operacje umysłowe co kształci pojęcia

- obserwacja za pomocą zmysłów, kiedy uruchamia wszystkie zmysły, to ma możliwość bardzo dokładnego obserwowania, kształtuje się uwaga dowolna, zauważa pewne związki przyczynowo-skutkowe jakie zachadzają w otaczającej rzeczywistości, to ułatwia mu odkrycie pewnej prawidłowości w przyrodzie

- oddziaływuje również na kontakty między ludzkie

- poprzez środki literackie: teatrzyki, bajki, piosenki, utwory literackie rozwijają u dzieci wyobraźnię, personifikacja-dziecko może sie spersonifikować z przyrodą, przeżywają ich przeżycia

Przyroda to także przyroda nieożywiona

- zjawiska, kamienie, woda

- żywe i nieożywione są ze sobą powiązane, np. rośliny: światło, woda, tlen,...

Co nauczyciel powinien wiedzieć na temat pór roku

• pory roku są następstwem ruchu oviegowego Ziemi wokół słońnca i nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity tego ruchu. Konsekwencją ruchu obiegowego Ziemi są zmiany wysokości Słońca nad horyzontem w momencie górowania. Wskutek tego, ilość oświetlenia i ciepła dostarczonego do powierzchni Ziemi zmienia się w ciągu roku.

• Warunki oświetlenia Ziemi, które zmieniają się w rytmie rocznym pociągają za sovą zmiany klimatyczne oraz wpływają na wegetację roślin i tryb życia zwierząt.

Wysokość słońca

• - daty rozpoczynające astronomiczne pory roku są na całej Ziemi jednakowe, ulegają przesunięciu w roku przestępnym. Na półkuli północnej kalendarzowe pory roku pokrywają się z porami astronomicznymi, natomiast na półkuli południowej są przesunięte o pół roku w stosunku do pór astronimicznych.

• - tak więc na półkuli południowej styczeń i luty są miesiącami kalendarzowego lata, zaś lipiec i sierpień są miesiącami kalendarzowej zimy.

• - astronomowie wyróżniając pory roku kierują się położeniem Słońca, natomiast klimatolodzy za podstawę wyróżnienia pór roku przyjmują warunki atmosferyczne.

• W Polsce, w której panuje klimat umiarkowany o charakterze przejściowym pomiędzy klimatem morskim a kontynentalnym, na podstawie przebiegu temperatury i typów pogogdy wyróżnia 6 klimatycznych pór roku.

• Podstawowe pory roku klimatu umiarkowanego: wiosna, lato, jesień, zima są zarówno porami klimatycznymi, jak i astronomicznymi

• Pory uzupełniające przedwiośnie i przedzimie swoich odpowiedników, astronomicznych nie mają

WIOSNA

- jedna z czterech pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego charakteryzuje sie umiarkowanymi temperaturami powietrza z rosnącą dobową oraz umiarkowaną ilością opadu atmosferycznego

- świat roślin i zwierząt przechodzi okres budzenia się do życia, a następnie rozpoczyna się pierwsza faza okresu rozmnażania, czyli dobieranie partnerów i zapłodnienie u zwierząt, a u roślin kwitnienie i zawiązywanie zalążków.

- wiosna astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy wiosennej i trwa do momentu przesilenia letniego, co na półkuli północnej w przyliżeniu oznacza okres pomiędzy 21 marca a 22 czerwca (czasem te daty wypadają dzień wczesniej lub pozniej, a w roku przestępnym mjogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień)

- podczas wiosny astronomicznej dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, a ponadto z każdą kolejną dobą dnia porzybywa, nocy ubywa.

- wiosna klimatyczna: okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 5 a 15 stopni C.

- za miesiące wiosenne na półkuli północnej uznaje się marzec, kwiecień, maj, a na półkuli południowej wrzesień, październik, listopad.

LATO

- charakteryzuje się najwyżsymi temperaturami powietrza w skali roku.

- w świecie roślin jest to okres dojrzewania nasion i owoców, a w świecie zwierząt okres wydawania potomstwa i przygotowania go do samodzielnego życia.

- lato astronomiczne: rozpoczyna sie w momencie przesilenia letniego i trwa do momentu równonocy jesiennej, co oznacza na półkuli północnej okres pommiedzy 22 czerwca a 23 września.

- podszac lata astr.dzienna pora dnia jest dłuższa od pory nocnej, jednak z każdą kolejną dobą dnia ubywa, a nocy przybywa.

- za lato klimatyczne przyjmuje sie okres roku, w którym średnie dobowe temperatury powietrza przekraczają 15 stopni C. Pomiędzy latem klimatycznym i sąsiednimi porami roku nie ma etapów przejściowych.

- za miesiące letnie na półkuli północnej uznaje się czerwiec, lipiec, sierpień, na południowej grudzień, styczeń, luty.

JESIEN

- charakteryzuje się umiarkowanymi temperaturami powietrza z malejącą średnią dobową oraz najwyższym w skali roku opadem atmoserycznym

- w świecie roślin i zwierząt jest to okres gromadzenia zapasów przed kolejną zimą. Na przełomie lata i jesieni część zwierząt migruje do cieplejszych stref klimatycznych. Jesienią liście drzew zmieniają barwę, by w końcu opaść przed zimą, a najgrubsze części zielone roślin ulegają zdrewnieniu. Rosliny wieloletnie gromadzą substancje zapasowe w korzeniach, a jednoroczne usychają, starając się przedtem różnymi sposobami doprowadzić do rozniesienia nasion.

- jesień astronomiczna rozpoczyna się w momencie równonocy jesiennej i trwa do momentu przesilenia zimowego, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 23 września a 22 grudnia.

- podczas jesieni atronimicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, a ponadto z każdą dobą dnia ubywa, a nocy przybywa.

- jesień klimatyczna: okres roku w którym średnie dobowe temperatury powietrza wahają się pomiędzy 15 a 5 stopni C.

- za miesiące jesienne uznaje sią na półkuli północnej wrzesień, październik, listopad, na półkuli południowej marzec, kwiecień, maj.

- zasadniczo po jesieni następuje zima, jednak pomiędzy tymi okresami znajduje się etap przejściowy – przedzimie, podobnie zimą od wiosny oddziela przedwiośnie.

ZIMA

- charakteryzuje się najniższymi temperaturami powietrza w skali roku, umiarkowaną ilością padu atmosferycznego, zazwyczaj zestaloną (zamarzniętą) formą opadu i osadu atmosferycznego, a większość swiata roślin i zwierząt przechodzi okres spoczynku.

- zima astronomiczna rozpoczyna się w momencie przesilenia zimowego i trwa do momentu równonocy wiosennej, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres między 22 grudnia a 21 marca .

- podszac zima astronomicznej dzienna pora dnia jest krótsza od pory nocnej, jednak z każdą kolejną dobą dnia przybywa a w nocy ubywa.

- zima klimatyczna – 0 stopni C.

- polkula polnocnaa – grudzien, stydzien i luty, na polkuli poludniowej – czerwiec, lipiec, sierpien.

IV wyklad

- przez pojęcie pogody należy rozumieć zspół zjawisk występujących w dolnej części troposfery w określonej chwili.

- do podstawowych meteorologicznych składników pogody zalicza sie: temperaturę powietrza, jego wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, prędkość i kierunek wiatrów, zachmurzenie n ieba, nasłonecznienie oraz opady atmosferyczne.

Temperatura powietrza: jest zróżnicowana strefowo. W zależności od szerokości geograficznej i wyokości nad poziomem morza, począwszy od strefy międzyzwrotnikowej w kierunku biegunów, średnia wartość temperatury maleje, od powyżej +30 C do poniżej -30 C.

• Temperatura wykazuje również charakterystyczny przebieg w ciągu doby i roku nawiązujący do rytmu zmmian oświetlenia Ziemi. Najniższa temperatura przypada tuż przed wschodem Słońca, a najwyższa po górwaniu, około godziny 14. W ciągu roku, najwyższa temperatura występuje w jego ciepłych porach,najniższa w zimnych. W czasie ruchów pionowych powietrza, wskutek jego sprężenia lub rozprężenia, następują zmiany temperatury bez wymiany ciepła z otoczeniem (tzw. zmiany adiabetyczne temperatury).

• Wpływa także na wielkość parowania i zawartość pary wodnej w atmosferze oraz warunki powstawania chmur. Proces parowania powoduje obniżenie temperatury powierzchni, której paruje woda, a proces powstawania chmur i kodensacji pary wodnej prowadzi do wydzielania ciepła w atmosferze i podniesienia temperatury.

• Na zmiejszenie dopływu promieniowania do powierzchni Ziemi wpływa zapylenie atmosfery zarówno naturalne, jak i sztuczne, spowodowane działalnością człowieka.

• Do pochłaniania ciepła w atmosferze przyczynia się głównie dwutlenek węgla. Wzrost zawartości tego gazu, wywołany emisją zanieczyszczeń, powoduje wzrost żredniej temperatury na Ziemi. Zjawisko to określa się mianem efektu cieplarnianego.

• Na temperature powietrza ma także wpływ krążenie wód oceanicznych. Ciepłe prądy morskie wpływają na podwyśszenie temperatury powietrza obszarów, które opływają, prądy zimnie obniżają temperaturę powietrza.

• Wpływ ukształtowania powierzchni na temperaturę zaznacza się jej spadkiem wraz ze wzrostem wysokości bezwględnych, średnio o 0, st. C na 100 m wzniesienia.

• W obrębie dużych form na zróżnicowanie temperatury powietrza ma wpływ nachylenie i wystawa stoków (ekspozycje północna powoduje spadek, eskpozycja południowa- wzrost temp.). W naszej strefie klimatycznej najcieplejsze są łagodne stoki o wystawie południowej i południowo-zachodniej.

• Na temp. Pow. Wpływa rodzaj podłoża m.in. poprzez swoją barwę. Szybbciej nagrzewają się powierzchnie ciemne (np. gleby czarnoziemy), natomiast powierzchnie jasne odbijają nawet do 90% promieniowania słonecznego (np.obszary pokryte powłoką śnieżną).

• Istnieją również różnice w sposobie nagrzewania się lądów i mórz. Suchy ląd nagrzewa się szybko i silnie, lecz tylko w przypowierzchniowej warstwie, nocą zaś następuje gwałtowna utrata ciepła i duże ochłodzenie powietrza (tak zachowują się np.obszary pustynne).

• Wody nagrzewają się wolniej, ale głębiej, dłużej trzymają ciepło, bo dłużej je oddają. Stąd dobowe i roczne amplitudy temperatury są większe nad lądami niż nad morzami, a na lądach wzrastają w miarę oddalania się od wybrzeży.

• Półkula południowe jest chłodniejsza od północnej. Przyczyną tego zjawiska jest fakt, że na półkuli północnej jest znaczenie więcej powierzchni lądowych niż na półkuli południowej. Lądy ogrzewają się szybciej a morza wolniej i dodatkowa strata energii wynika z przeznaczenia jej na dłuższy proces parowania zbiorników wodnych.

• Na mapie rozkład temperatur przedstawia się za pomocą izoterm.

Ciśnienie atmosferyczne

• jest to siła z jaką słup powietrza atmoferycznego dzała na jednostkę powierzchni w wyniku swego ciężaru. Siła ta jest równoważona próżnąścią powietrza. Nie uwzględnia się przy tym nacisku powietrza wywołanego jego ruchem (wiatrem).

• Jako normalne ciśnienie powietrza przyjmuje się ciśnienia słupa rtęci na poziomie morza przy temperaturze 0 st. C. Jego wartość wynosi 1013 hPa, czyli 760 mm Hg.

• Ciś. Atmosf. Ulega zmianom. Szczególnie szybkie zmiany ciśnienia wiążą się z wysokością – im wyżej, tym ciśnienie niższe.

• Stąd, aby móc porównać rozkład ciśnienia na Ziemi, dokonuje się jego redukcji do poziomu morza.

• Rozmieszczenie ciśnienia atmosferycznego na mapie przestawia się za pomocą izobar, czyli linii łączących punkty o tym samym ciśnieniu.

• Układy o wyższym ciśnieniu od otoczenia nazywa się wyżami barycznymi, gdzie wastości ciśnienia wzrstają ku śrdowkowi. Układy o niższym ciśnieniu to niże baryczne, gdzie wartości ciśnienia spadają ku środkowi.

• Położenie układów barycznych na Ziemi zmienia się. Mimo to można wyróżnić na kuli ziemskiej strefy stale obniżonego lub stale wysokiego ciśnienia. Jest to:

- strefa niżów okołorównikowych

- strefa wyżów podzwrotnikowych

- strefa niżów szerokości umiarkowanej

- strefa wyżów okołobiegunowych

• Trwałość stref ciśnienia wiąże się ze strefowym rozkładem temperatury oraz krążeniem (cyrkulacją) powietrza. W strefach tych występują również wiatry stałe, czyli niezmienne wiejące z jednego kierunku.

• Różnice ciśnienia wymuszają poziomy ruch powietrza od ciśnienia wyższego do niższego. Jest to ruch nazywany wiatrem. Wiatr prowadz do wyrównania ciśnienia. Przenosi z jednego miejsca na drugie energię cieplną i parą wodną, przyspiesza parowanie

• Za kierunek wiatru uważany jest ten, z którego on wieje.

• Do określenia kierunku wiatru używamy róży kierunków.

• Prędkość wiatru mierzy się przy pomocy wiatrommierzy (anemometrów) i wyraża się ją w metrach na sekundę, kilometrach na godzinę, a także w skali Beauforta, określających siłę wiatru na podstawie objawów obserwowanych w terenie i na morzu.

• Skala Beauforta liczy 12 stopni (od 0 stopni – cisza do 12 stopni – huragan).

Wilgotność powietrza

• Zawartość pary wodnej w atmosferze wyrażona w gramach w jednostce objętości powietrza nazywa się wilgotnością bezwględną.

• Wiglotność powietrza zmienia się wraz ze zmianą temepratury i ciśnienia. Zależy od ilości wody podlegającej parowaniu i intensywności parowaniu uzaależnionej od wartości temperatury.

• Im niższa jest temperatura, tym mniejsza ilość pary nasyca powietrze. Miarą stopnia nasycenia powietrza parą wodną jest wilgotność względna

• Wilgotność względna powietrza wyraża stosunek aktualnej wilgotności, która nasyciłaby powietrze w danej temperaturze.

• Wzrost wilgotności następuje zawsze w czasie wstępującego ruchu powietrza.

• Wilgotność powietrza nasyconego wynosi 100%

• Dalsza dostawa pary wodnej powoduje stan nasycenia i prorwadzi do jej skroplenia, czyli kondensacji.

• Przy danej zawartości pary wodnej wzrost temperatury powietrza powoduje spadek wilgotności względnej, a spadek temperatur

• Do skraplania pary wodnej, obok spadku temperatury niezbędne są również tzw. jądra kondensacji, np. mikrokryształy różnych soli, jony gazów lub pyły organiczne, na których osadzają się drobne kropelki wody lub kryształki lodu.

• Spadek temperatury powietrza, powodujący krystalizację lub resublimację pary wodnej, może być wywołany również zetknięciem się powietrza z ochłodzoną powierzchnią jakiegoś stałego przedmiotu, np. gruntu.

• Wówczas na powierzchni przedmiotu następuje skraplanie, lub jeśli temperatura tego przedmiotu jest niższa od zera, resublimacja pary wodnej. Pojawiają się na nim drobne kropelki wody (rosa) lub kryształki lodu (szron). W przyrodzie te zjawiska powstają tylko w nocy.

• Gdy natomiast wilgotne, ciepłe powietrze nadciągnie na obszar przechłodzony do temperatury poniżej zera stopni, to na przedmiotach terenowych tworzą się kryształki lodu, zawsze zwrócone w kierunku wiania wiatru. Osad tak powstający nazywamy szadzią lub sadzią.

• Różnica między powstawaniem szadzi lub rosy i szronu polega na tym, że rosa powstaje wyłącznie w nocy, szadź również w dzień, oraz że szron tworzy się przy przejrzystym powietrzu, natomiast szadź w mglistym.

• Skutkiem kondensacji lub resublimacji pary wodnej w powietrzu jest tworzenie się chmur. Chmury powstają na określonej wysokości, przy spadku temperatury, w czasie ruchów wznoszących powietrza.

Chmura

- to dostrzegalne wzrokiem zgrupowanie mnóstwa kropelek wody lub kryształków lodu, wytworzone w powietrzu wskutek kondensacji lub resublimacji pary wodnej. O tym, że chmury zbudowane są z kropel wody lub kryształków lodu decyduje temperatura panująca w miejscu ich powstawania.

• Natomiast, gdy kondensacja nastąpi w przypowierzchniowej warstwie powietrza, tworzy się mgła.

• Opady mogą wystąpić wtedy, gdy poszczególne elementy chmur osiągną takie rozmiary, że grawitacja przewyższy siły utrzymujące krople w powietrzu.

• Chmurami dającymi opady są przed wszystkim chmury warstwowe piętra niskiego, chmury warstwowe piętra średniego oraz wysoko rozbudowujące się chmury kłębiaste burzowe.

• Chmury przybierają najróżniejsze postacie. Meteorolodzy grupują chmury w 10 podstawowych typów.

• Ze względu na wygląd i miejsce powstawania chmur dzielimy je na: wysokie i średniowysokie oraz chmury niskie.

• Charakterystyczne chmury wysokie i średniowysokie to (5):

- chmury pierzaste (Cirrus) to delikatne obłoki tworzące się bardzo wysoko (6-12 km), o jedwabistym połysku, bez cieni, białawe, układające się niekiedy w pojedyncze smugi, rozgałęzione pióra lub w linie przecinające niebo. Zbudowane są przede wszystkim z drobnych kryształków lodu.

- chmury pierzasto-kłębiaste (Cirrocumulus), baranki, to białe płaty lub małe kuliste kłęby bez cieni, zgrupowane w linie lub roje, często wyglądające jak zmarszczki na niebie lub runo jagnięcia. Znajdują się na wysokości od 6 do 12 km.

- chmury pierzasto-warstwowe (Cirrostratus), to cienka zasłona chmur pierzastych nie zasłaniająca konturów Słońca czy Księżyca, ale wytwarzająca wokół nich różnorodne zjawiska świetlne, tęczowe otoczki, wieńce białego światła, świetlne łuki i inne. Zjawiska te powstają w wyniku załamania się promieni słonecznych kryształków lodu.

- chmury warstwowe średniowysokie (Altostratus). To szara lub bladoniebieska zasłona pokrywająca niebo, znajdująca się na wysokości od 2.5 do 6 km. Widać w nich jak gdyby smugi lub soczewki nieco gęstszych chmur. Wieńce białego światła wokół Słońca czy Księżyca przybierają tu postać tzw. lisiej czapy, zwiastującej nadejście dżdżystej pogody.

- chmury kłębiaste średniowysokie (Altocumulus) różnią się od chmur pierzasto-kłębiastych wyraźnie zarysowanymi cieniami, czasem piętrzą się jak wieże.

• Wśród chmur niskich wyróżniamy:

- chmury kłębiasto-warstwowe (Stratocumulus) tworzą gęstą zasłonę, w której dają się jeszcze wyróżnić gęstsze kłęby lub soczewki, silniej zacienione na tle jaśniejszej warstwy chmur. Układ kłębów i soczewek jest często dość regularny, falisty. W zimie ten typ chmur przybiera szczególnie ciężki wygląd. Warstwa chmur sięga do wysokości 2.5 km.

- chmury warstwowe niskie (Stratus) okrywają gęstawą warstwą niebo. Są to niskie chmury, które od gęstej mgły różnią się tylko tym, ze między nimi a powierzchnią terenu zachowuje się niezbyt wysoka warstwa przejrzystego powietrza.

• chmury warstwowo-deszczowe (Nimbostratus) to warstwowe chmury szczególnie ciężkie niskie. Najczęściej pada z nich deszcz, rzadziej śnieg.

• Chmury kłębiaste (Cumulus) to chmury w postaci kłębów o wyrazistej, ciemniejszej podstawie, niezbyt rozbudowane pionowo o poduszkowatym kształcie.

• Chmury kłębiasto-deszczowe (Cumulonimbus), chmury burzowe, bardzo silnie rozbudowane pionowo, o porwanej podstawie, spiętrzone na podobieństwo gór czy wież, niekiedy tworzące u góry znacznie rozszerzoną część, zwaną kowadłem. Przeważnie zachodzą w nich wyładowania elektryczne (pioruny), nierzadko spada z nich grad, wtedy chmura wyróżnia się szczególnie ciemnym odcieniem.

V wykład

Tworzenie kalendarza pogodowego

Słońce – żółta kula z promyczkami

Opady – chmura, krople z chmurą, kałuz, parasol, burza-błyskawica, śnieżynka

Wiatr – pochylone drzewo, chusteczka czy chorągiekwa (nie możemy użyć dmuchającej twarzy?? :D ),

latawiec

- musi mieć zastosowanie rónych kombinacji symboli

- pierwszy wariant to przedstawienie pogody danego dnia a drugi- wykonanie własniwego kalendarza na ktorym zostanie utrwalony stan pogody, na podstawie codziennej obserwacji dzieci obserwują codziennych obserwacji, albo zapamiętać albo na bieżąco przyklejać, zapisywać.

Przykłady: domek pogody, zegar ze wskazowkami, kazda ¼ pokazuje konkretną pogodę, zaznaczanie pogody z całego tygodnia w każdym dniu

Po co dzieciom jest znajomość pogody: rozpoznawanie pór roku, aby odpowiednio sią ubierać, żeby moglo sobie zaplanowac zabawy na dzień następny, dziecko, które kończy przedszkole poznaje charakterystyczne zjawiska dla poszczególnych pór roku, rozpoznaje niebezpieczeństwo, które wynika z pogody

Etap I (3-4)

- nazywa typowie zjawiska atmosferyczne: pada deszcz, śnieg, świeci słońce, wieje wiatr, jest burze

- posługuje się w wypowiedziach określeniami dotyczącymi pogody

- rozumie konieczność ubierania się odpowiednio do pogody,

- nie zdejmuje czapki, szalika, rękawiczk, kurtki

- zwraca uwagę na pogodę i zauważa jej zmiany

1. jesień

• dziecko rozróżnia i określa nasilenie opadów deszczu: kropi, pada

• wie, że po deszczu pozostają kałuże, i błoto

• odczuwa siłę wiatru i określa ją słownie: lekki wiaterek, silny wiatr

2. zima

• Obserwuje padający śnieg i zauważa zmianę wyglądu otoczenia po opadach śniegu

• Stwierdza występowanie wiatru na podstawie obserwacji otoczenia, np. poruszanie się gałęzi drzew

• Określa temperaturę powietrza: zimno, bardzo zimno

• Poznaje właściwości śniegu i lodu w czasie zabawy np. podczas lepienia kul śniegowych, ślizgania się po lodzie

1. Wiosna

• Zauważa zmianę pogody: robi się cieple, świeci słońce, śnieg i lód się topi, tworzą sie kałuże i błoto

• Pada deszcz

1. Lato

• Określa pogodę i zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla lata: jest ciepło, często świeci słońce, pada ciepły deszcze, wieje ciepły wiatr

• Zauważa, że w słoncu jest bardzo gorco, ze trzeba chronic sie przed silnym działaniem promieni słonecznych

Etap II (4)

- dostrzega w krajobrazie zmiany charakterystyczne dla kolejnych pór roku

- dostosowuje swoje działania do panującej pogody

- wie dlaczego należy ubierać sie odpowiednio do pogody

- rozumie konieczność ochrony przed silnym mrozem i dzałaniem promieni słonecznych

- umie wybrać przedmioty służące do ochrony przed deszczem, zimnem, słońcem

- wiąże typowe zjawiska atmosferyczne z aktualną porą roku

Jesien

• Określa zjawiska atmosferyczne i jesienną pogodę: pada deszcz, wieje silny wiatr, jest zimno mokro, pojawiają sią mgly

• Rozpoznaje odgłosy padającego deszczu i potrafi określić intensywność opadów

• Wie, jak wygląda kropla deszczu

Zima

• Dziecko obserwuje pogodę i nazywa zjawiska atmosferyczne występujące zimą: pada śnieg, śnieg z deszczem, wieje islny iwatr, jest mróz

• Wie, że śnieg i lód topią się pod wpływem ciepła i zamieniają w wode

• Zauważa w zabawie, że śnieg suchy i mokry mają inne właściwości

Wiosna

• Obserwuje wpływ słońca na zmianę otoczenia: śnieg i lód topią się, tworzą się kałuże i błoto

• Określa zjawiska atmosferyczne i wiosenną pogodę: robi się cieplej, dni są coraz dłuższe, pada deszcz, wieje wiatr

Lato

• Obserwuje pogodę i nazywa zjawiska atmofseryczne występujące latem: ulewny deszcz, burze z grzmotamii piorunami, tęcza

• Zauważa szybkie wysychanie ziemi pod wpływe słońca i wiatru

• Wie, że przed opadami deszczu na niebie pojawiają się ciemne chmury

Etap III (4-5)

• wie, jak zachować się w czasie każdej pogody, aby nie narażać sie na niebezpieczeństwo

• dostosowuje ubiór do warunków atmosferycznych

• Umie zabezpieczyć się przed zmoknięciem i silnym wiatrem

• Wie, jak należy postępować w czasie burzy

• Rozumie, jakie szkody może spowodować silny, porywisty wiatr

• Zna sposoby ochrony przed nadmiernym przegrzaniem i silnym słońcem

• Potrafi zapobiegać marznięciu, ruszając się i oddychając przez nos

• Obserwuje pogodę i potrafi ją zapisać za pomocą umownych znaków

• Rozumie informacje podawane w prognozie pogody

• Kojarzy nazwę z odpowiednim zjawiskiem atmosferycznym

• Rozpoznaje znaczenie znaków synoptycznych

• Potrafi wykorzystać informacje podawane prognozie pogody, np.nie wybiera się na sanki, kiedy zapowiadane są obfite opady śniegu i silny mróz

• Uczestniczy w zabawach badawczych, próbuje wyciągnąć wnioski z zaobserwowanych zjawisk

• Określa właściwości fizyczne śniegu i lodu

• Wie, że woda zamarza w niskiej temperaturze, a lód i śnieg topią się pod wpływem ciepła i zamieniają w wodę

• Zna obieg wody w przyrodzie, tzn. parowanie wody pod wpływem ciepła, skraplanie pary wodnej, opady

• Wie co to jest wiatr, i zdaje sobie sprawę z tego, że możwe wiać z różną siłą

• Umie rozpoznać i nazwać zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla pór roku

Jesień

Zawuaża, że dni są coraz krótsze, wieczory i ranki – chłodne a temperatura stopniowo obniża się

Nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla jesienie: częste mgły, pada zimny deszcz, mżawka, wilgotna ziemia, marznące kałuże

• Obserwuje chmury na niebie i okrśla ich wielkość, kształt i zmiany koloru nieba

• Potrafi określić siłę i wskazać kierunek wiatru: lekki wiaterek, silny wiatr, wichura

• Rozumie znaczenie określeń dotyczących pogody i zjawisk atmosferycznych, np. szarugi jesienne, przymrozki

Zima

• Nazywa zjawiska atmosferryczne charakterystyczne dla zimy: pada śnieg, śnieg z deszczem, zawieje i zamiecie, szron, ślizgawica, zamarza woda, powstają sople

• Zauważa, że wiatr wzmaga odczucie chłodu

• Rozpoznaje symetryczny kształt płatków śniegu

Wiosna

• Zauważa, że dni są coraz dłuższe, wieczory, ranki i nocy cieplejsze, stopniowo podnosi się temperatura

• Nazywa zjawiska atmosferyczne typowe dla wiosny: odwilż, wiosenne roztopy, kałuże, kra na rzekach

Lato

• Określa pogodę i zjawiska atmosferyczne występujące latem: di są bardzo długie, noce są ciepłe, pogoda często się zmienia, po deszczu szykbko wychodzi słońce, jest upał, często są burze, wieje ciepły wiatr

• Próbuje przewidzieć pogodę, obserwuje wygląd nieba

• Wie, że burzę zwiastują ciemne chmury i silny wiatr

• Rozpoznaje wszystkie kolory występujące w tęczy

VI wykład

Poznawanie przyrody w przedszkolu

• Podstawowe wiadomości o przrodzie dziecko w wieku przedszkolnym zaczyna przyswajać przez bezpośredni z nią kontakt

• Potrzeba aktywnej konfrontacji z otoczeniem oraz należących do niej pytań i odpowiedzi wpisana jest w jego rozwój

• Tajemniczy i nieznany świat przyrody budzi u dziecka rozległą ciekawość

• Chęć poznania czegoś nowego zmusza je do myślenia i zadawania pytań.

• Poznawanie otaczającego świata umożliwiają dzieciom takie działania jak:

- oglądanie

- szukanie

-zbieranie

-porządkowanie

- obserwowanie

-porównywanie

- badanie

- eksperymentowanie

Jaki rodzaj aktywności trzeba wybrać do odkrywania świata przyrody przez dziecko przedszkolne?

• spontaniczną

• inspirowaną

• kierowaną

• w kontakcie z przyrodą dziecko uczy sie spontanicznie i naturalnie w każdych okolicznościach, niejako mimowolne, a nawet przypadkowo

• niejednokrotnie podejmuje samodzielne działania, a otaczający je żwiat jest pełen tajemnic i zagadek

• nauczyciel wzbudzając jego zainteresowanie i chęń poszukiwania odpowiedzi może świadomie kształtować wewnętrzną motywację dziecka do działania, czyli stymulować przedszkolaka w odkrywaniu tajemnic i zagadek przyrody.

• Dziecu trzeba zapewnić ujawnienie wszystkich trzech aktywnosci (spontanicznej, inspirowanej i kierowanej), w wieku przedszkolnym głównie odkrywa świat, a jeśli jest kierowane wtedy może sie czuć zahamowane na nieznane dziecku sytuacje, nauczyciel powinien inspirować

• Aktywność poznawczą dziecko w wieku przedszkolnym realizuje w dwojaki sposób: poprzez przyswajanie wiedzy o otaczającym świecie oraz przez samodzielne jego odkrywanie

• Dokonywane przez dziecko odkrycia dostarczają mu materiału do tworzenia nowych pojęć, wzbogacają jego mowę o słowa, których desygnaty stanowią wszystko to, co określamy mianem przyroda, jak i o nazwy czynności i procesów z nią związanych (wzrost, kwitnienie, opadanie liści, sen zimowy)

• Trzeba uwzględnić jego możliwości w tym zakresie

Nauczyciel umożliwi dziecku przybliżanie i odkrywanie świata przyrody, jeżeli:

• Rozwija i doskonali umiejętności polisensorycznego poznawania przyrody

• Wyrabia samodzielność w zakresie dokonywania spostrzeżen i obserwacji oraz prowadzenia czynności pielęgnacyjych roślin i zwierząt

• Kształtuje myślenie logiczne poprzez szukanie wzajemnego związku między dostrzeganymi obiektami i zjawiskami, porównywanie ich, klasyfikowanie, uogólnianie

• Budzi i rozwija uczucia estetyczne poprzez wyrabianie wrażliwości na piękno przyrody, odczuwanie przyjemności z obcowania z przyrodą

Poznawanie przyrody przez dzieci przebiega dwuetapowo:

1. Najpierw poznaje świat w sposób konkretno-zmysłowy, czyli edukacyjna działalność rozpoczyna się od obserwacji – gromadzenia spostrzeżeń

2. Następnie w toku działalności materialnoą-przedmiotowej, zostaje przekształcona w działania umysłowe i kształtowanie pojęć

Rolą nauczyciela jest:

• Nauczyć dziecko obserwowania przyrody, z użyciem wielu zmysłów

• Stworzyć warunki do wnikliwej obserwacji

• Kształtować uwagę dziecka z mimowolnej w dowolną

Obserwacja – polega na planowym, świadomym, przygotowanym i kierowanym przez nauczyciela spostrzeganiu przez dziecko przedmiotów, zjawisk i procesów przyrodniczych w niezmienionych warunkach. Dostarcza informacja o zjawiskach przyrodniczych, decyduje o powstaniu w umyśle dziecka – wiedzy o tych zjawiskach. Dostrzega związki przyczynowo-skutkowe w przyrodzie (dni stają sie krótsze, robi się zimniej...).

Warunki decydujące o skuteczności obserwacji przyrodniczych:

• Nauczyciel ma być świadomy, co dzieci powinny spostrzec

• Dzieci mają posiadać pewien zasób wiedzy o spostrzeganych obiektach czy zjawiskach

• W trakcie obserwacji uwaga dzieci ma być skierowana na dany przedmiot czy zjawisko, czynniki powodujące odwracanie ich uwagi trzeba eliminować

• Musi nastąpić skojarzenie nazwy z oglądanym przedmiotem lub zjawiskiem

• Konieczne jest emocjonalne zaangażowanie dzieci w obserwacje.

Specyfika poznawanych przez dziecko obiektów i zjawisk przyrodniczych wymaga stosowania przez nauczyciela:

• Obserwacji jednorazowej- w danym miejscu i w okoreślonym czasie

• Obserwacji porównawczen- dwóch obiektów czy zjawisk przyrodniczych uwzględniając opis cech każdego z nich, ich rejestrację oraz wyróżnienie cech wspólnych i różniących

• Obserwacji prowadzonej w celu wnioskowania o cechach grupy obiektów i zjawisk przyrodniczych na podstawie danych dotyczących jednego wbranego obiektu

• Obserwacji okresowej- uwzględniającej kolejne fazy zmian danego procesu czy zjawiska oraz rejestracje wyników.

Kącik przyrodniczy zapewnia dzieciom:

• Kontakt z obiektami i zjawiskami przyrody

• Możliwość przyswajania elementarnyh wiadomości o przyrodzie oraz umiejętności jej poznawania i ochrony

• Wykonywanie podstawowych czynności uprawy i pielęgnacji obiektów przyrodniczych

• Bezpieczeństwo i higienę przy kontakcie z obiektami przyrodniczymi i technicznymi

• Odpowiednie warunki do ksztaltowania emocjonalne więzi z obiektami przyrody oraz racjonalnej i czynnej postwy wobec nich..

Głównym źródlem wiedzy dziecka o przyrodzie ma być obserwacja obiektów, zjawisk i procesow w ich naturalnym środowisku a więc nie wyizolowancych i oderwanych od warunków danego środowiska, lecz powiązanych rozmaitymi zależnościami

Odkrywanie i badanie świata poprzez zabawy i eksperymenty

• Umożliwia samodzielne zdobywanie wiedzy

• Wspiera w zdobywaniu nowych dożwiadczeń

• Jest bodźcem dla dziecięcych działań i prb odkrywczych

• Dodaje odwagi do smamodzielnych badań i wynalazczości

• Budzi ciekawość dzieci dla zjawisk przyrody oraz przybliża je, ilustrując w różnorodny sposób

Odkrywanie w zabawie własnych możliwości i umiejętności jest działaniem twórczym. Poprzez działania twórcze i odkrywcze dochodzi do rozumienia, do pojmowania zależności życia i cech różnorodnych obiektów przyrodniczych, które dla dzieci stanowią często jeszcze niezbadane tajemnice.

• W przedszkolach dzieci muszą mieć możliwe do badania środowisko oraz stworzoną przestrzeń dla ich odkryć i wynalazków.

• Jeżeli wyznaczymy dzieciom przestrzeń działania i stworzymy możliwość eksperymentowania, to będą one rozwijać kreatywność, dzięki której mogą przewzyciężać przeszkody i wypróbować nowe możliwości postępowania.

• Wiedzę dzieci rodzice powinni spierać poprzez bodźce

Dzieci mogą dociekać i badać tylko w konkretnych kontaktach z przredmiotami. Na tej podstawie rozwijają różnorodne, twórcze zachowania, które dodają im sił oraz sprawiają, że są gotowe stawić czoła przyszłym wymaganiom odnośnie osiągnięć, jakich mają dokonać.

Droga dzieci do rozumienia prowadzi od wypróbowanego działania do wiedzy abstrakcyjnej. Poprzez konkretne doświadczenia zmysłowe dzieci dochodzą do wniosków. Szczególną rolę odgrywają zabawy badawcze i ćwiczeniowe.

Zabawy badawcze – dzieci dążą do ogarnięcia przedmiotu lub zjawiska, dociekają by wiedzieć „jak to jest „, a nie tylko „coś” wiedzieć, także żeby doznać różnorodnych wrażeń, rozwijają myślenie przyczynowo-skutkowe, doskonalą orientację dziecka w otaczającym świecie, uczą zespołowego działania, opartego na wspólnym planowaniu i sprawnym porozumiewaniu się.

Zabawy ćwiczeniowe – polegają na powtarzaniu tych samych czynności prostych i bardziej złożonych, prowadzących do działań celowych i świadomych. Są przejawem asymilacji, podstawowego procesu rozwojowego dzieci, który pozwala na włączenie obiektów, zdarzeń i sytuacji przyrodniczych i społecznych w istniejące struktury poznawcze.

Zadaniem nauczyciela przedszkolnego jest organizowanie sytuacji wychowawczo-dydaktycznych umożliwiających:

• Poznawanie, odkrywanie, przeżywanie, wartościowanie, racjonalizowanie przyrody przez aktywny i bezposredni z nią kontakt, przede wszystkim o charakterze zabawowym.

Zabawy dydaktyczne w edukacji przyrodniczej dziecka:

• Rozwijają odbiór i interpretację danych zmysłowych, tworzenie jednostek poznawczych w postani schemtów, obrazów umysłlowych, symboli, pojęć, operacji logicznych – rozumowania (umiejętności wyjaśniania), samokontroli i samooceny, doskonalą sprawności, poszerzają wiadomości, uczą koncentracji uwagi, ćwiczą pamięć i spostrzeganie.

• Nie może być zbyt łatwa ani zbyt trudna

Wychowawczy charakter zabaw dydaktycznych:

• Sprzyja radzeniu sobie przez dziecko w trudnych sytuacjach, kształtowaniu u dzieci pozytywnych zachowań przyrodniczych i społecznych,

• Stymuluje do właściwego postępowaniw okreonych sytuacjach wychowawczych i życiowych według ogólnie uznawanych norm.

Zdobywaniu spostrzeżeń i informacji przrodniczych i społecznych są zabawy, które:

• Wyrabiają orientację poznawczą w najbliższym środowisku życia i pracy ludzi- służą one rozpoznawaniu i nazywaniu przedmiotów, czynności, zawodow, urządzen oraz kształtowniu odpowiedniej postawy do naukii pracy

• Umożliwiają poznanie przyrody ożywionej i nieożywionej – wdrażają do celowego i w miarę samodzielnego obserwowania życia roślin i zwierząt oraz przebiegu zjawisk i procesów przyrodniczych.

VII wykład

Cele działań pedagogicznych

• są punktem odniesienia

• Mają znaczenie regulacyjne

• Pomagają w organizacji pracy

• Wzmacniają ważne aspekty kształceniai wychowania

• Koordynują integrują i mobilizują działania wychowawcze

• Pozwalają trwać wartościom społecznym i projektować przyszość

Osiągniecie tych celów jest możliwe w oniesieniu do dzieci w młodszym wieku szkolnym ze względu na:

- ich dużą podatność na oddziaływania wychowawczo-dydaktyczne

- ciekawość otaczającego świata, chęć poznawania i działania

Cele kształcenia i wychowania

- najogólniejsza wizja pożądanych właściwości fizycznych, umysłowych, spolecznych, kulturowych i duchowych jednostki ludzkiej, które chce się uzyskać poprzez tworzenie odpowiednich warunków indywidualnego rozwoju i jego stymulowanie oraz zabiegi mające na celu przyswojenie uczniowi nie tylko wiedzy i związanych z nią umiejętności, ale też poglądów i przekonań.

Działalność wychowawcza - pozostając w ścisłym zwiłzku z działalnością dydaktyczną odnosi się głównie , choć nie jedynie do kształtowania tych, które charakteryzują dążenia człoowieka, jego stosunek do świata i do samego siebie, jego postawy, poglądy i przekonania.

Cele wychowawnia:

• Przytotowanie dzieci do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym

• Przygotowanie uczniów do czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym

• Zapewnienie każdemu dziecku możliwie pełnego, wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego

Cele wychowania są zgodne z ideałem „wychowania dla przyszłości”, jakim jest:

• Osobowość wszechstronnie rozwinięta

• Zaangażowana i tworcza

• Aktywna pod względem poznawczym, społeczno-moralnym, zawodowym i kulturalnym

Działalność dydaktyczna - zmierza przede wszystkim do kształtowania u dzieci cech instrumentalnyc, intelektualno-sprawnościowych tzn.

• Zdolności

• Zainteresowań

• Umiejętności i nawyków

Cele kształcenia ogólnego, odnoszące się do pracy dydaktyczno-wychowawczej z dziećmi w szkole podstawowej, mają charakter wytycznych kierunkowych. Spełniają podstawową funkcję w stosunku do pozostałych jego elementów: treści, zasad, metod, form i środków dydaktycznych.

Różne są sposoby klasyfikacjij celów nauczania i uczenia się w edukacji szkolnej. Najbardziej przydatnym dla potrzeb teorii i praktyki szkolnej jest podział celów na: naczelne, ogólne, pośrednie, szczegółowe i operacyjne.

- Naczelnym celem edukacji w szkole podstawowej to rozwój. Traktuje się go, jako:

• Umiejętność rozumienia świata, działania w nim, kierowania sobą i kształtowania własnej tożsamości (jako osoby, członka własnego narodu oraz obywatela Europy i świata)

• Przygotowanie ucznia do prawidłowego rozpoznawania wartości i zgodnego postępowania z nim

• Samorealizację według wybranego przez ucznia systemu wartości

Cele edukacji środowiskowej wynikają z potrzeb poznawczych dziecka w młodszym wieku szkolnym oraz podyktowane są potrzebami wychowawczymi

Naczelnym celem edukacji środowiskowej – wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka, zgodnie z jego wrodzonym potencjaem możliwości w relacjach z przyrodą i najbliższym środowiskiem społecznym przez kształtowani:

• Umiejętności rozpoznawania i pokonywania trudności

• Aktywnego uczestnictwa w zachodzących zmianach

• Rozumienia siebie i otaczającego świata

W skutecznym planowaniu i realizacji edukacji środowiskowej, należy pamiętać, że strukturalnymi składnikami tego procesu są:

• Uczniowie – jako podmioty uczące się, podlegające zmianom

• Nauczyciel – jako podmiot nauczający, wspomagający naukę uczniów

• Proces nauczania – uczenia się

• Cele edukacji środowiskowej

• Treści przyrodnicze i społeczne

• Środowisko dydaktyczne

Podczas planowania edukacji środowiskowej cele kształcenia dostarczają wskazówek dotyczących doboru i układu treści

• Wyznaczają czas trwania nauki

• Stanowią podstawę do wyboru strategii, metod, form, środków dydaktycznych

• Dostarczają wzorców do pomiaru osiągnięć uczniów oraz kryteriów do oceny jakości

- z celu naczelnego wynikają ogolne cele kształcenia, które wyrażają to, co ma być „produktem”

- Cele pośrednie wynikają z podziału celów ogólnych wyrażonych w kategoriach funkcji na składniki w postaci czynności.

- konkretyzacji celów ogólnych służą cele szczegółowe, ujęte w planach i programach poszczególnych dziedzinn edukacyjnych.

Cele ogólne wyrażone w kategoriach szczegółowych celów edukacji szkolnej przyczyniają się do sprawniejszej i pełniejszej ich realizacji oraz uznania przez nauczycieli i uczniów celów ogólnych i pośrednich za cele własne. Celom szczegółowym nadaje się postać operacyjną.

Cele operacyjne:

- są precyzyjne sposoby wyrażania celów ogólnych w postaci zadań, żytać, problemąw i poleceń. To opisy zachowań uczniów, jakie mają oni przejawiać po ukończeniu lekcji.

- określają to, co uczniowie potrafią robić po zakończeniu zajęć dydaktycznych, a czego jak się zakłada – nie umieli wykonać przedtem

- chodzi tu o efekty działań uczniów wyrażone w kategoriach i zachowania. Tak sformuowane cele operacyjne odpowiadają celom szczegółowym.

Operacjonalizacja celu – jest więc zamianą celu ogólnego na zbiór cełów operacyjnych (szczegółowych) i polega na przedstawieniu celu ogólnego w postaci czynnożci, operacji, którą uczeń będzie umiał wykonać po zakończeniu lekcji.

Cele ogólne

- wskazują kierunki dążeń

- są zwięzłe, bogate znaczeniowo, ale przez to wieloznaczne i często niezrozumiałe

- podkreślają ważne wartości społeczne, jednak nierzadko są wyidealizowane, mają charakter perswazyjny, a ich adresat jest nieznany

Cele operacyjne

• - zwykle o węższym zakresie i bardziej sprecyzowane stanową opis wyników, które mają być uzyskane. Opis ten powienien być na tyle dokładny, aby umożliwić rozpoznanie czy cel został osiągniety, a przynajmniej określenie sposobu dokonania operacji sprawdzenia wyniku.

• - są jezdnoznaczne, ale ubogie znaczeniowo

• - podają sposób zademonstrowania, że cel został osiągnięty

• - odnoszą sie bezpośrednio do ucznia

• - mobilizują nauczyciela i ucznia do działania jasno sprecyzowanym rezultatem , jednak iddzielą czynności poznawcze od motywacji czy działania a ich formułowanie jest pracochłonne i czasochłonne

• W procesie operacjonalizacji cele ogólne ulegają więc: sprecyzowaniu, uszczegółowieniu, konkretyzacji i upodmiotowieniu. Należy je traktować jako wyrażenie ogólnyych celów kształcenia w postaci zadań, pytań, poleceń i problemów kierowanych do uczniów.

Na każdy cel operacyjny składa się pięć składników:

1. Sytuacja, w której osiągnięcie jest prezentowane

2. Kategoria przydatności ucznia po realizacji celu

3. Przedmiot poznania

4. Czynności ucznia potrzebne do osiągnięcia celu

5. Warunek (standard wykonania)

W procesie operacjonalizacji należy przestrzegać 5 następujących zasad:

• Poszanowania osobowości ucznia

• Umiaru w uszczegółowianiu

• Zachowaniu w pamięci celu ogólnego

• Otwartości zbiorów celów operacyjnych

• Konieczności pełnej realizacji celów operacyjnych

Cele operacyjne edukacji środowiskowej wyrażamy jako opis zachowania, jakie uczeń ma przejawiać po zakończeniu nauki. Obejmują one:

• Zachowanie końcowe

• Warunki demonstracji tego zachowania

• Standardy zachowania końcowego

Zachowanie końcowe

• Określa co uczeń będzie w stanie zrobić, aby wykazać, że założony cel osiągnął

• Stanowi dowód, że uczeń ma wiedzę, czegoś się nauczył

• Oznacza wszelką aktywność lub czynność, których przebieg można zaobserwowań, zarejestrować lub opisać w kategoriach zachowań behawioralnych.

Czasowniki służące do wyrażenia zachowań końcowych:

- dobiera, grupuje, opisuje, pokazuje, rozpoznaje, nazywa, opowiada, rysuje, wnioskuje, wyjaśnia, ocenia, odróżnia, oblicza, zestawia,...

Czasowniki operacyjne określające zadania umysłowe: decyduje, rozwiązuje, opisuje, wyjaśnia, klasyfikuje,...

Czasowniki operacyjne określające zadania czynnościowe: zapisuje, łączy, rysuje, dodaje, zestawia,...

Warunki demonstracji zachowania końcowego – określają z jakich pomocy dydaktycznych uczeń może korzystać lub jakim ograniczeniom musi się podporządkować przejawiając zachowanie końcowe.

Standardy osiągania zachowania końcowego – minimalny poziom realizacji, który można jeszcze uznać za świadectwo, że uczeń osiągnął cel:

• Odpowiedział na trzy spośród pięciu pytań

• Zrealizował polecenie nauczyciela

• Na podstawie schematu omówił krążenie wody w przyrodzie

Całościowa procedura postępowania dydaktycznego nauczyciela w zakresie konkretyzacji celów edukacji środowiskowej obejmuje następujące etapy:

Napisanie celu ogólnego i przeanalizowanie jego znaczenia, wyobrażając sobie uczniów w pełni osiągających ten cel

Wynotowanie wszystkich okresleń wyobrażonych zachowań, jakie cechują uczniów osiągających cel operacyny np. uczeń potrafi zaobserwowac, opisać, zmierzyć, narysowac, nazwać,

Dokonanie selekcji i klasyfikacji wcześniejszych luźnych zapisów czynności według przyjętej taksonomii celów kształcenia

Określenie warunków wykonania czynności

Okreslenie standardow wykonania czynnosci

Zredagowanie w sposób zwiezly i jasny celow operacyjnych

• Uczenie sie obejmuje procesy intelektualne, emocjonalne i motoryczne w różnych proporcjach i powiązaniu, dlatego sformułowane cele operacyjne poddaje się analizie, aby ustalić zależności między nimi

• Do tego celu wykorzystuje się różne klasyfikacje celów, które przypominają nauczycielowi, że dąży on to tego, aby uczniowie opanowali rozmaite umiejętności oraz żeby umieli myśleć i działac na rozmaite sposoby, proste i złożone

Narzędziami operacjonalizacji ogólnych celow nauczania są taksonomie celów nauczania. Są to hierarchiczne klasyfikacje celów, ktore obejmują:

• Nazwy poszczegolnych kategorii

• Objasnienie kazdej kategorii porprze zwiezly opis zaliczanych do nie czynnosci

• Przyklady sformulowania celow i zadan testowych mierzących ich osiągniecie

Hierarchiczność taksonomii polega na tym, że wyższe kategorie mieszczą w sobie kategorie niższe, a więc osiągnięcie celu wyższego mowi nam, że cel niższy został osiągnięty. Taksonomie zmierzają do ułatwienia pogrupowania celow, ujawnienia ewentualnych niedostatkow.

Zakres poznawczy celów – obejmuje wiedzę na którą powinny składać sie:

• Znajomosc okreslonych faktów, umiejętnosc ich dostrzegania i interpretacji, a takze sprawnosc w zakresie operowania uoggólnieniami

• Zrozumienie tj. umiejętność interpretacji i transeru posiadanych wiadomości

• Analize, tzn. umiejętność dokonywania podzialu danej całości na elementy składowe w celu określenie liczby i cech jakościowych tych elementów, wskazania zachodzących między nimi zależnosci, ustalanie kryteriów podziału

• Styntezę, a więc zdolność tworzenia spojnych całości z danych elementów oraz entycypowania obrazu całości na podstawie fragmentarycznych danych

• Ocenianie faktów ze wzgledu na zakladane cele, kryteria wewnętrzne i zewnętrzne, zgodność uzyskiwanych wyników z celami wyjściowymi.

Taksonomia Niemierki – Wyzga 4 semsetr.

„Edukacja- jest w niej ukryty skarb: uczyć się aby wiedzieć, uczyć sie aby działac, uczyc sie aby życ wspolnie z innymi, uczyc sie aby być.”

W świetle wytycznych raportu Delorsa powinnością nauczyciela jest przestrzeganie w edukacji szkolnej następujących zasad:

• Uwzględnianie podmiotowości dziecka

• Integracja naturalnego rozwoju dziecka ze środowiskiem

• Kształtowanie umiejętności współżycia z innymi ludźmi

Do zadań edukacji środowiskowej, która ma znaczący udział w kształtowaniu całościowego, wielostronnego kształtowania osobowości dziecka należy:

• Zachęcanie do pogłębiania wiedzy

• Rozbudzanie postawy badawczej

• Udostępnianie środków umożliwiających rozwój określonych zainteresowań i zamiłowań

• Kształtowanie systemów wartości, które pomagają w rozwijaniu twórczych postaw do własnego rozwoju, a tym samym umożliwiają edukację i samoedukację.

Cele edukacji wyznaczają kierunek pracy nauczyciela z uczniami. Dotyczą przysłościowego poziomu opanowania przez uczniów wiedzy, umiejętności umysłowychi praktycznych oraz ukształtowania odpowiednich postaw.

Przez zadania rozumie się czynności ktore prowadzą do realizacji celów, czyli końcowych stanów projektowanej przyszlosci. Aby cele mogły zostać zrealizowane, nauczyciel formuuje określone zadania, które umożliwiają

- w edukacji środowiskowej w klasach 1-3 cele i zadania muszą być jasno sprecyzowane.

- warunkuje to mmiarodajną i obiektywną ocene pracy poszczególnych uczniów i przyczynia się do efektywności tej edukacji

- właściwy dobor zadan dydaktycznych jest istotnym elementem całościowej procedury formułowania

Wykład VIII

3 podstawowe cele:

1. Zdobywanie wiedzy, która pozwoli dzieciom zrozumieć i zmienić rzeczywistość pzyrodniczą, a także pogłębić i wzbogacić własne życie wewnętrzne.

- ważne jest zaznajomienie dziecka z metodami badania, odkrywania i procesami jakie zachodzą w otaczającym świecie. Eduk. Przyrodnicza wymaga elementarności wiedzy, stopniowe przechodzenie z myślenia konkretno-obrazowego w kierunku myślenia pojęciowego (abstrakcyjnego). Wiedza powinna być oparta na doświadczeniu dziecka z jego najbliższego otoczenia.

- zdobywanie nowych wiadomości i formułowaniu uogólnień powiększa ilość faktów.

- wspierając kontakt dziecka ze światem zewnetrznym kształtuje umiejętności: rozwiązywania problemow, aktywnego uczestnictwa w zachodzących zmianach, kontaktów, rozumienia siebie i otaczającego świata, uwrażliwia na problemy środowiska, posługiwania sie metodami badawczymi, motywuje dzieci do samodzielnego poszukiwania informacji, kształtuje umiejętności w stosunku do ludzi i przyrody.

- wprowadzanie dziecka w ten świat przyrodniczy nie może sie odbywać tylko poprzez lekturę i analize czytanek, musi dziać się w procesie obserwacji rzeczywistych objektow i zjawisk przyrod.

1. Stymulowanie gotowości do podejmowania przez dzieci różnych form działalności praktycznej.

- uczy spostrzegania, porownywania, analizy i syntezy, tworzenie pojęć, sądow

- czynności praktyczne: rozumiane jako działanie zewnętrzne, umożliwiają rozwiązywanie zadań praktycznych. Działaniem praktycznym są czynności zewtnętrzne kierowane przez czynności umysłowe, których rezultatem s określone zmiany w otoczeniu lub w samym podmiocie działającym.

- np. wszelkie prace związane z uprawą roślin w klasie i w ogrodzi szkolnym hodowle zwierząt, także wykonywanie doświadczeń przyrodniczych, prace społecznie użytczne dla klasy, szkoły, rodzinnej miejscowości.

- w toku działania dziecko wyodrębnia i obserwuje przedmiot, ktorym sie zajmuje, poznaje warunki, w których działa, zauważa skutki działania, opanowuje sposoby skutecznego przekształcenia rzeczywistości.

- dzieci uczą się planowania pracy, projektowania, właściwego wyboru narzędzi i materiału, nabywają sprawności w posługiwaniu się określonymi urządzeniami.

- umiejętności praktyczne powstają w wyniku bezpośredniego działania na przedmioty i zjawiska przy użyciu odpowiednich narzędzi.

- umiejętności czynnościowe i złożone.

czynnościowe – składające sie z kilku operacji składajcych si na pewno całosc jako wykonywanie okreslonej czynnosci np. sadzenie roslin, sianie nasion, mierzenie temperatury powietrza

złożone – obejmują wykonanie kilku czynnosci skladających sie na dzialanie np umiejetnosc uprawy roslin, umiejetnosc okreslania pogody.

1. Kształtowanie przekonań i postaw dzieci względem przyrody.

- postawą nazywamy wgzlędnie trwałą strukturę procesow poznawczych, emocjonalnych i zachowań odnoszących sie do jakiegoś przedmiotu lub dyspozycje do pojawienia się tych procesów i zachowań.

- np. ekologiczne, proekologiczne, przyrodnicze, względem drugiego człowieka:społeczne

- nie tylko pozwalają regulować stusunki z otoczeniem ale również ułatwiają....

- w postawach wobec przyrody trzeba wskazań na wartości, jakie nalepy u dzieci kształtować i rozwijać. Wartościami tymi są przyroda jako wartość sama w sobie, piękno, dobro, prawda, miłość, odpowiedzialność, harmonia, praca.

- cele związane z kształtowaniem postaw do przyrody, podkreślają wrażliwość na piekno przyrody i emocjonalnł z nią więź, szacunek dla wszystkiego ycia, uświadamiają dziecku istnienie różnego rodzaju poiwązań człowieka z przyrodą oraz korzystanie z zasobąw przyrody bez jej degradacji i bezmyślnego niszczenia.

• - w edukacji wczesnoszkolnej ważne jst nie tylko wyposażenie ucznia w elemntarną wiedze o przyrodzie ale istotne jest także kształtowanie umiejętności wykorzystania zdobytej widzy do modyfikacji swojego postępowania wobec przyrody.

• - kształtowanie pozytywnych postaw względem przyrody dokonuje się przez rozwoj wszytskich sfer aktywnosci ucznia: intelektualną, emocjonalną i praktyczną.

• - w ujęciu podmiotowym edukacja środowiskowa ma rowniez 3 cele osiogane w powiązaniu z jej celami rzeczowymi:

1. Rozwój zdolności poznawczych ucznia i jego umiejętności uczenia się.

- dotyczy rowijania spostrzegawczosci, rozwijania pamięci i wyobraźni, zwiększania sprawności myślenia, opanowania metod poznawania rzeczywistości

2. ksztaltowanie zainteresowan przyrodniczych uczniów i postawy badawcze

- odgrywają ważną role w życiu jednostki oraz mają wpływ na jej zachowanie i postawy

- przesądzają w znaczynm stopniu o tym, kim dziecko będzie w przyszłosci

- dostarczają silnej motywacji do uczenia się, muszą isc w parze z zainteresowaniami

- 3 glowne cechy zainteresowan: trwałość ukierunkowania, wybiórczość oraz nasilenie aktywności poznawczej odróżniają je od ogólnej ciekawości.

• zainteresowanie to: badanie, eksperymentowanie, studiowanie, rozni się od zamiłowania czy zaciekawienia

• zaciekawienia: są pojedynczymi aktami poznawczymi, wywołane są cechami nowości i niezwyklosci, trwają krótko, ukazują sie sporadycznie jako odpowiedz na działanie bodźców ktore je wywołują. Odgrywa istotną role w kształtowaniu zainteresowania.

• zainteresowanie mogą kształtowac sie pod wpływem porad albo za radą nauczyciela który podaje dziecku instrukcje, i który potrafi ocenić jego zdolności. Metoda prób i błędow.

• W młodszym wieku szkolnym percepcja dzieci głównie skierowana jest na przyrodę i sport. Często interesują je sośliny, zwierzęta, minerały, kosmos czy gra w piłkę, jazda na nartach, pływanie.

• Zakres i trwałość zaineresowan przyrodniczyh determinuje wiele czynników, między innymi: właściwe i atrakcyjne oranizowana praca na zajęciach dydaktycznych w szkoe, uzdolnienia i skłonności dziecka, sprzyjające warunki środowiska zaangażowanie i kompetencje nauczyciela, współpraca z rodzicami oraz współdziałanie z pozaszkolnymi placówkami oświaty i wychowania.

• W pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciela ważne jest, aby przyroda ngdy nie stała się obojętnym tłem dla działalności dziecka, lecz była zawsze wapnym elementem jego życia, celem poznania, przedmiotem zainteresowań, a może nawet pasją.

W edukacji środowiskowej na poziomie wczesnoszkolnym priorytetowe znaczenie ma:

• Kształtowanie umiejętności obserwacji obiektów, zjawisk i procesów przyrodniczych

• Kształtowanie umiejętności eksperymtentowania

• Rozwijanie postawy dawczej i aktywności intelektualnej uczniów przez roznorodne formy działania.

W szczególności istotne jest wdrażanie uczniów do celowego obserwowania obiektów, zjawisk i procesów przyrodniczych, do analizowania i uogólniania spostrzeżeń, do dostrzegania związków miedzy warunkami i zjawiskami oraz wyjażniania przyczyn obserwowanych zjawisk i przemian. Ważne jest także inspirowanie dzieci do eksperymentowania.

- proces badawczy – nauczyciel powinien zorganizowac czynnosci poznawcze i praktyczne ucznia tak , aby podstawowwe sposoby poznawania przyrody zostały w procesie nauczania- uczenia się wyodręvnione oraz uswiadomione i przyswojone przez ucznia.

3. cel: rozwijanie umiejętności samoedukacji i samokształcenia

Samokształcenie to świadomie prowadzony proces uczenia się, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest działalnością, której cele tresci warunki i środki ustala sam podmiot.

Glownym celem samokształcenia jest zdobywanie wiedzy w zakresie wyraźnie określonym, doskonalenie umiejętności i sprawności (głównie samodzielnego uczenia się) oraz zdolności twórczych.

Warunkiem wdrożenia do samoedukacji jest rozwinięcie ogólnych zdolności i specjalnych uzdolnień, rozwój potrzeb i zainteresowań twórczych, opanowanie technik samokształcenia oraz przyzwyczajenie do pracy samokształceniowej.

- najczęściej powiązany jest z edukacją szkolną. Jednym z zadań edukacji szkolnej jest przygotowanie uczniow do samodzielnego zdobywania wiedzy i rozbudzanie chęci samoedukacji.

- punktem wyjścia jest: bezpośredni kontakt z przyrodą podczas samodzielnych obserwacji obiektów i zjawisk przyrodniczych, uprawiania roslin i hodowli zwierząt, samodzielna praca odkrywcza w toku wykonywania prostych doświadczeń i eksperymentowania oraz praca wytworcza z wykorzystaniem roznego materiału.

- do samoedukacji uczniowie wdrażają się poprzez sięganie do lektur i czasopism, książek popularno-naukowych, oglądanie ilustracji, filmów dydaktycznych, korzystanie z Internetu i edukacyjncych programów komputerowych o tematyce przyrodniczej.

- samokształceniu sprzyjają wycieczki krajoznawcze i przyrodnicze, mające charakter zajęć w terenie a także koła zainteresowań, w których uczniowie w czasie wolnym od zajec leicynych pod opieką nauczycieli lub instruktorów, zgłębiają wybran dziedzine wiedzy lub zmierzają do ponadprzeciętnego opanowania okreslonej umiejętności praktycznej.

W zakresie wiadomości uczen powinien :

• Rozpoznawac takie ekosytemy jak: pole uprawne, las, łąka, staw

• Okreslac czynniki abiotyczne występujące w poznawczych ekosystemach

• Rozróżniać wybrane gatunki roślin i zwierząt podlegających ochronie

• Znać wpyw przyrody nieożywionej na życie ludzi, zwierząt i roślin

• Rozrozniach wybrane elementy roślin

W realizacji celow z drugiego poziomu taksonomii dąży się do kształtowania umiejętności umysłowych i praktycznych. Powiązanie celów dotyczących umiejętności z celami odnoszącymi się do wiadomości jest bardzo ścisłe.

W zakresie umiejętności uczen klas I-III powienien:

• Pod kierunkiem nauczyciela samodzielnie obserwować najbliższe środowisko pryrodnicze

• Obserwować wybrane organizmy i zjawiska występujące w przyrodzie

• Przyporządkowywać poznane organizmy do środowiska życia

• Dostrzegać zależności

• Dostrzegać związki przyczynowo-skutkowe zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku

• Snalizować i uogólniać spostrzeżenia zdobye w procesie obserwacji oraz wyjaśniać przyczyny zaobserowwanych zjawisk

• Wykonywać proste czynności pielęgnacyjne związane z uprawą roślin i hodowlą zwierząt

• Przeprowadzać doświadczenia i eksperymenty.

III poziom: postawy:

Uczen klas I-III powinien

• Poprawnie zachowywać sie w lesie na łące, nad wodą, nie zniszczyć żadnych roslin i zwierząt nie niszczyc mrowisk, gniazd, nie śmiecić, nie hałasować,...

• Chronic ginące gatunki roślin i zwierząt

• Czuc się cząstką przrody

• Uczestniczyć w racjonalnym gospodarowaniu zasobami przyrody

Wykład IX

Metody kształcenia, to inaczej technika, metoda nauczania, celowo i systematycznie celowany sposob, kierowania uczniów, wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniow realizowanych świadomie w celu spowodowania zmian w osobowości uczniów,

- zadaniem nauczyciela jest przekazywanie odpowiednich inforacji ktore umozliwiają dzieciom wychodzenie poza dostarczone informacje, albo tez pomaganie w eliminowanie dysolansu pomiedzy dotychczasowym doswiadczeniem dzieci a napływem nowych informacji.

- posługując sie metodami wspierania metodycznego – zeby dostali pomoc którą potrzebuje, albo pozoruje że tej pomocy potrzebuje, powinien stwarzac takie sytuacje edukacyjne, w których pytania chcieliby zadać pytania do siebie, rówieśnikow, nauczyciela, otaczającej rzeczywistości,...

- kiedy nauczyciel stosuje metody nauczania a kiedy te drugie: gdy sam coś opisuje i dyskutuje, a gdy włącza do tego uczniow i włącza ich do tego, wtedy stosuje metody wspierania edukacyjnego.

- na sposob wspierania aktywnosci edukacyjnej – ot dwie grupy:

1. metody informacyjne: przekazywanie przez nauczyciela określonych informacji do zapamiętania i przyswojenia przez uczniów: wyjaśnienie, narracja, opis z wykorzystaniem okazów naturalnych lub modeli

2. heurystyczne (poszukujące): sprowadzają sie do wskazania nauczyciela konfliktu nauczającego, wymagającego od uczniów aktywnego i samodzielnego wysiłku do jego usunięcia: m. Problemowa, dyskusja, dialog.

• Wartość metody zależy od tego, w jakim stopniu wywołuje aktywnosc i zaangażowanie ucznia.

• W eduk. Przyrodniczej istnieją duże możliwosci stymulowania tworczych zachowan dzieci. Z punktu widzenia celów kształcenia i wychowania wielostronnego dotyczą zdobywania wiedzy, umiejętności i zdolności poznawczych oraz kształtowania postaw. Skkuteczność oczekiwanych zmian funkcji poznawczych (motywacji, zainteresowac), uzależnionia jest od dominującej strategii kształcenia.

• W tworczym poznawaniu dominuje: odrywanie, badanie, myslenie ekspresyjne i twórcze.

• Metodami szczegolnie prefeorwanymi w eduk.przyrodniczej są wszystkie metody wchodzące w zakres kształcenia wielostronnego, strategii tego kształcenia. Strategiei przynależne do nich metody stymulują wszystkie sfery aktywności uczniów. W optymalnym stopniu aktywizują sferę poznawczą i emocjonalną, roznorodne umiejętności, rozwijają rożnorodne zainteresowania i właściwe postępowanie.

• Czyni się wiele zabiegow w ed.przyr., powinno sie czynic, zeby podawanie informacji zastąpic drogą tworczego zdobywania wiedzy, itp.

• W młodszym wieku szkolnym dzieci uczą sie przez badanie, odkrywanie,...i tym wymogom odpowiada koncepcja kształcenia wielostronnego, którym twórcą był W. Okoń.

• W koncepcji ksztalcenia wielostronnego Okoń odwołuje sie do 3 podstawowych rodzajów człowieka i traktuje osobowość jako stopniowo harmonizującą się całość

- poznawcza (intelektualna)

- emocjonalna

- manualna (praktyczna)

Aktywność intelektualna, zmierza do poznawania własnej osoby i świata, aktywizuje ucznia w dwojaki sposób:

1. Uczeń przyswaja, korzystając z pomocy nauczyciela i licznych źrodeł

2. Znaczną część tej wiedzy uczeń odkrywa samodzielnie rozwiązując różnorodne problemy wymagające myślenia kompetencyjnego

Najpierw uczeń musi przezyć wartości a potem włączyc je do własnego systemu wartości

1. Wymaga poznania wiedzy o rzeczywistosci którą ma stwarzać, przygotowuje sie do rowziązywania nowych problemow, do działania dywergencyjnego

- w koncepcji kształcenia wielostronnego W. Okoń wyodrębnił 4 grupy metod, które zwane są głównymi strategiami. Asymilacji wiedzy, samodzielnego dochodzenia do wiedzy, waloryzacyjne, prakyczne.

1. s. Asocjacyjna

2. s. Problemowa (poszukująca)

3. s. Ekspresyjna

4. s. Operacyjna (prakyczna)

Metody asocjacyjne: pogadanka, dyskusja, opis, opowiadanie, wyjaśnienie i praca z książką

Pogadanka: polega na rozmowie nauczyciela z uczniami. Celem jest wspólne dochodzenie do wiedzy, rozmowa wymuszona stawianymi pytaniami przez nauczyciela. Jest to jedna z najstarszych metod, posługiwał się nią Sokrates. (pogadanka sokratejska, sokratyczna), zaliczona jest do metod dialogowych. Nie wymaga od uczniów samodzielnego ugruntowania wiedzy ale zmusza do aktywnego udziału w zajęciach. W eduk.przyr. może byc ukierunkowana na realizacje różnych zadanan dydaktycznych: przygotowanie uczniów do czynnego udziału w dalszej części zajęć, zaznajomienie dzieci z nowym materiałem, systematyzowanie i utrwalanie wiadomości, bieżąca kontrola stopnia opanowanych wiadomości w trakcie zajęć.

Rodzaje: wstępną, syntetyzująco-utrwalającą, kontrolną

Celem pog. Wstępnej: przygotowanie uczniów do pracy poprzez wytworzenie w ich umysłach stanu gotowości do poznania nowych treści. Słuzy temu odwoływanie się do doświadczenia uczniów, przypominanie wczesniej opanowanych wiadomości oraz wyjaśnianie nowych pojęć. Pogadanka wstępna ma nauczycielowi sluzyc do organizowania uczniow w takich formach zajęc jak: praca w grupach, wycieczka, praca w ogrodzie szkolnym.

Rola: motywuje do uczenia się, zacheca do aktywności, punktem wyjścia moze byc: krotka obserwacja, wysłuchanie krótniej audycji, rozwiązanie krzyżówki, przeprowadzenie zabawy ktore w pogadance później są analizowane, prze wydaniem się na wycieczke trzeba koniecznie zastosować pogadankę wstępną, gdzie nauczyciel podaje cel wycieczki a przypomina im zasady wychowania w czasie wycieczki.

Pogadanka, która przestawia nowe wiadomości:

- wypełnia zasadniczą część zajec. Jej istota sprowadza sie do takiego formuowania pytań aby umożliwily one zrozumienie nowej wiedzy oraz powiązanie tej nowej wiedzy z wiedzą zdobytą wcześniej i własnymi doświadczeniami dzieci. Podczas tej pogadanki nauczyciel też podaje pytania, heurystyczne. Towarzyszy doświadczeniom i eksperymentom przyrodniczym. Wówczas nauczyciel kieruje pracą poznawczą uczniów, po sformuowaniu problemów za pomocą pytań i poleceń ukierunkowuje myślenie uczniów na ich rozwiązanie. Wysuwają hipotezy i potem wspólnie z nauczycielem weryfikują je i rozwiązują. Od nauczyciela wymaga dużych umiejętności metodycznych a od uczniów pewnik pewnego zakresu wiedzy, cos na ten temat już muszą wiedzieć.

Syntetyzująco-utrwalająca:

Polega na pewnym usystematyzowaniu zdobytej wiedzy, dokonaniu stosownych uogólnień oraz ich powtórzeniu w celu jak najbardziej trwałego zachowania w pamięci. Posługiwanie się wczesniej zdobytą wiedzą, powinny wymagać od uczniów pewnego zestawienia i porównywania faktów, wyciągania wniosków. Powinna występować na każdych zajęciach, również na zajęciach które służą wyłącznie podsumowaniu i utrwaleniu pewnych części materiału programowego.

Kontrolna: aby sprawdzić stopień zrozumienia przez uczniów świeżo przedstawionej wiedzy, ale również większych części realizowanego programu edukacji przyrodniczej. Mogą występować na każdych zajęciach, albo sporadycznie po przerobieniu jakiegoś działu lub charakterystycznego fragmentu programu nauczania.

Zeby pogadanka spelnila swoją funkcje dydaktyczną, to pytania powinny być:

• otwarte, wymagające pełnej odpowiedzi, dłuższej

• zrozumiałe dla ucznia

• powinny sprawdzać czy dziecko rozumie te podawane fakty, zjawiska

DYSKUSJA

- wymiana zdań na określony temat pomiędzy nauczycielem a uczniami albo tylko uczniami.

- w czasie tej wymiany zdań dzielą sie w odniesieniu do omawianego zagadnienia. Każdy z uczesników ma wyrobione zdanie na określony temat albo potrafi go wyrobić. Nie jest metodą prostą. Mają posiadać wiadomości które są konieczne do prowadzenia dyskusji. Nauczyciel powinien zatroszczyć o te wiedzę, argumentacja, zdania logiczne...chociaz sztuka dyskutowania jest trudna to trzeba je zachęcać do dyskutowania i rozumienia nie tylko wypowiedzi nauczyciela ale rowniez rówieśników. Rzadko w nauczaniu początkowym występuje jako metoda samodzielna, pojawiają sie jej elementy, dzieci dopiero sie jej uczą, często występuje z innymi metodami, odnosi sie do obserwacji, doświadczeń dzieci, eksperymentów,...

OPOWIADANIE

• ma fabule, bogaterów, coś sie dzieje, jest jakaś akcja, polega na przedstawieniu rzeczywistej albo fikcyjnej akcji, sposób przekazywania informacji poprzez użycie żywego słowa. Skuteczność tej metody zależy od umiejętności nauczyciela, czy nauczyciel operuje słowami zrozumiałymi dla ucznia, itp. Dzięki wprowadzeniu ciekawej akcji opowiadanie wpływa na emocje dziecka, ożywia przekazywane treści spoleczne czy przyrodnicze i dzieciom łatwiej jest zrozumiec te tresci, wówczas dostrzegają związki przyczynowo-skutkowe.

• Treść opowiadania: powinna nawiązywać do posiadanego przez dzieci doświadczenia, wzbogadzając o nowe elementy i je rozszerzając, albo do tego do czego później chce nawiązać.

• Może byc lekturą szkolną, albo jego autorem może być sam nauczyciel. Niezależnie od tego opowiadanie ma się odznaczac barwnością języka, plastycznością i zwięzłością słow.

• Jest to metoda, która służy wprowadzaniu treści przyrodniczych przez fabularyzacje. Barwne i dynamiczne opowiadanie powiązane w ciąg wydarzeń może zastąpić obserwacje naturalnych rzeczy i zjawisk,może wzbudzić zainteresowanie dzieci i ułatwić przekazywanie wiedzy przyrodniczej.

OPIS

prosta metoda, polega na słownej charakterystyce, np. budowy obiektu, jego funkcji, sposobu działania czy przebiegu zjawiska. Może towarzyszyć obserwacji, doświadczeniom, ...

Wyjaśnienie:

od czego zależy jakość wyjaśnienia: od języka, którym się posługujemy

Wykład X

Eksperyment

- w poznawaniu przyrody są jedną z najważniejszych metod jest indukcja przyrodnicza lub indukcja niezupełna.

- prawdziwość sądów o przyrodzie uzyskanych tą metodą jest warunkowa

- zależy od dwóch warunków

- i wzrasta ze wzrostem liczby empirycznych faktów potwierdzających sąd ogólny

-zależy od tego, czy wiemy o istnieniu faktów sprzecznych z tym sądem

- w wyniku aktywnej postawy uczniów,, uruchomione zostaje wiele zmysłów zajęcia typu eksperymentalnego zajęcia typu eksperymentalnego kształtują się u dzieci wyobrażenia o przyrodzie.

- to bezpośrednia droga poznawania rzeczywistości przyrodniczej, którą uczniowie dochodzą do wiedzy.

Czym jest eksperyment:

• Eksperyment jest stawianiem rzeczywistości określonych pytań w formie przewidywań, domysłów, hipotez i uważne sprawdzanie czy tak jest właśnie, jak przewidywano.

• Rozpoczyna się od sformułowania problemu, a jego rozwiązaniem, wymagającym sprawdzenia i weryfikacji jest hipoteza.

Polega na:

• Wywołaniu lub zmienianiu przebiegu zjawisk czy procesów przyrodniczych przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian pod jego wpływem.

• Eksperyment pozwala ustalić od czego zależy przebieg zjawiska czy procesu przyrodniczego.

Czym jest dla dziecka metoda eksperymentalna:

• Poznawania elementów środowiska

• Rozwiązywania konkretnych problemów przyrodniczych

• Oraz przeżywania określonych wartości związanych z przyrodą

• I praktycznego działania

- umożliwiają bezpośrednie spotrzeganie faktów

- dostarczają materiału stanowiącego podstawę ważnych procesów opreacji umysłowych

- przyczyniają się do operatywności nabytej wiedzy przyrodniczej

W początkowej edukacji przyrodniczej może być:

• Źródłem wiedzy, gdy uczniowie posiadają niezbyt duży jej zasób, by dany problem rozwiązać na drodze myślowej

• Może potwierdzać hipotezy albo obalać błędne wystunięte przez uczniów wcześniej, kiedy to samodzielnie na drodze operacji myślowych dochodzą do wyjaśnienia danego zjawiska i odpowiadają na postawiony problem

• Uczniowie w młodszym wieku szkolnym mogą stawiać problemy i hipotezy na zasadzie przewidywania wyników lub zgdadywania

Ta metoda kształtuje:

• Nawyku obserwowania zjawaisk zachodzących w środowisku przyczynowo-skutkowych

• Prawidłowego wnioskowania w oparciu o przeprowadzone eksperymenty i zdobyte informacje

Dzięki tej metodzie:

• Uczeń stara się odpowiedzieć na nurtujące go pytania

• Dostrzega zależności między obiektami i zjawiskami

• Oddziela problemy zasadnicze od nieistotnych

• Dochodzi do uogólnień

• Może badać wiele przyczyn wpływających na taki, a nie inny przebieg eksperymentu i wyciągać odpowiednie wnioski.

Eksperyment musi być

• Zaplanowany

• Musi być przygotowana aparatura pomiarowa

• Spreparowane i specjalne przygotowane obiekty do badania

• A badane zjawiska odizolowane od wpływu warunków zewnętrznych

• Lub ten wpływ musi być pod stałą kontrolą w trakcie eksperymentuu

• W każdym eksperymencie wyróżniamy kilka etapów

• Punktem wyjścia metody eksperymentalnej, zwanej indukcją przyrodniczą jest zawsze pytanie-problem, na które dzieci szukają odpowiedzi.

• Pytanie może być sformułowane przez nauczyciela albo sprecyzowane przez samych uczniów podczas przypadkowych bądź planowanych obserwacji, w chwili obserwacji lub po obserwacji

• Gdy w systuacji problemowej stwarzanej przez nauczyciela zostanie ustalony problem, wówczas uczniowie przewidują przebieg eksperymentu, ustalają związki przyczynowo-skutkowe.

• Przewidywania uczniów powinny być przedstawione w formie graficznej lug zapisane w formie zdania oznajmującego-będzie to hipoteza

• Po tym następuje organizacja czynności eksperymentalnych i obserwacja wywołanych zjawisk, porównywanie ich przebiegu i poszukiwanie przyczyn.

Drugim etapem przeprowadzenia eksperymentu jest sformułowanie przypuszczalnych odpowiedzi, czyli hipotez, jeszcze przed realizacjł eksperymentu. Odpowiedzi może być wiele.

Trzeci etap, zwany realizacją eksperymentu stanowi możliwość obserwacji określonego zjawiska przez uczniów i dokonanie przez nich weryfikacji sformułowanych hipotez, pozzostawienie jednej z nich jako prawdziwej, a odrzucenie pozostałych jako fałszywych.

• Obserwacja zjawisk i obiektów może być bezpośrednia za pomocą receptorów zmysłów lub pośrednia przy użyciu aparatury. Dostarcza nam informacji o zjawiskach czyli decyduje o powstaniu wiedzy o tych zjawiskach. Podstawową rolę w obserwacji odgrywają zmysły. Pierwsza faza eksperymentu odbywa z udziałem człowieka, czyli mamy w niej do czynienia z takimi procesami psychicznymi jak: uwaga, pamięć, analiza logiczna, wyobraźnia.

• Jest silnie powiązana z działaniami fizycznymi na zjawisku, procesie lub obiekcie przyrody. Jest jakby osnową każdego eksperymentu.

• Decydującą rolę w eksperymencie odgrywa pomiar jakiejś cechy, własności lub pomiar korelacji pomiędzy różnymi cechami.

• Sam przebieg eksperymentu ma trzy warstwy, które dzieją się jednocześnie: obserwacje, pomikary i rejestracja wyników. W części końcowej eksperymentu dokonuje się oceny rezultatów, szacuje błędy pomiarów, rozważa ich źródła.

• Podstawowym warunkiem poprawności eksperymentu przrodniczego jest odnoszenie isą do zestawów kontrolnych, które pozwalają ustalać odchylenia wynikłe ze zmiany jednego z wprowadzonych czynników eksperymentalnych.

• Dlatego w czasie eksperymentu zapewniamy uczniom zestaw próby kontrolne, w której między pozostałymi próbami istnieje tylko jedna różnica.

• Aby ułatwić uczniom sformułowanie właćciwych wniosków oraz zapewnić możliwość obserwacji w przypadku zniszczenia jakiejś próby, w czasie eksperymentu przeprowadzamy równolegle kilka prób.

• Jeżeli na zmianę danego zjawiska czy obiektu przyrodniczego wpływa kilka czynników, to dla ich wykazania przeprowadzamy kolejne doświadczenia, czyli kolejne próby.

• Trzeba ostrzegać uczniów abby wnioski z przeprowadzonych prób eksperymentalnych wyprowadzali z dużą ostrożnością.

• W tym celu zachęcamy uczniów do powtarzania otrzymanych wyników i porównywania sformułowanych na ich podstawie wniosków z wynikami i wnioskami zawartymi w autorytatywnych źródłach wiedzy.

• W czasie przeprowadzania przez uczniów eksperymentów należy szczególnie zadbać o ich bezpieczeństwo. Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i hhigieny pracy zabezpiecza przed nieszczęśliwymi wypadkami. Uczniowie nie mogą samodzielnie wykonywać eksperymentów i doświadczeń niebezpiecznych dla nich np. z użyciem ognia, substancji żrących, roślin trujących,...

Przykładowy eksperyment:

1. Uczniowie wysiewają nasiona fasoli do przepłukanego i przesianego piasku, rośliny należy podlać i postawić w ciepłym nasłonecznionym miejscu. Codziennie dzieci obserwują i zapisują wyniki obserwacji

2. Uczniowie wysiewają nasiona fasoli do gleby, która nie zawiera wartościowe elementy dla roślin. Podlewają rośliny i zakrywawją ciemnym papierem, aby nie dochodziło światło. Należy zachować odpowiednią...

3. Nasiona fasili uczniowie wysiewają do gleby, nie podlewają roslin udostępniają im światło, zachowują odpowiednią temperature .

4. Dzieci wysiewają nasiona fasoli do gleby, podlewają, zswiatlem, wystwiają na działanie niskiej temperatury.

5. To samo + odpowiednia temperatura powietrza. Za kazdym razem obserwują i zapusją wyniki.

Forma zapisu wszystkich prób składających się na eksperyment:

• Data wysiania nasion

• Nasiona wzrosły po..dniach

• Na roślinie pojawila sie 2 liscie po ....dniach

• Na roslinie pojawily sie 4 liście po....dniach

Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych próbach pozwoli uczniom na wyciągniecie wniosków, jakie warunki są niezbędne do wzrostu roślin – od czego zależy rozwój rośllin.

Końcowy wniosek, wynikający z przebiegu prowadzonych prób, sformułowany przez uczniów może brzmieć: do wzrostu roślin niezbędne są następujące czynniki środowiskowe:

• Woda

• Światło

• Określony ksład glebowy

• Własciwa temperatura powietrza

• Brak chociaż jednego z tych czynników zaburza proces wzrostu

W celu wykazania ujemnego działania różnych zanieczyszczeń na życie roślin przygotowujemy 7 jednakowych doniczek z tym samym rodzajem gleby. W każdej z nich umieszczamy po kilka nasion fasoli i cienkie patyki, po których będą piąć się przyszłe rośliny. Po zasadzeniu nasion uprawy podlewamy wodą wodociągową, natomiast po pojawieniu się tzreciego liścia każdą uprawę prowadzimy w innych warunkach.

• Drugą metodą badawczą jest doświadczenie. Specyfika tej metody polega na tym, że pozwala zobaczyć przedmiot lub zjawisko przyrodnicze w jego rzeczywistej formie i przebiegu, w celowo tworzonych sytuacjach doświadczalnyc. Stosowanie doświadczenia w procesie edukacyjnym jest szczegolnie rzydatne wowczas, gdy zjawisko lub proces przyrodniczy nie jest mozliwy do bezposredniego oglądu ze wzgledu na jego niedostępność.

• Zatem cw celu dokonania obserwacji zjawisk i procesów trudnych do uchwycenia w środowisku naturalnym wywołujemy je w sposób sztuczny, czyli przeprowadzamy doświadczenie

• W wyniku obserwacji, ktrych obiektem będzie zjaawisko lub proces wywołany w klasie po to, by uczniowie mogli zaobserwować jego przebieg - uczniowie uzyskują odpowiedź na pytanie: jak to przebiega, jak to sie dzieje?

• Doswiadczenie jako określona działalność metodyczna zmierzająca do poznawania przyrody stanowi złożony akt poznawczy.

• Zawiera w sobie czynności poznawcze, praktyczne i percepcyjne realizowane na kolejnych etapach doświadczalnego dochodzenia do wiedzy. Szczególnie istotne jest stosowanie doświadczeń przez uczniów młodszych klas szkoły podstawowej. Przy tego typu metodyce procesu edukacyjnego mają oni okazję do zmysłowego poznania rzeczywistości , a także nabycie umiejętności posługiwania się...

• Z punktu widzenia aktywności nauczyciela i uczniów uczestniczących w procesie doświadczalnego poznawania przyrody, doświadczenie jako respektowana metoda dochodzenia do wiedzy stanowi złożoną czynność działań dydaktyczno-wychowawczych.

• Rola nauczyciela sprowadza się najczęściej do kierowania, planowania, organizowania, stymulowania doświadczenia, a następnie kontrolowania, analizowania i korygowania jego przebiegu.

• Zadaniem uczniów powinno być uczestnicwto w planowaniu i podejmowaniu działań praktycznych, wyciąganie wnioskow teoretycznych i praktycznych.

• Z metodycznego punktu widzenia prawidłowy przebieg doświadczenia przyrodniczego obejuje kilka etapów postępowania:

1.uświadomienie celu i przedmiotu doświadczenia. Aktualizacja wiedzy na temat przedmiotu doświadczenia.

2. właściwe planowanie pracy związanej z przeprowadzeniem doświadczenia obejmujące:

3. właciwy przebieg doświadczenia: a) praktyczne przeprowadzenie doświadczenia, b) obserwacja jego przebiegu, c) uświadomienie przez obserwatora wynikąw obserwacji, d) samokontrola pracy w toku doświadczenia

4. omówienie wyników doświadczenia: a) ustalenie uzyskanych faktów, b) ustalenie związkow miedzy faktami, c) ustalenie wyników doświadczenia ( w formie ustnej, pisemnej, graficznej)

5. utrwalenie uzyskanych wyników doswiadczenia: a) celu doswiadczenia, b) przebiegu dosw., c) uzyskanych wyników.

W klasach początkowych szczególnie istotne jest prawidłowe planowanie i wykonanie doświadczenia.

Nauczyciel winien pamiętać, pe młodsi uczniowie mogą opanowć zarówno określoną wiedze przyrodniczą pznaną tą drogą, jak i sposób przebiegu doświadczenia, kolejność poszczególnych czynności oraz wykorzystanie narzędzi i przyrządow niezbędnych do jego pomiaru.

Gdy nauczyciel bezposresnio kieruje przebiegiem doswiadczenia, to celem jest najczesciej wyjaśnianie nowych informacji dotycząych jego treści i ichzapamiętywanie przez uczniow.

Samodzielne wykonywanie doświadczeń przyrodniczych przez uczniów jest możliwe.

Czynnosci nauczcieli i uczniow

1. N. Okreslenie zakresu wiedzy ustnej lub pisemnej formie.

U. Uświadomienie wiedzy będącej przedmiotem doświadcenia

2. N. Pokaz wzorcowego przeebiegu doświadczenia

3. U. Obserwcja czynności wykonywanych przez nauczyciela

4. N. Aktywizacja uwagi i czynnosci uczniowe

5. N. Kontrola przebiegu doświadczenia i uzyskanych wnyików

U. Samokontrola, samoocena w zakresie poprwności przebiegu doświadczenia wyciąganych wniosków.

• Czynności naucyciela i uczniów podczas doświadczenia maj różny charakter i forme, w zalepności od złożoności treści będących przedmiotem poznania doświadczanego.

• Aktywność uczniów może sprowadzić się jedynie do obserwacji czynnośc w procesie przebiegu doświadczenia i zapamiętania uzyskanych tą drogą wiadomości. Również przez rozpoznawanie narzędzi i przyrządów wykorzystywanych w doświadczeniu. Wtedy uczeń powinien umieć pokazać określone przyrządy, prawidlowo je nazwac, okreslich ich przeznaczenie

• Pełniejsza aktywnosc uczniów może wyrażać się w planowaniu przebiegu doświadczenia i przewidywaniu jego wyników aż do całkowitej samodzielnej aktywnosci.

W procesie doświadczalnego poznawania przyrody prowadzone są doświadczenia krótkotrwałe i długotrwałe. Ich charakter i przebieg uzalażniony jest od treści będących przedmiotem poznania

Doświadczenia krótkotrwale realizowane są w granicach jednego cyklu lekcyjnego, najczęściej w celu zapamiętania nowych wiadomości, kształtowania umiejętności i nawyków.

Doświadczenia długotrwałe,, związane z kilkutygodniową obserwacją są niezbdne do gromadzenia materiału empirycznego w celu dokonania ogolnego wyniku.

Eksperyment to nie to samo co doświadczenie. Eksperyment musi trwać dluzej zawsze. To wszystko rozwija dzieci motywuje ich aktywność, kształtuje ich umiejętności badawcze, itp..

Wkład XI

Waloryzacyjne metody – wskazują na podstawę jaką jest proces wartościowania i oceny zarowno wartości społecznych jak i estetycznych. Zanim dojdzie do waloryzacji musi nastąpić ekspozycja określonych wartości.

- Metoda pokazu – zwana przez nauczycieli eksponującą, wyrażanie własnego stosunku do ekspozycji.

- Droga prowadząca do ocen wartości bardziej słuszna wydaje się nazwa metody waloryzacyjnej – odnoszą się głownie do aktywności emocjonalnej. Ważne są dla wszechstronnego rozwoju dziecka, aktywność emocjonalna wpływa na rozwoj jego osobowości, kształtowanie pozytywnego stosunku emocjonalnego, pozytywnego do otaczającego go świata.

Ta metoda w edukacji przyrodniczej dzieli sie na ekspresyjne i impresyjne

Impresyjne: nazwa pochodzi od impressio – wrażenie, odczucie przeżycie, przelotne wrażenie, subiektywne odczucie.

• Sprowadzają sie do organizowania uczestnictwa dzieci w odpowiednio eksponowanych wartościach, spolecznych, moralnych, naukowych oraz estetycznych

• Przeżycia które są podstawą wartościowania i oceny, mają swoje źródłoo nie w działalnosci dziecka ale w jego kontakcie z twórczością innych osób. Są reakcją na komunikat przekazywany, przysyłany przez inną osobę.

• Odczucie i wrażenie wywołane przez kontakt z dziełem sztuki czy sytuacją społeczną czy wytworem przyrody są podstawą wartościowania, oceniania i wyrażania przez dziecko własnego stosunku.

• Co jest źródłem wartościowania: to co stworzyli inni, to co stworzyła natura(przyroda), jak zachowali się inni,

• Przedmiotem ekspozycji jest: obraz, utwór muzyczny, sztuka teatralna, film, lektura, okazy naturalne, krajobraz lub sytuacja spoleczna obserwowana przez dzieci

• Ma wywoływać u dzieci takie czynności jak, zdobywanie informacji o eksponowanym dziele i jego twórcy, wymagające skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła, stosowna forma aktywności własnej uczniów wyrażająca główną myśl dzieła, konfrontacja tej myśli głównej z zasadami postępowania uczniów i ewentualne wyprowadzanie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i postępowania

• Uczą dziecko rozumieć drugiego człowieka, kształtują u niego uczucia, uczą oceny jego zachowania i jego wytworu, pozwalają kształtować postawy interpersonalne oraz postawy wobec twórczości wobec pracy ludzkiej.

Metody ekspresyjne: ekspresio – wyrażnie

• Polegają na stwarzaniu sytuacji, których uczniowie sami wytwarzają lub odtwarzają dane wartości, wyrażając w nich niejako siebie, odnoszą sie do wyrażania własnych przeżyć, doznań oraz refleksji nad własnym postępowaniem

• Podstawą przeżyć są stany emocjonalne, które rodzą sie wraz z przeżywaniem dzieci,

• Przedmiotem ekspozycji mogą byc: okazy nat., film, lektura, wydarzenia społeczne obserwowane

• Sytuacja, która w wypadku metod impresyjnych byla dojsciem podejmowania działania, tu będzie punktem wyjścia. Np.: organizujemy dzieciom zabawe tematyczną i w wyniku przez nie wykonywanych ról i związanych z tym przeżyć, dokonują one samooceny, wyrażają własne stany emocjonalne w różnorodnych formach: ilustracja plastyczna, tekst, ilustracja muzyczna, interpetacja ruchowa.

• Jeżeli dziecko wyraża je w postaci słownej, wtedy powstaje swobodny tekst,

• Możemy zorganizować im pracę twórczą, np. napisanie krótkiego opowiadania, opisu, wytworzenie pracy plastycznej lub technicznej ( na zajęciach, wycieczkach,...)

• W procesie tworzenia dzieci posługują się pewnym zasobem wcześniej zdobytej wiedzy i opanowanymi umiejętnościami, koncowym etapem jest ocena wykonanych prac, uzasadnianie treści i formy, udzielanie opowiedzi na pytania rówieśników, krytyczne odniesienie się do własnej pracy i wysiłku innych uczniów, wybór prac najlepszych, które trzeba umieścić w gazetce klasowej czy na wystawce.

• Na zajęciach, na których eksponowane są obiekty przyrody, najpierw trzeba nawiązać do obiektu eksponowanego, (parku narodowego, filmu,...), następnie trzeba pokazać fotografię czy slajdy, czy krótki film, kolejno trzeba dokonać analizy ich treści i problemów z nimi związanych a na koniec zachęcamy dzieci do dyskusji, rozmowy nad estetycznymi walorami filmu, fotografii, obiektu naturalnego oraz przeżyciami jakie towarzyszyły ekspozycji.

• Ułatwia syntezę oraz intergrację wiedzy uczniów, podczas zajęć przyrodniczych z filmem właściwe jest wprowadzenie w jego tematykę i określenie zadań obserwacyjnych dla dzieci, oraz połączenie treści zajęć z projekcją a następnie integrowanie wiadomości które są zawarte w filmie z wiedzą które dzieci już posiadają

- Obie te metody są istotne w edukacji środowiskowej, dlatego że zadaniem metody imp. jest wywołanie uczuć a ekpresyjne pozwalają na wyrażenie swoich uczuć, wartości,...

Metody praktyczne stanowią istotny składnik pracy dydaktycznej w poznawaniu przez dzieci rzeczywistości. Ich celem jest wdrażanie dzieci do wykorzystywania wiedzy w różnorodnych sytuacjach praktycznych a także doskonalenie umiejętności, nabieraniu wprawy w działaniu praktycznym i umysłowym.

- są ważne dlatego że:ułatwiają bezpośrednie poznawanie rzeczywistości, najłatwiej uczą się przez własne działanie, uczą się projektować, planować, dobierać narzędzia i posługiwać się nimi, podejmować decyzje, cechuje je praca manualna, służą one zmienianiu uczniów poprzez kształtowanie ich umiejętności motorycznych a także służą zmienianiu rzeczywistości przyrodniczej. Polegają na realizacji różnorodnych zadań na rzecz rodziny, klasy, szkoły,rówieśników, oraz środowiska przyrodniczego.

- jednak nie jest to możliwe bez metod słownych. Np. przy planowaniu metod praktycznych, formułowaniu dzięki nim wyników, dlatego metody praktyczne wymagają łączenia z metodami oglądowymi i słownymi.

- na plan pierwszy wysuwa się rozwiązywanie w praktyce i pogłębianie wiedzy.

- załatwianie różnych spraw w instytucjach i zakładach usługowych, ćwiczenia w terenie, oraz działalność wytworcza na rzecz najbliższego otoczenia przyrodniczego. Hodowla ryb w akwarium, wykonanie makiety lasu, czy wysłanie listu na poczcie, mają wspólną ceche, dzialanie w warunkach naturalnych. Działanie to jest podejmowane przez uczniów jako czlonkow w okreslonej spolecznosci , związanej w roznych sytuacjach zyciowych.w działaniu takim następuje weryfikacja zdobytej wiedzy, wsrod metod praktycznych możemy wyróżnić 2 grupy: cwiczebne i metody realizacji zadan wytwórczych

1. ćwiczebne: polegają na ćwiczeniu danych zadań, aby później nie sprawiało dzieciom trudności, umozliwiają opanowanie umiejetności, nawyków i sprawności, ponieważ dla dzieci są dość monotonne i nużące to z tego powodu stosowanie ich w edukacji przyrodniczej powinno być ograniczone, nie powinny one dominować. Jeżeli zostaną one zorganizowane w warunkach odpowiednio naturalnych to mogą sie okazać skuteczne. Mogą mieć zastosowanie w pracy na rzecz dydaktycznego kącika dydatycznego albo szkolnego ogrodu.

2. realizacji zadan wytwórczych: wykonywanie przez dzieci prac utylitarnych lub prac wytwórczych, dzieci są zmotywowane do tego rodzaju pracy, dlategoże mają przed sobą konkretny cel do którego chcą dążyc. Podczas wykonywania pracy jeszcze raz ćwiczy się doskonalone przed tem określone umiejętności. Metoda ta jest wykonawana w edukacji przyrodniczej, ale trzeba pamiętać o odpowiednim podaniu dzieciom instrukcji i czuwaniu nad ich bezpieczeństwem w trakcie wykonywania zadań. Składają się z kilku etapów:

A) dokładnego ustalenia celu działania

B) zaznajommienie z dokładnymi działaniami

C) okreslenie zasad i reguł działania

D) pod kontrolą nauczyciela

E) z ćwiczeń

F) z oceny z udziałem dzieci i wyników

Ważna jest organizacja. Aby każdy uczeń miał miejsce pracy, w czasie działalnosci dydaktycznej praca uczniow powinna byc jak najbardziej samodzielna, w pracy bardziej zlozonej może przebiegać w grupach.

Srodki dydaktyczne

-dostarczając określonych bodźców, (wzok, sluch i dotyk), sr.dyd. ułatwiają dzieciom posrednie lub bezpośrednie poznawanie rzeczywistości.

- przedmioty materialne, które pośredniczą pomiędzy dzieckiem a poznawaną rzeczywistością nazywamy środkami dydaktycznymi. Usprawniają proces edukacji przyrodniczej i korzystnie wpływają na ich efekty końcowe. Ich stosowanie uzależnione jest od celów, zasad, metod i form organizacji pracy uczniów, od treści programowych, od możlwości rozwojowych uczniów oraz warunków w jakich odbywa sie edukacja przyrodnicza. Dochodzi do rozszerzenia kontaktu z rzeczywistocią, ułatwienia procesów myślowych, pomagają w wykonywaniu przez uczniów ćwiczeń w zdobywaniu sprawności działania, eksponowania materiałów przeżycie uczniów. Ze względu na pochodzenie środków dydaktycznych wyróżnia się ich 3 podstawowe grupy:

1. środki naturalne: ktore bezpośrednio przedstawiają samą rzeczywistość (otoczenie przyrodnicze, społeczne i dydaktyczne, kulturowe i techniczne)

2. środki techniczne: które ukazują rzeczywistość w sposób pośredni (wzrokowe, słuchowe,..)

3. środki symboliczne: które przedstawiają rzeczywistość za pomocą odpowiedniej symboliki (rysunek, graf,...)

Środki naturalne: okazy występujące w środowisku dla nich naturalnym, np. drzewa w parku, ryby w stawie, naturalne okazy, okazy sztuczne jako ryby w akwarium, naturalne okazy w wydzielonej ich części ale specjalne spreparowane dla potrzeb edukacji.

Środki techniczne: manipulacyjne przyrządy, aparady, narzędzia, przybory,

Modelowe: atrapy, makiety

Audytywizualne: TV, film udzwiekowiony,

Środski automatyczne: maszyny dydaktyczne, komputery

Środki wzrokowe: przedmioty oryginalne i ich zastępniki, wykresy oraz mapy,

Słuchowe: nagrania magnetofonowe, audycje radiowe,

wzrokowo-słuchowe: fillm dźwiękowy, audycje telewizyjne, nagranie na płytach CD z obrazem i dźwiękiem

Wincenty Okoń dokonał podziału środków:

Środki proste: słowne – podręczniki i inne teksty drukowane, środki wzrokowe- oryginalne przedmioty, modele, obrazy, wykresy i mapy,

Środki złożone: mechaniczne środki wzrokowe, które umożliwiają przekazywanie obrazów za pomocą urządzeń technicznych jak naprzykład aparat fotograficzny, diaskop, mikroskop, teleskop, środki słuchowe, które pozwalają przekazywać dźwięki i szmery.

- działania uczniów powinno przybrać formę badania, dzieci same mogą prowadzić obserwację, działalność poznawcza podczas poglądowości operatywnej sprowadza się do organizacji różnych czynności umysłowych.

- Środki dydaktyczne wspomagają myślenie uczniow, analize, synteze, formułowanie uogólnień,

Wykład XII

Wycieczki przyrodnicze

- mogą slużyć rozszerzaniu, mogą ilustrować to co uczniowie mogą poznać, inspirują do rozwijania treści programu, zachęcają do samodzielnej pracy badawczej

- są sposobnością do bezposredniego kontaktu z rzeczywistością

- głownym źródłem rzeczy takich wycieczek będzie obserwacja

- uczniowie konfrontują swoje wiadomości z rzeczywistością, wyszukują podobieństwa i różnice

- wycieczka jest lekcją myślenia, patrzenia i mówienia

- ważna jest do określania nabytych umiejętności i nawyków

Podstawowe funkcje wycieczki:

Poznawcza, kształcąca, wychowawcza, motywacyjna

Poznawcza:

• poznają roznorodne zabytki, nowe objekty, mogą je porównywać, komentować,

• poznanie własnego środowiska, poprzez pryzmat własnego doświadczenia, oraz informowanie uczniów o objektach w kategoriach znaczenia, osobliwości, dawności i nowoczesności

• podczas wycieczek mają miejsce rozmowy indywidualne, których celem jest udzielenie uczniom pomocy w dogłębnym poznawaniem wydarzeń i procesow przyrodniczych i społecznych

• dociekliwość poznawcza polega na osobistym zetknięciem się z rzeczywistością

• Zetknięcie uczniów z jakimś obiektem ma ułatwić poznanie a także emocjonalne przeżycie i zrozumienie, dlatego ważne jest zorganizowanie warunków, żeby mogli zachwycać się określonym okazem, doznać spotkania z tym co jest prawdziwe i piękne

Kształcąca – kształtuje i rozwija zdolności spostrzegania, ułatwia zdobywanie dalszych wiadomości, drogą bezpośredniego kontaktu z przedmiotami i zjawiskami kształtuje pojęcia przyrodnicze. W trakcie wycieczki nauczyciel może sprawdzić w jakim stopniu przyswoili uczniowie pojęcia w działalności praktycznej. Poprzez kontakt z przyrodą z rzeczywistością społeczną i wytworami działalności człowieka, podczas wycieczek kształtują sie u dzieci postawy moralne.

Wychowawcza – wdraża dzieci do planowania, umiejętnego rozłożenia pracy, systematyczności, dokładności w pracy, wyzwalanie zaradności życiowej, poczucia odpowiedzialności, także poprzez kształtowanie zachowania wobec rówieśników przez obserwowanie też różnych sytuacji podczas wycieczek, wdrażania odpowiednieego zachowania wobec przyrody i wytworów ludzkich

Motywacyjna – pobudzanie aktywności poznawczej, która prowadzi do postawy badawczej oraz wyzwala i rozwija zainteresowania dzieci otaczającym światem

- zaspokajają również potrzeby biologicznej uczniow, służą regeneracji sił w przebywaniu w takim środowisku, zapewniają wypoczynek fizyczny i kontakt z przyrodą,

- wycieczki wdrażają do pokynwania przez dzieci różnorodnych trudności, inicjatywę i samodzielność

Cel dydaktyczny:

Wycieczki rozpoznawcze

- są rodzajem spaceru po najbliższej okolicy, nauczyciel dowiaduje się, które zmiany ze spotykanych obiektów są im znane i w jakim stopniu, i w zależności od stopnia poznania, nauczyciel może rozłożyć plan wycieczek w ciągu roku,

Poznawcze

- ich celem jest zdobycie przez dzieci nowych wiadomości, zazwyczaj należy je organizować na początku omawiania poszczególnych działów edukacji środowiskowej

Pogłębiające

- pogłębienie już posiadanych przez dzieci wiadomości i dopełnienie luk w posiadanych już wiadomościach

Porównujące

- organizuje się je w celu ustalenia cech dominujących w danym dziale nauczania,

Podsumowujące

- ten rodzaj trzeba zorganizować pod koniec cyklu dydaktycznego, po zakończeniu danego działu programowego

• wzbudzenie motywacji poznawczej, dlatego ma być połączona z odpowiednimi objaśnieniami i z określonym tematem, dzieci mogą do danego tematu wyszukać jakieś potrzebne wiadomości i wcześniej nauczyciel przed wycieczką powinien zapoznać dzieci z jakimiś zadaniami. Przed udaniem na wycieczke dzieci muszą poznać jej cel, dokładne ustalenie miejsca w którym dzieci będą przeprowadzać obserwacje, dzieci powinny wiedzieć co mają zobaczyć, poznac, w jaki sposób przeprowadzać obserwacje, co chcą i czy chcą poznać jakieś wybrane środowisko, do tego nauczyciel powinien zachęcać. Realizując cele i zadania jakie wiążemy z realizacją wycieczek w edukacji środowiskowej należy uwzględnić potrzebę spotkania się ucznia z zjawiskami przyrodniczymi i społecznymi w warunkach naturalnych w licznych powiązaniach i w ścisłym związku z pracą ludzi i ich życiem. Należy wziąć pod uwagę także pogłębianie zainteresowań, pobudzań zainteresowań, wyrabiania u dzieci spostrzegawczości i orientacji w otoczeniu, kształtowanie uczuć patriotycznych poprzez wzbudzanie miłości do najbliższego otoczenia, kraju, pogłębianie uczuć estetycznych, wrażliwości na piękno przyrody a także różnorodnych dzieł stworzonych przez człowieka. Podczas wycieczki należy pogłębiać u dzieci współdziałanie, kształtowanie odpowiednich form zachowań w różnych sytuacjach życiowych. Zorganizowana powinna być tak aby wydała jak największe korzyści dydaktyczne. Wdrażanie skupienia uwagi w terenie, przyzwyczajanie dzieci do tego żeby stale pamiętały o celu wycieczki i przyzwyczajenia do konsekwentnego systematycznego realizowania tego celu, dostrzegania współdziałalności organizmów i rópnorodnych zjawisk.

• Na wycieczkach dzieci mają być aktywne, przeżywać dane zjawisko czy sytuację, wydarzenie, wskazane jest wprowadzenie elementów pracy w grupach zwłaszcza przy dłuższych i wielotematycznych wycieczkach, każda grupa ma przydzielone zadania, wykonuje je, sporządza krótkie notatki, przedstawia swoje spostrzeżenia pozostałym grupom.

• Możemy stosować też indywidualną formę pracy, dzieci mogą dochodzic do rozwiązania postawionego problemu albo poszerzać swoje wiadomości o nowe elementy. Wówczas każde dziecko czyni obserwację samodzielnie, ale musi też przekazać swoje spostrzeżenia nabieżąco w trakcie wycieczki.

• Metody: oparte na słowie, praktyczne, kontaktu społecznego (wywiad, kontakt z leśnikiem, albo w lesie - NALESNIK :D, opisowa, zabawy lub gry dydaktyczne,

• Dzieci mogą badać: czystość środowiska np. przy ruchliwej szosie, faktura drzew, porównania jakie warunki występują w lesie i środowisku jaki graniczy z lasem-temperatura powietrza, wilgotność, siła wiatru,

• Zabawy: tropiące, ze zmysłem słuchu i wzoku, prowadzenie na ślepo przez jakiś odcinek drogi,

• Podane zasady: nie zjadać nieznane owoce, nie zrywać chronionych roślin, nie krzyczeć i nie płoszyś zwierząt, przed wycieczką poinformować o odpowiednim ubraniu,

Obowiązki nauczyciela:

- przejsc przez to miejsce i sprawdzić czy jest bezpieczne dla dzieci

- w muzeum: znalezc wybrane wystawy

- zaznajomić dzieci z zadaniami dzieci, które mają wykonać

- zasady BHP

- zapowiedzieć się do miejsca, to którego chcemy przybyć

- po prostu zaplanowanie wycieczki

- współodpowiedzialny wraz z przewodnikiem

- należy powiadomić dyrekcję i podać plan wycieczek, i rodziców

- koszty, jeśli są

- zatroszczyć się o opiekunów wycieczki, wg rodzaju wycieczki

• Wycieczki trwające od godzin wzwyż – obejmują szerszy zakres tematyczny: dzieci nie tylko dokonują obserwacji, gromadzą materiał potrzebny, wymaga przemyślanej korelacji z jednoczesnym wybiorczym traktowaniem mateirału poznawczego,

• całodzienne wycieczki spełniają funkcje: ROZNORODNE

• zaczynać od wycieczek krótszych do dluzszych, od wezszego zakresu tematycznego do szerszego.