Czy jest diagnoza?

Diagnoza z gr. Diagnosis (rozpoznawanie), może oznaczać:

1. Proces diagnozowania

2. Efekt tego procesu

3. Dziedzinę nauki i praktyki

• Diagnozowanie jest jednym z podst. Czynności psychologa praktyka bez względu na jego miejsce pracy ( np. różne oddziały szpitalne, poradnie, szkoły itp.)

• Diagnoza psychologiczna jest podstawą do podejmowania jakichkolwiek oddziaływań terapeutycznych czy ważnych decyzji wobec konkretnej osoby

NIE MA PSYCHOTERAPII BEZ DIAGNOZY

• „Diagnozowanie w psychologii to… Proces aktywnego poszukiwania i przetwarzania potrzebnych do podjęcia decyzji o działaniach zmierzających do zmiany aktualnego stanu ( położenia) psychospołecznego ludzi, jest wiec diagnozowanie przetwarzaniem danych , a nie rejestrowaniem zachowań (…)

Zagadnienia normy a patologii:

1. Czy istnieje jakaś właściwość będąca warunkiem koniecznym lub wystarczającym, która byłaby wspólna wszystkim przypadkom patologii? NIE

2. Czy istnieje zgoda co do czynników wyznaczających normę i patologię?

3. Czy istnieje zgoda co do sposobu diagnozowania zaburzeń psychicznych?

   • Różne systemy klasyfikacji (ICD-10, DSM IV)

   • Współwystępowanie zaburzeń

   • Nadużywanie diagnozy , kontekst w jakim obserwujemy dane zachowanie, wpływ oczekiwań, wiarygodność źródeł informacji

symulacja- udaje, że ma objawy choroby, żeby trafić do szpitala

dysymulacja- ukrywa objawy, żeby nie trafić do szpitala

Podst. pojęcia:

• norma

• normatywność

• zdrowie

• dobrostan psychiczny (jakość życia)

Norma a normatywność

• norma to idealny lub realny wzorzec właściwości np. zachowanie, przebiegu procesów psychicznych, osobowości i rozwoju

• normatywność jest zbiorem właściwości przypasowanych osobom, grupom, społeczności om i instytucjom, które są zgodne ze wzorem czyli normą

Norma ilościowa statystyczna

• jest liczbą, zakresem liczb, miarą tendencji centralnej, reprezentatywnej dla pewnej populacji i może być stosowana jako podstawa indywidualnych porównań, czyli czy normalne czy zdrowe jest to co przeciętne.

• wskazuje jaka wielkość odchylenia konkretnego zachowania od wartości przeciętnej w populacji jest istotna dla zdefiniowania zaburzenia

• normy biologiczne: waga, wzrost, poziom hormonów itp.

• normy społeczne: poziom inteligencji, reaktywności ,lęków

Norma i moralność społeczno- kulturalna

• interakcja norm społecznych w kontekście kulturalnym i historycznym w którym jednostka żyje

• za normalne uznaje się to co jest powszechne, typowe dla danej kultury, środowiska

Normy społeczne

• normy moralne, jako etyka zawodowa

Norma teoretyczne jako podst. orzekania o normalności

• twierdzenia naukowe, empirycznie stwierdzone prawidłowości

• wszystkie ujęcia normy i moralności wymagają odniesienia do : wzorów kultury, fizjologicznej i psychologicznej koncepcji człowieka, biologicznym i psychologicznym koncepcjom rozwoju człowieka

Modele zdrowia

Model biomedyczny- dualizm somy i psyche

• zdrowie i choroba kategorie rozłączne

• zdrowie definiowane jako brak zaburzeń i choroby( negatywna koncepcja zdrowia)

• przedmiot badań- choroba

• nie uwzględnia wpływu środowiska

• pacjent traktowany przedmiotowo

model holistyczno- funkcjonalny (wzajemny wpływ somy i psyche)

• pozytywna koncepcja zdrowia równoważenie zasobów i czynników ryzyka

• źródła podmiotowe i środowiskowe czynniki ryzyka i zasoby (np. materialne, emocjonalne)

• przedmiot badań: proces i mechanizmy zdrowia

• pacjent jako podmiot: świadomy, aktywny, zdolny do współpracy na rzecz zdrowia

model ewolucyjny- soma i psyche powst. na drodze ewolucji

• choroba to dysfunkcja fizyczna lub psychiczna spowodowana niepowodzeniem konkretnych mechanizmów wewnętrznych w sprawowaniu naturalnych funkcji przystosowawczych

• kryteria dysfunkcji- szkodliwość dla jednostki lub społeczeństwa

• źródła- interakcja czynników genetycznych i środowiskowych

• przedmiot badań- interakcja tych czynników w procesie ewolucji

• pacjent jako przedmiot oddziaływań

model ekologiczno – systemowy hierarchie podsystemów ekosystemu

• człowiek to podsystem systemu społeczno- kulturowo- ekologicznego

• zdrowie to zdolność budowania homeostazy w zmieniającym się środowisku

• choroba to zaburzenie równowagi funkcjonalnej

• przedmiot badań- zdrowie, budowanie równowagi, choroba- jej burzenie i budowanie

• leczenie na systemy społeczno- kulturowe, promocja zdrowia wobec jednostki

model salutogenetyczny

• zawiera zbiór powiązanych ze sobą twierdzeń o psychologicznych źródłach (z uwzględnieniem uwarunkowań biologicznych i środowiskowych) oraz mechanizmach i strukturze osobowości

• dlaczego ludzie podlegający wielu stresorom zachowują zdrowie

• co szczególnego działa u osób, które w sytuacji ekstremalnych obciążeń wykonują obowiązki

• KOHERENCJA- globalna orientacja człowieka, wyrażająca stopień , w jakim człowiek ten ma silne poczucie pewności, że bodźce napływają w ciągu życia ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego mają charakter przewidywalny, wytłumaczalny ,że dostępne są zasoby , które pozwolą sprostać wymaganiom stawianym przez te bodźce oraz, że te wymagania są wyzwaniem wartym wysiłku

model patogenetyczny

• Składa się ze zbioru twierdzeń o psychologicznym ( z uwzględnieniem uwarunkowań biologicznych i środowiskowych) przyczynach i mechanizmach zaburzeń psychicznych, szczególnie tych powiązanych z zaburzeniami osobowości i nie przystosowawczymi wzorcami zachowania

• Czynniki chorobotwórcze:

  • Psychogenne- związane z uczeniem się zaburzeń, z zaburzeniem regulacji, rozwoju struktur osobowości, rozwoju więzi

  • Somatogenne- czynniki patogenne chorób somatycznych i ich korelaty: zakaźne, toksyczne, metaboliczne

  • Endogenne- zw. Z predyspozycja genetyczna i właściwościami konstytucjonalnymi jak np. temperament

  • W psychologii dzieli się czynniki patogenne na biologiczno- genetyczne, konstytucjonalne, somatyczne, psychologiczno- sytuacyjne, osobowościowe, społeczno- kulturalne

WYKŁAD 2

TEORIA PODATNOŚCI I STRESU ZUBINA

Z= P+ S/L+ U+ W

Z zachowanie L leczenie

P podatność biologiczna U umiejętność interpersonalne

S subst. psycholog. stres, choroba W wsparcie emocjonalne

„nienormalność”- dysfunkcja psychiczna, zaburzenie zachowania( kryteria jakościowe i ilościowe)

3 typy pojęć psychopatologicznych

1. Kategorialne- zaburzenie zachowania, i funkcjonowanie psychiczne różni się od zdrowego (normalnego), tym, że jest inne jakościowo( np. głosy)

2. Dymensjonalne- wiele wymiarów, pojęcie normalności ilościowej. Zaburzone jest to co istotnie odbiega od wyników przeciwnych, określonych jako optymalne- normalne np. zawyżona samoocena, obniżona sprawność intelektualna. Podst. obiektywne badanie, pomiary i wnioskowanie somatyczne

3. Prototypowe- hipotetyczna kombinacja cech psychospołecznych, które współwystępują, nie ma ostrych granic, ważna rolę odgrywają objawy osiowe (ICD, PSM)

ICD-10 klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania

Pojęcie zaburzenia oznacza zespół klinicznie obserwowanych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem

i/lub zaburzeniem indywidualnego funkcjonowania osoby

i/lub zaburzeniami w odgrywaniu ról społecznych

DIAGNOZA

Definicje

1. Jest to pewien charakterystyczny sposób postępowania badawczego

2. Jest to proces poznawania ludzi, mających trudności w regulowaniu własnych stosunków z otoczeniem

Rodzaje diagnoz psychologicznych

1. Ze względu na zakres o charakterze bardziej ogólnym odpowiadające na pytania jaka jest osobowość badanego tzw. jakie są

• Jego procesy poznawcze

• Sfera uczuciowo- drążeniowe

• Kontakty społeczne

• Rodzaje zaburzeń i mechanizmów ich powstawania

• Opis aktualnego stanu z pokazaniem rozwoju i podkreśleniem tych czynników i cech, które mogłyby mieć wpływ na funkcjonowanie osoby badanej

1. Ze względu na zakres, odpowiadająca na konkretne sformułowane pytanie i wyjaśniające określony proces psychiczny czy cechę osobowości oraz udział ich w funkcjonowaniu osoby badanej

2. Ze względu na użyteczność, diagnoza różnicowa (nozologiczna)- jej zadaniem jest pomoc w trafnym rozwiązaniu choroby, odbywa się zawsze równolegle do lekarskiej, ma znaczenie uzupełniające, przy dysponowaniu innymi metodami badawczymi

Lekarska Psychologiczna

• Pacjent

• Symptomy ujawnione naturalnie-hipotezy

• Symptomy ujawnione w badaniu psychiatrycznym- wnioskowanie (symptomy ujawnione w badaniu psychologicznym czy, jakie spełnia kryteria diagnostyczne)

• Syndrom objawów- czy spełnia kryteria diagnostyczne

• Jednostka nozologiczna

• Postępowanie lecznicze

1. Funkcjonalna

Dotyczy funkcjonowania pacjentów tzn. zajmuje się adekwatnością zachowania pacjenta w stosunku do wymagań otoczenia, funkcjonalnością procesów psychicznych, odpowiedzialnych za prawidłową regulację zachowania

Wyjściowy problem(zbieranie informacji o pacjencie)

• Hipotezy wyjaśniający dany problem (trudności przystosowawcze)

• Weryfikacja hipotez- dane jakościowe i ilościowe

• Analiza zjawisk psychologicznych (ocena zasobów i trudności czy dysfunkcji procesów psychologicznych

• Model wyjaśniający na rodzaj organizacji struktury osobowości czy mechanizmów regulujących tj. aktywnych i podtrzymujących to zaburzenie i rodzaj zmiany jaka nastąpi w tej organizacji w procesie leczenia

• Zaproponowanie odpowiedniej metody terapii

Różnice między nozologiczną a funkcjonalną:

• Znacznie szersze zastosowanie- wykracza poza diagnozę kliniczną (np. dobór pracowników na stanowisku, wybitne uzdolnienia u dzieci, czyli dobór kształcenia)

• Dynamiczna (zastosowanie w psychoterapii)

• Holistyczna- dysfunkcje i zasoby

Pułapki modelu medycznego

• Uprzedmiotowienie osoby

• Ekstremalne myślenie o pacjencie-chory/zdrowy

• Etykietowanie

1. Diagnoza psychospołeczna (interakcyjna)

Na podstawie tej diagnozy miał wpływ

• Rozwój różnych szkół psychoterapii i zapotrzebowania na pomoc psychologiczną w różnych sytuacjach życiowych

• Rozwój postawy traktowanie ludzi jako podmiotu oddziaływań np. terapeutycznych

• Rozwój wiedzy związanej z wpływem środowiska na człowieka

Elementy diagnozy interakcyjnej:

• Problem psychologiczny osoby diagnozowanej (obiektywne wymagania środowiska, subiektywne poczucie nieadekwatności)

• Protodiagnoza sformułowana przez otoczenie osoby badanej

• diagnoza psychologiczna

• negocjowanie tej diagnozy z osobą badaną, jej punktem widzenia

1. Diagnoza psychologiczna

Warunki poprawności

• powinna być jednolita, oparta w całości na tych samych założeniach teoretycznych i poprawnym metodologicznie wnioskowaniu

• powinna posługiwać się prostym i jasnym językiem

• w sposób zrozumiały odpowiadać na postawione pytania

• w żaden sposób nie może być tożsama z wynikami testów

• powinna zawierać syntezę wszystkich otrzymanych w procesie diagnostycznym danych

• powinna w miarę możliwości zawierać dane prognostyczne i wskazówki do dalszego postępowania terapeutycznego

Diagnoza psychologiczna sporządzona jest na podst. :

1. OBSERWACJI

   1. Ogólnego wyglądu pacjenta

   2. Relacji uczuciowych

   3. Sposobu mówienia

   4. Poruszanych kwestii

2. WYWIADU

   1. Od pacjenta

   2. Od rodziny

3.Analizy dostępnej dokumentacji medycznej, psychologicznej czy sądowej

4. przeprowadzanych aktualnie badań psychologicznych (możliwość porównania z badaniami wcześniejszymi)

Cele diagnozy psychologicznej

1. Opis stanu pacjenta (diagnoza objawowa)

2. Wykrycie mechanizmów leżących na podst. objawów (diagnoza przyczynowa)

3. Próba odpowiedzi na pytanie jak będzie funkcjonował pacjent po zastosowaniu leczenia i bez leczenia

4. Przygotowanie do wprowadzenia indywidualnego postępowania leczniczego

Profesjonalne kompetencje w diagnozie

1. Podstawowe przygotowanie z psychometrii

2. Wiedza na temat naukowych, teoretycznych, empirycznych i kontekstowych podstaw diagnozy psychologicznej

3. Wiedza, umiejętności i znajomość technik z zakresu diagnozy psychologicznej

4. Umiejętność oceny efektów terapii lub interwencji

5. Umiejętność krytycznej oceny wielorakich ról, kontekstów i relacji, wewnątrz których funkcjonuje klient i psycholog, ich wpływ na czynności podejmowane w diagnozie

6. Umiejętność ustanowienia, podtrzymywania i rozumienia profesjonalnej, współpracującej relacji z klientem

7. Rozumienie związku miedzy diagnozą a interwencja i jej planowanie- świadomość, że diagnoza jest interwencją

8. Techniczne umiejętności diagnostyczne, w tym:

   1. Rozpoznanie problemu

   2. Wybór metody

   3. Efektywne zastosowanie procedur diagnostycznych

   4. Integracja informacji, wnioskowanie, analiza

   5. Opracowanie wyników

   6. Sformułowanie zaleceń

   7. Dostarczenie pacjentowi zrozumiałych inf. zwrotnych

Diagnoza a terapia

Tradycyjna diagnostyka psychologiczna:

• Diagnoza przed terapią a nie w trakcie

• Strategie selekcji (nastawienie na różnice między ludźmi

• )Oddzielanie zbabrania danych o ich wykorzystania

ZARZUT: związek między terapią a diagnozą pośredni

Diagnoza przyczyn- klasyfikacja objawów- rekomendacje terapeutyczne

Związek diagnozy i terapii, czyli małżeństwo z rozsądku?

• Strategia modyfikacji

• Analiza funkcjonalna(charakterystyka zachowań problematycznych oraz bodźców wzmagających lub zmniejszających częstotliwość ich występowania)

• Terapia jako źródło diagnozy, gdyż to jej potrzeby wyznaczają przestrzeń, po której porusza się diagnosta

Kliniczna użyteczność diagnozy określona jest przez stopień realizacji 2 celów:

• Pomoc w wyborze adekwatnej pomocy terapeutycznej

• Możliwość bieżącej oceny efektów terapii

Konceptualizacja problemu pacjenta w trakcie np. terapii poznawczej jako rodzaj diagnozy psychologicznych mechanizmów powstawania danego zaburzenia.

WYKŁAD 3

SPECYFIKA DIAGNOZY DZIECI I MŁODZIEŻY

• Dzieciństwo i dorastanie jako okresy życia jakościowo różne od okresu dorosłości

• Niestabilność zaburzeń okresu rozwojowego

• Diagnoza psychologiczna i kontekst statyczny, a kontekst rozwojowy

• Motywacja dzieci do uczestnictwa w leczeniu (diagnoza w terapii)

  • Dzieci nie przychodzą same

  • Często nie mają poczucia występowania objawów zaburzeń

• Pomiar problemów klinicznych:

  • Koniczność zaadaptowania schematu badania tak, aby był on przyjazny dla dziecka i zgodny z jego możliwościami rozwojowymi

  • Problemy interakcyjne związane z inf. rodzicielskimi na temat funkcjonowania dziecka

  • Specyfika metody

Kontekst systemowy diagnozy psychologicznej

• Rozumienie zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży w kontekście funkcjonowania rodzinnego

• Integracja w system rodzinny

Znaczenie praktyczne: co diagnoza oznacza dla pacjenta, a także dla jego rodziny i szerszego środowiska w kontekście podejmowania różnych działań

Postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne powinno być kompleksowe i zintegrowane.

W procesie diagnozy niezbędne jest dokonanie oceny:

• Obecność czynników niekorzystnych dla rozwoju płodowego i wczesnego rozwoju po urodzeniu

• Przebiegu motorycznego , psychicznego, społecznego rozwoju dziecka

• Adekwatność postaw najbliższego otoczenia wobec potrzeb rozwojowych dziecka

• Symptomów zaburzeń i ich relacji do wymienionych zespołów czynników mających udział w genezie zaburzeń psychicznych

KOMPLEKSOWOŚĆ DIAGNOZY DZIECI I MŁODZIEŻY

• Dotyczy łączenia ze sobą różnych płaszczyzn, w których odbywa się diagnoza i leczenie

• Koordynacja oddziaływań terapeutycznych, tak aby się wzajemnie uzupełniały i wzmacniały

SPECYFIKA DAIGNOZY DZIECI I MŁODZIEŻY

Podejście holistyczne w diagnozie

• Diagnoza indywidualna

• Diagnoza rodzinna (i szerzej środowiska)

• Wskazania do terapii indywidualnej i/lub grupowej (specyficzne cele, możliwości ich osiągnięcia..)i diagnozy w terapii

• Wskazania wynikające z diagnozy o uwzględnienia innych form pomocy : pomoc logopedyczna, reedukacja, kinezyterapia itp. I diagnoza postępów pacjenta

• Ewentualna terapia rodzinna i dalsza diagnoza

KONTEKST SYSTEMOWY DIAGNOZY

Rodzina jako naturalny system społeczny, charakteryzujący się:

• Wykształconym zestawem zasad

• Rozmaitością ról przydzielanych jej członkom

• Zorganizowane struktury władzy

• Rozwiniętymi formami jawnej i ukrytej komunikacji

• Wypracowanymi sposobami rozwiązywania problemów

KONTEKST SYSTEMOWY DIAGNOZY

• Typy systemów rodzinnych( rozwojowy, zablokowany)

• Wzory interakcji w rodzinie

• Trójkąty

• Rodzinne opowieści i przekonania

• Mechanizmy pozytywnej adaptacji w niesprzyjających warunkach życia

• Etapy rozwoju rodziny

Systemy rodzinne charakteryzują granice: wewnętrzne i zewnętrzne

• Dla prawidłowego funkcjonowania jest b. ważny przepływ informacji, a zatem zależy on od poziomu elastyczności granic

• Granice można scharakteryzować od bardzo elastycznych do zatartych

Rodziny z zatartymi granicami

• Rodziny są uwikłane

• Zatarcie granic powoduje nazbyt swobodny przepływ inf. w systemie

• Poczucie przynależności dominuje nad autonomia jej członków, utrudniając im nabywanie umiejętności społecznych

Rodziny ze sztywnymi granicami

• Brak swobodnego przepływy inf. A podsystemy są oddzielane od siebie sztucznie i silnie

• Członkowie mają szanse na autonomię, brakuje im jednostki poczucie przynależności i zdolności o bycia niezależnym kiedy jest to potrzebne

• Są to rodziny niezwiązane i niezaangażowane

Patologiczne triady

• Koalicja z jednym z rodziców,

• konsekwencje bardzo długi proces dojrzewania

• konflikt lojalności dziecka

• obejście konfliktu przez agresje wobec dziecka , odrzucanie dziecka

• konsekwencja- zaburzenie zachowania

mity rodzinne;

• zintegrowane przekonanie na temat siebie i swojej rodziny podzielane przez wszystkich członków, przekazywane z pokolenia na pokolenie

• mity- wzmacniają rolę

• mit rodzinny- mechanizm obronny

• mity powstają w sytuacjach napięć w domu

Mity rodzinne wg Ferriera

• mit szczęścia lub nieszczęścia w rodzinie

• dzieci są najważniejsze, trzeba dla nich żyć

• dla każdego jest zbawienie

WYKŁAD 4

Aspekty etyczne diagnozy psychologicznej

Kodeks etyczno- zawodowy PTP

• osoby zgłaszające się do psychologa nie z własnej inicjatywy powinny być informowane o postępowaniu, stosowanych metodach, wynikach i sposobie ich udostępnienia

• „osoby małoletnie powinny być traktowane w sposób szczególny, podst. zasadą w pracy z takimi osobami jest ich dobro, co oznacza, że w kontaktach z psychologiem osoby te mają prawa nie mniejsze niż dorośli pacjenci”

• Etyka w diagnozie

  • Stałe elementy zawodowych kodeksów etycznych, odpowiedzialnośc wobec klienta, szacunek, branie po uwagę dobra osoby badanej, poszanowanie obowiązującego prawa, prawdomówność

  • Diagnosta powinien zbierać tylko te informacje, które są istotne dla celów badania

  • Przestrzeganie granic interpersonalnych w profesjonalnej relacji

  • Ochrona poufności informacji

  • Często klinicysta jest podst. narzędziem diagnosty- dbamy więc o naszą „wysoką trafność i rzetelność”

  • Nie oceniamy pacjenta!

Specyfika sytuacji pacjenta

• Przyznanie się, że potrzebuje pomocy

• Wyrażenie zgody na ujawnienie intymnych treści

• Wyrażenie zgody na to, że terapeuta będzie wywierał wpływ, czyli poanie się drugiemu człowiekowi

• Wyrażanie zgody na to, by terapeuta miał prawo sprawować kontrolę nad klientem

Kontakt i relacja interpersonalna

• Asymetria komunikacji (zależność pacjenta od profesjonalisty)

• Klient podejmuje rolę pacjenta- przyjmuje pozycję osoby słabej, nie umiejącej sobie poradzić z problemami (obniżenie poczucia wartości, lęk przed oceną)

Czynniki po stronie diagnosty- utrudniające nawiązanie kontaktu

• Brak odpowiednich kompetencji lub subiektywne przeświadczenie o ich braku

• Zbyt szybkie przechodzenie do pytań zagrażających (brak ogólnych)

• Wypowiedzi zawierające ocenę i dezaprobatę

• Nadmierna lub nienaturalna ekspresja

• Lęk diagnosty

Podtrzymywanie kontaktu:

• Komunikaty sygnalizujące zainteresowanie i zrozumienie

• Próba rozwinięcia tematu

• Parafraza

• Akceptacja i zrozumienie dla sposobu emocjonalnego przeżywania danej sytuacji przez badanego

• Utrzymywanie kontaktu wzrokowego

Oczekiwanie wobec diagnosty

• Diagnosta też człowiek

• Rola wymagań szkoły teoretycznej w ramach której pracuje diagnosta

• Lęk przed odpowiedzialnością związaną z diagnozą i jej konsekwencjami

• Silne oczekiwania, że hipoteza okaże się słuszna

• Psychologiczne artefakty wynikające z postawy diagnosty

Relacja terapeutyczna w diagnozie

• Określenie terapeutyczny jest wspólne dla wszystkich typów działań terapeutycznych, zakłada interpersonalnie pozytywny skutek takiej relakcji

• Empatia, ciepło, szczere zainteresowanie i kompetencja

• Kompetencje diagnostyczne to umiejętność posługiwania się odpowiednimi metodami: obserwacje, wywiady, testy w celu powstania diagnozy

Relacja pacjent- terapeuta

• Zaufanie do terapeuty

• Szacunek

• Tajemnica zawodowa

• Przejawienie troski

• Okazywanie zainteresowania

• Dostosowanie zachowań do potrzeb pacjenta

• Poczucie bezpieczeństwa

• Ochrona prywatności pacjenta

Opór czy brak współpracy

• Brak umiejętności diagnosty w stworzeniu bezpiecznej atmosfery w czasie badania

• Brak umiejętności pacjenta do nawiązywania i utrzymania kontaktu

• Niepoprawnie sformułowany cel diagnozy, źle dobrane narzędzia (np. stopień icg trudności, zbyt dużo testów)

• Postawa roszczeniowa pacjenta- symulacja, dysymulacja

Stosowanie testów psychologicznych nie jest diagnozą

• Diagnoza to więcej niż testowanie, bo wymaga:

  • Zastosowania wielu źródeł danych

  • Uwzględnienia wielu możliwych uwarunkowań

  • Sprawdzenia hipotez

  • Wnioskowania

  • Wypracowania całościowego zrozumienia

ETAPY PROCESU DIAGNOZOWANIAWG EUROPEJSKIEGO STOWARZYSZENIA DIAGNOZY PSYCHOLOGICZNEJ

I Analiza przypadku

• Analiza otoczenia, celów pacjenta

• Sformułowanie testowych hipotez diagnostycznych na temat pacjenta

• Zbieranie inf.

• Przekształcanie inf.

II Organizowanie i raportowanie wyników

• Integracja wyników

• Raport

• Dyskusja i decyzja

III planowanie interwencji

• Wybór i testowanie hipotez dotyczących interwencji

IV ocena interwencji i odroczone badania kontrolne

• Zbieranie danych o efektach interwencji

• Analiza efektów interwencji

• Odroczenie badania kontrolne

• NIE MA TEGO W POLSCE

Polskie modele diagnostyczne

Model Władysława Patuchowskiego (2007)

1. Etap prediagnostyczny

2. Badania diagnostyczne (wywiady, dokumentacja, dobór testów)

3. Opis i interpretacja (orzeczenie psychologiczne z diagnozą)

4. Interwencja (przekazanie wyników diagnozy i zaleceń)

Procedura 5 pytań Teresy Szustrowej

1. Określenie celów badania- po co planujemy badanie

2. Wybór orientacji teoretycznej

3. Sformułowanie pytań czy hipotez diagnostycznych

4. Dobór wskaźników- po czym poznam odpowiedz na pytanie

5. Operacjonalizacja wskaźników za pomocą konkretnych procedur diagnostycznych- jakie wybrać testy

WYWIAD DIAGNOSTYCZNY- PLANOWANIE TEMATYKI ZWIĄZANE Z:

1. Celem diagnozy (wyjaśnieniem trudności osobie badanej w nawiązywaniu bliskich relacji, określenie kwalifikacji na stanowisko dyrektora, wydanie pozwolenia na broń, wyjaśnienie problemów w koncentracji uwagi itp.)

2. Hipotezami diagnostycznymi n które diagnosta chce znać odpowiedź (doświadczanie trudności w procesach poznawczych ,bo jest depresyjny, doszło do dysfunkcji OUN, uzależnienie od substancji psychoaktywnych

3. Co musi diagnosta wiedzieć o osobie badanej i na jakie tematy z nią rozmawiać, żeby taką odp. sformułować? Wskaźniki: występowania objawów depresji i triady Becka, występowanie zaburzeń poznawczych, występowanie celu uzależnienia wg KD-10

Diagnosta musi pamiętać, że wywiad diagnostyczny to kontakt i relacja interpersonalna!!!

Planując go należy brać pod uwagę:

1. Asymetrie komunikacji

2. Dynamikę kontaktu: stałe zwiększenie intymności, kontakt najgłębszy w środkowej fazie wywiadu

3. Rolę pierwszego wrażenia

Wywiad diagnostyczny- strategia budowania całości

1. Początek wywiadu

2. Sekwencja tematów

3. żmiany tematu

4. Język stosowany przez diagnostę

5. Stopień kierowania wywiadem

6. Zakończenie wywiadu

7. Czas trwania wywiadu (dostosowany do klienta)

Rodzaje pytań

1. Otwarte- najlepsze, wypowiedz jest swobodna

2. Zamknięte- zwykle sugerujące

3. Wprost

4. Projekcyjne- najbardziej ogólne, psycholog zaczyna, pacjent kończy

Sekwencja pytań

1. Konstrukcja lejkowa ( od ogółu do szczegółu)

2. Konstrukcja odwróconego lejku (dzieci, pacjenci z otępieniem)

Typy interwencji werbalnych, ułatwiające kontakt

1. Informowanie- pozwala ustalić reguły kontaktu i ewentualnie sprostować nierealne oczekiwania

2. Minimalna reakcja werbalna- (tak, hymn..) zachęca do kontynuowania wypowiedzi, potwierdza uwagę skierowaną na rozmówcę i jego wypowiedz

3. Parafraza- potwierdza słuchanie rozmówcy, weryfikuje poprawność jego wypowiedzi

4. Klaryfikacja- pozwala uniknąć błędnego rozumienia rozmówcy, wyjaśnić nieścisłość jego wypowiedzi, ustalić główne wątki

5. Prośba o rozwinięcie tematy- pozwala pogłębić omawiamy wątek, jest mało zagrażający dla badanego i zachęca go kontynuowania wypowiedzi

6. Odzwierciedlanie- koncentruje uwagę rozmówcy na emocjach zawartych w jego wypowiedzi lub jej towarzyszący

7. Podsumowanie- umożliwia sprawdzenie czy wszystkie kwestie zostały poruszone, porządkuje i spr. Poprawność zrozumienia otrzymanych informacji

WYKŁAD 5

Struktura wywiadu klinicznego

W pierwszym spotkaniu:

• Co stanowi problem z którym zgłosił się pacjent? Jakie są cele pacjenta?

• Poszerzenie informacji dotyczącej zgłaszanej problematyki przez pacjenta

Od kiedy pierwsze problemy , objawy- na co się skarży pacjent (np. ze snem), czy miał wcześniejsze konsultacje, leczenie psychiatryczne, psychoterapię lub inne

KONCEPTUALIZACJA PRZYPADKU

• Oznacza zbiór hipotez albo model roboczy stworzony przez psychologa w celu wyjaśnienia problemu pacjenta

• Problemem tym, mogą być

  • Objawy i różne trudności

  • Określenie kierunku dalszego kształcenia dostosowanego do uzdolnień

  • Określenie stanowiska pracy odpowiedniego dla kompetencji

  • Ustalenie zakresu nad dziećmi przez rozwodzących się rodziców

STRUKTURA WYWIADU KLINICZNEGO

• Podstawowe dane o osobie badanej

  • Wiek, rodzaj szkoły, wykształcenie, zawód

  • Dla dorosłych- czy żyją rodzice (jeśli nie- to kiedy i jak zmarli),wiek rodziców, wykształcenie, czy czynni zawodowo, emerytura, renta

  • Rodzeństwo- czy posiada, którym jest dzieckiem z kolei

  • Aktualnie z kim mieszka

• Dane dotyczące porodu i rozwoju wczesnodziecięcego

  • Przebieg ciąży matki i porodu(czy o czasie, siłami natury, czy były komplikacje

  • Rozwój wczesnodziecięcy (kiedy zaczął chodzić, mówić)

  • Czy chodził do żłobka, jeśli nie to kto się nim opiekował

  • Okres przedszkola- czy uczęszczał, jak się adoptował do grupy dzieci

• Przebieg nauki szkolnej

  • Szkoła podst. – czy poszedł o czasie, jeżeli nie to dlaczego

  • Jak się uczył w pierwszych klasach, czy miał problemy z czytaniem, pisaniem

  • Jak spędzał czas wolny- zainteresowania

  • Jak się uczył w dalszych klasach, z jakimi ocenami zdawał czy powtarzał kasy (powód)

  • Sposoby spędzania wakacji (z rodzicami, kolonie, w domu)

  • Czy miał kolegów, czy przychodzili o niego do domu, czy on byó zapraszany

  • Z kim z rodziców był w tym czasie blisko, komu mówił o problemach

  • Kontynuacja nauki- wybór gimnazjum (Te same zagadnienia co nauki w szkole podst.)

  • Gdzie kontynuował naukę-wybór nowej szkoły ( pytania podobne, dostosowane uczeń lub student)

  • Przebieg służby wojskowej

• Przebieg pracy zawodowej

  • Pierwsza praca, kiedy zaczął 1 raz pracować zarobkowo

  • Przebieg pracy zawodowej (czy satysfakcjonująca, jak często zmieniał, jakie powody)

• Aktualna rodzina

  • Związki, założenie rodziny( kiedy, jak długo w związku ,małżeństwo, jak ocenia)

  • Dzieci (w jakim wieku je miał, relacje z nimi, ile lat dzieci mają teraz)

• Używanie substancji psychoaktywnych

  • Alkohol

  • Narkotyki

  • Wiek inicjacji, okoliczności i częstotliwość

  • Samookaleczenia, próby S (zadajemy to pytanie, gdy wcześniej były przesłanki)

WYBÓR METOD I NARZĘDZI

• Do oceny funkcjonowania poznawczego, do badania poziomi inteligencji innych uzdolnień

  • WISC-R(młodzież), WAIS-R RAVEN- testy inteligencji dla dzieci i młodzieży

  • Skala dojrzałości umysłowej Columbie (dojrzałość umysłowa- zdolność do rozumowania) wiek 3- 5 lat do 9-11 lat

  • Bateria APIS-Z skonstruowana w Polsce (Matczak i inni 1995)

  • Pomiary inteligencji ogólnej, badanie grupowe, wiek: koniec szkoły podst. do wczesnej dorosłości)

• Do oceny uwagi np.

  • Test ciągłego wykonania (continuous performance test)

  • Test wykreślania liter Bourdona

  • Testy czasu reakcji

• Do oceny funkcji przestrzennych

  • Komputerowy test labiryntów

  • Test łączenia punktów TMT

  • Test Bentona

  • Test Bender- Gestalt (dorośli)

  • Test Bender- Koppitz (dzieci)

  • Test figury złożone Rey’a

• Metody badające sprawność funkcji werbalnych

  • Test uczenia werbalnego Rey’a

  • Testy fluencji słownej

  • Test uczenia się 10 par skojarzeń

• Metody oceny pamięci operacyjnej

  • Test sortowania kart Wilsona (WCST)

  • Test N- back

  • Test Stroopa

  • Test łączenie punktów B (TMT-B)

  • Testy wież (Tower of London)

Podział testów projekcyjnych do badania osobowości

1. Figuratywne (TAT, CAT,RORSCHACH, SZONDI)

2. Werbalne (test niedokończonych zdań)

3. Testy i zadania rysunkowe (rys. rodziny, „wyspa szczęścia”, „osoba w deszczu”)