Karmienie
Żywienie dzieci musi podążać za zmieniającymi się potrzebami rozwijającym się organizmu. Rozwój dziecka nie przebiega jednak w jednakowym rytmie. Aby zapewnić prawidłowy rozwój małego człowieka warto zadbać o kształtowanie od samego początku prawidłowych zasad żywienia.
Najbardziej wzmożony i intensywny rozwój zauważalny jest w pierwszym miesiącu życia, kiedy dziecko wykorzystuje rezerwy zgromadzone w życiu płodowym. Potem niemowlę jest coraz bardziej zależne od podaży składników odżywczych dostarczanych z pożywieniem.
KARMIENIE NATURALNE
Aktualne zalecenia dotyczące karmienia niemowląt wskazują, że podstawą żywienia powinien być pokarm matki. Karmienie piersią jest najkorzystniejszym, w pełni pokrywającym zapotrzebowanie rosnącego organizmu. Według Światowej Organizacji Zdrowia, wyłączne karmienie piersią powinno być kontynuowane do 6 miesiąca życia. Wyłączne to znaczy bez podawania mieszanek mlekozastępczych czy nawet dopajania herbatkami i wodą. Uzupełniać należy tylko witaminę D3 w ilości 1 kropli t.j. 400 j.m. Nie ma ustalonych norm co do częstości przystawiania dziecka do piersi. Niemowlę powinno być karmione „na żądanie”, także w nocy. Częste przystawianie do piersi, przekonanie matki o słuszności karmienia piersią oraz jej racjonalne odżywianie jak również wsparcie od bliskich osób, wpływają na odpowiednią ilość wytwarzanego pokarmu. Na początku częstość karmienia będzie duża (czasami do 18 na dobę), ale z czasem dziecko unormuje sobie ilość posiłków.
Jak ocenić czy karmienie piersią jest wystarczające?
Wykładnikiem prawidłowego karmienia piersią są należne przyrosty masy ciała dziecka. Orientacyjne przyrosty wagi w pierwszym półroczu życia wynoszą:
15-30 g/dobę
150-200 g/tydzień
600-1000 g/miesiąc
Jeżeli przyrosty masy ciała na miesiąc są mniejsze niż 500 g należy przeanalizować technikę karmienia i liczbę karmień. Dobrze jest skonsultować swe obawy z lekarzem pediatrą lub z najbliższą poradnią laktacyjną, która udzieli pomocy.
Aby przekonać jeszcze niezdecydowane matki co do karmienia piersią należy przypomnieć, że pokarm kobiecy:
jest najbardziej swoistym gatunkowo pokarmem, dostosowanym do możliwości trawienia, przyswajania, metabolizowania przez organizm dziecka;
zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i korzystnym składzie dostosowanym do potrzeb rozwijającego się organizmu;
nie obciąża jeszcze w pełni niedojrzałego przewodu pokarmowego
zapewnia dziecku komfort fizyczny i psychiczny, daje poczucie bezpieczeństwa oraz pogłębia więź uczuciową pomiędzy matką a dzieckiem;
zapewnia pełną odporność na czynniki zakaźne;
jest wolny od zanieczyszczeń, czynników alergizujących, bakterii chorobotwórczych
żaden preparat mlekozastępczy nie został do tej pory tak zmodyfikowany, aby posiadał dokładnie te same właściwości co pokarm kobiecy;
karmienie jest możliwe i łatwe o każdej porze doby.
Najkorzystniej jest karmić piersią przez pierwsze 12 miesięcy, a u rodzin obciążonych alergią jeszcze dłużej.
ROZSZERZANIE DIETY NIEMOWLĘCIA KARMIONEGO PIERSIĄ
Po 6 miesiącu życia dziecka konieczne jest wprowadzenie dodatkowych składników pokarmowych. Zalecane jest, aby rozszerzanie diety niemowlęcia odbywało się z obowiązującym od 2001 r. modelem żywienia niemowląt karmionych piersią opracowanym przez Instytut Matki i Dziecka (tabela 1). W szczególnych przypadkach, kiedy ilość pokarmu jest niewystarczająca (dziecko jest głodne), przyrosty masy ciała zbyt niskie lub zbyt wysokie (do 4 miesiąca podwoiło masę ciała) albo dziecko ma zaparcia, dodatkowe posiłki można wprowadzić już w 5 miesiącu życia.
Wprowadzane po 6 miesiącu posiłki nie mogą całkowicie zastępować karmienia piersią i powinny być podawane po przystawieniu do piersi. Ważne jest, aby posiłki uzupełniające od samego początku były podawane łyżeczką a nie przez smoczek, aby nie zniechęcać dziecka do ssania piersi.
PRZYCZYNY ZAPRZESTANIA KARMIENIA PIERSIĄ:
stresy
nauka lub konieczność powrotu do aktywności zawodowej
uznanie karmienia za uciążliwe
zmęczenie psychiczne lub fizyczne
obawa, że pokarm nie jest w stanie zaspokoić potrzeb dziecka.
Należy pamiętać, aby niemowlę odstawiać od piersi stopniowo i nigdy w szczycie lata. W sezonie letnim najłatwiej dochodzi do zachorowań na ostrą biegunkę. Stanowcze przeciwwskazania dotyczące karmienia piersią istnieją u niemowląt z galaktozemią i fenyloketonurią oraz kiedy u matki stwierdza się przewlekłą chorobę zakaźną (gruźlica, kiła, zakażenie wirusem HIV), nowotwór, ostrą niewydolność krążenia. W przypadku wątpliwości co do możliwości karmienia piersią należy skonsultować się z lekarzem.
ŻYWIENIE SZTUCZNE
Żywienie sztuczne opiera się na mleku krowim upodobnionym przez różnego rodzaju modyfikacje składu chemicznego do mleka kobiecego. Szczególnie ważny jest proces modyfikacji, jeśli mleko przeznaczone jest dla niemowląt w pierwszym kwartale życia – od urodzenia. Taki sposób żywienia powinien być stosowany wyłącznie w przypadku, gdy karmienie piersią jest niemożliwe. W terminologii występuje: mleko początkowe przeznaczone dla niemowląt w pierwszych 4 miesiącach życia oraz mleko następne – dla niemowląt od 5 miesiąca życia. Obecnie wszystkie mleka modyfikowane znajdujące się na polskim rynku zawierają dodatki witaminowe oraz inne składniki, które są niezbędne do rozwoju dziecka np. aminokwasy: taurynę, L-karnitynę, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), prebiotyki i/lub probiotyki. Wszystkie mleka modyfikowane i przetwory spożywcze przeznaczone dla niemowląt i małych dzieci muszą być produkowane zgodnie z zaleceniami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii i Żywienia Dzieci oraz Normami Europejskimi. Należy pamiętać, iż mleka modyfikowane są wzbogacone w witaminę D3, co należy wziąć pod uwagę w suplementacji preparatem. Podawanie dodatkowej ilości tej witaminy powinno być uzgodnione z lekarzem pediatrą.
Stosowanie żywienia sztucznego wymaga zachowania pewnych zasad:
skład diety powinien być wyliczony i odpowiadać nie tylko ilościowo, ale i jakościowo, potrzebom niemowlęcia w zakresie wody, energii i innych podstawowych składników pokarmowych;
należy dbać o higienę przygotowywania mieszanek mlecznych oraz o jakość używanej wody. Dla niemowląt do 6 miesiąca życia należy używać wodę niskozmineralizowaną z atestem;
nie wprowadzać mleka „na własną rękę” – ze względu na szeroki asortyment preparatów mlekozastępczych wybór powinien być dokonany w oparciu o konsultację z lekarzem pediatrą, aby mleko modyfikowane było jak najlepiej dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka.
LICZBA I WIELKOŚĆ POSIŁKÓW
W pierwszych 3-4 tygodniach życia niemowlę powinno być karmione 6-8 razy na dobę (również w nocy), następnie 6 razy na dobę. Po 5 miesiącu ilość ulega zmniejszeniu do ok. 5 posiłków na dobę, a w 10 miesiącu życia do 4 na dobę.
Wielkość porcji w pierwszych 10 dniach życia można obliczyć według wzoru:
wielkość porcji (w ml) = 10 x (dzień życia –1)
przykład: noworodek 8 dniowy powinien otrzymywać 10 x (8-1) = 70 ml mleka modyfikowanego na każdy posiłek
Po 10 dniach orientacyjną wielkość porcji można obliczyć przy pomocy następującego wzoru:
wielkość porcji (ml) = 100 + (miesiąc życia x 10)
przykład: niemowlę 3 miesięczne powinno otrzymywać: 100 + (3 x 10) = 130 ml na każdy posiłek
Uwagi do schematu sztucznego żywienia:
Wprowadzanie nowych posiłków powinno być rozpoczęte od soku jabłkowego, dopiero później soku marchwiowego, ze względu na mniejsze ryzyko skażenia jabłek.
Kolejnym nowym składnikiem w diecie powinna być zupka jarzynowa (pierwsze porcje bez pora, cebuli, czosnku!!!), po 6 miesiącu należy wzbogacić ją o mięso (najlepiej indyk, kurczak, królik, u dzieci z alergią ostrożnie z cielęciną) konieczny jest dodatek tłuszczu np. masło lub oliwa z oliwek, w 7 miesiącu dodajemy żółtko.
Produkty bezglutenowe stosowane od 5 miesiąca to: kleik ryżowy, kaszka kukurydziana czy mąki z wymienionych ziaren.
Gluten wprowadzony powinien być od 9 miesiąca, w małych ilościach (1-2 plasterki) można podawać chudą wędlinę (bez konserwantów).
Twarożek, kefir, jogurty czy np. całe jajo w postaci jajecznicy na parze podajemy w 11 miesiącu.
Cytrusy, banany, kakao, mogą być wprowadzane do diety dopiero w 4 kwartale, jeżeli jednak u dziecka jest stwierdzona alergia zalecane jest stosowanie tych produktów dopiero po 1 roku życia.
ISTOTNE SPRAWY
Ważne jest aby każdy nowy składnik był wprowadzany do diety każdego niemowlęcia w niewielkich ilościach (3-4 łyżeczki) i nigdy kilka na raz (aby wykluczyć potencjalne ryzyko wystąpienia alergii). Od 7 miesiąca nie należy rozdrabniać posiłków (szczególnie zup) aby móc stymulować dziecko do żucia. Nie należy dosalać potraw w okresie niemowlęcym oraz ograniczyć cukier (wybierać np. soki i deserki owocowe bez cukru) Poprzez bogaty asortyment na rynku posiłków specjalistycznego przeznaczenia dla niemowląt i dzieci możemy urozmaicać dziecku codzienne menu. Ważne jest, aby stosować produkty zgodnie z wiekiem, który jest deklarowany na opakowaniu przez producenta. Nigdy nie zmuszać dziecka do jedzenia, lepiej odczekać do następnego posiłku i podać coś innego niż na siłę „wpychać” jedzenie. Dziecko od początku powinno kojarzyć posiłek jako coś przyjemnego. Nerwowa atmosfera nie posłuży zarówno osobie karmiącej jak i dziecku.
CO Z ŻYWIENIEM MIESZANYM?
Wprowadzamy je wtedy, kiedy ilość pokarmu matki nie jest wystarczająca i nie pokrywa potrzeb niemowlęcia. Najlepiej jest podawać mieszankę po karmieniu piersią. Jeżeli jest to możliwe dokarmianie powinno odbywać się za pomocą łyżeczki, aby nie zniechęcać niemowlaka do ssania piersi (z butelki „leci” łatwiej). Rozszerzanie diety odbywa się zgodnie ze schematem sztucznego żywienia.
Przedstawione wskazówki i zalecenia dotyczą dzieci zdrowych. Jeżeli, wymaga tego sytuacja dieta niemowlęcia musi być ustalana indywidualnie z lekarzem lub dietetykiem.
DBAJĄC O ZDROWIE I PRAWIDŁOWY ROZWÓJ DZIECKA MUSIMY PAMIĘTAĆ, ŻE DZIECKO JEST CAŁKOWICIE OD NAS ZALEŻNE, RÓWNIEŻ OD SPOSOBU ŻYWIENIA. MAJĄC ŚWIADOMOŚĆ WŁAŚCIWEGO POSTĘPOWANIA ŻYWIENIOWEGO STARAJMY SIĘ WYBIERAĆ TE PRODUKTY I SPOSÓB ICH PODAWANIA, ABY KSZTAŁTOWAĆ NIE TYLKO PRAWIDŁOWE ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE NA PRZYSZŁOŚĆ, ALE WPŁYWAĆ NA STAN ZDROWIA ZA KILKANAŚCIE CZY NAWET KILKADZIESIĄT LAT