Karmienie

naturalne

niemowląt

Karmienie naturalne jest najlepszym
i najbardziej
fizjologicznym sposobem żywienia
niemowląt.

Pokarm prawidłowo
odżywiającej się matki
zaspakaja wszystkie
potrzeby żywieniowe
zdrowego niemowlęcia
do końca 6 miesiąca życia.

Zalety karmienia
naturalnego:



dostarcza niemowl

dostarcza niemowl

ę

ę

ciu sk

ciu sk

ł

ł

adników

adników

ż

ż

ywieniowych w optymalnych proporcjach

ywieniowych w optymalnych proporcjach



w pe

w pe

ł

ł

ni zaspakaja potrzeby energetyczne

ni zaspakaja potrzeby energetyczne

w pierwszym pó

w pierwszym pó

ł

ł

roczu

roczu

ż

ż

ycia

ycia



powstawanie i utrwalanie wi

powstawanie i utrwalanie wi

ę

ę

zi emocjonalnej

zi emocjonalnej

mi

mi

ę

ę

dzy matk

dzy matk

ą

ą

i dzieckiem

i dzieckiem



wzmacnia odporno

wzmacnia odporno

ść

ść

niemowl

niemowl

ę

ę

cia (sIgA,

cia (sIgA,

laktoferryna, lizozym, komórki

laktoferryna, lizozym, komórki

immunokompetentne)

immunokompetentne)



zapobiega alergizacji ustroju

zapobiega alergizacji ustroju

Zalety karmienia
naturalnego:



odpowiedni sk

odpowiedni sk

ł

ł

ad

ad

tł

tł

uszczów warunkuje lepszy

uszczów warunkuje lepszy

rozwój umys

rozwój umys

ł

ł

owy niemow

owy niemow

lę

lę

cia (LC PUFA)

cia (LC PUFA)



sprzyja rozwojowi prawid

sprzyja rozwojowi prawid

ł

ł

owej flory

owej flory

bakteryjnej w przewodzie pokarmowym

bakteryjnej w przewodzie pokarmowym

niemow

niemow

lę

lę

cia

cia



kszta

kszta

ł

ł

tuje prawid

tuje prawid

ł

ł

owy zgryz, wysklepienie

owy zgryz, wysklepienie

podniebienia i fizjologiczne oddychanie przez

podniebienia i fizjologiczne oddychanie przez

nos

nos



jest wygodne, tanie, proste i szybkie

jest wygodne, tanie, proste i szybkie

Światowa Organizacja Zdrowia
(WHO) zaleca karmienie dziecka
wyłącznie piersią przez pierwsze 6
miesięcy życia (180 dni).

Korzystne jest utrzymanie karmienia
piersią do końca 1-go roku życia
dziecka przy stopniowym
wprowadzaniu bezmlecznej żywności
uzupełniającej w drugim półroczu
życia.

Niemowlę w pierwszym półroczu
życia powinno być przystawiane do
piersi „na żądanie” tzn wtedy gdy
sygnalizuje głód, nie należy
wyznaczać sztywnych godzin
karmienia.

Głód objawia się u noworodka
płaczem, niepokojem, wzrostem
aktywności, pojawia się także objaw
szukania.

Pokrycie zapotrzebowania

energetycznego

dziecka przez karmienie piersią

Wy

Wy

łą

łą

czne karmienie naturalne powinno

czne karmienie naturalne powinno

zapewni

zapewni

ć

ć

prawid

prawid

ł

ł

owe przyrosty masy cia

owe przyrosty masy cia

ł

ł

a

a

niemowl

niemowl

ę

ę

cia (600-800 g

cia (600-800 g

/m-c

/m-c

).

).

wiek

wiek

Karmienie piersią pokrywa

Karmienie piersią pokrywa

zapotrzebowanie

zapotrzebowanie

energetyczne dziecka w:

energetyczne dziecka w:

0-6 mies.

0-6 mies.

6-8 mies.

6-8 mies.

9-11 mies.

9-11 mies.

12-23

12-23

mies.

mies.

100%

100%

70%

70%

55%

55%

40%

40%

K

K

armienie piersi

armienie piersi

ą

ą

nale

nale

ż

ż

y zacz

y zacz

ąć

ąć

wkrótce po urodzeniu dziecka –

wkrótce po urodzeniu dziecka –

optymalnie w ci

optymalnie w ci

ą

ą

gu ½ godziny

gu ½ godziny

W

W

szystkie zdrowe noworodki mog

szystkie zdrowe noworodki mog

ą

ą

i powinny by

i powinny by

ć

ć

karmione

karmione

pokarmem matki, jedynie w

pokarmem matki, jedynie w

wyj

wyj

ą

ą

tkowych przypadkach karmienie

tkowych przypadkach karmienie

piersi

piersi

ą

ą

jest niemo

jest niemo

ż

ż

liwe

liwe

Przeciwwskazania do
karmienia piersią – ze
strony matki



nosicielstwo

nosicielstwo

HIV

HIV



stosowanie niektórych leków

stosowanie niektórych leków

przeciwnowotworowych,

przeciwnowotworowych,

izotopów radioaktywnych itp.

izotopów radioaktywnych itp.



czynna gru

czynna gru

ź

ź

lica

lica



zakażenie wirusem HTLV-1, HTLV-2

zakażenie wirusem HTLV-1, HTLV-2



wzw

wzw



narkomania

narkomania



ciężka choroba psychiczna

ciężka choroba psychiczna

Przeciwwskazania do
karmienia naturalnego – ze
strony dziecka



galaktozemia

galaktozemia



fenyloketonuria (cz

fenyloketonuria (cz

ęś

ęś

ciowo)

ciowo)



choroba syropu klonowego

choroba syropu klonowego



wrodzona nietolerancja laktozy

wrodzona nietolerancja laktozy



rozleg

rozleg

ł

ł

y rozszczep podniebienia

y rozszczep podniebienia

utrudniaj

utrudniaj

ą

ą

cy ssanie (wzgl

cy ssanie (wzgl

ę

ę

dne)

dne)



brak odruchu ssania i połykania u

brak odruchu ssania i połykania u

wcze

wcze

ś

ś

niaków z bardzo mał

niaków z bardzo mał

ą

ą

masa

masa

urodzeniow

urodzeniow

ą

ą

Wprowadzanie pokarmów

Wprowadzanie pokarmów

uzupe

uzupe

ł

ł

niaj

niaj

ą

ą

cych, innych ni

cych, innych ni

ż

ż

mleko matki

mleko matki

(po 6 miesi

(po 6 miesi

ą

ą

cu

cu

ż

ż

ycia) jest konieczne ze

ycia) jest konieczne ze

wzgl

wzgl

ę

ę

du na szybkie tempo wzrostu

du na szybkie tempo wzrostu

niemowl

niemowl

ę

ę

cia i zwi

cia i zwi

ę

ę

kszone

kszone

zapotrzebowanie na energi

zapotrzebowanie na energi

ę

ę

i inne

i inne

sk

sk

ł

ł

adniki od

adniki od

ż

ż

ywcze, a tak

ywcze, a tak

ż

ż

e rozwój

e rozwój

umiej

umiej

ę

ę

tno

tno

ś

ś

ci gryzienia, po

ci gryzienia, po

ł

ł

ykania i

ykania i

samodzielnego jedzenia.

samodzielnego jedzenia.

Nowe posiłki nie powinny
zastępować karmień z piersi,
dlatego należy podawać je
dziecku po
nakarmieniu piersią.

Nowy model żywienia niemowląt
karmionych piersią (2007)



1-6 m-c

1-6 m-c

– karmienie piersią na żądanie;

– karmienie piersią na żądanie;

Posiłki dodatkowe

Posiłki dodatkowe

–

–

w 5 – 6 miesiącu

w 5 – 6 miesiącu

Początkowo (nie wcześniej niż w 5

Początkowo (nie wcześniej niż w 5

miesiącu i nie później niż w 6 miesiącu):

miesiącu i nie później niż w 6 miesiącu):

Stopniowe wprowadzanie

Stopniowe wprowadzanie

niewielkiej ilości

niewielkiej ilości

glutenu

glutenu

np. kaszka lub kleik zbożowy

np. kaszka lub kleik zbożowy

glutenowy (1x dziennie, pół łyżeczki, czyli ok.

glutenowy (1x dziennie, pół łyżeczki, czyli ok.

2 – 3 g na 100 ml) w przecierze

2 – 3 g na 100 ml) w przecierze

jarzynowym.

jarzynowym.

Nowy model żywienia
niemowląt karmionych piersią
(2007)



7 –9 m-c

7 –9 m-c

– karmienie piersią na żądanie

– karmienie piersią na żądanie

Posiłki uzupełniające:

Posiłki uzupełniające:

•

zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z

zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z

gotowanym

gotowanym

mięsem lub rybą

mięsem lub rybą

(1 – 2 razy

(1 – 2 razy

w tygodniu) – bez wywaru –

w tygodniu) – bez wywaru –

z kleikiem

z kleikiem

zbożowym glutenowym

zbożowym glutenowym

i z

i z

1/2 żółtka

1/2 żółtka

co drugi dzień

co drugi dzień

•

kaszka / kleik zbożowy bezglutenowy lub

kaszka / kleik zbożowy bezglutenowy lub

glutenowy

glutenowy

•

sok owocowy (najlepiej przecierowy) lub

sok owocowy (najlepiej przecierowy) lub

przecier owocowy (nie więcej niż 150g)

przecier owocowy (nie więcej niż 150g)

Nowy model żywienia
niemowląt karmionych piersią
(2007)



10 m-c

10 m-c

– karmienie piersią na żądanie

– karmienie piersią na żądanie

Posiłki uzupełniające:

Posiłki uzupełniające:



obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką

obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką

glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem

glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem

(rybą 1 – 2 razy w tygodniu), 1/2 żółtka do

(rybą 1 – 2 razy w tygodniu), 1/2 żółtka do

posiłków codziennie

posiłków codziennie



kaszki / kleiki glutenowe i bezglutenowe,

kaszki / kleiki glutenowe i bezglutenowe,

niewielkie ilości pieczywa, biszkopty,

niewielkie ilości pieczywa, biszkopty,

sucharki;

sucharki;



przecier lub sok owocowy (nie więcej niż

przecier lub sok owocowy (nie więcej niż

150)

150)

Konsystencja jarzyn i mięsa powinna

Konsystencja jarzyn i mięsa powinna

stymulować żucie pokarmu.

stymulować żucie pokarmu.

Nowy model żywienia
niemowląt karmionych piersią
(2007)



11-12-

11-12-

karmienie piersią na żądanie

karmienie piersią na żądanie

Posiłki uzupełniające:

Posiłki uzupełniające:



obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką

obiad z 2 dań: zupa jarzynowa z kaszką

glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem

glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem

(rybą 1 – 2 razy w tygodniu), ewentualnie z

(rybą 1 – 2 razy w tygodniu), ewentualnie z

ziemniakiem lub ryżem i całe jajko (3 – 4

ziemniakiem lub ryżem i całe jajko (3 – 4

razy w tygodniu)

razy w tygodniu)



produkty zbożowe (kaszki/kleiki glutenowe i

produkty zbożowe (kaszki/kleiki glutenowe i

bezglu-tenowe, pieczywo, biszkopty,

bezglu-tenowe, pieczywo, biszkopty,

sucharki) łączone z produktami

sucharki) łączone z produktami

mlecznymi (np. mleko modyfikowane,

mlecznymi (np. mleko modyfikowane,

twarożek, jogurt, kefir – kilka razy w

twarożek, jogurt, kefir – kilka razy w

tygodniu)

tygodniu)



przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150

przecier lub sok owocowy (nie więcej niż 150

g)

g)

Prawidłowa dieta kobiety

karmiącej



zapotrzebowanie

zapotrzebowanie

energetyczne

energetyczne

zwi

zwi

ę

ę

ksza si

ksza si

ę

ę

o

o

około 300 kcal/24 h z porównaniu z okresu

około 300 kcal/24 h z porównaniu z okresu

przed ci

przed ci

ążą

ążą



prawid

prawid

ł

ł

owe zbilansowanie bia

owe zbilansowanie bia

ł

ł

ka,

ka,

w

w

ę

ę

glowodanów i tłuszczów (konieczna poda

glowodanów i tłuszczów (konieczna poda

ż

ż

nienasyconych kwasów t

nienasyconych kwasów t

ł

ł

uszczowych)

uszczowych)



konieczna poda

konieczna poda

ż

ż

kwasu foliowego

kwasu foliowego

(profilaktyka wad cewy nerwowej

(profilaktyka wad cewy nerwowej

– 0,4

– 0,4

mg/dzień

mg/dzień

)

)



poda

poda

ż

ż

składników mineralnych

składników mineralnych

(szczególnie

(szczególnie

Ca, Fe, Zn, Mg)

Ca, Fe, Zn, Mg)

i witamin

i witamin

(szczególnie A, E)

(szczególnie A, E)

Rodzaje pokarmu kobiecego



siara

siara

– 1-5 dzie

– 1-5 dzie

ń

ń

laktacji, wysoka

laktacji, wysoka

zawarto

zawarto

ść

ść

bia

bia

ł

ł

ka

ka

(2,3 g/ 100 ml)

(2,3 g/ 100 ml)

i sIgA

i sIgA



mleko przej

mleko przej

ś

ś

ciowe

ciowe

– 6-15 dzie

– 6-15 dzie

ń

ń

laktacji, utrzymuje si

laktacji, utrzymuje si

ę

ę

wysoka

wysoka

zawarto

zawarto

ść

ść

białka

białka



mleko dojrza

mleko dojrza

ł

ł

e

e

– powy

– powy

ż

ż

ej 15 dnia

ej 15 dnia

laktacji, ni

laktacji, ni

ż

ż

sza zawarto

sza zawarto

ść

ść

bia

bia

ł

ł

ka

ka

(0,9

(0,9

g/ 100 ml)

g/ 100 ml)

, wy

, wy

ż

ż

sza zawarto

sza zawarto

ść

ść

tłuszczu

tłuszczu

Różnice w składzie

mleka kobiecego i

krowiego

Białka

Mleko kobiece

Mleko kobiece

Mleko krowie

Mleko krowie

Białko całkowite

Białko całkowite

0,9-1,4 g/dl

0,9-1,4 g/dl

3,2-3,5 g/dl

3,2-3,5 g/dl

kazeina/serwatka

kazeina/serwatka

alfa-

alfa-

laktoalbumina

laktoalbumina

beta-

beta-

laktoalbumina

laktoalbumina

IgA

IgA

IgG

IgG

IgM

IgM

laktoferryna

laktoferryna

lizozym

lizozym

tauryna

tauryna

karnityna

karnityna

40/60

40/60

0,25 g/dl

0,25 g/dl

-

-

0,1 g/dl

0,1 g/dl

0,003 g/dl

0,003 g/dl

0,002 g/dl

0,002 g/dl

0,170 g/dl

0,170 g/dl

0,05 g/dl

0,05 g/dl

3-5 mg/l

3-5 mg/l

0,006 mgN/l

0,006 mgN/l

80/20

80/20

0,07-0,12 g/dl

0,07-0,12 g/dl

0,3 g/dl

0,3 g/dl

0,003 g/dl

0,003 g/dl

0,06 g/dl

0,06 g/dl

0,003 g/dl

0,003 g/dl

0,15 g/dl

0,15 g/dl

ślad

ślad

ślad

ślad

-

-

Stężenie białka w mleku krowim
jest
3-krotnie większe niż w mleku
kobiecym. Karmienie mlekiem
krowim powoduje wzrost
stężenia większości
aminokwasów we krwi, co
nadmiernie obciąża nerki i
niekorzystnie wpływa na tempo
mielinizacji mózgu.

Tłuszcze

Mleko kobiece

Mleko kobiece

Mleko krowie

Mleko krowie

Tłuszcze całkowite

Tłuszcze całkowite

3,9-4,4 g/dl

3,9-4,4 g/dl

3,7 g/dl

3,7 g/dl

Triglicerydy

Triglicerydy

Diglicerydy

Diglicerydy

Wolne kw. tłuszcz.

Wolne kw. tłuszcz.

Fosfolipidy

Fosfolipidy

Cholesterol

Cholesterol

Kwasy nas./nienas.

Kwasy nas./nienas.

Kwas linolowy

Kwas linolowy

Kwas alfa-

Kwas alfa-

linolenowy

linolenowy

Kwas

Kwas

arachidonowy

arachidonowy

DHA

DHA

98,7 %

98,7 %

0,01 %

0,01 %

0,08 %

0,08 %

0,015-0,02

0,015-0,02

g/dl

g/dl

0,16-0,04 g/dl

0,16-0,04 g/dl

48/52

48/52

9 %

9 %

1 %

1 %

1 %

1 %

0,5 %

0,5 %

-

-

-

-

-

-

-

-

0,01-0,015

0,01-0,015

65/35

65/35

2 %

2 %

1 %

1 %

-

-

-

-

Zawartość tłuszczu w obu
mlekach jest podobna, a zmiany
dotyczą głownie jakości i
proporcji tłuszczów.

Mleko krowie nie zawiera kwasu
arachidonowego (ARA) i kwasu
dokozaheksoenowego (DHA),
które są swoiście związane z
układem nerwowym i
siatkówką oka.

Wysoka zawartość cholesterolu
w mleku ludzkim pozwala
na prawidłową syntezę hormonów
steroidowych, kwasów
żółciowych, lipoprotein oraz błon
komórkowych

Węglowodany

Mleko

Mleko

kobiece

kobiece

Mleko

Mleko

krowie

krowie

Laktoza

Laktoza

Laktoza/oligosa-

Laktoza/oligosa-

charydy

charydy

7,2 g/dl

7,2 g/dl

9/1

9/1

4,7 g/dl

4,7 g/dl

10/0

10/0

Laktoza jest głównym
węglowodanem mleka kobiecego
umożliwiającym wzrost
kwasolubnej flory bakteryjnej
przewodu pokarmowego, hamując
tym samym namnażanie flory
chorobotwórczej oraz ułatwia
wchłanianie wapnia.

Witaminy

Mleko kobiece

Mleko kobiece

Mleko krowie

Mleko krowie

A

A

D

D

E

E

K

K

C

C

B

B

1

1

B

B

6

6

B

B

12

12

Kwas foliowy

Kwas foliowy

Niacyna

Niacyna

190-241 j.

190-241 j.

2-8 j.

2-8 j.

0,35-0,56 mg

0,35-0,56 mg

15-20 ug

15-20 ug

4,5-5 mg

4,5-5 mg

0,01 mg

0,01 mg

0,01 mg

0,01 mg

0,05 ug

0,05 ug

5,2 ug

5,2 ug

0,18 mg

0,18 mg

100-138 j.

100-138 j.

0,3-1,3 j.

0,3-1,3 j.

0,07-0,1 mg

0,07-0,1 mg

6 ug

6 ug

1,1-1,5 mg

1,1-1,5 mg

0,04 mg

0,04 mg

0,04 mg

0,04 mg

0,36 ug

0,36 ug

5 ug

5 ug

0,08 mg

0,08 mg

Składniki mineralne



mleko krowie zawiera wi

mleko krowie zawiera wi

ę

ę

cej soli mineralnych,

cej soli mineralnych,

co obci

co obci

ąż

ąż

a nerki

a nerki



ze wzgl

ze wzgl

ę

ę

du na korzystny stosunek wapnia do

du na korzystny stosunek wapnia do

fosforanów

fosforanów

(2:1)

(2:1)

mleko k

mleko k

obiece

obiece

chroni przed

chroni przed

hipokalcemią i/ lub hiperfosfatemią

hipokalcemią i/ lub hiperfosfatemią



ż

ż

elazo z mleka kobiecego wchłania si

elazo z mleka kobiecego wchłania si

ę

ę

w 50%,

w 50%,

z mleka krowiego w 12%

z mleka krowiego w 12%

, natomiast z mleka

, natomiast z mleka

modyfikowanego w 7%

modyfikowanego w 7%

Mleko naturalne zawiera (0,5 mg Fe/l),

Mleko naturalne zawiera (0,5 mg Fe/l),

natomiast mleko modyfikowane pocz

natomiast mleko modyfikowane pocz

ąt

ąt

kowe

kowe

(5-8 mg Fe/l), a mleko nast

(5-8 mg Fe/l), a mleko nast

ę

ę

pne (8-13mg Fe/l))

pne (8-13mg Fe/l))

Wiele składników obecnych w
mleku matki ma korzystne
działanie:



wspomagaj

wspomagaj

ą

ą

ce i reguluj

ce i reguluj

ą

ą

ce odporno

ce odporno

ść

ść

organizmu (sIgA, IgM, IgG, makrofagi, limfocyty)

organizmu (sIgA, IgM, IgG, makrofagi, limfocyty)



dzia

dzia

ł

ł

a przeciwzapalnie (laktoferyna, lizozym)

a przeciwzapalnie (laktoferyna, lizozym)



zapobiega zaka

zapobiega zaka

ż

ż

eniom (polisacharydy)

eniom (polisacharydy)



zwi

zwi

ę

ę

ksza wch

ksza wch

ł

ł

anianie wapnia (laktoalbumina,

anianie wapnia (laktoalbumina,

kazeina)

kazeina)



zwi

zwi

ę

ę

ksza wch

ksza wch

ł

ł

anianie

anianie

ż

ż

elaza (laktoferyna,

elaza (laktoferyna,

kazeina)

kazeina)



zwi

zwi

ę

ę

ksza wch

ksza wch

ł

ł

anianie cynku i miedzi (kazeina)

anianie cynku i miedzi (kazeina)



u

u

ł

ł

atwia trawienie t

atwia trawienie t

ł

ł

uszczu (lipaza)

uszczu (lipaza)



u

u

ł

ł

atwia trawienie w

atwia trawienie w

ę

ę

glowodanów (amylaza)

glowodanów (amylaza)

Zalecenia dotyczące
suplementacji witaminy K u
noworodków i
niemowląt karmionych piersią



wszystkie noworodki po urodzeniu powinny

wszystkie noworodki po urodzeniu powinny

otrzymywać witaminę K

otrzymywać witaminę K



noworodki zdrowe, donoszone: 0,3-0,5 mg

noworodki zdrowe, donoszone: 0,3-0,5 mg

domięśniowo lub 2 mg doustnie

domięśniowo lub 2 mg doustnie



noworodki z grupy ryzyka: 0,5 mg

noworodki z grupy ryzyka: 0,5 mg

domięśniowo

domięśniowo



noworodki karmione piersią – profilaktyczna

noworodki karmione piersią – profilaktyczna

podaż witamina K w okresie od 2 tyg. życia do

podaż witamina K w okresie od 2 tyg. życia do

ukończenia 3 mies. życia – 25 mcg/dobę

ukończenia 3 mies. życia – 25 mcg/dobę

Zalecenia dotyczące
suplementacji witaminy D3 u
noworodków i
niemowląt karmionych piersią



noworodek urodzony przedwcześnie

400-800 IU/dobę od pierwszych dni

życia – do osiągnięcia wieku

korygowanego 40 Hbd, następnie

dawkowanie jak u niemowląt



noworodki donoszone 400 IU/ dobę

od pierwszych dni życia



niemowlęta karmione naturalnie –

400 IU/ dobę

Stanisław Wyspiański
„Macierzyństwo”