Karmienie naturalne

niemowląt

Anna Stańczyk-Przyłuska

Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku
Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Kierownik Kliniki: prof. dr hab.n.med. Krzysztof Zeman

WHO – wyłączne karmienie pokarmem matki co najmniej przez pierwsze 6 m-cy życia

Optymalnie do końca 12 m-ca życia, a nawet 24 m-ca

Instytut Matki i Dziecka – wprowadzenie glutenu do diety niemowląt w 5-6 m-cu życia

Optymalnie w trakcie karmienia naturalnego jako dodatek do pokarmu uzupełniającego –
zupa / przecier jarzynowy

Siara – młodziwo - jest to mleko wydzielane przez pierwsze 3 – 4 dni laktacji

Siara – młodziwo - jest to mleko wydzielane przez pierwsze 3 – 4 dni laktacji

Zawiera bardzo dużo białka (zwłaszcza IgA),

Zawiera bardzo dużo białka (zwłaszcza IgA),

a mniej węglowodanów i tłuszczów w stosunku do mleka dojrzałego

a mniej węglowodanów i tłuszczów w stosunku do mleka dojrzałego

Mleko przejściowe

Mleko przejściowe

2-3- tydzień laktacji

2-3- tydzień laktacji

Około 3 tyg. po porodzie mleko matki nabiera cech typowego mleka kobiecego –

Około 3 tyg. po porodzie mleko matki nabiera cech typowego mleka kobiecego –

mleko

mleko

dojrzałe

dojrzałe

Porównanie składu mleka kobiecego i
krowiego

Porównanie składu mleka kobiecego i
krowiego

Mleko kobiece:

 Swoiste gatunkowo białko
 Obecne wszystkie niezbędne aminokwasy egzogenne
 48% zapotrzebowania kalorycznego – tłuszcze
 43% zapotrzebowania kalorycznego – węglowodany
 Mniejsza zawartość elektrolitów ( NA, K, Ca, P )
 Fizjologiczny stosunek Ca : P = 2 : 1
 Większa zawartość Fe ( laktoferryna)
 Wartość kaloryczna 70 Kcal / 100 ml
 Obecność enzymów: amylaza, lipaza, izomeraza fosfoheksozowa, katalaza,
ATP-aza

Właściwości immunologiczne mleka kobiecego

Aktywność przeciwinfekcyjna

Działanie przeciwzapalne

Działanie immunomodulacyjne

Fizjologiczne odrębności przewodu pokarmowego noworodka:
 Brak mikroflory jelitowej
 Zwiększona przepuszczalność błony śluzowej
 Zmniejszona zdolność enzymatycznego eliminowania patogenów
 Brak p/ciał przeciwko powierzchniowym polisacharydom osłonek
bakteryjnych
 Glikany na powierzchni nabłonka jelit ułatwiające adhezję

„dziewiczy układ immunologiczny”

Błona śluzowa jelit = wrota zakażenia, a nie bariera immunologiczna

Humoralne składniki mleka kobiecego

Laktoferryna - właściwości chelatujące, stymulacja rozwoju nabłonka jelit,
blokowanie aktywności cytokin prozapalnych

Lizozym - degradacja peptydoglikanów, modulowanie aktywności leukocytów

Lektyna MBL - aktywowanie komplementu i fibronektyny

Czynnik C3 - opsonizacja

Neuropeptydy: neurotensyna, substancja P, somatostatyna, wazoaktywne
białkoVIP

stymulacja produkcji IgA, aktywacja komórek T i makrofagów, pobudzenie

migracji limfocytów, modulacja produkcji cytokin.

Glikany: mucyna, oligosacharydy - analogi receptorowe dla bakterii,
uniemożliwiają adhezję

bakterii do błony śluzowej

Wolne kwasy tłuszczowe i monoglicerydy - uszkadzanie wirusów otoczkowych,

bakterii i pierwotniaków

Nukleotydy - synteza DNA we wczesnej fazie odpowiedzi immunologicznej

Długo aktywne w jelitach, bo odporne na działanie enzymów

Humoralne składniki mleka kobiecego

Immunoglobliny : s IgA, IgM, IgG – główna bariera na poziomie błony
śluzowej

sIgA – 5 mg/ml, produkowana w gruczole piersiowym przez limfocyty
związane z GALT i BALT matki

IgG i IgM, powstałe u matki w wyniku zakażenia lub szczepienia,
przenikają przez transcytozę lub drogą paracelularną

Prebiotyki: Bifidus factor - ułatwienie kolonizacji przez florę bifidogenną

Hormony i ich prekursory: prolaktyna, oksytocyna, hormon
adrenokortykotropowy, hormon tyreotropowy, hormon wzrostu, tyroksyna,
kortyzol, insulina, prokalcytonina – działanie przeciwbakteryjne

Glikoproteina Mac-2 - ochrona przed zakażeniem dróg oddechowych

Laktadheryna - ochrona przed rotawirusami

Białkowy czynnik wydzielniczy AF - ochrona przed biegunkami

Komórkowe składniki odpornościowe

Leukocyty - 10

8

leukocytów / dobę

Siara – 5 x 10

5

leukocytów / ml

Mleko dojrzałe - 10

5

leukocytów / ml

55-60% - granulocyty obojętnochłonne

30-40% - makrofagi

10% - limfocyty ( LT - 75% , LB – 25%)

Limfocyty i fagocyty: mają fnotypowe i czynnościowe markery aktywacji

Makrofagi - spontaniczna sekrecja IL-8 oraz GMC SF ( IL8 nasila
fagocytozę)

Makrofagi - receptor dla sIgA ( 5-10% transportu sIgA)

Makrofagi stymulowane fagocytozą i IL-4 przekształcają się w komórki
dendrytyczne z ekspresją DC-SIGN – swoisty receptor dla wirusa HIV

Cytokiny mleka kobiecego

Najwięcej w siarze. Im dłużej trwa laktacja, tym mniej cytokin

Cytokiny mleka kobiecego - oporne na działanie proteaz

TGF-ß - regeneracja uszkodzonych tkanek, działanie immunosupresyjne na LB,

działanie autokrynne ( LT CD4 – TGF-ß), blokowanie apoptozy

aktywnych

LT, rozwój tolerancji pokarmowej

TNF-α - proliferacja i różnicowanie LB i LT, aktywacja NK i neutrofili

IL-6 - przekształcenie LB w plazmocyty, a aktywnych LT w limfocyty
cytotoksyczne

IL-8 - chemotaksja i aktywacja neutrofilów

IL-4 - przejście LT w LTh ( IL-4 więcej w mleku kobiet z chorobami
alergicznymi)

IL-10 - supresja makrofagów, limfocytów T i komórek NK, stymulacja LB

rozwój tolerancji pokarmowej

IL-12 - stymulacja rozwoju LT i różnicowania w Th1, aktywacji komórek NK

IL-18 - aktywacja komórek NK

Nieswoiste czynniki odpornościowe mleka kobiecego

Czynniki antyoksydacyjne - RTF (reaktywne formy tlenu)

Antyoksydanty : cysteina, kwas moczowy, kwas askorbinowy, ß - karotenoidy,

α – tokoferole, glutation, laktoferryna, tioredoxin

Enzymy antyoksydacyjne: dysmutaza ponadtlenkowa, peroksydaza glutationowa

Pierwiastki śladowe: miedź, żelazo, jod, cynk, selen, chrom, kobalt, fluor,
mangan,

molibden, nikiel, krzem, cyna, wanad

Karmienie mlekiem matki

 Wyłącznie na żądanie
 W pierwszych dobach życia dziecka - 10 x / dobę
 Koniec 1-szego miesiąca życia - 6-7 x / dobę
 Od 5 m-ca życia, zazwyczaj - 5 x / dobę

Kontrola przyrostów masy ciała

Należne przyrosty masy ciała:
 Od 1 do 6 miesiąca życia - 700 g/ mc
 Od 7 do 12 miesiąca życia 500g / mc

Karmienie pokarmem matki pokrywa w pełni potrzeby żywieniowe i płynowe
niemowlęcia

Zdrowotne skutki karmienia niemowlęcia mlekiem matki

Zwiększona odporność przeciwko chorobom infekcyjnym :
zapalenia płuc, biegunki, zapalenia ucha środkowego, ropne zapalenia opon
mózgowo-rdzeniowych, infekcje układu moczowego, bakteriemie, nekrotyczne
zapalenie jelit, botulizm

Zmniejsza ryzyko rozwoju chorób alergicznych :
zwłaszcza alergii na pokarmy, i atopowego zapalenia skóry

Zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób przewlekłych :
(immunomodulacja) wrzodziejące zpalenie jelita grubego, celiakia,
cukrzyca typu I, nadwaga i otyłość, choroby rozrostowe ( chłoniaki,
białaczki),

choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie

Lepszy rozwój psychoruchowy i wyższy iloraz IQ

Prawidłowy rozwój fizyczny : kształtowanie szczupłego fenotypu

Mniejsze ryzyko zaburzeń emocjonalnych i lękowych

Zdrowotne skutki laktacji i karmienia piersi

 Szybszy powrót do normalnej masy ciała ( sprzed ciąży)
 Szybsze obkurczanie macicy po porodzie
 Opóźnienie wznowienia owulacji
 Poprawa w zakresie mineralizacji kości
 Zmniejszenie ryzyka złamań szyjki kości udowej ( w okresie postmenopauzalnym)
 Zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworów jajników
 Zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworów piersi

Przeciwwskazania do karmienia naturalnego

Przeciwwskazania

D

Z

I

E

C

K

A

Bezwzględne:

- galaktozemia

- choroba syropu klonowego

- wrodzona nietolerancja

laktozy

Względne

ciężki stan dziecka wynikający:

- z wcześniactwa

- ciężkiej choroby infekcyjnej

(pokarm można odciągnąć

i podać przez sondę)

- wady rozwojowe (rozszczep

wargi i/lub podniebienia)

M

A

T

K

I

- zakażenie wirusem HIV ?

- czynna gruźlica

- ciężkie wyniszczające

choroby np. serca, nerek,

choroby nowotworowe

- upośledzenie umysłowe

- ciężkie nerwice i psychozy

poporodowe

- zły stan odżywienia

- używki (alkohol, narkotyki)

- stosowanie niektórych leków:

chemioterapeutyków,

leków onkologicznych

antybiotyków

Promocja karmienia mlekiem matki

 Zalecenia WHO i UNICEF
 Polski Program Karmienia Piersią
 Szpital Przyjazny Dziecku
 Poradnie Laktacyjne
 Pielęgniarki Laktacyjne