| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | zmętnienie rogówki, włóknikowo-ropny wysięk na siatkówce |
|---|---|---|
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | zapalenie spojówek, sklejenie powieki z gałką oczną, depigmentacja tęczówki, wysięk ropny w komorze przedniej oka, zrost tęczówki z rogówką, wrzód rogówki |
| Mycoplasma gallisepticum – często z MM i MS, dołączają się także wirusy i bakterie (gł. aerosacculitis) | Mykoplazmoza układu oddechowego (1.- chroniczny nieżyt dróg oddechowych kur (CRD); 2. - zakaźne zapalenie zatok indyków (MG); 3. - aerosacculitis | wyciek z oczu, obrzęk zatok okołonosowych, w ostrych przypadkach opuchnięć częściowe lub całkowite zamknięcie szpary powiekowej (→ niepobieranie pokarmu i wody), zapalenie nieżytowe lub włóknikowe spojówek |
| Mycoplasma cloacale | Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt | 7-10 dzień odchowu – zapalenie spojówek |
| Mycoplasma anatis | Mykoplazmoza kaczek – Chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej | Do 3 tyg. ż. - zapalenie spojówek |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | Indyki – zapalenie spojówek, obrzęk powiek, ropny wysięk z worka spojówkowego; kaczki – pozlepiane pióra woków oczu (pierścienie) wysiękiem z worka spojówkowego, zapalenie gałki ocznej, rogowacenie rogówki i spojówek, ślepota |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | postać ostra – obrzęk, zapalenie spojówek, wyciek z oczu, |
| Haemophillus paragallinarum | Zakaźny katar nosa – Coryza contagiosa gallinarum | zapalenie nieżytowe do ropnego worków spojówkowych, wypływ ze spojówek, łzawienie, |
| Bordetella avium | Bordeteloza – katar indyków | wyciek ze spojówek (wodnisty – surowiczy → śluzowy), |
| PASOŻYTY | ||
| Cryptosporidium baileyi, C. meleagridis (pierwotniaki) | Kryptosporidioza | u indyków zapalenie spojówek |
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | ślepota |
| GRZYBY | ||
| Dactylaria gallopava | Daktylarioza (kurczęta, indyczęta) | indyczęta zapalenie spojówek |
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | postać ostra – zapalenie spojówek |
| patogen | choroba | zmiany |
| adenowirus | choroba Angara | obrzęk płuc |
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | przekrwienie płuc |
| Adenowirus (siadenowirus) | choroba marmurkowatej śledziony bażantów (MSD) | przekrwienie płuc i obrzęk płuc |
| patogen | choroba | zmiany |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | przewody nosowe i zatoki – wysięk (surowiczy → śluzowy → serowaty), obrzęk zatok podoczodołowych, łzawienie |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | Surowiczy → śluzowo-ropny wypływ z otworów nosowych, obrzęk zatok podoczodołowych; 1-2 dzień: zap. Surowicze bł. śluzowej jamy nosowej, złuszczenie nabłonka, przekrwienie; 3-5 dzień: nieżytowo-ropne rhinitis, śluzowo-ropna wydzielina, przekrwienie, nacieki komórek zapalnych; 6-10 dzień: śluz w przewodach nosowych, przerost nabłonka, przekrwienie, naciek komórek zapalnych |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | Surowicze → nieżytowo-ropne zapalenie bł. śluzowej jamy nosowej |
| Herpesvirus typ.1 | Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) | jama nosowa: przekrwienie bł. śluzowej, pokryta śluzem; dyfteroidalne, żółte naloty na tylnej ścianie podniebienia i w okolicy krtani |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | śluz w jamie dziobowej, gardle, przełyku, tchawicy, wybroczyny i przekrwienie bł. śluzowej krtani i tchawicy |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | Postać śluzówkowa: w jamie dziobowej, przełyku, tchawicy żółte/ciemnoczerwone serowate naloty silnie przytwierdzone do podłoża, po zerwaniu nadżerki i owrzodzenia; |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | |
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | Przekrwienie bł. śluzowych górnych dróg oddechowych, |
| patogen | choroba | zmiany |
| WIRUSY | ||
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | W 1/3 dolnej wysięk (surowiczy → śluzowy → serowaty → czop → uduszenie ) , przekrwienie i rozpulchnienie błony śluzowej |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | 1-2 dzień: wzrost aktywności gruczołów tchawiczych; 3-5 dzień: ostre zapalenie bł. śluzowej; |
| Herpesvirus typ.1 | Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) | 1/3 górna – przekrwienie błony śluzowej, krtań: obrzęk i przekrwienie, czop śluzowo-włóknikowy z domieszką krwi |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | niekiedy występują zmiany |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | śluz w tchawicy, wybroczyny i przekrwienie bł. śluzowej krtani i tchawicy |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | Postać śluzówkowa: w tchawicy żółte/ciemnoczerwone serowate naloty silnie przytwierdzone do podłoża, po zerwaniu nadżerki i owrzodzenia; |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – stan zapalny |
| BAKTERIE | ||
| Mycoplasma gallisepticum – często z MM i MS, dołączają się także wirusy i bakterie (gł. aerosacculitis) | Mykoplazmoza układu oddechowego (1.- chroniczny nieżyt dróg oddechowych kur (CRD); 2. - zakaźne zapalenie zatok indyków (MG); 3. - aerosacculitis | zapalenie nieżytowe lub włóknikowe krtani i tchawicy |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | stan zapalny krtani i górnej części tchawicy |
| Haemophillus paragallinarum | Zakaźny katar nosa – Coryza contagiosa gallinarum | zmiany zapalne w krtani i tchawicy |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | Tchawica – wybroczyny, wylewy krwawe |
| Bordetella avium | Bordeteloza – katar indyków | Tchawica – śluz z włóknikiem, deformacja pierścieni tchawiczych, zwężenie światła, włóknikowo-ropne zapalenie, ubytki w nabłonku, bł. śluzowa ułożona w podłużne fałdy |
| PASOŻYTY | ||
| Syngamus trechea (nicień) | Syngamoza | Tchawica – obecne psaożyty w kształcie litery „Y”, stan zapalny, wybroczyny, guzowate ogniska ropne w miejscu przyczepu pasożyta, |
| Cyathostoma bronchialis (nicień) | Cjatostomatoza (gęsi, kaczki, łabędzie) | Tchawica – wylewy krwawe, wysięk z pasożytami |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | w oskrzelach serowate czopy, przy powikłaniach zapalenie płuc |
| Reowirus | Reowiroza kurcząt | faza ostra: przekrwienie |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | w stanach zaawansowanych zapalenie płuc, wysięk zapalny w oskrzelach, zwężenie oskrzeli |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Herpesvirus typ.1 | Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) | przy powikłaniach Pasteurella – krupowe zapalenie |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | lekkie przekrwienie |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | obrzęk |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – obrzękłe, przekrwione; LPAI – stan zapalny |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | szare, bezpowietrzne, z ogniskami martwicy |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | przekrwione, drobne, szare guzki głęboko w miąższu, drobne ogniska martwicze |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | jedno- lub obustronne włóknikowo-ropne zapalenie, płuca powiększone, przekrwione,pokryte lepkim, białym wysiękiem; histopatologia: rozlane włóknikowe zapalenie płuc i opłucnej, przekrwienie płuc, oskrzeliki i kapilary powietrzne wypełnione włóknikiem, ogniska martwicze w miąższu płuc |
| Mycoplasma gallisepticum – często z MM i MS, dołączają się także wirusy i bakterie (gł. aerosacculitis) | Mykoplazmoza układu oddechowego (1.- chroniczny nieżyt dróg oddechowych kur (CRD); 2. - zakaźne zapalenie zatok indyków (MG); 3. - aerosacculitis | zapalenie nieżytowe lub włóknikowe oskrzeli, zapalenie płuc |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | postać ostra – stan zapalny, przekrwione, u indyków zapalenie krupowe; płaty płucne zwątrobiałe, szare, bezpowietrzne; postać przewlekła – ogniska martwicowe |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | może wystąpić zapalenie płuc |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | wieloguzkowe ziarniniaki (podobne do wytwórczej postaci gruźlicy) – białawe, różnej wielkości guzki, cebulowato uszypułowane |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | Gęsi – zapalenie płuc |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | rzadko w nich ogniska pierwotne, szarobiałe, żółte ogniska martwicze, kalafiorowate, suche, twarde, łatwe do wyłuskania, na przekroju serowaciejące lub wapniejące; kaczki gęsi – forma prosówkowa – drobne, rozsiane ogniska w płucach |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | stan zapalny |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | przekrwienie |
| Bordetella avium | Bordeteloza – katar indyków | stan zapalny oskrzeli |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | przebieg przewlekły – liczne, drobne, serowate ogniska martwicze |
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze |
| Cryptosporidium baileyi, C. meleagridis (pierwotniaki) | Kryptosporidioza | stan zapalny |
| Cyathostoma bronchialis (nicień) | Cjatostomatoza (gęsi, kaczki, łabędzie) | Oskrzela – rzadko występują; przekrwienie płuc, wysięk z pasożytami |
| GRZYBY | ||
| Dactylaria gallopava | Daktylarioza (kurczęta, indyczęta) | czasem ziarniniaki w płucach |
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | przekrwienie, zwątrobienie, w płucach płaskie, różnej wielkości okrągłe ogniska lub żółte/żółtozielone guzki, w ostrej płucnej postaci zapalenie ziarniniakowate opłucnej |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | przekrwienie, obrzęk |
| czynniki genetyczne, błędy żywieniowe, błędy w technologii chowu, nadmiar soli, preparaty furanowe, niedotlenienie tkanek – szybki przyrost | Choroba okrągłego serca (indyki) – kardiomiopatia rozstrzeniowa u indyków | przekrwienie, obrzęk |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | stan zapalny płuc |
| angiopatia nadciśnieniowa, złe warunki | Syndrom krwawień okołonerkowych (indyki) (SDPH) | przekrwienie zastoinowe |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | przy powikłaniach zgrubienie i zmętnienie worków pow. |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | przy powikłaniach zmętnienie worków pow. |
| Herpesvirus typ.1 | Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) | przy powikłaniu E. Coli – włóknikowe zapalenie |
| Picornavirus (DHV-1) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ I | zapalenie z obecnością włóknika |
| Reowirus | Reowiroza (kaczki) | stan zapalny |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – stan zapalny |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | Włóknikowo-ropne zapalenie, ściana zgrubiała, wypełnione żółto-białą serowatą masą, jogurtowata masa szczególnie w workach piersiowych |
| Mycoplasma iowae | Mykoplzmoza (indyki) | stan zapalny lekki/umiarkowany |
| Mycoplasma gallisepticum – często z MM i MS, dołączają się także wirusy i bakterie (gł. aerosacculitis) | Mykoplazmoza układu oddechowego (1.- chroniczny nieżyt dróg oddechowych kur (CRD); 2. - zakaźne zapalenie zatok indyków (MG); 3. - aerosacculitis | zapalenie nieżytowe lub włóknikowe worków piersiowych i brzusznych, obecność wysięku i śluzu, także serowata, żółta wydzielina |
| Mycoplasma synoviae, dodatkowo u indyków Mycoplasma iowae | Mykoplazmoza stawów | stan zapalny |
| Mycoplasma meleagridis | 1. - włóknikowe zapalenie worków powietrznych; 2. - deformacje kończyn, pałąkowate i skrócone kości ud i śródstopia; 3. - syndrom TS-65 powodujący wadliwe upierzenie | pogrubienie ścian, żółta wydzielina w workach, niekiedy włóknik |
| Mycoplasma cloacale | Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt | Surowiczo-włóknikowe zapalenie dolnego odcinka układu oddechowego (4-5 mies. ż., lub po pierwszym podskubie |
| Mycoplasma anatis | Mykoplazmoza kaczek – Chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej | chroniczne zapalenie u dojrzałych kaczek |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | zapalenie worków powietrznych |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | włóknikowe zapalenie worków powietrznych |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | włóknikowe zapalenie worków powietrznych |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | zmętnienie, przy powikłaniach pokryte włóknikiem |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | kaczki gęsi – forma prosówkowa – drobne, rozsiane ogniska |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | zapalenie włóknikowe |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | pokryte surowiczo-włóknikowym wysiękiem |
| Haemophillus paragallinarum | Zakaźny katar nosa – Coryza contagiosa gallinarum | zmiany zapalne |
| Rimerella anatipestifer | Rimereloza (indyki, kaczki) | Włóknikowo-wysiękowe zapalenie |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | przebieg przewlekły – liczne, drobne, serowate ogniska martwicze |
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze |
| Cryptosporidium baileyi, C. meleagridis (pierwotniaki) | Kryptosporidioza | stan zapalny, ściany zgrubiałe, wypełnione pienistym, białym lub szarym płynem, w 12 dniu silne zgrubienie i biały, serowaty wysięk |
| Cyathostoma bronchialis (nicień) | Cjatostomatoza (gęsi, kaczki, łabędzie) | rzadko występuje |
| GRZYBY | ||
| Dactylaria gallopava | Daktylarioza (kurczęta, indyczęta) | czasem stan zapalny |
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | na workach płaskie, różnej wielkości okrągłe ogniska lub żółte/żółtozielone guzki, przy dłużej trwającym procesie włóknikowe zapalenia, w ostrej płucnej postaci zapalenie ziarniniakowate, zgrubienie worków, ziarniniaki z obszarem martwiczym |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – wytrącanie moczanów na powierzchni |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | choroba Angara | powiększenie serca, klarowny, słomkowy płyn w worku osierdziowym (puchlina worka) |
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | zapalenie m. sercowego |
| Reowirus | Reowiroza kurcząt | Faza ostra: wybroczyny w sercu, zmętnienie worka osierdziowego i obecność w nim płynu; faza chroniczna: zgrubienie i zmętnienie worka osierdziowego |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | przy powikłaniach zmętnienie worka osiedziowego |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Picornavirus (DHV-1) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ I | zapalenie worka osierdziowego z obecnością włóknika |
| Parwovirus | Syndrom karłowatości i skróconego dzioba (kaczki) | wysięk w worku osierdziowym |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | blade, zaokrąglony koniuszek, wybroczyny, u starszych: zapalenie mięśnia sercowego, włóknikowe zapalenie worka osierdziowego |
| Parwovirus | Parwowiroza kaczek piżmowych – syndrom MMDR | zapalenie m. sercowego, płyn w worku osierdziowym |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | wybroczyny na nasierdziu, przypominające krwawy pędzel |
| Reowirus | Reowiroza (kaczki) | stan zapalny |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | mięsień sercowy – zwyrodnienie miąższowe |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – wybroczyny na nasierdziu i mięśniu sercowym, ogniska martwicze |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | pisklęta: włóknikowe zapalenie worka osierdziowego |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | sękate serce (białe, wystające nad powierzchnię ogniska martwicze), płyn zapalny w worku osierdziowym |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | serce sękate |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | serce sękate |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | worek osierdziowy – zmętniały, zgrubiały, wypełniony żółto-białym, serowatym wysiękiem |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | postać ostra - wybroczyny pod nasierdziem, u kur w worku osierdziowym żółty, mętny płyn, u indyków włóknikowe zapalenie worka osierdziowego |
| E. coli, Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | u piskląt które przeżyły 4 dni – włóknikowe zapalenie osierdzia |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | zapalenie włóknikowe worka osierdziowego |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | Worek osierdziowy - zmętnienie, przy powikłaniach pokryty włóknikiem |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | stan zapalny worka osierdziowego |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | worek osierdziowy pokryty surowiczo-włóknikowym wysiękiem, serce wiotkie, endocarditis |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | wybroczyny, wylewy krwawe w osierdziu, worku osierdziowym, w stanach przewlekłych zapalenie wsierdzia |
| Rimerella anatipestifer | Rimereloza (indyki, kaczki) | Włóknikowo-wysiękowe zapalenie worka osierdziowego |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | Gołębie – uszkodzenie mięśnia sercowego |
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze na koniuszku serca |
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | zmiany zapalne w osierdziu i mięśniu sercowym |
| niedobór wit. E, selenu, i AA siarkowych | Pokarmowa dystrofia mięśni | mięsień sercowy wygląda jak ugotowany (mięso rybie), połączenia włókien przerwane |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | komory serca przekrwione, arteriosklerotyczne zmiany i martwica mięśnia sercowego gł. w lewej komorze, zawał mięśnia sercowego |
| czynniki genetyczne, błędy żywieniowe, błędy w technologii chowu, nadmiar soli, preparaty furanowe, niedotlenienie tkanek – szybki przyrost | Choroba okrągłego serca (kury)(RHD) / kardiomiopatia rozstrzeniowa u indyków (DCM) [inny patomechanizm] | Rozstrzeń prawej komory, płyn w worku osierdziowym, serce żółte, bardzo duże, zaokrąglony wierzchołek, silnie powiększona prawa komora o zwiotczałej ścianie, wypełniona krwią, mięsień sercowy wygląda jak ugotowany, rozszerzone i wypełnione krwią naczynia wieńcowe |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – wytrącanie moczanów na powierzchni narządu |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | stan zapalny serca |
| angiopatia nadciśnieniowa, złe warunki | Syndrom krwawień okołonerkowych (indyki) (SDPH) | hipertrofia lewej komory i przegrody serca |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | zapalenie, powiększenie, bladość, kruchość, wybroczyny, ciała wtrętowe w jądrach hepatocytów |
| adenowirus | choroba Angara | powiększenie, odbarwienie, wybroczyny pod torebką, martwica,zasadochłonne ciałka wtrętowe w jądrach hepatocytów |
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | powiększona z ogniskami martwicy |
| Reowirus (szczep ERES) | Reowiroza kurcząt | faza ostra: powiększona, przekrwiona z ogniskami martwicy; faza chroniczna: zgrubienie i zmętnienie torebki wątroby, rozlana martwica wątroby |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | przy powikłaniach powiększenie narządu |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | silnie powiększona, wypełnia całą jamę brzuszną (powłoki brzuszne, napięte, za życia postawa pingwina), rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | powiększona, miedzianoszara |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | wylewy pod torebką |
| Picornavirus (DHV-1) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ I | zielonooliwkowa, punkcikowate wybroczyny |
| Astrovirus (DHV-2) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ II | bladoróżowa, liczne punkcikowate wybroczyny, często w formie pasów |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | powiększenie, szarobiaławe ogniska martwicy, wybroczyny podtorebkowe, u starszych włóknikowe zapalenie wątroby |
| Parwovirus | Parwowiroza kaczek piżmowych – syndrom MMDR | stan zapalny |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | blada, miedziana, nieregularne wybroczyny i białe ogniska, potem jest ciemnobrązowa z białymi ogniskami |
| Reowirus | Reowiroza (kaczki) | ogniska martwicy |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | zwyrodnienie miąższowe |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | ogniska martwicze |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | ogólnie: powiększenie, przekrwienie, usiana szarymi ogniskami martwicy; pisklęta: włóknikowe zapalenie torebki, rozdęcie pęcherzyka żółciowego, wypełniony gęstą żółcią |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | powiększona, krucha, gumiasta, szaro-oliwkowa (zielenieje podczas sekcji), serowate ogniska martwicy |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | powiększona, krucha, liczne wybroczyny podtorebkowe, drobne ogniska martwicze |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | obrzęk, marmurkowatość, liczne biało-szare ogniska martwicy, torebka wątroby pokryta włóknikiem |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | postać ostra – krucha, jasnobrązowa, pod torebką małe, szaro-białe ogniska martwicowe; postać przewlekła - ogniska martwicze |
| E. coli, Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | zażółcona, czasem szaro-zielonkawa, pokryta mlecznobiałym, opalizującym, galaretowatym wysiękiem |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | włóknikowe zapalenie torebki wątroby, powiększenie i zwyrodnienie miąższowe narządu |
| E. coli, | Syndrom zapalenie stawów, kości i zielonej wątroby (SOG) | obrzęk, barwa zielona z drobnymi guzkami martwiczymi |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | powiększenie, przekrwienie, twarda, liczne podtorebkowe wybroczyny i wylewy krwawe, zapalenie włóknikowe torebki narządu (p. podostra) |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | powiększenie, zwyrodnienie miąższowe, przy powikłaniach torebka pokryta włóknikiem |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | wieloguzkowe ziarniniaki (podobne do wytwórczej postaci gruźlicy) – białawe, różnej wielkości guzki, cebulowato uszypułowane |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | powiększona, zaokrąglone brzegi, jasnożółta z ogniskami martwicy; gęsi – guzki nekrotyczne |
| Clostridium perfringens typ A i C (ich toksyny !!!) | Nekrotyczne zapalenie jelit | przekrwiona, powiększona, ze smugowatymi ogniskami nekrozy pod torebką |
| Clostridium botulinum gł. typ C (TOKSYNY !!!) | Zatrucie jadem kiełbasianym | silna wybroczynowość w narządach wew. |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | powiększona, zwyrodniała, krucha, w niej ogniska pierwotne, szarobiałe, żółte ogniska martwicze, kalafiorowate, suche, twarde, łatwe do wyłuskania, na przekroju serowaciejące lub wapniejące |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | postać ostra, porażenna – obrzęk, ogniska martwicy |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | stan zapalny torebki wątrobowej, powiększenie |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | obrzękła, krucha, pod torebką ogniska martwicy, torebka pokryta surowiczo-włoknikowym wysiękiem, |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | powiększona, krucha, przekrwiona |
| Rimerella anatipestifer | Rimereloza (indyki, kaczki) | Włóknikowo-wysiękowe zapalenie torebki wątroby |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | przebieg ostry – powiększenie; przebieg przewlekły – liczne, drobne, serowate ogniska martwicze, powiększenie, przekrwienie i zwyrodnienie wątroby |
| PASOŻYTY | ||
| Histomonas meleagridis (pierwotniak) | Histomonadoza | obrzęk, powiększenie, na powierzchni żółte lub żółto-zielone głęboko osadzone ogniska martwicze często otoczone pierścieniem przekrwienia |
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze |
| Trichomonas anseris (pierwotniak) | Trichomonoza gęsi | Szaro-żółte ogniska na powierzchni |
| Echinuria uncinata (nicień) | Echinurioza (kaczki) | zwyrodnienie szkliste |
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | obrzęk, wieloogniskowe zapalenie martwicze |
| GRZYBY | ||
| Dactylaria gallopava | Daktylarioza (kurczęta, indyczęta) | czasem ziarniniaki |
| NIEZAKAŹNE | ||
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | powiększona, blada, krucha |
| czynniki genetyczne, błędy żywieniowe, błędy w technologii chowu, nadmiar soli, preparaty furanowe, niedotlenienie tkanek – szybki przyrost | Choroba okrągłego serca (indyki) – kardiomiopatia rozstrzeniowa u indyków | mała, marska |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – wytrącanie moczanów na powierzchni narządu, kredowobiałe guzki pod torebką |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | Żółto-czerwona, zwyrodnienie tłuszczowe |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | pisklęta: rozdęcie pęcherzyka żółciowego, wypełniony gęstą żółcią |
|---|---|---|
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | powiększony, wypełniony gęstą żółcią |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | obficie wypełniony żółcią |
| E. coli, Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | powiększony, wypełniony obficie żółcią |
| Clostridium perfringens typ A i C (ich toksyny !!!) | Nekrotyczne zapalenie jelit | rozdęty, pełen ciemnej, gęstej żółci, martwica ściany pęcherzyka |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | pusty |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | atrofia |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | blada z białawymi ogniskami |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | powiększenie, wybroczyny |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – ogniska martwicze; LPAI – twarda z bladymi centkowaniami i wybroczynami |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | zmiany nekrotyczne |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | powiększenie, barwa kredowa z ogniskami martwicy |
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | powiększona, marmurkowata (rozplem miazgi białej) |
| Adenowirus (siadenowirus) | choroba marmurkowatej śledziony bażantów (MSD) | powiększona, marmurkowata |
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | powiększona |
| Reowirus (szczep ERES) | Reowiroza kurcząt | faza ostra: powiększona, krwawe zawały, ogniska martwicze; faza chroniczna: zanik narządu |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | powiększona, rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | powiększona, miedzianoszara |
| Picornavirus (DHV-1) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ I | powiększona, marmurkowata |
| Astrovirus (DHV-2) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ II | powiększona, z ogniskami na całej powierzchni |
| Parwovirus | Syndrom karłowatości i skróconego dzioba (kaczki) | powiększenie |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | mała, ciemna, marmurkowata |
| Reowirus | Reowiroza (kaczki) | ogniska martwicy |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | obrzęk |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – ogniska martwicze, zanik |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | blade/żółtobrązowe, powiększone, wybroczyny pod torebką |
| adenowirus | choroba Angara | powiększone, blade |
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | blade, obrzękłe, kanaliki nerkowe powiększone i wypełnione moczanami |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | bladoróżowe, obrzękłe |
| Reowirus (szczep ERES) | Reowiroza kurcząt | faza ostra: przekrwienie, obrzęk |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | powiększone |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | powiększona |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | obrzęk |
| Picornavirus (DHV-1) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ I | obrzęk, przekrwienie |
| Astrovirus (DHV-2) | wirusowe zapalenie wątroby kacząt typ II | obrzęk, powiększenie |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | powiększenie, wybroczyny |
| Reowirus | Reowiroza (kaczki) | powiększenie |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | zwyrodnienie miąższowe |
| Astrovirus | Wirusowe zapalenie nerek – AN (indyki, kury (kliniczna postać)) | odbarwienie, obrzęk, martwica i zwyrodnienia w nerkach, trzewiowa postać skazy moczanowej |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | ogniska martwicze |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | obrzęk, powiększenie |
| Mycoplasma synoviae, dodatkowo u indyków Mycoplasma iowae | Mykoplazmoza stawów | powiększone, pokryte moczanami |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | obrzęk |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | powiększenie, zwyrodnienie miąższowe |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | wieloguzkowe ziarniniaki (podobne do wytwórczej postaci gruźlicy) – białawe, różnej wielkości guzki, cebulowato uszypułowane |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | postać ostra, porażenna – obrzęk, |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | przebieg ostry – powiększenie; |
| PASOŻYTY | ||
| Echinuria uncinata (nicień) | Echinurioza (kaczki) | zwyrodnienie szkliste |
| Eimeria truncata (pierwotniak) | Kokcydioza nerek (gęsi) | Szaro-żółte, powiększone, z szaro-żółtymi ogniskami, wybroczyny |
| brak wody | zapalenie nerek | |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | blade, czasem wylewy krwawe |
| angiopatia nadciśnieniowa, złe warunki | Syndrom krwawień okołonerkowych (indyki) (SDPH) | wynaczynienia w okolicy nerek |
| czynniki genetyczne, błędy żywieniowe, błędy w technologii chowu, nadmiar soli, preparaty furanowe, niedotlenienie tkanek – szybki przyrost | Choroba okrągłego serca (indyki) – kardiomiopatia rozstrzeniowa u indyków | przekrwienie |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – wytrącanie moczanów na nerkach |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | powiększone, przekrwione |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | wypełnione solami kwasu moczowego |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | złogi moczanów |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – rozszerzone, wypełnione moczanami |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | wylewy krwawe i wybroczyny |
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | wylewy krwawe i wybroczyny |
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | Mięśnie – wylewy krwawe i wybroczyny |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | Mięśnie – powierzchniowe i głębokie mięśnie piersiowe – blade, obrzękłe, galaretowate nacieki, wybroczyny |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | obrzęk tkanki podskórnej głowy, szyi, dzwonków z żółtogalaretowatym lub ropnym naciekiem |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | Mięśnie – guzki |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | Mięśnie – niekiedy występują zmiany |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | Mięśnie – wybroczyny i przekrwienia |
| Parwovirus | Parwowiroza kaczek piżmowych – syndrom MMDR | zmiany w mięśniach |
| E. coli,Ps. aeruginosa, pałeczka ropy błękitnej, gronkowce, Pasteurella, gronkowce, paciorkowce, warunki chowu | Cellulitis (zapalenie skóry i tkanki podskórnej brojlerów) | Tk. podskórna – ropnie z żółtego, włóknikowo-serowatego wysięku, zapalenie ropne, miejscowa martwica; gł. okolica wokół pępka, steku, gdy rozleglejsze to boki ciała, pachwiny, grzbiet |
| Clostridium perfringens, C. septicum, C. novyi, C. sordelli, Staphylococcus aureus, wirus CIA i reowirusy | Zgorzelinowe (martwicowe) zapalenie skóry | gazowe obrzęki tk. Podskórnej |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | mięśnie i tk. Podskórna - ropnie, wybroczyny, wylewy krwawe |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | Mięśnie i tkanka podskórna – wybroczyny i wynaczynienia |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | Mięśnie i tkanka podskórna – wybroczyny i wylewy krwawe |
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | przebieg posocznicowy – ogniska martwicze w mięśniach |
| Spironucleus meleagridis/Hexamita meleagridis (pierwotniak) | Spironukleoza – Spironucleosis/Heksamitoza – Hexamitosis | ciemne zabarwienie mięśni |
| NIEZAKAŹNE | ||
| szybkie tempo wzrostumasy mięśniowej, niedokrwienie | Choroba zielonych mięśni | dotyczy gł. mięśnia piersiowego mniejszego, mięśnie żółte/zielonkawe, martwica mięśni, zwyrodnienie szkliste włókien, zanik poprzecznego prążkowania |
| warunki chowu, genetyka, zaburzenia systemu neuro-hormonalnego, uszkodzenia przemian energetycznych w mięśniach, wrażliwość na stres | Mięso PSE | drastyczny spadek pH mięsa po uboju (do 5,8), szybkie stężenie pośmiertne przy jeszcze wysokiej temp. m. piersiowego, denaturacja białek, mięśnie blade, miękkie, wodniste |
| dysproporcja między układem kostnym i mięśniowym, niedostateczny rozwój tkanki łącznej otaczającej mięśnie, ograniczone mikroniedokrwienia | Ogniskowa miopatia | gł. mięśnie piersiowe i kończyn dolnych, fragmentaryczna nekroza, zwyrodnienie szkliste włókien, nadkoncentracja włókien |
| Kokcydiostatyki jonoforowe | Zatrucie kokcydiostatykami jonoforowymi | uszkodzenia włókien czerwonych mięśni brzusznych i kończyn, histo.-pat. - obrzęk, przekrwienie, rozpad włókien na grudki, naciek fagocytarny; wzrost aktywności CK i LDH |
| niedobór wit. E, selenu, i AA siarkowych | Pokarmowa dystrofia mięśni | mięśnie wyglądają jak ugotowane (mięso rybie), połączenia włókien przerwane |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – w ciężkich przypadkach wytrącanie moczanów na powierzchni mięśni, ścięgien, pochewek maziowych |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | tk. podskórna – w miejscu pępka galaretowate obrzęki – wał demarkacyjny; mięśnie – wybroczyny |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | zanik TF i grasicy |
| adenowirus | choroba Angara | zanik TF i grasicy, spadek IgM |
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | TF powiększona, napięta, barwa od słomkowej do wiśniowej, pokryta żółtym, galaretowatym wysiękiem |
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | Grasica – w zaniku, ciemnoczerwona; rzadko zanik TF i śledziony |
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | TF – atrofia |
| Reowirus (szczep ERES) | Reowiroza kurcząt | Faza ostra: TF i grasica - atrofia |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | Grasica – atrofia |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | Grasica – żółtawe, powierzchniowe zmiany otoczone klarownym płynem; TF - początkowo silnie czerwona, potem brązowa o cienkich ścianach |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | wirus zachodniego końskiego zapalenia mózgu (WEE) | U 2 tyg. indyków zmiany martwicowe w TF i grasicy |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | Highlands J wirus (HJ) | U młodych indyków zmiany martwicowe w TF i grasicy |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – zanik TF, ogniska martwicze w kępkach Peyer'a jelit cienkich |
| BAKTERIE | ||
| Mycoplasma iowae | Mykoplzmoza (indyki) | może być zanik TF |
| PASOŻYTY | ||
| Prosthogonimus ovatus, P. cuneatus (przywry) | Prostogonimoza (kury, indyki, kaczki, gęsi, bażanty) | występuje w TF |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp., czynniki genetyczne | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | Grasica – przekrwienie |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | Ly B, T i makrofagi |
| Adenowirus (siadenowirus) | choroba marmurkowatej śledziony bażantów (MSD) | |
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | Ly B i T |
| Circowirus (CAV) | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | namnaża się w limfocytach, Ly B i T |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | Ly T |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | Ly T |
| Reowirus | wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych | Ly B i T |
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | Ly B i T |
| Reowirus (szczep ERES) | Reowiroza kurcząt | Ly B i T |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | Ly T |
| Paramyxovirus – NDV | Ly T | |
| Irthomyxovirus | AI | Ly T |
| Retrovirus | RE | Ly B i T |
| Reowirus | ALV | Ly B i T |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | zmiany na wewnętrznej powierzchni mostka, żeber i kręgosłupa, gumowate ogniska |
|---|---|---|
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | zapalenie nasad kości długich |
| E. coli, | Syndrom zapalenie stawów, kości i zielonej wątroby (SOG) | stan zapalny kości, ścięgien, stawów |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | w nich ogniska pierwotne, szarobiałe, żółte ogniska martwicze, kalafiorowate, suche, twarde, łatwe do wyłuskania, na przekroju serowaciejące lub wapniejące, gł kość udowa i piszczelowa, ścieńczenie ścian kostnych |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | chondronekroza chrząstek główki kości udowej i strzałkowej |
| obniżony dobrostan, uszkodzenie rdzenia kręgowego, niedobór wapnia | Zmęczenie klatkowe | kruche, łamliwe,odporność na złamania zmniejszona o 40 %, deformacja mostka i żeber (efekt drobnych licznych złamań), złamania kości nóg, skrzydeł, piersiowej części kręgosłupa |
| niedobór lub niewłaściwy stosunek Ca:P, niedobór wit. D3, ważny też niedobór wit. C, nadmiar wit. A, mikotoksyny, stany zapalne jelit, czynniki genetyczne | Krzywica (Rachitis) | zahamowanie wzrostu, kulawizny, zgrubienie nasad i wygięcie trzonów kości długich, odkształcenia stawów, kości są miękkie (można kroić), skrzywienia kręgosłupa, różaniec krzywiczy na żebrach, skrzywienie grzebienia mostka, |
| uszkodzenie chrząstki wzrostowej kości długich, upośledzenie ich wzrostu, niedobory biotyny, choliny, kw. Nikotynowego, Mn, Zn, Mg, przegrzanie zarodków na początku inkubacji, wysokie temperatury w pierwszych tyg.życia | Peroza (chondrodystrofia) | kulawizna, deformacje kończyn, skrócenie, zgrubienie i łukowate wygięcie kości podudzia i skoku (koślawość, postawa szpotawa), deformacje stawów, obrzęk stawu skokowego |
| szybkie przyrosty, czynniki genetyczne, mikotoksyny, kokcydiostatyki jonoforowe, nadmiar P, zły stosunek Ca:P, niedobór Cu, Zn, dużo chlorków w paszy itd.. | Dyschondroplazja (często kości piszczelowej) | deformacja tkanki chrzęstnej, pałąkowato wygięte nogi, kulawizny, sztywny, kołyszący chód, silne zgrubienie kości piszczelowej w okolicy stawu kolanowego, zmiany w jednej lub obu kończynach, niekiedy złamania trzonu kości piszczelowej, masy nieprawidłowej chrząstki w kształcie stożkowatym na końcu bliższym kości piszczelowej |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | blady, aplazja szpiku |
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | tłusty, żółty/bladoróżowy |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | szaroczerwony, miękki, rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | w nim ogniska pierwotne |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | stan zapalny |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | wylewy krwawe i wybroczyny w błonie śluzowej |
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | wylewy krwawe i wybroczyny w błonie śluzowej |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | zapalenie, powiększony, zgrubiałe ściany, śmietanowata zawartość |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | zgrubienie ściany, owrzodzenia błony śluzowej z ciemnoczerwoną obwódką |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | wybroczyny w bł. śluzowej |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – wybroczyny w bł. śluzowej |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | wybroczyny |
| PASOŻYTY | ||
| Echinuria uncinata (nicień) | Echinurioza (kaczki) | w miejscu przejścia w żołądek mięśniowy, rzadziej przełyk – wwiercają się w śluzówkę, dużo śluzu, pod błoną śluzową guzy, serowo-ropne masy, widoczne są otwory wnikające w głąb guzków (w nich nicienie), po usunięciu guzków –> kraterowate ubytki. |
| Amidostomum anseris (nicień) | Amidostomatoza (najczęściej u gęsi, ale też kaczki) | owrzodzenia |
| GRZYBY | ||
| Candidia albicans, C. cruzei, C. tropicalis | Kandydiaza | szaro-żółte naloty, pod nimi niekiedy owrzodzenia |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | nadżerki bł. śluzowej żołądka mięśniowego kurcząt i indyków | |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | małe ilości paszy o zmienionej barwie i małą ilość ściółki |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – wybroczyny w błonie śluzowej |
| PASOŻYTY | ||
| Amidostomum anseris (nicień) | Amidostomatoza (najczęściej u gęsi, ale też kaczki) | pod błoną rogową tarczowate zaczerwienienia z wybroczynami, przy znacznej inwazji maceracja bł. rogowej, jej pokruszenie (masy czekoladowe) |
| Streptocara crassicauda (nicień) | Streptokaroza (kaczki) | stany zapalne, pasożyt lokalizuje się pod błoną rogową, zmiany martwicowe błony, przekształca się ona w kruchą, mazistą, brudną masę |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| siadenowirus | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | rozszerzona, w świetle krwista maź, przekrwienie błony śluzowej |
| picornawirus | zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurczatą (AE) | nieżytowe zapalenie błony śluzowej |
| BAKTERIE | ||
| Pasteurella multocida | Pastereloza | zapalenie krwotoczne (charakterystyczne) |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | Owrzodzenia – wrzody pojedyncze lub zlewają się w dyfteroidalny nalot |
| Clostridium perfringens typ A i C (ich toksyny !!!) | Nekrotyczne zapalenie jelit | niekiedy zmiany martwicowe w błonie śluzowej |
| PASOŻYTY | ||
| Spironucleus meleagridis/Hexamita meleagridis (pierwotniak) | Spironukleoza – Spironucleosis/Heksamitoza – Hexamitosis | nieżyt bł. śluzowej |
| Eimeria acervulina, brunetti, maxima, necatrix, tenella ( pierwotniaki) | Kokcydioza kurcząt | E. acervulina – przez bł. surowiczą widać białe plamki układające się w poprzeczne prążkowanie, zgrubienie ściany jelit przy silnej inwazji, wodnista treść |
| Eimeria adenoides, gallopavonis, meleagrimitis, dispersa, meleagridis | Kokcydioza indyków | E. meleagrimitis – przekrwienie, wybroczyny od dwunastnicy do jelita biodrowego, rozdęcie czczego |
| Amidostomum anseris (nicień) | Amidostomatoza (najczęściej u gęsi, ale też kaczki) | rzadko występuję |
| zaburzenia w metabolizmie tłuszczów, źle zbilansowana dawka pokarmowa (dużo pszenicy, glukozy, niedobór biotyny, potasu, fosforu), zła wentylacja, wzrost temp. | Syndrom nagłej śmierci sercowej (gł. brojlery kurze) | przekrwienie |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | rozszerzone, wypełnione krwistą mazią, martwica nabłonka kosmków, złuszczanie się go i krwawienie do światła, przekrwienie bł. śluzowej |
| picornawirus | zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurczatą (AE) | zapalenie nieżytowe |
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | rozdęte, wypełnione niestrawionym pokarmem, zapalenie nieżytowe |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | przy powikłaniach zapalenie bł. śluzowej |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | wybroczyny w bł. śluzowej, zmiany dyfteroidalne - butony |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | puste, jedynie może być pomarańczowy śluz |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | zapalenie krwotoczne, u starszych: stan zapalny |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | wybroczyny, ogniska martwicze |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI - ogniska martwicze w kępkach Peyer'a; LPAI – zapalenie nieżytowe do włóknikowego |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | pisklęta: włóknikowe zapalenie bł. śluzowej |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | zapalenie nieżytowe z nielicznymi wybroczynami |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | nieżytowe zapalenie, treść płynna z dużą zawartością moczanów |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | zapalenie nieżytowe |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | zapalenie nieżytowe |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | ostre zapalenie nieżytowe |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | Owrzodzenia – wrzody pojedyncze lub zlewają się w dyfteroidalny nalot; gęsi – zapalenie nieżytowe |
| Clostridium perfringens typ A i C (ich toksyny !!!) | Nekrotyczne zapalenie jelit | zmiany martwicowe w bł. śluzowej, ściana zgrubaiał, sucha z szarozielonkawym nalotem, jak współdziałanie kokcydiów i C. perfringens typu A to treść płynna z gazem, zaleganie mas pokarmowych |
| Clostridium botulinum gł. typ C (TOKSYNY !!!) | Zatrucie jadem kiełbasianym | Nieżytowe , niekiedy krwotoczne zapalenie bł. śluzowej - silna wybroczynowość w narządach wew. |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | zapalenie nieżytowe do krwotocznego |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | zapalenie krwotoczne |
| Campylobacter jejuni, coli, lari | Kampylobakterioza | stan zapalny, treść wodnista, ze śluzem lub krwią, krypty krótkie, rozdęte; na obnażonym zrębie kosmków nalot martwicowy |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźlica rzekoma – pseudotuberkuloza | przebieg ostry – kataralne lub krwotoczne zapalenie; przebieg przewlekły – liczne, drobne, serowate ogniska martwicze, ostre, nieżytowe zapalenie |
| PASOŻYTY | ||
| Spironucleus meleagridis/Hexamita meleagridis (pierwotniak) | Spironukleoza – Spironucleosis/Heksamitoza – Hexamitosis | wodnista treść |
| Eimeria acervulina, brunetti, maxima, necatrix, tenella ( pierwotniaki) | Kokcydioza kurcząt | E. brunetti – dolny odcinek – ściana zgrubiała, otrębowate naloty, śluzowo-krwotoczne zapalenie, zmiany nekrotyczne |
| E. maxima – odcinek środkowy – zgrubiała ściana, wybroczyny, śluzowy wysięk z krwią | ||
| E. necatrix – środkowy i dolny odcinek – widoczne przez błonę surowiczą wybroczyny, balonowato rozdęte jelita, wysięk śluzowy z krwią | ||
| Eimeria adenoides, gallopavonis, meleagrimitis, dispersa, meleagridis | Kokcydioza indyków | E. gallopavonis – obrzęk, owrzodzenie bł. śluzowej jelita biodrowego, żółty wysięk |
| E. meleagrimitis – przekrwienie, wybroczyny od dwunastnicy do jelita biodrowego, rozdęcie czczego | ||
| Echinuria uncinata (nicień) | Echinurioza (kaczki) | rzadko tu występują, dużo śluzu, pod błoną śluzową guzy, serowo-ropne masy, widoczne są otwory wnikające w głąb guzków (w nich nicienie), po usunięciu guzków –> kraterowate ubytki. |
| Drepanidotaenia lanceolata (tasiemiec) | Drepanidotenioza (gęsi, kaczki inne ptaki wodne) | zapalenie krwotoczne , zatkanie jelita prowadzące nawet do pęknięcia |
| Eimeria anseris | Kokcydioza jelit gęsi (gęsi) | jelito rozszerzone, w świetle brązowo-czerwony płyn, środkowy i tylkny odcinek – zapalenie kataralne lub krwotoczne oraz naloty dyfteroidalne |
| Tyzzeria perniciosa, Wenyonella philiplevinei (pierwotniaki) | Kokcydioza kaczek | w przednim odcinku zapalenie krwotoczne, obrzęk bł. śluzowej, w niej szaro-białe ogniska, w treści jelit serowaty lub krwisty wysięk; jelito biodrowe – wybroczyny, nalot pseudodyfteroidalny |
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | czasem zapalenie kataralne lub krwotoczne |
| GZRYBY | ||
| Candidia albicans, C. cruzei, C. tropicalis | Kandydiaza | szaro-żółte naloty, pod nimi niekiedy owrzodzenia |
| czynniki genetyczne, błędy żywieniowe, błędy w technologii chowu, nadmiar soli, preparaty furanowe, niedotlenienie tkanek – szybki przyrost | Choroba okrągłego serca (indyki) – kardiomiopatia rozstrzeniowa u indyków | przekrwienie |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | wybroczyny w bł. śluzowej, obrzęk, przekrwienie i martwica grudek chłonnych u ich ujścia,zmiany dyfteroidalne - butony |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | w świetle płyn |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – zapalenie nieżytowe do włóknikowego |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | serowate masy tworzące odlewy; pisklęta: zapalenie włóknikowe |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | ostre zapalenie nieżytowe → nieżytowo-ropne → włóknikowe, treść cuchnąca, półpłynna zielonkawa lub brązowa, bł. śluzowa przekrwiona, z wybroczynami, nadżerkami, owrzodzeniami |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | wieloguzkowe ziarniniaki (podobne do wytwórczej postaci gruźlicy) – białawe, różnej wielkości guzki, cebulowato uszypułowane |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | rozdęcie, przekrwienie, okrągłe ciemnoczerwone owrzodzenia – mogą perforować ścianę |
| Campylobacter jejuni, coli, lari | Kampylobakterioza | stan zapalny, treść wodnista, ze śluzem lub krwią, krypty krótkie, rozdęte; na obnażonym zrębie kosmków nalot martwicowy, rozlane lub ogniskowe zniszczenie komórek nabłonka, wpadanie go do światła, ze śluzem i komórkami kubkowymi tworzy kruszywo komórkowe |
| PASOŻYTY | ||
| Histomonas meleagridis (pierwotniak) | Histomonadoza | rozdęte, ściana zgrubiała, nekroza bł. śluzowej, owrzodzenia, w świetle serowate czopy czasem zabarwione krwią |
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | rozdęcie, piaszczysta, jasnożółta treść, zapalenie nieżytowe lub dyfteroidalno-wrzodziejące |
| Trichomonas anseris (pierwotniak) | Trichomonoza gęsi | bladożółte, treść – szaro-żółta, serowata masa tworząca odlewy, bł. śluzowa blada, zgrubiała, z owrzodzeniami, martwicą |
| Cryptosporidium baileyi, C. meleagridis (pierwotniaki) | Kryptosporidioza | U indyków - jelita, blade rozszerzone, w świetle śluzowaty płyn z pęcherzykami gazu, atrofia kosmków; u kurcząt brak zmian w p.pok. |
| Eimeria acervulina, brunetti, maxima, necatrix, tenella ( pierwotniaki) | Kokcydioza kurcząt | E. tenella – j. Ślepe – silnie rozdęte, wynaczynienia do światła, zgrubiałe ściany, śluz z krwią w kale , odlewy nekrotyczne bł. śluzowej |
| Eimeria adenoides, gallopavonis, meleagrimitis, dispersa, meleagridis | Kokcydioza indyków | E. adenoides – rozpulchnienie |
| Tyzzeria perniciosa, Wenyonella philiplevinei (pierwotniaki) | Kokcydioza kaczek | jelito proste – wybroczyny, nalot pseudodyfteroidalny |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| picornawirus | zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurczatą (AE) | rozdęcie kloaki |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | wybroczyny pokryte białożółtym nalotem i powstaje zielony strup, krwisty wyciek z kloaki |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | obficie wypełniona płynną treścią bogatą w moczany |
| Mycoplasma anseris, M. cloacale | Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi | serowate, krupowa lub dyfteroidalne zapalenie bł. śluzowej prącia lub steku, dysfunkcja narządów kopulacyjnych |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | zapalenie kloaki, wynicowanie |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna – obecny biały kał, oblepia pióra wokół steku |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| adenowirus | choroba Angara | żółtawa biegunka |
| Adenowirus (siadenowirus) | krwotoczne zap. jelit indyków (HE) | krwawe odchody |
| adenowirus | nadżerki bł. śluzowej żołądka mięśniowego kurcząt i indyków | szarobrunatna biegunka |
| Avibirnawirus | choroba Gumboro (zakaźne zap. Torby Fabrucjusza – IBD) | wodnista biegunka z moczanami |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | biaława biegunka |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | zielona biegunka, kałomocz kremowociemny |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | pomarańczowe biegunki |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | szarobiała biegunka |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI i LPAI |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | pisklęta zakażone transowarialnie i powyżej 7 dni |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | biegunka, kał zielony z domieszką śluzu |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | biegunka początkowo zielona, potem biała, bogata w moczany |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | Młode – biegunka; starsze – silna biegunka, kał wodnisty, ze strzępkami krwi i moczanów |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | uporczywe biegunki (gdy szczepy enterotoksyczne i dodatkowo wirusy) |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | uporczywa biegunka |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | wodnista, jasnożółta biegunka |
| Clostridium perfringens typ A i C (ich toksyny !!!) | Nekrotyczne zapalenie jelit | płynna białoszara lub zielonkawa biegunka, albo kał ciemny, suchy ze smugami krwi i śluzu |
| Clostridium botulinum gł. typ C (TOKSYNY !!!) | Zatrucie jadem kiełbasianym | biegunka |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | Indyki – biegunka |
| Campylobacter jejuni, coli, lari | Kampylobakterioza | forma jelitowa – wodnista biegunka ze śluzem lub krwią |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | biegunki |
| PASOŻYTY | ||
| Histomonas meleagridis (pierwotniak) | Histomonadoza | cuchnąca, pienista biegunka barwy siarki |
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | biegunka, u indyków i kur przypomina histomonadozę – jasnożółte, pieniste odchody |
| Trichomonas anseris (pierwotniak) | Trichomonoza gęsi | biegunka żółto-zielona z włóknikiem |
| Spironucleus meleagridis/Hexamita meleagridis (pierwotniak) | Spironukleoza – Spironucleosis/Heksamitoza – Hexamitosis | biegunka, początkowo śluzowate odchody, po kilku dniach żółto-zielone lub białe cuchnące |
| Cryptosporidium baileyi, C. meleagridis (pierwotniaki) | Kryptosporidioza | u indyków C. meleagridis – biegunka o różnym nasileniu |
| Eimeria acervulina, brunetti, maxima, necatrix, tenella ( pierwotniaki) | Kokcydioza kurcząt | postać ostra i przewlekła (tu zwykle bez krwi) |
| Eimeria adenoides, gallopavonis, meleagrimitis, dispersa, meleagridis | Kokcydioza indyków | E. adenoides – płynny kał ze śluzem i krwią; E. gallopavonis – ślady krwi w kale; E. Dispersa – śluzowaty kał |
| Amidostomum anseris (nicień) | Amidostomatoza (najczęściej u gęsi, ale też kaczki) | biegunka |
| Prosthogonimus ovatus, P. cuneatus (przywry) | Prostogonimoza (kury, indyki, kaczki, gęsi, bażanty) | biegunka |
| Drepanidotaenia lanceolata (tasiemiec) | Drepanidotenioza (gęsi, kaczki inne ptaki wodne) | biegunka |
| Eimeria truncata (pierwotniak) | Kokcydioza nerek (gęsi) | biała biegunka |
| Eimeria anseris | Kokcydioza jelit gęsi (gęsi) | biegunka |
| Tyzzeria perniciosa, Wenyonella philiplevinei (pierwotniaki) | Kokcydioza kaczek | czasem krwawa biegunka |
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | biegunka |
| GRZYBY | ||
| Candidia albicans, C. cruzei, C. tropicalis | Kandydiaza | biegunka |
| Trichophyton gallinae | Strupień woszczynowy (kury, indyki, kaczki, przepiórki, kanarki) | postać uogólniona – biegunka |
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | postać ostra – biegunka – kał brązowy, wodnisty |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | choroba Angara | |
| adenowirus | wtrętowe zapalenie wątroby (IBH) | |
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | |
| picornawirus | zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurczatą (AE) | |
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | |
| Reowirusy | ||
| Retrowirusy | białaczki ptaków | |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | |
| Astrovirus | Wirusowe zapalenie nerek – AN (indyki, kury (kliniczna postać)) | |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | |
| Mycoplasma iowae, M. synoviae, M. gallisepticum, | Mykoplazmozy | |
| Mycoplasma meleagridis | 1. - włóknikowe zapalenie worków powietrznych; 2. - deformacje kończyn, pałąkowate i skrócone kości ud i śródstopia; 3. - syndrom TS-65 powodujący wadliwe upierzenie | |
| Mycoplasma cloacale | Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt | |
| Campylobacter jejuni, coli, lari | Kampylobakterioza |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | zapalenie otrzewnej (wypadanie kul żółtkowych do jamy ciała) |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | wypadanie kul żółtkowych do jamy ciała |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | zapalenie otrzewnej (wypadanie kul żółtkowych do jamy ciała) |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | Krezka : rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Parwovirus | Syndrom karłowatości i skróconego dzioba (kaczki) | wysięk |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | wysięk |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | płyn w jamie ciała, zapalenie otrzewnej |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – zapalenie włóknikowe otrzewnej (wypadanie kul żółtkowych do jamy ciała) |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | niekompletna resorbcja woreczka żółtkowego (pisklęta), włóknikowe zapalenie otrzewnej (nioski) |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | zapalenie otrzewnej, wodobrzusze |
| Salmonella gallinarum, S. pullorum | Puloroza | pisklęta do 10 dnia życia – zahamowanie resorbcji woreczka żółtkowego, zmieniony zapalnie |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | zahamowanie resorbcji woreczka żółtkowego, obecny płyn zapalny |
| Mycoplasma cloacale | Zapalenie worków powietrznych i otrzewnej u gąsiąt | |
| Mycoplasma anatis | Mykoplazmoza kaczek – Chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej | chroniczne zapalenie otrzewnej u dojrzałych osobników |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | Postać przewlekła – zapalenie otrzewnej (wypadanie kul żółtkowych do jamy ciała) |
| E. coli, Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | upośledzenie resorbcji woreczka żółtkowego, jego obecność do 10 dnia po wykluciu, treść woreczka gęsta, szarobrudna lub zielonkawo-brązowa, cuchnąca |
| E.coli i in. - zakażenia mieszane | Kolibakterioza układu oddechowego | zapalenie włóknikowe |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | zapalenie włóknikowe |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | stan zapalny, wodobrzusze, w świetle galaretowaty wysięk zapalny, konglomeraty jajowe, przy powikłaniach pokryta włóknikiem |
| Clostridium colinum | Wrzodziejące zapalenie jelit (postać ostra i nadostra tylko u przepiórek) | po perforacji jelita ślepego – zapalenie otrzewnej , zrosty krezki |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | płyn wysiękowy, u piskląt zapalenie woreczka żółtkowego |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | wybroczyny i wylewy krwawe w otrzewnej |
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas anseris (pierwotniak) | Trichomonoza gęsi | obecny płyn |
| GRZYBY | ||
| Aspergillus fumigatus, A. flavus (drób wodny) | Aspergiloza | Przy dłużej trwającym procesie zapalenie włóknikowe otrzewnej |
| zaburzenie wiązań międzycząsteczkowych kolagenu, niedobór miedzi, inhibicja oksydacji lizynowej, rośliny laterogenne (bobik, groch) | Lateryzm – samorzutne pękanie tętnic | tętniaki naczyniowe (śródścienne), pękanie tętniaków, gł. aorta piersiowa i brzuszna, skrzepy w jamie ciała, histopatologicznie – wzrost odkładania lipidów w warstwie sprężysto-mięśniowej błony wewnętrznej naczyń, szklisto-zairniste złogi w obrębie włókien tkanki łącznej |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | Postać stawowa – naloty kw. Moczowego na narządach i błonach surowiczych; postać trzewna – moczany na otrzewnej |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | niezresorbowany woreczek żółtkowy, rozdęty, wypełniony brunatną, cuchnącą treścią, jego ściana łatwo pęka, kanał żółtkowo-jelitowy niedrożny, błony surowicze pokryte włóknikiem |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | powiększone |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | atrofia, ogniska martwicze w brzeżnej lub środkowej ich części |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | kule żółtkowe przekrwione, małe, zdeformowane |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | uwstecznienie jajnika |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | powiększenie, występowanie szarych chłoniaków |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | rozlane nacieki i guzowate ogniska |
| Retrowirusy | Białaczka mieloblastyczna | powiększony |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | przekrwienie jajnika i kul żółtkowych |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | uszkodzenie |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – przekrwienie lub zanik |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | stan zapalny jajnika, kule żółtkowe zdeformowane i uszypułowane |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | pstry jajnik – zdrowe kule żółtkowe, obok nich uszypułowane lub zdeformowane, ciemnobrązowe i zielonkawe, zawiązki kul pękają i treść wylewa się do jamy ciała |
| Mycoplasma anseris, M. cloacale | Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi | zmiany u niosek |
| Mycoplasma anatis | Mykoplazmoza kaczek – Chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej | przekrwienie, nierówno uformowany |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | postać przewlekła – przekrwienie, zdeformowane kule żółtkowe, pękanie kul |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | stan zapalny, zdeformowany, bł. żółtkowe zgrubiałe, pokryte włóknikiem, kule kształtu bryłowego, pomarszczone, uszypułowane, przekrwione, zawierające serowatą masę z domieszką krwi |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | stan zapalny |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | zapalenie krwotoczne |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | obrzęk fałdów bł. śluzowej w części macicznej jajowodu, wysięk w zachyłkach gruczołów skorupkowych |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | niedorozwój części głównej i cieśni, niedrożność, torbiele w ścianie jajowodu, w cieśni zrosty, konglomeraty jajopodobne w części macicznej (to wszystko to zmiany nieodwracalne) |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | zapalenie jajowodu, konglomeraty jajopodobne, uwstecznienie jajowodu, czasem wypadnięcie jajowodu |
| Avulawirus (paramyxowirus) | Rzekomy pomór drobiu (ND) | przekrwienie |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – zapalenie nieżytowe do włóknikowego, potem inwolucja jajowodu |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | stan zapalny |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | złogi jajowe, serowato-włóknikowe konglomeraty w świetle |
| Mycoplasma anseris, M. cloacale | Zakaźne zapalenie prącia i steku u gęsi | zmiany u niosek |
| Mycoplasma anatis | Mykoplazmoza kaczek – Chroniczne surowiczo-włóknikowe zapalenie zatok, worków powietrznych i otrzewnej | stan zapalny |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | stan zapalny, wynicowanie, bł. śluzowa przekrwiona, pokryta nitkami włóknika, w świetle galaretowaty wysięk zapalny, często konglomeraty jajowe, blizny pozapalne w cieśni i gruczole skorupkowym |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | stan zapalny |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | zapalenie krwotoczne |
| PASOŻYTY | ||
| Prosthogonimus ovatus, P. cuneatus (przywry) | Prostogonimoza (kury, indyki, kaczki, gęsi, bażanty) | stan zapalny, zaczerwieniona i rozpulchniona bł. śluzowa, wybroczyny, zaburzenia tworzenia otoczek jajowych, złogi ściętego białka napierają na ściany → pęknięcie jajowodu |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | depigmentacja skorup, skorupy cienkie, kruche, miękkie, zniekształcone lub ich brak, białko gęste wodniste |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | cienka, chropowata, zniekształcona skorupka lub jej brak |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | depigmentacja skorup zniekształcona skorupa, zagęszczone białko i żółtko |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | jaja mniejsze, cienka skorupka |
| Avulawirus (paramyxowirus); APMV-1 | Rzekomy pomór drobiu (ND) | jaja bez pigmentu, miękka, zdeformowana skorupa, lanie jaj |
| APMV-3 (indyki) | słaba skorupa | |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | LPAI – depigmentacja skorup |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | wirus wschodniego końskiego zapalenia mózgu (EEE) | biała cienka skorupka |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | wirus zachodniego końskiego zapalenia mózgu (WEE) | jaja małe o słabej, białej skorupie |
| BAKTERIE | ||
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | składanie jaj w błonie, jaja poplamione krwią |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | pogorszenie jakości skorupy |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | postać przewlekła – jaja indycze pozbawione pigmentu |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | zniekształcone skorupki (zmiana składu chem., bruzdy), lub ich brak – lanie jaj |
| PASOŻYTY | ||
| Prosthogonimus ovatus, P. cuneatus (przywry) | Prostogonimoza (kury, indyki, kaczki, gęsi, bażanty) | jaja w miękkich błonkach, lanie jaj, niekiedy pasożyty w jajach |
| bark wody | jaja mniejsze, słaba skorupa |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| adenowirus | syndrom spadku nieśności (EDS) | 10 – 40 % w 26-35 tyg. przez kilka tyg. |
| picornawirus | zakaźne zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego kurczatą (AE) | 5 – 10 % |
| Coronavirus | zakaźne zapalenie oskrzeli kur (IB) | gwałtowny, długotrwały – powrót do normy 6-8 tyg. i tak poziom niższy o 10 % |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | zakaźne zapalenie nosa i tchawicy u indyków (TRT) | Do 70 % |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | Przez 1-2 tyg. |
| Herpesvirus typ.1 | Zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT) | spadek a niekiedy zahamowanie nieśności |
| Retrowirusy | białaczka limfoidalna | spadek nieśności i wylęgowości |
| Avulawirus (paramyxowirus)- APMV-1 | Rzekomy pomór drobiu (ND) | vvNDV – nieśność ustaje |
| APMV-2 | ||
| APMV-3 (indyki) | O 20% przez 5-6 tyg. | |
| herpesvirus (alfaherpesvirus) – DEV | Pomór kaczek (kaczki, gęsi) | 25 – 40 % |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | znaczny |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | wirus wschodniego końskiego zapalenia mózgu (EEE) | gwałtowny spadek nieśności z 70 do < 20% przez 15 dni |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | wirus zachodniego końskiego zapalenia mózgu (WEE) | gwałtowny spadek nieśności |
| Alphavirus (Togaviridae) - Arbowirus | Highlands J wirus (HJ) | gwałtowny spadek nieśności z 75 do < 20% przez 7 dni |
| Flavivirus – Arbowirus | wirus izraelskiego zapalenia opon i mózgu indyków (IT) | gwałtowny, wraca do normy po kilku dniach |
| Influenzavirus A (orthomyxoviridae) | Influenza ptaków (AI) | HPAI – zatrzymanie produkcji jaj w ciągu 3-6 dni; LPAI – spadek nieśności |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | |
| Salmonella gallinarum | Tyfus kur | |
| Salmonella arizonae | Arizonoza indyków | |
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | O 2-5 % |
| Mycoplasma gallisepticum – często z MM i MS, dołączają się także wirusy i bakterie (gł. aerosacculitis) | Mykoplazmoza układu oddechowego (1.- chroniczny nieżyt dróg oddechowych kur (CRD); 2. - zakaźne zapalenie zatok indyków (MG); 3. - aerosacculitis | |
| Mycoplasma synoviae, dodatkowo u indyków Mycoplasma iowae | Mykoplazmoza stawów | |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | Do 70 % |
| E. coli | Kolibakterioza układu rozrodczego | |
| Chlamydophila psittaci | Chlamydofiloza | |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | |
| Haemophillus paragallinarum | Zakaźny katar nosa – Coryza contagiosa gallinarum | Długa przerwa w nieśności |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca | drastyczny spadek |
| Campylobacter jejuni, coli, lari | Kampylobakterioza | |
| PASOŻYTY | ||
| Eimeria acervulina, brunetti, maxima, necatrix, tenella ( pierwotniaki) | Kokcydioza kurcząt | Przez 4-6 tyg. |
| Prosthogonimus ovatus, P. cuneatus (przywry) | Prostogonimoza (kury, indyki, kaczki, gęsi, bażanty) | |
| bark wody | stopniowo | |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | postać trzewna |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| WIRUSY | ||
| Reowirus | wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych | obrzęki stawów gł. skokowych i ścięgien, także poduszki stóp, zap. bł. maziowej, słomkowy wysięk z krwią w torebce stawowej, bł. maziowe zgrubiałe, zapalnie zmienione, powierzchnia chrząstki czerwona i ścieńczała, w chrząstkach zmiany nekrotyczne i zwyrodnieniowe, ścięgna pogrubione ze zmianami nekrotycznymi, otoczone galaretowatą, żółtawą, przejrzystą masą |
| Reowirus | syndrom złego wchłaniania | zmiany w główce kości udowej |
| Parwovirus | Syndrom karłowatości i skróconego dzioba (kaczki) | zahamowanie rozwoju kości stępu |
| Salmonella enteritidis, S. typhimurium | Salmonelloza – paratyfus | zapalenie stawów skokowych i śródstopia, kulawizny |
| BAKTERIE | ||
| Ornitobacterium rhinotracheale | Ornitobakterioza (ORT) | zapalenie stawów skokowych, ścięgien i pochewek |
| Mycoplasma iowae | Mykoplazmoza (indyki) | czasem deformacje nóg |
| Mycoplasma synoviae, dodatkowo u indyków Mycoplasma iowae | Mykoplazmoza stawów | uszkodzenie powierzchni stawowych, błona maziowa się strzępi potem staje się cieńsza, ba błonie maziowej nadżerki, w jamie stawowej ciągnisty, kremowy lub szary wysięk, u indyków włóknik w wysięku a stawie skokowym, zgrubienie tkanek okołostawowych i zapalenie ścięgien, czasem przechodzące na mięśnie ud, postawa szpotawa u ciężkich indyków |
| Mycoplasma meleagridis | 1. - włóknikowe zapalenie worków powietrznych; 2. - deformacje kończyn, pałąkowate i skrócone kości ud i śródstopia; 3. - syndrom TS-65 powodujący wadliwe upierzenie | deformacje nóg |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | kaczki, gęsi – obrzęki stawów, wybroczyny na błonach międzypalcowych; postać przewlekła – wysięk w stawie kolanowym, skokowym i palców |
| E. coli, | Syndrom zapalenie stawów, kości i zielonej wątroby (SOG) | stan zapalny kości, ścięgien, stawów ??? |
| E. coli, | Ostra, posocznicowa postać kilibakteriozy (Colisepticemia) | czasem, stawy palcowe i skokowe – obrzęki, płyn włóknikowy |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | zapalenie stawów skokowych, śródstopia i palców, stawy obrzękłe, szorstkie powierzchnie stawowe, w jamie surowiczo-włóknikowy, czasem ropny wysięk, nagnioty i ropnie na podeszwie stopy, chondronekroza chrząstek główki kości udowej i strzałkowej |
| Streptococcus zooepidemicud, S. dysgalactiae, S. avium, S. bovis | Streptokokoza | postać przewlekła – stan zapalny stawów |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | w postaci przewlekłej stan zapalny, w stawach surowiczo-włóknikowy, czasem ropny wysięk |
| Rimerella anatipestifer | Rimereloza (indyki, kaczki) | zapalenie i obrzęk stawów, nadżerki na chrząstkach, zapalenie skóry i podeszwy w postaci przewlekłej |
| Yersinia pseudotuberkulosis | Gruźliza rzekoma – pseudotuberkuloza | Indyki – przebieg ostry – zapalenie stawów |
| PASOŻYTY | ||
| Toxoplasma gondii (pierwotniak) | Toksoplazmoza | przykurcze palców |
| NIEZAKAŹNE | ||
| złe warunki środowiskowe, techniczne, złe żywienie, choroby, uwarunkowania genetyczne, wynicowanie jajowodu, odbytu, rany, przedawkowanie leków | Kanibalizm | 1) dziobanie palców, |
| dysproporcja między układem kostnym i mięśniowym, niedostateczny rozwój tkanki łącznej otaczającej mięśnie, ograniczone mikroniedokrwienia | Ogniskowa miopatia | mięśnie kończyn dolnych, fragmentaryczna nekroza, zwyrodnienie szkliste włókien, nadkoncentracja włókien |
| Kokcydiostatyki jonoforowe | uszkodzenia włókien ciemnych mięśni kończyn | |
| szybkie przyrosty, czynniki genetyczne, mikotoksyny, kokcydiostatyki jonoforowe, nadmiar P, zły stosunek Ca:P, niedobór Cu, Zn, dużo chlorków w paszy itd.. | Dyschondroplazja (często kości piszczelowej) | deformacja tkanki chrzęstnej, pałąkowato wygięte nogi, kulawizny, sztywny, kołyszący chód, silne zgrubienie kości piszczelowej w okolicy stawu kolanowego, zmiany w jednej lub obu kończynach, niekiedy złamania trzonu kości piszczelowej, masy nieprawidłowej chrząstki w kształcie stożkowatym na końcu bliższym kości piszczelowej |
| uszkodzenie chrząstki wzrostowej kości długich, upośledzenie ich wzrostu, niedobory biotyny, choliny, kw. Nikotynowego, Mn, Zn, Mg, przegrzanie zarodków na początku inkubacji, wysokie temperatury w pierwszych tyg.życia | Peroza (chondrodystrofia) | kulawizna, deformacje kończyn, skrócenie, zgrubienie i łukowate wygięcie kości podudzia i skoku (koślawość, postawa szpotawa), mięśnie w zaniku, przemieszczenie ścięgna mięśnia brzuchatego łydki, deformacje stawów, obrzęk stawu skokowego |
| niedobór lub niewłaściwy stosunek Ca:P, niedobór wit. D3, ważny też niedobór wit. C, nadmiar wit. A, mikotoksyny, stany zapalne jelit, czynniki genetyczne | Krzywica (Rachitis) | zachamowanie wzrostu, kulawizny, zgrubienie nasad i wygięcie trzonów kości długich, odkształcenia stawów, kości są miękkie (można kroić |
| niedobory żywieniowe, złe warunki środowiskowe | Kontaktowe zapalenie skóry – zapalenie skóry podeszwy stopy (pododermatitis); | nadmierne rogowacenie i zgrubienie naskórka, nadżerki, wrzody na obrzeżach poduszek, zmiany zlewają się w duży wrzód , histo.-pat. - zapalenie i martwica warstwy rozrodczej, bark zmian w warstwie podskórnej |
| niedrożność moczowodów, uszkodzenie nerek, odwodnienie (postać trzewna) | Skaza moczanowa | Postać stawowa - złogi wokół stawów, gł. palcowych, zgrubienie, deformacja, powiększenie stawów, tkanka okołostawowa biała, w jamie stawowej odlewy moczanowe, obrzęki stawów nóg i skrzydeł, kulawizny, deformacje palców, obrzęki o charakterze guzkowatym, miękkie, fluktujące, gorące, bolesne; postać trzewna – w ciężkich przypadkach wytrącanie moczanów na powierzchni stawów |
| patogen | choroba | zmiany |
|---|---|---|
| Circowirus | zakaźna anemia kurcząt (choroba niebieskiego skrzydła – CIA) | wybroczyny i wylewy krwawe |
| Reowirus | wirusowe zapalenie stawów i pochewek ścięgnowych | pióra nastroszone, pozlepiane, odleżyny na mostku |
| Paramyxovirus (pneumowirus) | syndrom obrzęku głowy kur (SHS) | obrzęk skóry głowy, powiek i zatok podoczodołowych |
| Herpesvirus (alfaherpeswirus ; MDV-1) | Choroba Mareka (MD) | po usunięciu piór przypomina gęsią skórkę, przekrwienia, zgrubienia skóry, zmiany nowotworowe brodawek piór (tzw. białaczka skóry) |
| Arenavirus | Zespół hipoglikemii i gwałtownego wzrostu padnięć kurcząt brojlerów | nieliczne wybroczyny w skórze brzucha wokół brodawek piór |
| Parwovirus (GPV) | Choroba Derzsy'ego (kaczki, gęsi) | braki upierzenia na grzbiecie i brzuchu |
| Avipoxvirus | Ospa ptaków (FP) | Postać skórna: krosty ospowe na grzebieniu, dzwonkach, w okolicy dzioba, otworów nosowych, na skórze kończyn, okolica kloaki, powieki |
| Pasteurella multocida | Pastereloza | Postać przewlekła – zimne ropnie, pęcherze na mostku |
| E. coli, Proteus, Pseudomonas, Staphylococcus, Bacillus | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | w okolicy pępka ciemnoczerwony, bolesny obrzęk |
| E. coli,Ps. aeruginosa, pałeczka ropy błękitnej, gronkowce, Pasteurella, gronkowce, paciorkowce, warunki chowu | Cellulitis (zapalenie skóry i tkanki podskórnej brojlerów) | skóra żółta, kremowa, brązowo-żółta lub czerwono-brązowa, przypomina wafle, czasem pokryta strupami, jest to ropne głębokie zapalenie dotyczące wszystkich warstw skóry, także tk. Podskórną, prowadzące do miejscowej martwicy; gł. okolica wokół pępka, steku, gdy rozleglejsze to boki ciała, pachwiny, grzbiet |
| śluzowe szczepy E. Coli | Koligranulomatoza | postać przewlekła – skórna – liczne, różnej wielkości guzy wytwórcze w okolicy steku, podbrzusza |
| Clostridium perfringens, C. septicum, C. novyi, C. sordelli, Staphylococcus aureus, wirus CIA i reowirusy | Zgorzelinowe (martwicowe) zapalenie skóry | wybroczyny, wylewy krwawe w okolicy skrzydeł (niebieskie skrzydło) |
| Mycobacterium avium | Gruźlica ptaków | papugi, indyki, gołębie – forma skórna – zmiany na skórze głowy, powiekach i bł. śluzowej jamy dziobowej |
| Staphylococcus aureus | Stafylokokoza | ropnie, wybroczyny, wylewy krwawe |
| Erysipelothrix rhusiopathie | Różyca (indyki) | zasiniała, obrzęk i zasinienie korali, zgrubienie, unieruchomienie, bolesność wyrostka nosowego indorów, na skórze plamy różnej wielkości i kształtu |
| niedobory żywieniowe, złe warunki środowiskowe | Kontaktowe zapalenie skóry – zapalenie skóry podeszwy stopy (pododermatitis); | nadmierne rogowacenie i zgrubienie naskórka, nadżerki, wrzody na obrzeżach poduszek, zmiany zlewają się w duży wrzód , histo.-pat. - zapalenie i martwica warstwy rozrodczej, bark zmian w warstwie podskórnej |
| Kontaktowe zapalenie skóry – ogniskowe wrzodziejące zapalenie skóry(zmiany na piersiach) | ||
| PASOŻYTY | ||
| Trichomonas gallinae (pierwotniak) | Trichomonoza drobiu grzebiącego i gołębi | strupy na pępku |
| GRZYBY | ||
| Trichophyton gallinae | Strupień woszczynowy (kury, indyki, kaczki, przepiórki, kanarki) | postać skórna – białe plamki na grzebieniu przechodzące niekiedy w szarobiałe strupy także na dzwonkach, przyusznicach oraz opierzone części ciała; postać uogólniona – zmiany skórne |
| NIEZAKAŹNE | ||
| brak wody | zapalenie skóry, spadek napięcia | |
| złe warunki środowiskowe, techniczne, złe żywienie, choroby, uwarunkowania genetyczne, wynicowanie jajowodu, odbytu, rany, przedawkowanie leków | Kanibalizm | 1) wydziobywanie ran – najcięższe gdy w okolicy odbytu; 2) wypadanie piór; 3) wydziobywanie piór; 4) dziobanie palców, 5) dziobanie w głowę – po urazach korali, grzebienia, okolica oczy barwy czarnej lub sina (wylewy pod skórą), opuchnięte korale i dzwonki, ciemne z wylewami krwawymi, płatki uszne czarne z ogniskami martwicy |
| niedobory żywieniowe, złe warunki środowiskowe | Kontaktowe zapalenie skóry podeszwy (pododermatitis/ogniskowe wrzodziejące zapalenie skóry) | |
| błędy technologiczne, niehigieniczne lęgi | Zapalenie pępka i woreczka żółtkowego | ubytek puchu w miejscu pępka, brzuch napięty, bolesny, strup wielkości grochu, czarny lub czerwony otoczony wałem demarkacyjnym |