Bonitacja określenie jakości gruntów na podstawie wyników badań terenowych.
W Polsce jakość gleb oceniana jest wg urzędowej klasyfikacji gdzie wydzielono 6 klas bonitacyjnych gruntów ornych przy czym w klasie III i IV występują dwie podklasy a w klasie VI podaje się podklasę „z” czyli glebie na zalesienie.
Hektar przeliczeniowy – umowna jednostka kalkulacyjna powierzchni gruntu, która równa się 1 ha klasy gruntów przyjętej za podstawę do przeliczania powierzchni innych klas gruntów. Za 1 hektar przeliczeniowy przyjęto 1 ha gruntów klasy IV, biorąc za podstawę plon zbóż z 1 ha gleby IV klasy.
Powierzchnia ogólna gospodarstwa - wszystkie grunty wchodzące w skład gospodarstwa, a wiec grunty użytkowane rolniczo, grunty obecnie nie użytkowane rolniczo a także wszystkie związane z gospodarstwem rolnym grunty użytkowane nierolniczo niezależnie od tytułu władania.
Użytki rolne – wszystkie tereny w obrębie gospodarstwa rolnego lub danego regionu wykorzystywane do produkcji roślinnej, ogrodniczej lub zwierzęcej.
Grunty orne – część użytków rolnych, poddawanych stałej uprawie mechanicznej głównie z użyciem pługa jak i innych narzędzi mechanicznych, przeznaczone pod uprawy polowe.
Łąki naturalne - powierzchnia znajdująca się poza płodozmianem, pokryte roślinnością trawiastą przeznaczoną na zbiór siana.
Pastwisko naturalne - rodzaj użytków zielonych porośniętych głównie wieloletnimi trawami, których wegetacja trwa niezależnie od tego, czy są to tereny uprawowe, czy też nieużytki. Na pastwiskach wypasa się zwierzęta hodowlane.
Produkcja globalna jest to suma produkcji poszczególnych działów gospodarczych a więc produkcji roślinnej, zwierzęcej, przemysłu i usług; Suma produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ciągu roku w gospodarstwie (w skali mikro), w całym rolnictwie (makro).
Produkcja globalna roślinna - zbiory danego roku, powiększone o różnice wartości produkcji niezakończonej na koniec i początek danego okresu
Produkcja globalna zwierzęca - produkcja artykułów pochodzenia zwierzęcego w tym również obornika oraz przyrost zwierząt gospodarskich.
Produkcja globalna rolnictwa - obejmuje wyłącznie surowce (nieprzetworzone) oraz produkcje rolnicze.
Produkcja towarowa - ilość (wartość) produkcji sprzedanej lub przeznaczonej na sprzedaż w gospodarstwie w danym okresie najczęściej roku.
Produkcja towarowa brutto - ilość (wartość) produkcji sprzedanej lub przeznaczonej na sprzedaż w gospodarstwie wytworzona w danym okresie czasu.
Produkcja towarowa netto = Produkcja towarowa brutto - ilość/wartość zakupionych produkcji pochodzenia roślinnego.
Produkcja czysta - cała nowo wytworzona wartość produkcji w gospodarstwie rolnym dzięki nakładom pracy żywej.
Produkcja końcowa - w odróżnieniu od globalnej nie zawiera tej części produkcji roślinnej, która została zużyta w gospodarstwie jako surowiec do dalszej produkcji.
Produkcja końcowa brutto - produkcja globalna pomniejszona o obrót wewnętrzny.
Produkcja końcowa netto - wielkość produkcji jaką uzyskujemy przez odjęcie od produkcji końcowej brutto zakupionych artykułów pochodzenia rolniczego.
Zużycie wewnętrzne - zużycie artykułów własnej produkcji w ilości niezbędnej do zaspokojenia potrzeb wewnętrznych gospodarstwa.
Inwentarz żywy - to wszystkie zwierzęta celowo utrzymywane w gospodarstwie. Liczbę zwierząt można wyrazić w sztukach fizycznych (tzw. efektywnych lub rzeczywistych) lub w sztukach przeliczeniowych.
Sztuka fizyczna - to każda sztuka inwentarza, niezależnie od gatunku, wieku i masy.
Sztuka duża (SD także DJP) — sztuka o masie 500 kg.
Sztuka obornikowa lub nawozowa (SO) - sztuka, która produkuje rocznie 10 t obornika (zakładając, że zużycie słomy na ściółkę wynosi 1,5 t)
Sztuka żywieniowa (SŻ) - sztuka, na której wyżywienie zużywa się rocznie 3500 jednostek owsianych (około 40 JZ).
Jednostka zbożowa - umowny miernik, pozwalający sprowadzić do wspólnego mianownika wartość produktów roślinnych (na podstawie zawartości skrobi i białka) i zwierzęcych (na podstawie potrzebnych do wyprodukowania mięsa, mleka itp. skrobi i białka zawartych w paszy). Przyjmuje się, że 1 j. z. odpowiada wartości 100 kg ziarna. Wartość dla poszczególnych produktów rolniczych uzyskuje się mnożąc ich masę przez odpowiednie współczynniki.
Stado zwierząt - wszystkie zwierzęta jednego gatunku utrzymywane w gospodarstwie. Wyróżnia się: stado podstawowe (reprodukcyjne) i stado produkcyjne - zwierzęta dostarczające produkty towarowe (np. tuczniki, bukaty, opasy).
Struktura stada jest to procentowy udział poszczególnych grup zwierząt w ogólnej liczbie zwierząt w danym stadzie.
Grupa (klasa wieku) - obejmuje zwierzęta jednego gatunku w jednym wieku. Grupy są ustalone dla każdego stada, np. dla stada bydła m.in.: cielęta do 0,5 r., jałówki 0,5—1,5 r., krowy; dla stada trzody: prosięta do 2 mies., warchlaki 2—4 mies., tuczniki, maciory).
Przelotowość - określa liczbę zwierząt przechodzących w ciągu roku przez daną grupę (klasę wieku).
Średni stan roczny - obliczona na podstawie przelotowości średnia liczba zwierząt przebywającej w danej grupie w ciągu roku.\
Obrót stada - wszystkie zmiany, jakie zachodzą w danym stadzie w określonym czasie. Najczęściej opracowuje się roczny obrót stada. Może to być obrót planowany, sporządzony jako preliminarz na okres, który ma nadejść, lub sprawozdawczy — za okres miniony. W obrocie stada wyodrębnia się pozycje przychodowe i rozchodowe, dotyczące wszystkich grup wiekowych zwierząt. Pozycje te informują o zmianach, jakie następują w ciągu roku.
Pozycje przychodowe - urodzenia, kupno, przejęcia (np. z innego zakładu w gospodarstwie wielozakładowym), przeklasowania z młodszych grup.
Pozycje rozchodowe - sprzedaż, przekazanie, wybrakowanie, upadki, przeklasowanie do starszych grup, zużycie na własne potrzeby (ta pozycja dotyczy trzody chlewnej, ewentualnie bydła opasowego).
Ponadto w obrocie stada wyodrębnione są pozycje określające stan w określonym momencie, najczęściej na początku i na końcu roku (albo innego okresu, którego dotyczy obrót stada).
Rolnictwo intensywne - charakteryzujące się dużymi nakładami kapitału (nawożenie, środki ochrony roślin, materiał siewny najwyższej jakości, uszlachetnione rasy hodowanych zwierząt) i pracy żywej (ludzkiej) lub uprzedmiotowionej (maszyn) w celu uzyskania wysokich plonów.
Rolnictwo ekstensywne - cechujące się małymi nakładami pracy i środków finansowych na jednostkę powierzchni lub sztukę przeliczeniową zwierząt. Uzyskiwane plony z jednostki powierzchni są niewielkie.
Plon uboczny – pozostałe części roślin uprawnych, pozyskiwane z roślin wytwarzających plon główny, posiadające inne zastosowanie niż plon główny (np. słoma zbóż, liście roślin okopowych uprawianych na korzenie)
Międzyplon – roślina uprawiana między dwoma plonami głównymi na zbiór zielonej masy, na zielonkę, siano, kiszonkę lub na przyoranie jako zielony nawóz.
Środki ochrony roślin – substancje lub ich mieszaniny oraz żywe organizmy, przeznaczone do ochrony roślin uprawnych przed organizmami szkodliwymi, niszczenia niepożądanych roślin, regulowania wzrostu, rozwoju i innych procesów biologicznych w roślinach uprawnych (z wyjątkiem nawozów) oraz do poprawy właściwości lub skuteczności tych substancji; herbicydy, pestycydy, fungicydy.
Nawozy – środki używane w uprawie roślin (nawożenie) celem zwiększenia wysokości i jakości plonowania dzięki wzbogaceniu gleby w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin i polepszeniu jej właściwości.
Podział:
Nawozy mineralne (azotowe, fosforowe, potasowe, magnezowe, mikroelementowe, wieloskładnikowe),
Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe (tlenkowe, węglanowe),
Nawozy naturalne (obornik, gnojówka, gnojowica),
Nawozy organiczne (kompost, biohumus).
Obornik – nawóz naturalny składający się z przefermentowanego kału, moczu zwierząt i ściółki.
Gnojówka – przefermentowany mocz gromadzony w zbiornikach.
Gnojowica – płynna, przefermentowana mieszanina odchodów (kału i moczu) zwierząt gospodarskich i wody, ewentualnie z domieszką niewykorzystanych pasz, pochodząca z obór bezściółkowych, gromadzona w zbiornikach.
Kompost – nawóz organiczny wytwarzany z odpadów roślinnych i zwierzęcych w wyniku częściowego, tlenowego rozkładu przez mikroorganizmy w pryzmach kompostowych, kompostownikach lub specjalnych bioreaktorach.
Grupy maszyn:
uprawowe (pług, kultywator),
do siewu i nawożenia (siewnik, rozrzutnik),
do ochrony roślin (opryskiwacz),
do pielęgnacji i zbioru roślin okopowych,
do zbioru zielonek i zbóż
Zużycie roczne maszyny = Wartość odtworzeniowa / Przewidywany okres trwania
Rodzaje pasz:
treściwe,
okopowe,
zielonki,
kiszonki,
siano,
słoma,
mleko.
Nakłady na rolnictwo:
zakup środków chemicznych (nawozy, środki ochrony roślin, leki weterynaryjne i zootechniczne, środki czystościowe),
zakup produktów pochodzenia rolniczego (nasiona),
paliwa i energia elektryczna (paliwa stałe i gazowe, olej napędowy i opałowy, oleje mineralne, smary, energia elektryczna),
opłaty, usługi (opłaty za wodę, telefoniczne, radiowe, części wymienne, materiały budowlane, usługi naprawcze i mechanizacyjne, usługi weterynaryjne, itd.)
praca
Struktura gruntów - podział gruntów( użytki rolne: na grunty orne, sady, łąki, pastwiska;Grunty zabudowane i zurbanizowane: tereny mieszkaniowe, tereny przemysłowe, inne tereny zabudowane, zurbanizowane tereny niezabudowane, tereny rekreacyjno - wypoczynkowe;Tereny komunikacyjne, drogi, treny kolejowe i inne;Grunty pod wodami;tereny leśne; nieuzytki.
Amortyzacja – nazywana czasami konsumpcją kapitału, oznacza zmniejszenie się wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie w wyniku użytkowania lub starzenia się. Amortyzacja: jest to wartość odpisywana w koszty w poszczególnym okresie obrachunkowym
Struktura zasiewów – procentowy udział każdej z grup czy gatunków roślin uprawianych na całkowitej powierzchni gruntów ornych (poza ugorami). W gospodarstwie odnosi się do każdego płodozmianu, ale może dotyczyć także kraju.
Typowe źródła przychodów w gospodarstwie wiejskim to:
1 – przychody z działalności rolniczej
sprzedaż płodów rolnych (z produkcji roślinnej i zwierzęcej),
wpływy z tytułu płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (tzw. dopłaty bezpośrednie i z tytułu gospodarowania na ONW wypłacane przez ARiMR),
wpływy z tytułu dopłat do zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego (wypłacane przez ARR),
zwrot części akcyzy zawartej w kosztach zakupu paliwa rolniczego,
2 – dochody członków rodziny z pracy poza gospodarstwem rolnym
dochody z pracy etatowej członków rodziny lub z tytułu wykonywania przez nich prac zleconych (na umowy zlecenia czy umowy o dzieło),
dochody z pracy na własny rachunek (z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej),
3 – dochody ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych i świadczeń socjalnych
emerytury z ubezpieczeń społecznych,
renty strukturalne (z tytułu przekazania gospodarstwa),
renty z ubezpieczeń społecznych,
zasiłki dla bezrobotnych,
świadczenia socjalne,
4 – dochody z własności oraz z najmu budynków lub budowli (czynsze dzierżawne).
Źródła nakładów w gospodarstwie:
suma pracy żywej i uprzedmiotowionej zużytej przez producenta w celu wytworzenia okre-
ślonego produktu (usługi). Mogą być mierzone w jednostkach naturalnych lub
wyrażone wartościowo. W gospodarstwach rolniczych ponoszenie wyższych nakładów oznacza wyższą
intensywność produkcji, która może być wyrażana wielkością nakładów materiałowych w przeliczeniu na jednostkę
powierzchni. Nakłady materiałowe obejmują przede wszystkim zużyte materiały
produkcyjne (własne i pochodzące z zakupu), usługi produkcyjne oraz nakłady ogólnogospodarcze (np.
materiały do remontu, nośniki energii).