Wykład 1
21.09.2013
A. Gronkiewicz
J. Jagielski „Kontrola administracji publicznej”.
Egzamin: 3 pytania.
Kontrola w administracji – sprawowana wobec administracji poprzez różne podmioty: można wyróżnić kontrolę sądową.
Kontrola – pojęcie węższa od nadzoru. Kontrola – obserwowanie i porównywanie stanu rzeczywistego ze stanem pożądanym. Kontrola to badanie stanu faktycznego pod kątem tego czy odpowiada wzorcowi dokonanie oceny i sformułowanie wniosków. Kontrola to także administrowanie, kierowanie (w zarządzaniu). W administracji kontrola spełnia rolę informatora zwrotnego. Nadzór ma charakter stały, a kontrola może mieć charakter doraźny.
Kierownictwo – system scentralizowany, nie może istnieć bez hierarchicznego podporządkowania, kierownictwo polega na powierzeniu organowi pewnego zestawu kompetencji. Kierownictwo nie może być przeniesione na niższe organy.
Zwierzchnictwo – występuje przy zespoleniu (koncentracja organów na określonym terytorium pod zwierzchnictwem jednego podmiotu wojewoda). Stosuje się, aby usprawnić pewne działania. Jest odpowiednikiem kierownictwa w administracji zespolonej, gdyż zwierzchnik ma uprawnienia kierownicze w stosunku do podmiotów zespolonych co ma gwarantować sprawne funkcjonowanie.
Koordynacja – skupia się na uporządkowywaniu działań.
Natomiast kontrola występuje w obu systemach, jest zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna.
Nadzór – może oddziaływać na nadzorowanego
Celem kontroli jest minimalizacja negatywnych zjawisk, które mogą się pojawić w procesie administrowania oraz jest to ochrona przed negatywnymi zjawiskami na przyszłość. Przeprowadzanie kontroli jest możliwe przy udziale jednostek kontrolowanych.
Nowe typy kontroli – ewaluacja, czyli badanie wartości albo cech określonego programu, planu działania według określonych kryteriów. Jej rolą jest potrzeba lepszego zrozumienia.
Kontrola starego typu – badanie jak jest jak być powinno.
Kryteria kontroli:
Legalność – zgodność działania z przepisami prawa,
Gospodarność – sprawdzamy czy dana jednostka zgodnie z zasadą racjonalnego gospodarowania osiąga optymalne wyniki przy najniższych nakładach finansowych,
Rzetelność – badanie pod kątem uczciwości, terminowości, dyscypliny wykonania, zgodności dokumentów, ewidencji i sprawozdań ze stanem faktycznym,
Celowość – badanie pod kątem czy dana jednostka działa zgodnie z wyznaczonymi jej celami w ustawie, regulaminie, statucie itp.
Przejrzystość (transparentność) – badanie pod kątem czy procedury, przepisy czy są jasne, zrozumiałe,
Jawność – podawanie do publicznej wiadomości np. sprawozdań finansowych, bilansów z działalności jednostek czy wykonywanych działań,
Zgodności z polityką rządu.
Cechy kontroli:
Bezstronna,
Fachowa – kontrolujący powinien mieć większą wiedzę niż kontrolowany,
Efektywna – powinna spowodować zmiany, właściwie sformułowanie wniosków pokontrolnych,
Oficjalna – podejmowana z urzędu, z wniosku powinna mieć charakter uzupełniający,
Proporcjonalna – powinna być przeprowadzona, aby organ mógł funkcjonować i wykonywać swoje zadania,
Aktywna – kontroler powinien rzetelnie dociekać informacji, powinien dążyć do ustalenia przyczyn nieprawidłowości.
Rodzaj kontroli według sposobu prowadzenia kontroli:
Inspekcje – kontrola polegająca na badaniu zachowania badanego,
Wizytacje
Lustracja – skupia się na cechach, które podmiot powinien posiadać,
Rewizja – kontrola w zakresie środków finansowych.
Podział według zasięgu:
Zupełna – kontrola całokształtu.
Ograniczona – jest zawężona do pewnych spraw.
Podział według zależności organizacyjnej:
Wewnętrzna
Zewnętrzna
Podział według inicjatywy:
Z urzędu
Na wniosek
Podział według charakteru organu kontrolującego:
Zawodowa
Niezawodowa (społeczna) tj. organizacje pozarządowe, opinie publiczną.
Podział według czasu:
Wstępna – polega na badaniu działanie organu na podstawie programu, projektu,
Faktyczna – podczas wykonywania projektu, planu,
Następcza – następuje po wykonaniu planu.
Kontrola: sądowa(sądy administracyjne, sądy szczególne, TK, TS, sady powszechne) wewnętrzna (resortowa, rządowa, zarządcza, międzyresortowa, instancyjna ), inne formy kontroli(mass media, skargi i wnioski, dostęp do informacji publicznej, organizacje pozarządowe [NGO]), kontrola sprawowana przez podmioty niezawisłe (parlament, RPO, NIK, GIODO, RPDZ, PIP).
Wykład 2
Dozór administracji – występuje w zakresie działań podejmowanych przez administrację publiczną w sferze porządku i bezpieczeństwa publicznego odnośnie np. ochrona życia i zdrowia (prawo atomowe).
Rozwinięcie dozoru to policja administracyjna (inspekcje, straże).
Kontrola parlamentarna – dzieli się na: wotum zaufania (charakter indywidualny – dotyczy jednego Ministra, charakter zbiorowy – dotyczy Prezesa RM), komisje sejmowe (komisje stałe i nadzwyczajne dokonują kontroli, w ich ramach dochodzi do kontroli administracji publicznej poprzez obradowanie nad projektami ustaw, mogą zapraszać różne podmioty administracji publicznej, [sejmowa komisja śledcza – powołana jest do zbadania określonej sprawy przez Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów, skład komisji wchodzą członkowie poszczególnych partii, którzy odzwierciedlają układ sił w parlamencie, zbiera się i obraduje w Sali kolumnowej, w swoich działaniach związana jest uchwałą o jej powołaniu, pracami komisji kieruje jej prezydium, do komisji stosuje się przepisy ustawy o sejmowej komisji śledczej, a także KPK, komisja przekazuje Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swojej działalności. Kontroluje ona administrację i organy państwowe] , kontrola wykonywana przez posłów i senatorów (na podstawie ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora: interwencja w organach administracji rządowej, JST, PP , organizacji społecznej, może zwrócić się o wyjaśnianie stanu rozpatrzenia, zamiaru jej załatwienia, organ ma 14 dni na odpowiedź. Poza tym, mogą brać udział w zgromadzeniach sejmików województwa, rad gmin i powiatów właściwych dla okręgu, w którym zostali wybrani, wtedy mogą zgłaszać swoje uwagi lub wnioski. Możliwość zgłaszania interpelacji i wniosków).
NIK – kontroluje ona działalność administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych , działalność JST, samorządowych osób prawnych i samorządowych jednostek organizacyjnych i inne jednostki organizacyjne i podmiotów gospodarczych w zakresie w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne. Kontrola dotyczy wykonania budżetu państwa oraz realizacji innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej. Kryteria kontroli: legalność, rzetelność, gospodarność, celowość. Legalność, gospodarność inne jednostki organizacyjne i przedsiębiorcy.
Inicjatywa w zakresie kontroli – na wniosek i z urzędu, na zlecenie Sejmu i jego organów, Prezydenta RP, Prezesa RM.
NIK podlega audytowi zewnętrznemu (raz na 3 lata).
Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli oraz rzetelne udokumentowanie tej kontroli i dokonanie oceny jednostki kontrolowanej.
Program kontroli – chroniony jest tajemnicą kontrolerską, zatwierdza go Prezes NIK lub wiceprezesi.
Obowiązki kontrolowanego: niezwłocznie mają przedkładać na żądanie wszelkie dokumenty i materiały niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, obowiązek udostępnienia baz danych.
Przedstawiciel NIK musi być upoważniony, posiadać legitymację. Mają prawo do dostępu do jednostek kontrolowanych, prawo wglądu do dokumentów związanych z działalnością jednostki kontrolowanej, do przeprowadzenia oględzin: obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności w jednostce kontrolowanej, przesłuchiwania świadków, żądania wyjaśnień, korzystania z pomocy biegłych i specjalistów, zwoływania narad w związku z przeprowadzaną kontrolą, przetwarzania danych osobowych.
Dowody: dokumenty, zabezpieczone rzeczy, wyniki oględzin, zeznania świadków, opinie biegłych, pisemne wyjaśnienia i oświadczenia poprzez to ustala się stan faktyczny czego dokonuje w aktach kontroli (są tam protokoły z przeprowadzenia czynności dowodowych, notatki służbowe, wystąpienie pokontrolne, zastrzeżenia, upoważnienie).
Po dokonaniu kontroli sporządza się wystąpienie pokontrolne, które zawiera numer i tytuł kontroli, imię, nazwisko, stanowisko kontrolera, nazwę jednostki kontrolnej, numer i datę upoważnienia, oznaczenie jednostki kontrolowanej, imię i nazwisko kierownika jednostki, zwięzły opis ustalonego stanu faktycznego i ew. nieprawidłowości i ich przyczyny ich zakres i skutki oraz osoby za nie odpowiedzialne, uwagi i wnioski w sprawie usunięcia nieprawidłowości, pouczenie o możliwości wniesienia zastrzeżeń.
Kierownik jednostki kontrolowanej ma prawo do zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń do wystąpienia pokontrolnego w terminie 21 dni od dnia przekazania wystąpienia. Dyrektor właściwej jednostki NIK przekazuje to komisji rozstrzygającej z posiedzenia sporządza się protokół, który doręcza się dyrektorowi właściwej jednostki NIK i kierownikowi kontrolowanej jednostki, który ma 14 dni aby odnieść się do jak wykorzysta uwagi i wykona wnioski sformułowanych w wystąpieniu.
Prezes NIK ma powiadomić organy ścigania. NIK przestawia zestawienia i informacje o wynikach kontroli.
Za utrudnianie kontroli NIK można być ukaranym.