Psychologizm – bierze za punkt wyjścia psychiczne cechy jednostki czyni z nich zmienne, po czym stara się zinterpretować zjawiska społeczne jako przejawy lub zjawiska pochodne
Przewrót naukowy w psychologii – dzięki Wilhelmowi Wundtowi powstaje psychologia eksperymentalna: ujęcia człowieka jako podmiot obdarzony wolą i myślą a nie tylko zdolnością odbierania i kojarzenia wrażenia, odkrycie nie tylko świadomości ale podświadomości
Ewolucjonizm psychiczny – przesunięcie z organizmu społecznego w strone ludzkiej jaźni i wolnego wyboru
Rozwój psychologii społecznej
Przednaukowy – brak systematyzacji, empirii, spekulacje, Hobbes, pozytywiści, historycy pisarze, uproszczone twierdzenia o naturze ludzkiej
Naukowy – refleksja teoretyczna opierała się na danych empirycznych
XX wiek – uzasadnienia na bazie badań empirycznych
Psychoanaliza
motorem zachowań jest żywioł gatunkowy człowieka Eros i Thanatos
procesy duchowe są nieświadome, świadome to poszczególne akty i części całego życia społecznego
instynkty Id i Ego
kultura (trzymane na wodzy popędów i subtelne sposoby zaspokajania potrzeb)
Psychologia społeczna – nauka o oddziaływaniu rzeczywistej lub wyobrażonej obecności innych ludzi, bada wspólne wielu ludziom procesy psychiczne, które powodują wrażliwość na wpływ społeczny
Molekularna teoria zachowania się (molekuły – instynkty) - w psychice ludzkiej tkwią wrodzone lub odziedziczone tendencje, które są źródłem wszelkiej myśli i zachowań jednostki i społeczeństwa
Przedmiot badań – nie sytuacja w obiektywnym sensie, ile raczej wpływ interpretacji, czyli konstruktu środowiska społecznego
Konstrukt – sposób postrzegania, pojmowania i interpretowania świata społecznego
Naukowe zadania psychologii społecznej - tworzenie naukowych założeń, opracowanie dokładnie kontrolowanych eksperymentów
Psychologia społeczna a psychologia osobowości – po skupia się na różnicach indywidualnych czyli tym co odróżnia jednych od drugich a ps uważa że wyjaśnienie zachowania przede wszystkim przez czynniki osobowościowe pomija istotną kwestię – ogromną rolę wpływu społecznego
Psychologia społeczna a socjologia – socjologia nie skupia się na psychologii jednostki, lecz widzi społeczeństwo w szerszej perspektywie
Kultura - charakter represyjny i sublimacyjny (trzymanie popędów na wodzy i co raz subtelniejsze zaspokajanie potrzeb)
Cel psychologii społecznej – rozpoznanie uniwersalnych cech ludzkiej natury, które czynią każdego z nas podatnym na wpływ społeczny niezależnie od klasy społecznej i kultury
Wpływ społeczny – dotyczy nie tylko zachowań ale obejmuje myśli i uczucia, oddziaływanie słów czynów czy samej obecności innych ludzi na nasze myśli uczucia postawy i zachowania
KONTEKST ŚRODOWISKOWY bezpośredni (na zachowanie)
KONTEKST KULTUROWY pośredni (na myśli i uczucia)
Podstawowy błąd atrybucji – tendencja do wyjaśniania zachowań własnych lub innych ludzi wyłącznie w kategoriach cech osobowości, nie doceniając siły wpływu społecznego; Dlaczego popełniamy ten błąd? Zazwyczaj skupiamy uwagę na osobie, nie – sytuacji. To znaczy wiemy, jaki ktoś jest, a nie wiemy do końca, co cię wydarzyło
Błąd odpowiedniości – założenie, że zachowanie człowieka odpowiada jego dyspozycjom (osobowości), co wiąże się z podstawowym błędem atrybucji, czyli skłonnością do przeceniania czynników wewnętrznych, dyspozycyjnych w zachowaniu człowieka i do niedoceniania wpływu czynników sytuacyjnych. Dlaczego? Bo najczęściej skupiamy się na osobie, a nie na sytuacji. Nie dostrzegając jej, lekceważymy je. Wyrazistość spostrzeżeniową mają dla nas ludzie, a nie sytuacje (zakotwiczamy naszą opinię na pewnym punkcie odniesienia – heurystyka zakotwiczenia i dostosowania)
Atrybucja wewnętrzna – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z przyczyn leżących po jego stronie, na przykład z jego postawy, charakteru lub osobowości.
Atrybucja zewnętrzna – przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z sytuacji, w jakiej znajduje się ta osoba; założenie, że większość osób w tej samej sytuacji zareagowałoby podobnie/tak samo (szersza interpretacja: co spowodowało, że ta osoba tak się zachowała).
Dwustopniowy proces atrybucji – wyjaśnienie czyjegoś zachowania przez tworzenie automatycznych atrybucji wewnętrznych i dopiero późniejsze zastanawianie się nad możliwymi przyczynami sytuacyjnymi, pozwalające zmodyfikować pierwotną atrybucję zewnętrzną.
Zjawisko światła rampy – skłonność do przesadnej oceny stopnia, w jakim nasze działania i wygląd są dostrzegane przez innych.
Atrybucje w służbie ego – wyjaśnianie własnych sukcesów za pomocą czynników wewnętrznych, dyspozycyjnych oraz wyjaśnianie własnych niepowodzeń przez obcinanie czynników zewnętrznych, sytuacyjnych.
Przyczyny tworzenia atrybucji w służbie ego:
ludzie dążą do zachowania wysokiego mniemania o sobie, nawet wypaczając rzeczywistość
chcemy być dobrze postrzegani przez innych
kwestia dostępności różnych informacji (egzamin, wiedza studenta i profesora)
Atrybucje obronne – wyjaśnianie zachowań tak, by uniknąć poczucia słabości i śmiertelności. Jedną z form takiej atrybucji jest nierealistyczny optymizm, czyli przekonanie, że dobre rzeczy przytrafiają się raczej nam niż innym, a złe raczej innym niż nam. Bardziej ogólnie to wiara w sprawiedliwy świat – polega na założeniu, że złe rzeczy przytrafiają się złym ludziom, a dobre rzeczy spotykają dobrych ludzi
Pochodzenie konstruktów – podstawowe motywy człowieka
potrzeba dobrego mniemania o sobie – samoocena
usprawiedliwienie wcześniejszego zachowania
uzasadnienie własnego cierpienia
potrzeba bycia adekwatnym – poznanie społeczne
samospełniające się proroctwo
popędy biologiczne
emocje
potrzeba zachowania kontroli – potrzeba poczucia wpływu na bieg swojego otoczenia
Poznanie społeczne – sposób myślenia ludzi o sobie i o świecie społecznym, a szczególnie sposoby wyboru interpretacji, zapamiętywania i wykorzystywania informacji społecznych, formułowania sądów i podejmowania decyzji
Automatyczne poznanie społeczne
sposób szybki i automatyczny
myślenie automatyczne mimowolne
schematy (struktury poznawcze którymi ludzie posługują się w celu zorganizowania wiedzy o świecie społecznym)
stereotypy
samospełniające się proroctwo
teoria naznaczenia społecznego - sytuacja w której oczekiwania wobec innej osoby wpływa na odnoszenie się do niej co wpływa na jej zachowanie które jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami
Rodzaje schematów – heurystyki
z greckiego odkrycie
heurystyki wydawania sądów – skróty myślowe używane do szybkiego i skutecznego formułowania sądów
heurystyka dostępności – zdroworozsądkowa zasada myślenie polegająca na wydawaniu sądu na podstawie tego, jak łatwo coś przychodzi nam na myśl
heurystyka reprezentatywności – skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do typowego przypadku
heurystyka zakotwiczenia i dostosowania – skrót myślowy polegający na posługiwaniu się liczbą lub wartością jako punktem wyjścia do którego często dostosowuję się swoją ocenę
Kontrolowane poznanie społeczne – myślenie świadome zamierzone dobrowolne wymagające wysiłku, przeszkody to zmęczenie stres zaabsorbowanie czymś innym, wypieranie myśli
Myślenie kontrfaktyczne - zmienianie w myślach niektórych aspektów przeszłości aby je dopasować
Bariera nadmiernej ufności - zbyt duże przekonanie o trafności własnych sądów
Skuteczność wypierania myśli zależy od dwóch procesów
automatyczny zwany procesem monitorowania – poszukiwanie objawów wdzierania się myśli do świadomości
kontrolowany proces operacyjny – świadoma i związana z wysiłkiem próba oderwania się od jakiegoś przedmiotu myślenia
Samowiedza
różnice kulturowe w rozumieniu JA
niezależny obraz JA - sposób określania siebie w kategoriach własnych myśli, uczuć i zachowań, a nie w myśleniu uczuciach i zachowaniach innych
współzależny obraz JA – sposób określania siebie w odniesieniu do innych, dostrzeganie zależności własnego zachowania od myśli uczuć i zachowań innych
Funkcje samowiedzy
Organizacyjna – pomaga nam organizować wiedzę o sobie
schematy ja – struktury myślowe, którymi się posługujemy do organizowania wiedzy o sobie, a które wpływają na to, jakie informacje dotyczące siebie dostrzegamy, rozważamy i zapamiętujemy
zjawisko samo odniesienia – prawidłowość polegająca na tym, że ludzie lepiej zapamiętują informacje, które odnoszą się do nich samych
Samoregulacja – funkcja wykonawcza, samoregulacja zasobów
Introspekcja - spoglądanie w głąb siebie i badanie własnych myśli uczuć i motywów
Teoria samoświadomości - skupiając uwagę na sobie, oceniamy i porównujemy swoje zachowania z wewnętrznymi normami i wartościami
Motywacja wewnętrzna - pragnienie podjęcia jakiegoś działania, ponieważ uważamy je za przyjemne, ciekawe, a nie ze względu na zewnętrze naciski czy nagrody
Motywacja zewnętrzna - chęć podjęcia działania ze względu na zewnętrzne nagrody lub naciski a nie dlatego, że wydaje się nam ciekawe
Dwuczynnikowa teoria emocji – pogląd, że doświadczenie emocji jest wynikiem dwustopniowego procesu spostrzegania, w którym najpierw doświadczamy pobudzenia fizjologicznego, a potem szukamy dla niego stosownego wyjaśnienia.
Błędne określenie przyczyn pobudzenia – proces, w którym ludzie wyciągają błędne wnioski, co do przyczyn, dla których czują się tak, a nie inaczej.
Technika niskiej piłki - nieuczciwa strategia polegająca na tym, że sprzedawca namawia klienta do okazyjnego zakupu, a następnie mówi ze to pomyłka i podnosi cenę, klient bardzo często zgadza się zapłacić więcej
Skuteczność - choć transakcja jest odwołalna, klient czuje się zobowiązany, perspektywa oczekiwanego finału
Uzasadnienie wysiłku - zjawisko polega na tym, że jesteśmy skłonni polubić coś bardziej, co uzyskaliśmy z trudem
Uzasadnienie zewnętrzne - wyjaśnienie postępowania sprzecznego z przekonaniami jednostki za pomocą przyczyn, które nie zależą bezpośrednio od niej samej (perspektywa dużej nagrody, surowej kary), nie działać na nerwy przyszłemu teściowi
Uzasadnienie wewnętrzne - redukcja dysonansu przez dokonanie jakieś zmiany w sobie, gdy nie znajdujemy uzasadnienia zewnętrznego, dopasować postawy i zachowania, zaczynamy wierzyć w swoje słowa
Obrona stanowiska sprzecznego z własną postawą - wyrażanie opinii lub postawy sprzecznej z osobistym przekonaniem lub postawą
Niewystarczająca kara – dysonans wywołany brakiem dostatecznego uzasadnienia zewnętrznego rezygnacji z pożądanego zachowania lub przedmiotu powodujący, że zakazane zachowanie lub przedmiot wydają się mniej atrakcyjne
Autoperswazja - długotrwała zmiana postawy wynikająca z próby samousprawiedliwienia
Spostrzeganie społeczne - o tym jak tworzymy wyobrażenia o innych ludziach i wyciągamy wnioski na ich temat
zachowania niewerbalne
komunikacja niewerbalna
Emocje a wyraz twarzy
kodowanie i dekodowanie emocji
kultura a kanały komunikacji niewerbalnej – każda kultura ma szczególne reguły ujawnienia czyli uwarunkowane kulturowo reguły określające stosowność okazywania zachowań niewerbalnych
emblematy – sygnały niewerbalne mające w danej kulturze ogólne zrozumiałe definicje
ukryte teorie osobowości – typ schematu używany do grupowania różnych cech osobowości np. ktoś kto jest uprzejmy jest zarazem szczodry
Cele zachowań niewerbalnych
okazywanie emocji – gniew: zmarszczone brwi
wyrażanie postawy – lubię cię: uśmiech
przekazywanie cech osobowości – towarzyskość: energiczny ton głosu
ułatwienie komunikacji werbalnej – pokazywanie że skończyliśmy i dajemy prawo głosu
Postawy – oceny ludzi przedmiotów i poglądów
Komponenty postawy
emocjonalny – składający się z reakcji emocjonalnych na obiekt postawy
poznawczy – składający się z myśli i przekonań dotyczących obiektu poznawczych
behawioralny – składający się z działań lub widocznych zachowań wobec obiektu postawy
Postawy o źródłach poznawczych – jeżeli ocena wynika z przekonań o cechach obiektu postawy (np. ekonomiczny samochód)
Postawy o źródłach emocjonalnych – wynikające bardziej z emocji i wartości niż z obiektywnej oceny plusów i minusów
Warunkowanie klasyczne – bodziec wywołujący reakcję emocjonalną wielokrotnie łączy się z bodźcem obojętnym, który z czasem przyjmuje właściwości emocjonalne pierwszego bodźca (pies Pavlova)
Warunkowanie sprawcze – polega na tym, że zachowanie które swobodnie wybieramy stają się częstsze lub rzadsze w zależności od tego, czy następuje po nich nagroda czy kara
Źródła emocjonalne – nie są one skutkiem racjonalnej oceny, nie kierują się logiką, są często związane z wartościami
Postawy o źródłach behawioralnych – pochodzą z obserwacji własnych zachowań wobec obiektu postawy
Teoria porównań społecznych - porównywanie się do innych by zrozumieć siebie
porównanie społeczne w górę – porównanie siebie z innymi ludźmi, którzy są lepsi od nas pod względem cechy lub umiejętności.
porównanie społeczne w dół – porównanie siebie z ludźmi, którzy są od nas gorsi pod względem jakiejś cechy lub umiejętności
Teoria autopercepcji – w pewnych warunkach ludzie nie wiedzą co czują, dopóki nie zobaczą co robią
Typy postaw: jawne i ukryte
jawne – które świadomie wykorzystujemy i potrafimy łatwo określić
ukryte – mimowolne niekontrolowane a czasem nieświadome
Dysonans poznawczy – gdy zachowujemy się inaczej i nie potrafimy znaleźć zewnętrznego uzasadnienia
Metody redukowania dysonansu:
zmiana zachowanie, aby pogodzić je z elementami poznawczymi
próba usprawiedliwienia zachowania przez zmianę niezgodnych z nim elementów poznawczych
próba usprawiedliwienia zachowania przez dodanie naszych elementów poznawczych
Dysonans podecyzyjny – występujący po podjęciu decyzji, zazwyczaj redukowany przez zwiększanie atrakcyjności wybranego rozwiązania i umniejszanie wartości odrzuconych wyborów
Komunikat perswazyjny – przekonujący do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie np. reklama, przemówienie telewizyjne
Skuteczność komunikatu perswazyjnego
kto – źródło komunikatu (wiarygodni mówcy, atrakcyjni mówcy)
co – natura komunikatu (lepiej gdy nie stwarza się wrażenie wywierania wpływu, lepiej podawać przekaz dwustronny ale jeżeli mamy pewność obalenia argumentów drugiej strony, lepiej być pierwszym mówcą jeżeli nie ma przerw lub drugim gdy jest przerwa)
do kogo – natura odbiorcy (słuchacze rozkojarzeni łatwiej dają się przekonać niż skupieni, mniej inteligentni bardziej ulegają wpływom, bardziej podatne są osoby we wrażliwym okresie 18-25 lat)
Centralne i peryferyczne drogi perswazji
centralne – sytuacja w której odbiory rozpracowują komunikat perswazyjny, słuchają go uważnie i zastanawiają się nad argumentami, możliwa wtedy gdy mają zdolność i motywacje do uważnego odbioru kontaktu
peryferyczna – sytuacja w której odbiorcy nie analizują argumentów komunikatu perswazyjnego, lecz ulegają wskazówkom peryferycznym
Emocje a zmiana postawy
komunikaty wzbudzające strach – przekazy perswazyjne których celem jest zmiana postawy pod wpływem strachu
emocje jako heurystyka
emocje i różne typy postaw – postawy o źródłach poznawczych należy zmienić za pomocą racjonalnych argumentów (mam bardziej ekonomiczny silnik), te o źródłach emocjonalnych zmienić za pomocą emocji
kultura a różne typy postaw
Opieranie się komunikatom perswazyjnym
uodparnianie postawy – przeciwdziałanie zmianom postaw za pomocą niewielkich dawek argumentów sprzecznych z reprezentowanymi postawami
plasowanie produktu
teoria reaktancji – ludzie nie lubią czuć że jest zagrożona ich wolność czynienia lub myślenia tego co chcą, poczucie zagrożenia wolności wywołuje nieprzyjemny stan reaktancji który można zredukować przez wykonanie zagrożonej czynności
Konformizm – zmiana zachowania spowodowana rzeczywistym lub wyobrażonym wpływem innych ludzi
Informacyjny wpływ społeczny – wpływ innych ludzi który skłania nas do podporządkowania się, ponieważ widzimy w nich źródło wskazówek dotyczących naszego zachowania; podporządkowujemy się bo wierzymy że cudza interpretacja niejasnych sytuacji jest słuszniejsza niż nasza i pomaga nam wybrać właściwy kierunek działania
Prywatna akceptacja – podporządkowywanie się zachowaniom innych pod wpływem przekonania, że to co robią i mówią inni jest słuszne
Publiczny konformizm – publiczne dostosowywanie się do zachowań innych bez potrzeby wiary w słuszność własnych słów lub czynów
Niepożądane skutki konformizmu publicznego
indukowanie – gwałtowne rozprzestrzenianie się emocji i zachowań w tłumie (inni nie muszą mieć racji, może być różnie)
psychoza tłumu – występowanie w grupie ludzi podobnych objawów fizycznych z nieznanych przyczyn fizycznych
Kiedy ulegamy informacyjnemu wpływowi społecznemu - gdy sytuacja jest niejasna, gdy sytuacja jest kryzysowa, kiedy inni są ekspertami
Normatywny wpływ społeczny – wpływ innych ludzi który skłania do konformizmu, ponieważ chcemy być lubiani i akceptowani; ten rodzaj podporządkowania prowadzi do publicznej zgodności z poglądami i zachowaniami grupy, ale niekoniecznie do prywatnej akceptacji tych przekonań i zachowań
Normy społeczne – ukryte lub jawne reguły grupy określające akceptowanie zachowania wartości i przekonania jej członków
Kiedy ulegamy normatywnemu wpływowi społecznemu
zależy od znaczenia jakie grupa ma dla odbiorcy (siła czyli znaczenie jakie przypisujemy grupie)
od bezpośredniości oddziaływania i od liczby osób w grupie 3-5 osób
czynniki grupowe
czynniki jednostkowe
wpływ mniejszości
kredyt zaufania – tolerancja na którą zarabia się z czasem przez konformizm wobec norm grupowych, mając wystarczający kredyt zaufania można czasami zachować się odmiennie nie narażając się na karę grupy
posłuszeństwo autorytetowi
Normy zakazujące – spostrzeżenie dotyczące tego jakie zachowania są aprobowane i nieaprobowane przez innych
Normy deskryptywne – spostrzeżenia dotyczące rzeczywistych zachowań ludzi w danej sytuacji niezależnie od tego czy są one aprobowane czy potępiane przez innych
Inteligencja emocjonalna i społeczna
emocje jako bodziec do działania
emocje jako efekt naszej adaptacji do środowiska
uniwersalność emocji
siedem czynników które determinują emocję i jej natężenie – bliskość wydarzenia tematowi ewolucyjnemu, czas, ładunek emocjonalny, powtarzalność, specyfika osoby, nastrój, temperament
Natura emocji
emocje podstawowe – strach, szczęście, zdziwienie, gniew, wstręt, smutek
umysł emocjonalny a umysł racjonalny czyli droga „niska” i „wysoka”
Emocje a fizjologia organizmu
„W złości do rąk napływa krew, dzięki czemu łatwiej jest chwycić za broń albo wymierzyć cios wrogowi. Wzmaga się rytm uderzeń serca, a zwiększone wydzielanie się takich hormonów jak adrenalina powoduje przypływ energii wystarczającej do podjęcia dynamicznego działania.”
„Do głównych biologicznych zmian zachodzących w naszym organizmie w chwilach szczęścia należy zwiększona aktywność ośrodka mózgu, który powstrzymuje uczucia negatywne i powoduje wzrost dostępnej nam energii oraz wyciszenie tych ośrodków, które generują trapiące i dokuczliwe myśli. Nie pojawiają się jednak żadne zmiany fizjologiczne, oprócz uspokojenia…”
Inteligencja emocjonalna – dwie kompetencje: osobiste i społeczne
kompetencje osobiste – samoświadomość samoregulacja motywacja
kompetencje społeczne – empatia umiejętności społeczne