Integracja gospodarcza
Podłoże procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej
Procesom integracyjny w Europie Zachodniej sprzyjały przede wszystkim:
Obawa przed odrodzeniem się tendencji nacjonalistycznych
Konieczność odbudowy i modernizacji zniszczonych gospodarek
Rozpad systemu kolonialnego
Obawa przed silną pozycją partii komunistycznych
Zimna wojna
Utrata pozycji międzynarodowej Europy na rzecz USA i ZSRR
Pragnienie bezpieczeństwa i pokoju
Etapy integracji gospodarczej
Strefa wolnego handlu – polega na zniesieniu między państwami ograniczeń celnych i ilościowych. Kraje członkowskie stosują własne taryfy celne w stosunku do krajów trzecich.
Zostają zniesione cła i ograniczenia ilościowe w handlu miedzy dwoma krajami lub większą ich grupą.
Jednakowe traktowanie towarów wytworzonych na terenie państw należących do strefy.
Tworzenie strefy poprzedza wprowadzenie preferencyjnych układów handlowych (częściowe znoszenie ceł).
Brak wspólnej polityki handlowej w stosunku do państw trzecich, każdy integrujący się kraj ma prawo stosować własne cła w stosunku do państw spoza strefy wolnego handlu.
Świadectwo pochodzenia, określa w którym kraju został wytworzony dany towar. Towar podlega swobodnemu obrotowi, jeśli został wytworzony na terenie strefy wolnego handlu, a jeśli na terenie państw trzecich, to przy przekroczeniu granicy pomiędzy krajami należącymi do strefy na towar nakłada się dodatkowe cła (ma to zapobiegać sytuacji, gdy towary z państw trzecich zostają sprowadzone na obszar strefy przez kraj o najniższej stawce celnej).
Unia celna – kraje członkowskie są zobowiązane do stosowania jednolitych taryf celnych w handlu z krajami trzecimi
Oprócz zniesienia barier w przepływie dóbr i usług miedzy integrującymi się państwami, wprowadzona zostaje wspólna, zewnętrzna taryfa celna.
Prowadzona jest wspólna polityka handlowa w stosunku do państw trzecich.
Kraje należące do unii celnej stosują te same cła na import towarów spoza obszaru unii.
Przestaje obowiązywać świadectwo pochodzenia.
Wymiana handlowa między państwami członkowskimi jest ułatwiona.
Pewna utrata suwerenności państw należących do ugrupowania (nie mogą prowadzić samodzielnej polityki handlowej, wszelkie decyzje dotyczące tej polityki muszą być podejmowane wspólnie).
Takie same warunki produkcji na terenie unii, przedsiębiorstwa są jednakowo traktowane we wszystkich regionach.
Zharmonizowane przepisy prawa, wspólne zasady polityki gospodarczej.
Wspólny rynek – występuje swobodny przepływ towarów, usług, siły roboczej i kapitału.
Swobodny przepływ tzw. czynników produkcji, którymi są wszystkie zasoby, niezbędne do wytwarzania dóbr i usług (przede wszystkim kapitał i siła robocza).
Wspólne regulacje dotyczące napływu osób, kapitału i usług z państw trzecich.
Państwa mogą prowadzić wspólną politykę interwencyjną.
Konieczne jest ujednolicenie zasad dotyczących warunków produkcji, sprzedaży, konsumpcji, prowadzi to do tworzenia wspólnej polityki rolnej, transportowej, ochrony środowiska, itd.
Unia gospodarcza – łączy poprzednie cechy z koordynacją polityki gospodarczej, monetarnej, podatkowej.
Koordynacja najistotniejszych dziedzin polityki gospodarczej.
Regulacje zasad działania wspólnego rynku, polityk makroekonomicznych, polityki fiskalnej i pieniężnej.
Powołane zostają organy ponadnarodowe, o kompetencjach obejmujących cały obszar unii.
Unia monetarna
Warunki powstania: liberalizacja rynków kapitałowych, całkowita wymienialność walut, usztywnienie kursów walut państw członkowskich.
Liberalizacja rynków kapitałowych zapewnia pełną swobodę przepływu kapitału miedzy państwami wchodzącymi w skład unii.
Wymienialność walut umożliwia realizację tych przepływów.
Zapewnienie sztywnych kursów gwarantuje wymianę według stałych cen.
Wprowadzenie wspólnej waluty nie jest warunkiem koniecznym do stworzenia unii monetarnej.
Integracja pełna (całkowita) – oparta na pełnej unifikacji polityki ekonomicznej, finansowej, społecznej, prawnej; utworzone są także organy ponadnarodowe.
Skutki statyczne unii celnej
Kreacja handlu – następuje wówczas, gdy handel między partnerami przesuwa się od kosztownego, obojętnego ochroną produktu krajowego do tańszego produktu z kraju partnerskiego, sprzyjając tym samym rozszerzeniu specjalizacji, co może prowadzić do bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów krajów unii.
Przesunięcie handlu – następuje wówczas, gdy import od efektywnego lub taniego producenta z rynku światowego jest zastępowany importem od bardziej kosztownego (lub mniej efektywnego) producenta z kraju partnerskiego. W krajach objętych unią celną produkty tego kraju mogą być sprzedawane taniej niż produkty pochodzące z krajów trzecich, ponieważ unia celna nakłada taryfy protekcyjne na import z reszty świata, pozostawiając swobodę importu z kraju partnerskiego.
Efekt ekspansji handlu – niższa cena rynkowa w kraju członkowskim unii celnej zwiększa jego popyt globalny, który będzie zaspokajany dzięki handlowi zagranicznemu (albo z partnerem, albo ze światem).
Efekt przesunięcia handlu prowadzi do ograniczenia eksportu krajów nie należących do unii, a także do realokacji zasobów, zarówno w krajach unii, jak też w reszcie świata i to często w kierunku zwiększającym koszty produkcji, tj. zmniejszającym efektywność wykorzystania zasobów. Kreacja oraz ekspansja handlu czynią produkcję bardziej efektywną, co jest korzystne.
Warunki wystąpienia pozytywnych efektów unii celnej:
Efekty utworzenia unii celnej zależą m.in. od struktury produkcji. Kraje partnerskie mogą mieć komplementarną bądź konkurencyjną strukturę gospodarczą. Przy komplementarnych strukturach produkcji korzyści z unii celnej nie mogą być istotne. Jeśli, przeciwnie, produkcja każdego kraju stanowi potencjalną konkurencję dla drugiego, to prawdopodobna jest specjalizacja produktów, które dany kraj może produkować najlepiej i najtaniej, korzyści zaś będą, przypuszczalnie, dość poważne.
Im więcej krajów, przede wszystkim większych, będzie uczestniczyć w unii celnej, tym lepsze będą perspektywy podziału pracy między nimi, a także tym większa część wymiany światowej będzie przedmiotem wolnego handlu.
Im wyższe są taryfy wyjściowe partnerów wymiany, tym większe będą towarzysząca im nieefektywność oraz skutki dla dobrobytu wynikające ze zniesienia taryf.
Unia celna będzie tym korzystniejsza, im niższa jest wspólna taryfa celna: niskie taryfy celne w stosunku do krajów trzecich spowodują, że jej utworzeniu będzie towarzyszył słabszy efekt przesunięcia handlu.
Korzyści z utworzenia celnej będą tym większe, im silniejsze SA powiązania handlowe pomiędzy jej członkami przed jej utworzeniem, im słabsze zaś z resztą świata. Przy tak ukształtowanej strukturze handlu zagranicznego ustanowienie wspólnej taryfy celnej nie zmieni istotnie stosunków handlowych pomiędzy krajami członkowskimi a krajami trzecimi.
Unia celna za pośrednictwem wspólnej taryfy celnej, wywiera wpływ na terms of trade. Kraje importujące, skupione w unii celnej, mogą doprowadzić do obniżenia się cen na rynku światowym i w ten sposób poprawić swoje terms of trade. Unia celna, wprowadzając taryfę na produkty importowane spoza unii, powoduje wzrost cen tych produktów, w wyniku czego następuje spadek popytu na nie. Aby uniknąć zmniejszenia eksportu, producenci z krajów trzecich muszą obniżyć swoje ceny. Import w ramach unii celnej jest więc dużo tańszy.
Skutki dynamiczne unii celnej
Efekty tego rodzaju powstają, ponieważ przedsiębiorstwa reagują na nową sytuację i przystosowują strukturę produkcję i gospodarki do nowych warunków. Z jednej strony będą się one starały w obliczu zwiększonej konkurencji obniżyć swe koszty, aby utrzymać się na rynku; z drugiej zaś szerszy rynek umożliwi produkcję na dużą skalę, ale po niższych kosztach przeciętnych. Innymi skutkami są: większe przedsiębiorstwa, uczenie się poprzez praktykę, wzajemne powiązania przemysłowe, postęp techniczny.
Wzmocniona konkurencja – gdy takie bariery, jak taryfy celne, kontyngenty oraz inne bariery pozataryfowe zostaną wyeliminowane, wzrasta konkurencja, stąd producenci krajowi muszą wzmocnić swoją konkurencyjność, aby utrzymać się na rynku. Wśród działań producentów można wyróżnić strategie wewnętrzne i zewnętrzne.
Strategie wewnętrzne – wszelkie działania umożliwiające poprawę metod zarządzania – zarówno produkcją, jak i zasobami, zwłaszcza ludzkimi – wyeliminowanie w ten sposób wszelkich przejawów nieefektywności, towarzyszącym często dużym przedsiębiorstwom działającym w warunkach niedostatecznej konkurencji. Ograniczenia się do wytwarzania tych produktów, w których dane przedsiębiorstwo ma przewagę konkurencyjną – lub do zmiany rynków zbytu przez ich rozróżnienie czy geograficzną specjalizację.
Strategie zewnętrzne – mają różne formy: porozumień o współpracy w dziedzinie handlowej lub w dziedzinie badań i rozwoju technologicznego, udziału kapitałowego w przedsiębiorstwie, przejęć lub fuzji spółek. Zwiększona konkurencja prowadzi ostatecznie do upadku najmniej efektywnych przedsiębiorstw.
Korzyści ze skali produkcji
Unia celna prowadzi do obniżenia kosztów produkcji i do większej efektywności aparatu wytwórczego. Dla każdej działalności istnieje optymalna skala produkcji, przy której koszty produkcji są najniższe, efektywność zaś wykorzystania czynników produkcji najwyższa.
Integracja rynków narodowych prowadzi do zwiększenia produkcji danej gałęzi, czemu towarzyszy spadek kosztów przeciętnych. Przedsiębiorstwa tej gałęzi mogą korzystać z dostaw wielu dóbr i usług, które są tańsze, gdyż są wytwarzane na potrzeby większego rynku zbytu. Korzyści te mogą być zwielokrotnione, jeżeli dane gałęzi jest zlokalizowana w jednym regionie. Są o tzw. korzyści aglomeracji lub korzyści koncentracji przestrzennej.
Korzyści ze skali będą wyższe kraju, który dzięki wymianie zapewnił sobie relatywnie wyższy udział sektora o wysokiej wydajności w produkcji, niższe zaś w krajach, w którym sektor ten jest stosunkowo słabo rozwinięty. Może to skłaniać do podejmowania jednostronnych działań w celu uzyskania przez te sektory większego udziału w produkcji. Działania takie określono mianem strategicznej polityki handlowej. Klasycznymi jej instrumentami sa cła oraz subsydia eksportowe.
Utworzenie wspólnego rynku może więc być traktowane jako środek podnoszenia konkurencyjności firm państw członkowskich w stosunku do konkurentów zewnętrznych.
Integracja rynków narodowych może więc przyczynić się do wzmocnienia międzynarodowej konkurencyjności przedsiębiorstw integrujących się państw w tych sektorach gospodarki.
Pozostałe efekty
Dodatkowymi długookresowymi efektami utworzenia unii celnej są : powstanie większych firm, uczenie się poprzez praktykę, wzajemne powiązania przemysłowe, postęp techniczny.
Przeciętna wielkość firmy może wzrosnąć po utworzeniu unii celnej, ponieważ rozszerzenie rynku skłoni wiele firm do połączenia się z innymi w celu osiągnięcia silniejszej pozycji rynkowej. Produkcja może się stać bardziej wydajna, gdyż duże firmy bywają zazwyczaj bardziej efektywne niż małe – są silniejsze w negocjacjach handlowych, mają łatwiejszy dostęp do rynków kapitałowych i do subwencji państwowych, dysponują większymi zasobami na innowacje, w końcu wykazują większą niż małe firmy zdolność do budowania stabilnej pozycji na rynku.
Korzyściom skali towarzyszą również tzw. efekty uczenia się poprzez praktykę. Rozwój produkcji umożliwia stopniowe nabywanie umiejętności i doświadczeń, które mają bezpośredni wpływ na wydajność.
Postępująca specjalizacja w unii sprzyja intensyfikacji wzajemnych powiązań między gałęziami przemysłu.
Integracja rynków wzmacnia postęp techniczny. Wzrost konkurencji zmusza firmy do wprowadzania na rynek nowych produktów i nowych metod produkcji. Powiększony rynek będzie również sprzyjał wymianie myśli technicznej. Wynikające stąd pobudzenie ogólnej dynamiki procesów ekonomicznych będzie ostatecznie stymulować rozwój gospodarczy.
Charakterystyka liberalizacji przepływu siły roboczej na wspólnym rynku
W następstwie otwarcia krajowych rynków pracy następuje proces stopniowego wyrównywania się płac realnych. Odpływ siły roboczej zwiększa płace realne, napływ zaś je obniża. Ponieważ przepływom siły roboczej towarzyszą różnego rodzaju koszty ekonomiczne, więc nie jest możliwe całkowite zrównanie się płac na zintegrowanym rynku.
Scalenie rynków prowadzi do zwiększenia produkcji w całym ugrupowaniu integracyjnym, ponieważ towarzyszy mu poprawa alokacji (lepsze wykorzystanie) siły roboczej. Siła robocza bowiem przemieszcza się z dziedzin produkcji o niskiej produktywności krańcowej do dziedzin, w których produktywność ta jest wyższa.
Mimo tych korzyści niektórzy zatrudnieni stracą na tej zmianie. Ci, którzy początkowo pracowali w kraju emigracji siły roboczej, uzyskują wyższą płacę realną, ale ci, którzy początkowo pracowali w kraju przyjmującym imigrantów, otrzymają niższą płacę realną. Pracodawcy w tym kraju mają więc korzyść z większej podaży pracy, tracą zaś pracodawcy w kraju, z którego nastąpił odpływ siły roboczej.
Integracja rynków pracy zmienia także podział dochodów między pracodawców i pracowników.
Międzynarodowe przepływy siły roboczej wpływają na podatki i wydatki publiczne.
Efekty zewnętrznych migracji:
Kraj przyjmujący imigrantów ma możliwość korzystania z wiedzy wyniesionej z kraju ich pochodzenia.
Imigracja może pociągnąć za sobą określony koszty zewnętrzne, takie jak zwiększona przestępczość czy nasilenie konfliktów narodowościowych.
Imigracjom towarzyszą napięcia społeczne, determinowane trudnościami z dostosowaniem się do nowego środowiska społeczno-kulturowego, a także z samym brakiem akceptacji migrantów przez niektóre grupy społeczne, nierzadko postrzegające ich jako tanią siłę roboczą.
Charakterystyka liberalizacji przepływu kapitału na wspólnym rynku
Integracja rynków kapitałowych nie tylko prowadzi do wyrównywania się realnych stóp procentowych, lecz także wywiera istotny wpływ na dobrobyt i jego dystrybucję.
Całkowity dobrobyt w obu krajach wzrośnie w wyniku poprawy alokacji tego czynnika produkcji na skutek integracji. Poprawa ta wyrazi się w przepływie kapitału z dziedzin o niskim produkcie końcowym do dziedzin, w których jest on wyższy.
Integracja rynków kapitałowych wpływa także na zmianę dochodów z pracy i z kapitału.
Z liberalizacji przepływów kapitału wynikają nie tylko cenowe i dochodowe efekty. Napływ kapitału zagranicznego może ułatwić restrukturyzację, która nastąpi w wyniku liberalizacji handlu w unii celnej.
Wspólny rynek może przyspieszyć osiągnięcie dynamicznych efektów unii celnej.
Integracja rynków kapitałowych będzie prowadziła prawdopodobnie do efektów dynamicznych, takich jak zwiększona konkurencja między instytucjami finansowymi, korzyści ze skali oraz poprawa jakości produktów finansowych.
Może również wystąpić efekt koncentracji przestrzennej. Na rozwiniętych rynkach finansowych nie tylko nadwyżkowy popyt i nadwyżkowa podaż są transferowane do centrum finansowego, ale również cała działalność pożyczkobiorców i pożyczkodawców jest tam przenoszona.
Właściciele kraju o stosunkowo dużej podaży, a co za tym Idzie niskich stopach procentowych, przeniosą część swojego kapitału do kraju o wyższej stopie zwrotu (kapitał jest przenoszony do kraju o korzystnym systemie podatkowym, bez względu na jego podaż kapitału). Zmniejszenie zasobów kapitału spowoduje wzrost stóp procentowych, czego konsekwencją będzie spadek ceny kapitału.
Przepływowi kapitału towarzyszy często przepływ techniki technologii. Wysoki współczynnik techniki produkcji powoduje wzrost płac oraz zmniejszenie stopy procentowej.
Zasady jednolitego rynku europejskiego
Zakaz dyskryminacji – zakazane jest zarówno jawne jak i ukryte traktowanie podmiotu (osoby fizycznej lub podmiotu gospodarczego) z innego państwa członkowskiego gorzej niż własnych podmiotów.
Zakaz ograniczeń – zakaz podejmowania jakichkolwiek środków ograniczających podmiotowi korzystanie z praw przysługujących mu w ramach swobód rynku wewnętrznego.
Solidarność – zobowiązanie państw członkowskich do uławiania Wspólnocie wypełniania jej zadań oraz podejmowania wszelkich właściwych środków ogólnych i szczególnych w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z traktatu, jak również powstrzymywania się od realizacji takich, które mogłyby zagrozić urzeczywistnieniu celów Wspólnoty.
Subsydiarność – podejmowanie decyzji na odpowiednim szczeblu, jak również zobowiązanie państw członkowskich, instytucji Wspólnoty, społeczeństw obywatelskich i poszczególnych obywateli oraz przedsiębiorstw do partnerstwa i pełnej współpracy w osiągnięciu celów uzgodnionych na szczeblu wspólnotowym.
Wzajemne uznanie – państwa członkowskie nie mogą zakazać sprzedaży na swoim terytorium produktów wprowadzanych zgodnie z prawem do obrotu w innym państwie członkowskim, a nie podlegających wspólnotowej harmonizacji, z wyjątkiem uzasadnionych wzglądów moralności publicznej, porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi i zwierząt lub ochrony roślin, ochrony narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej, bądź ochrony własności przemysłowej i handlowej.
Formy integracji walutowej i ich charakterystyczne cechy
1) Porozumienie o stałych kursach walut
Nieodwracalne usztywnienie walut bez możliwości wahania
Brak kooperacji polityki monetarnej
Istnienie pewnych form kontroli transferu kapitał
Pseudo unia walutowa
Sztywne kursy walut
Koordynacja polityki monetarnej
Brak formalnej integracji monetarnej
Integracja monetarna
Stałe, sztywne kursy walut
Pełna i nieodwracalna wymienialność walut
Zintegrowane rynki finansowe
Wspólna polityka monetarna
Liberalizacja transakcji kapitałowych
Koordynacja rynków finansowych i struktur instytucjonalnych
Unia monetarna
Cechy charakterystyczne dla integracji monetarnej
Wspólna waluta
Wspólny bank centralny
Wspólnotowa polityka monetarna
Wspólnotowa polityka kursowa
Kontrola rezerw walutowych
Równoważenie bilansu płatniczego przez instytucje wspólnotowe
13. Przyczyny, warunki, mechanizmy, metody integracji gospodarczej
Warunki
Istnienie w grupie krajów, które zmierzają do integracji komplementarnych struktur gospodarczych (rzeczywistych lub potencjalnych)
Istnienie w integrujących się krajach odpowiedniej infrastruktury technicznej, umożliwiającej obrót towarów, usług i kapitału
Konieczność prowadzenia przez te kraje prointegracyjnej polityki ekonomicznej (znoszenie barier handlowych, administracyjnych) i osiągnięcie przez nie określonego poziomu rozwoju
Położenie geograficzne (bliskość geograficzna umożliwia skrócenie czasu i zmniejszenie kosztów przepływu czynników produkcji, towarów i usług)
Komplementarność wewnątrzgałęziowa (różnice w wydajności czynników produkcji)
Sieć powiązań komunikacyjnych, transportowych, telekomunikacyjnych, bez których przepływ towarów, usług czy informacji jest utrudniony
Metody
Metoda funkcjonalna – polega na likwidacji barier w obrocie międzynarodowym i zapewnienia swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji. Istotną rolę odgrywa tu mechanizm rynkowy.
Metoda instytucjonalna – inaczej zwana jest także autorytarna. Międzynarodowa integracja jest możliwa jeżeli skoordynowana jest polityka ekonomiczna grupy państw. Kraje te przekazują pewne funkcje i kompetencje wspólnym albo ponadnarodowym instytucjom integracyjnym.
Przyczyny
Ekonomiczne
Wynikają z kierunków rozwoju przemysłu, postępu nauki i techniki. Rozwój tych dziedzin wymaga środków przekraczających możliwości i potrzeby jednego państwa. Stały postęp nauki i techniki wymaga coraz większych środków na badania naukowe, doświadczenia i wdrożenia obejmujące wszystkie sfery działalności produkcyjnej. Finansowanie badań naukowo-technicznych wymaga koordynacji i współpracy międzynarodowej z powodu wielkości środków i skali produkcji, której mają służyć i która takim działaniom towarzyszy.
Duża skala nowoczesnej produkcji wymaga dużego rynku i odpowiednich odbiorców, dobrze zorientowanych w najnowszych osiągnięciach techniki. Interesującym partnerem w wymianie handlowej są więc kraje wysoko rozwinięte.
Chęć utrzymania wysokiego tempa rozwoju gospodarczego oraz umacniania konkurencyjności wszystkich gałęzi gospodarki integrujących się krajów w stosunku do gospodarki USA i Japonii.
Zmniejszenie dystansu między krajami Europy Zachodniej a Stanami Zjednoczonymi (główny powód integracji w Europie Zachodniej)
Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej
Chęć ograniczenia bezrobocia
Przyspieszenie rozwoju gospodarczego (kraje słabo rozwinięte)
Polityczne
Polityczne umocnienie swego miejsca na arenie międzynarodowej
Możliwość działania w obronie wspólnych interesów
Gwarancja utrwalenie demokratycznych przemian
Kontynuacja reform rynkowych
Przynależność do jednego z największych obszarów
Mechanizmy
Mechanizm ekonomiczny – układ lub zespół zjawisk ekonomicznych, który składa się z połączonych i współpracujących ze sobą elementów, służy on tworzeniu, osiąganiu czy powstawaniu określonego celu lub stanu
Mechanizm rynku i konkurencji – rynek i jego prawa decydują o powiązaniach międzynarodowych. Działania w sferze polityki ekonomicznej instytucji wspólnotowych mają jedynie charakter rozszerzający lub korygujący. Mechanizm rynkowy jest w tych krajach powiązany z interwencjonizmem gospodarczym. Podstawowym elementem jest rynek i konkurencja. (mechanizm UE)
Mechanizm planowany – pozbawiony narzędzi rynkowych, podstawową rolę odgrywa w nim koordynacja planów gospodarczych; scentralizowanie decyzji, niewielka rola rynku i parametrów ekonomicznych (kraje Europy Środkowo-Wschodniej, RWPG)
14. Metody integracji gospodarczej
Metoda funkcjonalna – polega na likwidacji barier w obrocie międzynarodowym i zapewnienia swobodnego przepływu towarów i czynników produkcji. Proces integracji jest rezultatem działania mechanizmu rynkowego, który jest niezakłócany.
Metoda instytucjonalna – inaczej zwana jest także autorytatywną (oparta na prawomocności, legalizmie, a nie na przymusie). Międzynarodowa integracja jest możliwa jeżeli skoordynowana jest polityka ekonomiczna (gospodarcza) grupy państw. Kraje te przekazują pewne funkcje i kompetencje wspólnym albo ponadnarodowym instytucjom integracyjnym.
17. Cechy charakterystyczne rynku wewnętrznego
22. Swobody rynku wewnętrznego
Swoboda przepływu towarów
Swoboda przepływu pracowników
Swoboda przepływu kapitału
Swoboda przedsiębiorczości, świadczenia usług i wzajemne uznawanie dyplomów
26. Integracja gospodarcza jako stan i proces
a) jako proces
Scalanie gospodarek narodowych w jedną całość; wspólny efekt. Scalanie działów gospodarki, przedsiębiorstw, gospodarek narodowych, obszarów (regionów) gospodarczych. Obejmuje środki zmierzające do likwidowania dyskryminacji między jednostkami gospodarczymi należącymi do różnych państw narodowych.
b) jako proces
Oznacza brak jakichkolwiek form dyskryminacji między gospodarkami narodowymi. Wspólny cel, udokumentowany związek. Może reprezentować różne stopnie zaawansowania i różne formy (strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarcza, unia walutowa (gospodarczo-walutowa).
27. Znaczenie handlu międzynarodowego w procesie integracji gospodarczej
Handel zagraniczny/międzynarodowy – odpłatna wymiana towarów i/lub usług z partnerem posiadającym stałą siedzibę poza granicą celną danego państwa.
Handel międzynarodowy jest ważnym czynnikiem dynamizującym ogólny rozwój gospodarczy, zapewnia stałe dostawy niezbędnych surowców, płodów rolnych, dóbr kooperacyjnych oraz technologii. Motor integracji gospodarczej.
29. Przewaga komparatywna i jej znaczenie w procesie integracji gospodarczej
Oznacza zdolność kraju do wyprodukowania pewnych dóbr po kosztach relatywnie niższych niż innych dóbr, w stosunku do innych krajów. Można ją ustalić z przewag absolutnych, wydajności lub kosztów komparatywnych.
30. Przewaga absolutna i jej znaczenie w procesie integracji gospodarczej
Oznacza zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości produktów z danych zasobów wytwórczych niż w kraju konkurenta. Przewaga co do jednego kosztu produkcji przy wytwarzaniu określonych dóbr.
34. Teoria Heckschera-Ohlina i jej znaczenie w integracji gospodarczej
Źródłem handlu jest posiadanie relatywnie obfitych zasobów wymaganych do produkcji dobra przy jednoczesnym nie posiadaniu lub ograniczonym posiadaniu tych czynników przez inne kraje (TEOREMAT H-O)
Wymiana handlowa prowadzi do wyrównywania się ilości czynników produkcji a co za tym idzie ich ceny (TEOREMAT wyrównywania się cen czynników produkcji)
Skutki w wymianie handlowej:
Wyrównywanie się ilości zasobów
Wyrównywanie się cen czynników produkcji
35. Znaczenie handlu wewnątrz – i międzygałęziowego w procesie integracji gospodarczej w Europie
Handel międzygałęziowy – wymiana handlowa w ramach różnych gałęzi przemysłowych (rolnych lub usługowych)
Handel wewnątrzgałęziowy – wymiana handlowa w ramach samej gałęzi
36. Terms of trade i jego znaczenie w integracji gospodarczej
Pokazuje zmiany siły nabywczej eksportu w stosunku do importu poszczególnych krajów, stosunek cen w eksporcie kraju do cen w imporcie
Stosunek ceny dobra pierwszego do ceny dobra drugiego, nazywane warunkami wymiany
Zmiany w czasie tego wskaźnika wskazują jak zmieniają się korzyści krajów prowadzących wymianę
Największe korzyści występują wewnątrz ugrupowania i przypadają krajom o małych gospodarkach, które jednocześnie zostają zmuszone do przeprowadzenia adaptacji struktury swojej produkcji zgodnie z układem korzyści komparatywnych. Efekt terms of trade ma szczególne znaczenie w stosunku do partnerów zewnętrznych unii celnej. Ustanowienie wspólnej, zewnętrznej taryfy pogarsza warunki konkurowania partnerów zewnętrznych na rynku unii i zmusza ich do obniżenia cen towarów eksportowych do krajów unii, aby sprostać warunkom zaostrzonej konkurencji i zniwelować dyskryminacyjne cło zewnętrzne. Z reguły im bardziej nieelastyczna jest krzywa zagranicznej podaży (popytu), tym większe są korzyści dla krajów unii z poprawy terms of trade. Podobnie również im lepsza jest pozycja ekonomiczna krajów unii w handlu międzynarodowym, tym większe są ich korzyści ze wzrostu terms of trade.
Zmiany terms of trade w wyniku utworzenia unii celnej i strefy wolnego handlu mogą również prowadzić do odwrócenia dotychczasowych tendencji kształtowania się relatywnych kosztów czynników produkcji, przyczyniając się do wykształcenia się nowych kierunków specjalizacji.
37. Integracja negatywna a integracja pozytywna
Integracja negatywna – znoszenie barier narodowych w handlu między krajami członkowskimi oraz przepływ kapitału i siły roboczej
Integracja pozytywna – koordynacja polityki w poszczególnych dziedzinach, realizacja wspólnych polityk oraz tworzenie wspólnych inwestycji