INTEGRACJA GOSPODARCZA W EUROPIE materiały

INTEGRACJA GOSPODARCZA W EUROPIE

TEMAT 1

POJĘCIE I CELE INTEGRACJI GOSPODARCZEJ

Integracja (łac. Integratio)- zjawisko dobrowolnego scalania, zespalania, wiązania, łączenia się co najmniej dwu elementów w całość, fuzja.

Integracja gospodarcza- proces polegający na dobrowolnym zacieśnianiu współpracy ekonomicznej przez co najmniej dwa suwerenne kraje poprzez stopniową eliminację barier, współpracę gospodarczą.

Integracja jest długotrwałym procesem tworzenia jednolitej struktury gospodarczej w obrębie grupy krajów.

Cele integracji:

Czynniki integracji gospodarczej

  1. Czynniki integracji

  2. wola polityczna państw,

  3. komplementarność gospodarek,

  4. odpowiedni poziom rozwoju gospodarczego (tylko kraje wysoko rozwinięte

  5. równomierność poziomu gospodarczego

  6. sprzyjające położenie geograficzne

  7. jednolity ustrój polityczny i gospodarczy,

  8. prowadzenie liberalnej polityki handlowej

Warunki integracji gospodarczej

Formy integracji

Etapy współczesnej integracji gospodarczej:

STREFA WOLGO HANDLU- porozumienie gospodarcze państw, którego istotą jest zniesienie ceł oraz ograniczeń ilościowych w obrocie między stronami układu; każdy partner zachowuje autonomie w kształtowaniu zagranicznej polityki ekonomicznej. Bariery w handlu mogą być zniesione na wszystkie lub na wybrane grupy towarowe. Najczęściej celem istniejących aktualnie stref wolnego handlu jest zniesienie barier w obrocie artykułami przemysłowymi. Państwa uczestniczące w strefie wolnego handlu nie stanowią wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, lecz zachowują własne taryfy narodowe wobec państw trzecich. Klauzula (świadectwo) pochodzenia towaru. Stosuje się ją po to, aby zażegnać niebezpieczeństwo wpływania towaru z państw trzecich, aby uniknąć przenikania tych towarów. Strefa wolnego handlu jest zgodna z regułami WTO (Światowa Organizacja Handlu) tylko wtedy kiedy:

UNIA CELNA-forma regionalnej integracji, polegająca na likwidacji, ceł w obrocie między stronami porozumienia i ustanawianiu na ich granicach wspólnej taryfy dla handlu z partnerami spoza układu.

Unia celna różni się od strefy wolnego handlu ,tym że kraje należące do unii celnej stosują te same cła na import towarów spoza obszaru.

WSPÓLNY RYNEK- związek gospodarczy, który obok zniesienia ceł w wymianie wewnętrznej i wspólnej taryfy zewnętrznej, cechuje się 4 swobodami: wolnym przepływem ludzi, towarów, kapitału i usług.

Ekonomiczne skutki utworzenia wspólnego rynku:

Dotychczas 3 ugrupowania zrealizowały większość elementów wolnego rynku:

PEŁNA INTEGRACJA EUROPEJSKA- pełne scalenie gospodarek krajowych w jedną gospodarkę, gdzie jest jedna polityka gospodarcza, jedna waluta.

Interwencjonizm państwowy- polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Przeciwieństwo liberalizmu ekonomicznego (gospodarczego)

3 główne cele:

Wprowadzenie swobody przepływu towarów, usług, kapitału i pracy oraz i rynku dzięki wspólnej polityce handlowej wobec państw trzecich doprowadzi do wyrównania poziomu stopy życiowej, poziomu rozwoju gospodarczego i społecznego poszczególnych krajów członkowskich.

Suwerenność w integracji gospodarczej:

cecha władzy państwowej nieograniczonej, najwyższej, niezbywalnej i bezwarunkowo niezależnej. Suwerenność zewnętrzna oznacza niezależność od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami, a wewnętrzna – samodzielność w regulowaniu wszelkich spraw wewnętrznych. Pojęcie suwerenności kształtuje się od średniowiecza, gdy władza państwowa walczyła o niezależność zewnętrzną (od cesarza i papieża) oraz wewnętrzną (od struktur feudalnych). Początkowo suwerenność przypisywano władzy monarchy, później związana była z procesem kształtowania się państwa narodowego. Współcześnie nadawana jest jej nowa treść łączona z tzw. legitymizmem władzy państwa (legitymizacja władzy), oznaczającym, że naród sprawuje nieograniczoną, najwyższą władzę w państwie. Na współczesne rozumienie suwerenności składa się: zwierzchność terytorialna, niepodległość i wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny oraz możność współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści.

Suwerenność narodu jest fundamentem demokracji. Podobnie jak w konstytucjach innych państw demokratycznych w Konstytucji RP jest zapis, iż “władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu”. Władcze uprawnienia narodu są urzeczywistniane za pomocą form demokracji bezpośredniej oraz demokracji pośredniej (m.in. za pomocą partii politycznych, grup nacisku, poprzez wybory),

2. jedna z podstawowych zasad prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych oznaczająca niezbywalną cechę państwowości i podstawowe kryterium odróżniające państwo od innych uczestników stosunków międzynarodowych. Pokrywa się z pojęciem pełnej podmiotowości w prawie międzynarodowym. Wymieniona m.in. w Karcie Narodów Zjednoczonych.

W prawie międzynarodowym spotyka się pojęcie suwerenności narodu - oznacza prawo każdego narodu do niezależnego bytu państwowego (samostanowienie narodów), wyboru formy państwa i rządów.

TEMAT 2

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

Europejska Wspólnota Węgla i Stali, EWWiS, z franc. Communauté Européenne du Charbon et de l'Acier (CECA), organizacja europejska posiadająca osobowość prawną z siedzibą w Luksemburgu, powołana na okres 50 lat, na mocy układu międzyrządowego podpisanego w Paryżu (traktat paryski) 18 kwietnia 1951 przez przedstawicieli sześciu państw europejskich (Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN, Włoch), który wszedł następnie w życie 23 VII 1952. Traktat o EWWiS wygasł z dniem 23 lipca 2002. Inicjatywa powstania była związana z planem Schumana.

Celem powstania EWWiS było utworzenie wspólnego rynku węgla i stali między Francją i RFN – bardzo istotnych gałęzi przemysłu w okresie powojennym. Francja zyskiwała w ten sposób możliwość kontroli nad ważną częścią przemysłu RFN, ta z kolei poprzez włączenie do organizacji ingerującej powojenną Europę stała się partnerem w procesie jednoczenie się kontynentu. Wkrótce przyłączyły się do tego pomysłu inne kraje Europy Zachodniej i od początku działalności organizacja składała się z 6 członków: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch. Najważniejsze zadania Wspólnoty to: pomoc w rozwoju gospodarczym państw członkowskich i poprawa stopy życiowej ich mieszkańców; zapewnienie regularnych dostaw węgla i stali i stworzenie równych szans dostępu do nich; polepszenie warunków pracy i życia robotników; rozwój wymiany międzynarodowej przy jednoczesnej likwidacji ceł, opłat, subwencji i ograniczeń ilościowych, które mogłyby naruszać wolność konkurencji.

Organy: Wysoka Władza - jako organ najwyższy składająca się z 9 członków mianowanych na 6 lat (funkcjonariusze tego organu posiadali status funkcjonariuszy międzynarodowych) została następnie zastąpiona na mocy konwencji z 8 kwietnia 1965 od 1 lipca 1967 Komisją Europejską jako jednym wspólnym organem zarządzającym trzema Wspólnotami Europejskimi. Rada Ministrów składająca się z przedstawicieli państw członkowskich na szczeblu ministerstw połączona następnie w 1967 z Radami EWG i Euratomu. Trybunał Sprawiedliwości i Parlament Europejski - wspólne organy EWG, EWWiS i Euratomu. Komitet Doradczy jako organ pomocniczy Komisji.

Obecnie organy EWWiS stanowią I filar Unii Europejskiej.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali, zawarta na lat 50, ostatecznie przestała istnieć z dniem 25 lipca 2002. Jej kompetencje przejęła Wspólnota Europejska.

Plan Schumana, przedstawiony 9 maja 1950 przez francuskiego ministra spraw zagranicznych R. Schumana, w porozumieniu z J. Monnet. Zakładał on zawiązanie bliskiej współpracy Francji i RFN w dziedzinie produkcji węgla i stali, co miało uniemożliwić niekontrolowane wykorzystanie tych dwóch surowców w celach militarnych, a zarazem przyczynić się do szybszej odbudowy ze zniszczeń wojennych. Celem planu było również dążenie do podniesienia poziomu życia w obu krajach, łatwiejszy eksport surowców, a w dalszej perspektywie – ściślejsza współpraca gospodarcza. Kontrolę nad tymi dwoma sektorami gospodarki miała sprawować wspólna komisja. Propozycja Schumana stała się wkrótce podstawą utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) i była początkiem integracji kontynentu europejskiego w okresie powojennym. W celu uczczenia planu Schumana i jego twórców, dzień 9 maja obchodzony jest jako Dzień Unii Europejskiej.

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG, z ang. European Economic Community (EEC), z franc. Communauté Économique Européenne (CEE), międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała w wyniku procesów integracyjnych rozpoczętych po II wojnie światowej przez europejskie państwa demokratyczne o gospodarce rynkowej. Proces ten odbywał się w kilku etapach i polegał na tworzeniu wspólnych instytucji ekonomicznych, politycznych i prawnych EWG rozpoczęło swą działalność z dniem 1 stycznia 1958, na podstawie Traktatów Rzymskich podpisanych 25 marca 1957. Podstawy prawne zostały modyfikowane m.in. w Traktacie fuzyjnym organów trzech wspólnot (1967), Jednolitym Akcie Europejskim (1987) oraz w Traktacie o Unii Europejskiej (Maastricht 1992). Od 1993 EWG zmieniła nazwę na Wspólnota Europejska. Członkowie założyciele: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN (od 1990 zjednoczone Niemcy), Włochy. W 1973 do EWG przystąpiły: Dania, Irlandia, Wielka Brytania; w 1981 Grecja; w 1986 Hiszpania i Portugalia. W 1995 członkami Wspólnoty Europejskiej zostały: Austria, Finlandia, Szwecja. Główne cele EWG to: równomierny rozwój gospodarczy państw członkowskich, spójność ekonomiczna, wzrost stopy życiowej oraz zacieśnianie stosunków między krajami EWG. Cele te realizowane są dzięki: znoszeniu w stosunkach handlowych między członkami ograniczeń celnych, ograniczeń ilościowych oraz innych opłat i barier o podobnych skutkach; ustanowieniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej; swobodnemu przepływowi ludzi, towarów, usług i kapitału; wspólnej polityce w zakresie handlu, rolnictwa, transportu, ochrony środowiska, energetycznej i kulturalnej; wspieraniu badań; ujednoliceniu wolnego rynku i ustawodawstwa państw członkowskich; stowarzyszeniu i szerokiej współpracy z krajami trzecimi (EWG w stosunkach gospodarczych występowała jako jednolity podmiot).Zrealizowany został jeden z najważniejszych celów pierwotnych EWG, czyli doprowadzenie do wspólnego rynku oraz unii gospodarek i walut. Organy EWG, będącej obecnie częścią składową I filaru UE, to zarazem organy obecnej Unii. Pierwotne instytucje EWG, takie jak Rada Ministrów czy Komisja, są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Trybunał Obrachunkowy i Komitet Ekonomiczno-Społeczny).

Organy EWG

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euroatom)

Jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Decyzja o powstaniu Euratomu zapadła podczas obrad konferencji mesyńskiej w 1955 roku. Członkami założycielami były: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy. Jej instytucje pierwotnie, takie jak Rada Ministrów Euratomu, Zgromadzenie Parlamentarne Euratomu czy też Komisja, zostały po powstaniu EWG na mocy tzw. traktatu fuzyjnego od 1967 r. połączone z odpowiednimi organami pozostałych dwóch Wspólnot i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej.

Cele organizacji:

• pokojowa współpraca w dziedzinie rozwoju technologii jądrowych, • tworzenie i szybki rozwój przemysłu nuklearnego, • przyczynianie się do poprawy standardów życia w państwach członkowskich poprzez swobodny rozwój technik, • przepływ specjalistów, • zabezpieczenie transportu, • rozwój badań, • ustalanie jednolitych standardów i norm bezpieczeństwa ochrony radiologicznej

TEMAT 3

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, European Free Trade Association, EFTA, unia celna państw europejskich, utworzona w 1960 z inspiracji brytyjskiej tzw. Konwencją Sztokholmską. Do grona państw założycieli należały: Austria, Dania, Finlandia, Lichtenstein, Islandia, Norwegia, Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania. W swych pierwotnych założeniach miała stanowić alternatywę dla uwikłanej w spory polityczne EWG.

Celem krajów tworzących EFTA było utworzenie strefy wolnego handlu (zniesienie ceł wewnętrznych) w obrocie towarami przemysłowymi, doprowadzenie do wzrostu produkcji, możliwie pełnego zatrudnienia oraz rozwój handlu światowego opartego na zasadach uczciwej konkurencji. Pomysłodawcą projektu była Wielka Brytania, która pozostała początkowo poza EWG i obawiała się utraty swej mocnej pozycji w gospodarce europejskiej. W 1970 do EFTA przystąpiła Islandia, w 1986 Finlandia, a w 1991 Liechtenstein. W 1977 EFTA podpisała porozumienie z EWG zezwalające na swobodną wymianę towarów przemysłowych.

W miarę wstępowania do Wspólnot, poszczególni członkowie stowarzyszenia opuszczali jego szeregi (1972 Wielka Brytania i Dania, 1986 Portugalia, 1995 Austria, Finlandia i Szwecja), wskutek czego traciło ono coraz bardziej na realnym znaczeniu w gospodarce europejskiej. EFTA nigdy nie stało się konkurencją dla EWG i nie nabrało dużego znaczenia gospodarczego. Za przyczynę tego faktu uznaje się dysproporcje w ekonomicznym rozwoju jego członków, rozbicie geograficzne oraz atrakcyjność gospodarczą EWG. Obecnie członkami EFTA są: Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria. Najwyższym organem EFTA jest Rada, pracami wykonawczymi kieruje 10 komitetów. Stowarzyszenie posiada także komitet doradczy i parlamentarny. Kraje EFTA, mimo utworzenia odrębnej organizacji,ciągle współpracowały blisko z krajami Wspólnot, czego efektem było powstanie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).

Organy :

Organem naczelnym koordynującą pracę w EFTA jest Rada. Do jego zadań należą: wykonywanie uprawnień nałożonych przez konwencję, nadzór nad jej stosowaniem, wskazywanie nowych działań jakie warto podjąć dla osiągnięcia celów EFTA oraz ułatwianie współpracy z innymi podmiotami prawa prawa międzynarodowego. W skład Rady wchodzi jeden przedstawiciel każdego rządu członkowskiego, który ma jeden głos. Rada działa na dwóch szczeblach. Pierwszym z nich jest grupa ministrów która spotyka się dwa razy do roku. Drugim są stali przedstawiciele którzy spotykają się dwa razy w miesiącu . Państwa kolejno przewodniczą radzie przez półroczne kadencje. Siedziba rady mieści się w Genewie. Rada ma prawo do wydawania decyzji oraz zaleceń. Decyzje nie mają natychmiastowej mocy prawnej, lecz są wprowadzane w życie przez naczelne organy władzy krajów członkowskich, które zostają zobowiązane do ich wprowadzenia. Zalecenia, nie są wiążące dla krajów członkowskich. Podjęcie decyzji lub zalecenia jest poprzedzone głosowaniem krajów członkowskich. System głosowania oparty jest na zasadach poszanowania suwerenności krajów członkowskich. Każdy kraj strefy ma przyznany jeden głos. Głosowanie podlega regule jednomyślności. Specjalnie powołane komitety ekspertów wspierają organ w zarządzaniu strefą wolnego handlu. Zdarza się, że Rada powołuje ekspertów specjalizujących się w rozwiązaniu określonego problemu jakim się zajmuje. Eksperci mogą tylko doradzać, pochodzić jednak muszą ze wszystkich państw Stowarzyszenia. Jest dziesięć stałych komitetów, między innymi: Komitet Ekspertów Handlu, Komitet Ekonomiczny, Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu, Komitet ds. Pochodzenia i Ceł, Komitet Konsultacyjny, Komitet Przedstawicieli Parlamentu. Najwyższą instancją dokonująca weryfikacji finansów oraz instytucji Stowarzyszenia jest Zarząd Audytorów. Bieżącymi sprawami zajmuje się Sekretariat, którego kwatera główna znajduje się w Genewie nadzorowany przez Sekretarza Generalnego. Sekretariat odpowiedzialny jest za obsługę Rady i komitety. Językiem urzędowym jest angielski. W związku z utworzeniem w 1994 roku Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), do którego przystąpiły wszystkie państwa EFTA oprócz Szwajcarii, powołano Stały Komitet Państw EFTA, który zajmuje się sprawami związanymi z uczestnictwem w nowej organizacji. W skład wchodzą przedstawiciele Islandii, Norwegii i Lichtensteinu oraz reprezentanci ze Szwajcarii oraz Zarządu Nadzorczego EFTA, mający status obserwatorów. Stały Komitet ma pod sobą siedem podkomitetów. Cztery z nich: ds. wolnego przepływu towarów, ds. wolnego przepływu kapitału, usług i prawa gospodarczego, ds. wolnego przepływu osób, polityk horyzontalnych są podzielone na 38 grup roboczych. Komitet jest także wspomagany przez niezależny Trybunał EFTA. Część Sekretariatu EFTA znajduje się w Brukseli, gdzie personel zajmuje się sprawami EOG. Biuro Doradcy ds. statystyki mieści się w Luksemburgu. Zastępcy Sekretarza Generalnego urzędują w Brukseli i w Genewie. Oryginał Konwencji jest przechowywany w Oslo.

Strefa wolnego handlu między państwami EFTA powstała w 1968 roku. Od 1977 państwa EWG i EFTA utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 r. EWG i EFTA porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nie obejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie w 1994 r. tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.

Europejski Obszar Gospo­darczy

Europejski Obszar Gospodarczy, European Economic Area, EEA, największa (pod względem liczby uczestniczących państw) strefa wolnego handlu na świecie złożona z krajów należących do UE i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (w sumie 19 państw). Obejmuje obszar 3859 tys. km2 z 379 mln mieszkańcami. Udział EEA w światowej produkcji przekroczył 40%. W 1993 wartość eksportu z EEA wyniosła 1615 mld, a importu 1679 mld dolarów. Rokowania w sprawie powstania EEA rozpoczęto w 1990. W 1991 w Luksemburgu sygnowano wstępne porozumienie, 2 maja 1992 w Porto podpisano traktat, który po zakończeniu procesu ratyfikacji wszedł w życie 1 stycznia 1994. Porozumienie o EEA zakłada swobodny przepływ artykułów przemysłowych (brak ceł), usług, siły roboczej, kapitału i osób pomiędzy państwami członkowskimi oraz jednolity system wolnej konkurencji oparty na ustawodawstwie UE. W układzie brak zapisów regulujących sprawy rolnictwa, handlu artykułami rolnymi, a także zniesienia kontroli celnej – stąd nadal przeprowadzane są kontrole na granicach między krajami EFTA i UE.

Celem EOG jest również dążenie do trwałego wzrostu gospodarczego i zmniejszenia bezrobocia. Jedynym krajem EFTA, który nie przystąpił do EOG jest Szwajcaria, której obywatele wypowiedzieli się w referendum przeciwko tej organizacji. Do obszaru przystąpił natomiast w 1995 roku Liechtenstein pozostający w unii celnej ze Szwajcarią. Po przystąpieniu do Wspólnot w 1995 roku Austrii, Finlandii i Szwecji (dotychczas członków EFTA) znacznie zmalało jednak znaczenie EOG, który często uważany jest za etap przejściowy państw na drodze do UE.

Naczelnym organem EEA jest Rada (składająca się z przedstawicieli państw członkowskich i Komisji Wspólnot Europejskich), natomiast organem wykonawczym Komisja Wspólna.

TEMAT 4

Drugi etap integracji- Unia Europejska

Traktat Paryski z 1951 roku, powołujący do życia EWWiS, a następnie Traktat Rzymski z 1957 roku, ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom), zmodyfikowane w 1986 roku w Jednolitym Akcie Europejskim, w 1992 roku w Traktacie o Unii przyjętym w Maastricht oraz w 1997 roku w Traktacie Amsterdamskim. Unia Europejska sama tworzy ustawodawstwo, któremu podlegają bezpośrednio obywatele europejscy i ustanawia specyficzne prawa dla ich dobra. Wspólnota, która początkowo ograniczała się do otwarcia wspólnego rynku węgla i stali sześciu państw członkowskich (Belgii, Republiki Federalnej Niemiec, Francji, Włoch, Luksemburga i Holandii), była przede wszystkim fundamentalna dla utrzymania pokoju. Udało jej się połączyć w pewną instytucjonalną całość, na równych prawach, zwycięzców i zwyciężonych ostatniej wojny wewnątrz europejskiej. Począwszy od 1957 roku, kiedy to ratyfikacja projektu armii europejskiej spotkała się z oporem ze strony francuskiego Zgromadzenia Narodowego, sześć państw członkowskich postanowiło utworzyć wspólnotę ekonomiczną, opartą na swobodnym przepływie kapitału, towarów, usług i pracowników. 1 lipca 1968 roku zniesiono wszelkie opłaty celne od wyrobów przemysłowych, a w ciągu całego dziesięciolecia wdrażano wspólną politykę, głównie rolną i handlową.

Sukcesy Szóstki zachęciły Danię, Irlandię i Zjednoczone Królestwo do przystąpienia do Wspólnoty. Poprzedzone to jednak było trudnymi negocjacjami, w trakcie których Francja Generała de Gaulle’a dwukrotnie postawiła swe weto, w 1961 i 1967 roku. Pierwsze rozszerzenie, dzięki któremu w 1973 roku Wspólnota powiększyła się od sześciu do dziewięciu członków, dokonało się równolegle z pogłębieniem jej zadań poprzez wprowadzenie nowych działów wspólnej polityki (społecznej, regionalnej, ochrony środowiska).Na początku lat siedemdziesiątych, kiedy świat wkroczył w erę ogromnej niestabilności walutowej w związku z zawieszeniem wymienialności dolara na złoto, pogłębionej jeszcze kryzysami na rynku ropy naftowej z 1973 i 1979 roku, oczywista stała się konieczność koordynacji ekonomii poszczególnych krajów oraz unii walutowej. Wprowadzenie Europejskiego Systemu Walutowego w 1979 roku przyczyniło się do stabilizacji wymiany i zainspirowało państwa członkowskie do prowadzenia polityki pozwalającej na utrzymanie solidarnych stosunków między nimi oraz na utworzenie otwartej przestrzeni ekonomicznej.

Przystąpienie do Wspólnoty w 1981 roku Grecji, Hiszpanii i Portugalii wzmocniło jej południowe skrzydło, a równocześnie wyostrzyło konieczność urzeczywistnienia programów strukturalnych, mających zniwelować różnice w rozwoju ekonomicznym między państwami Dwunastki. Równocześnie Wspólnota umocniła swą pozycję na arenie międzynarodowej, zawierając umowy z krajami południowych wybrzeży Morza Śródziemnego i z krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku w kolejnych Konwencjach z Lom (1975-1989: Lom I, II, III i IV).Porozumienie podpisane 14 kwietnia 1994 roku w Marrakeszu przez wszystkich członków GATT otwiera nową fazę rozwoju światowej wymiany handlowej. Unia Europejska, prowadząc negocjacje jednomyślnie, wykazała się wielką siłą i doprowadziła do uznania swych interesów.

Jako pierwsza potęga handlowa wiata Unia przygotowuje obecnie instrumenty, które pozwolą jej na umocnienie swej tożsamości na scenie międzynarodowej. Jej dążeniem jest wypracowanie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Szerzący się na początku lat osiemdziesiątych „europesymizm”, podsycany zarówno przez skutki światowego kryzysu ekonomicznego, jak i trudne wewnętrzne dyskusje na temat podziału obciążeń finansowych, ustępuje, począwszy od 1985 roku, nowej nadziei na odrodzenie europejskiego dynamizmu. Wspólnota, opierając się na Białej Księdze, przedstawionej w 1985 roku przez Komisję Europejską, której przewodniczył Jacques Delors, postanowiła zakończyć tworzenie wielkiego rynku wewnętrznego do dnia 1 stycznia 1993 roku. Ta mobilizująca data oraz rozporządzenia ustawodawcze pozwalające na konkretyzację tak ambitnego projektu, zostały zapisane w Jednolitym Akcie Europejskim sygnowanym w lipcu 1986 roku, który wszedł w życie 1 lipca 1987 roku.

Upadek Muru Berlińskiego 3 października 1990 roku, po którym doszło do ponownego zjednoczenia Niemiec, jak i demokratyzacja krajów Europy Środkowo-Wschodniej wyzwolonych spod dominacji Związku Radzieckiego, który wkrótce sam uległ rozpadowi, przekształcają polityczną strukturę kontynentu. Państwa członkowskie rozpoczynają proces pogłębiania Unii, negocjując nowy traktat, którego główne linie wytyczyła Rada Europy w Maastricht 9 i 10 grudnia 1991 roku. Traktat o Unii Europejskiej, który wszedł w życie 1 listopada 1993 roku, postawił przed państwami członkowskimi bardzo ambitne zadania: stworzenie unii walutowej do 1999 roku, nowych wspólnych gałęzi polityki, wprowadzenie obywatelstwa europejskiego, wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa zewnętrznego oraz wewnętrznego. Klauzula o rewizji zawarta w Traktacie z Maastricht doprowadziła do wynegocjowania przez państwa członkowskie nowego traktatu, podpisanego w Amsterdamie 2 października 1997 roku. Uchwala on i umacnia strategie polityczne i środki Unii, zwłaszcza w zakresie współpracy prawnej, swobodnego przemieszczania się osób, polityki zagranicznej i zdrowia publicznego. Parlamentowi Europejskiemu jako bezpośredniemu, demokratycznemu reprezentantowi Unii, przyznano nowe kompetencje, które potwierdzają jego rolę współustawodawcy.

1 stycznia 1995 roku do Unii Europejskiej przystąpiły trzy nowe państwa. Austria, Finlandia i Szwecja ubogacają Unię swoją specyfiką i otwierają przed nią nowe możliwości w samym sercu Europy Środkowej i Północnej. Najprawdopodobniej w 2004 r. Unia Europejska będzie sobie liczyć dwudziestu pięciu członków. Jak Unia mogłaby funkcjonować bez wzmocnienia mechanizmów decydowania, bez zapewnienia polityce solidarności i wspólnego działania skutecznych i zarazem zrównoważonych źródeł finansowania? Jak, generalnie, utrzymać zgodę państw co do głównych celów, które wspólne wyznaczać sobie będą Europejczycy i co do środków służących ich realizacji, w sytuacji gdy rozszerzenie spowoduje wzrost zróżnicowania interesów i opinii w łonie Unii? Komisja Europejska pod przewodnictwem Jacques.a Santera, przedstawiła w lipcu 1997 roku „Agendę 2000”, na podstawie której rządy zobowiązały się do głębokiej rewizji polityki strukturalnej i wspólnej polityki rolnej. Unia nie ma odtąd innego wyboru niż budowanie organizacji zarazem skutecznej i demokratycznej, zdolnej do decydowania i działania, przy równoczesnym zachowaniu tożsamości swoich członków. Bez umocnienia swych struktur i racjonalizacji mechanizmów decydowania Unii grozić będzie rozpad lub paraliż. Rodząca się „wielka Europa” od Atlantyku po Ural będzie zatem tylko wówczas potęgą, jeśli jej struktura skoncentruje się wokół stabilnego jądra, mogącego się wypowiadać jednogłośnie w sprawach o zasięgu światowym. Prawie pół wieku konstruowania Europy odcisnęło piętno na historii kontynentu i mentalności jego obywateli oraz zmodyfikowało układ władzy. Rządy państw członkowskich, niezależnie od swych tendencji politycznych, wiedzą, że minęła era państw absolutnie suwerennych i że jedynie połączenie sił oraz wizja „dzielonego odtąd losu”, jak ujął to w Deklaracji Robert Schuman, pozwolą starym narodom na postęp ekonomiczny i społeczny oraz na utrzymanie swych wpływów na świecie. Metoda wspólnotowa, polegająca na ciągłym dialogu interesów państwowych i interesu wspólnego w poszanowaniu różnic narodowych i przy równoczesnym kreowaniu własnej tożsamości Unii, nie straciła nic ze swego pierwotnego znaczenia. Metoda ta, wprowadzona dla pokonania antagonizmów i wyeliminowania poczucia wyższości oraz zwyczaju uciekania się do siły, które cechowały stosunki między państwami, umożliwiła zaistnienie demokratycznej Europy, przywiązanej do wartości wolnościowych podczas zimnej wojny. Zniknięcie antagonizmu Wschód-Zachód oraz polityczne i ekonomiczne zjednoczenie kontynentu są zwycięstwem ducha europejskiego, którego narody potrzebują dziś dla swej przyszłości bardziej niż kiedykolwiek.

Traktat z Maastricht, Traktat o Unii Europejskiej, układ dwunastu państw członkowskich Wspólnot Europejskich zawarty na zjeździe przywódców państw EWG w Maastricht w Holandii w dniach 9-10 grudnia 1991, dotyczący integracji politycznej i gospodarczej tych państw. Stanowił najszerszą reformę struktur europejskich.

Formalne podpisanie traktatu nastąpiło 7 lutego 1992, wejście w życie 1 listopada 1993. Najważniejszą decyzją było powołanie Unii Europejskiej opartej na trzech filarach.

Wśród najważniejszych ustaleń traktatu należy wymienić:
1) zobowiązanie, iż do 1999 UE wprowadzi wspólną walutę, którą będą się mogły posługiwać kraje spełniające kryteria konwergencji, przystępujące do Unii Gospodarczej i Walutowej, nad stabilnością nowej jednostki monetarnej ma czuwać Europejski Bank Centralny;
2) dotychczasowa luźną współpracę w dziedzinie polityki zewnętrznej zastąpiono wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa;
3) państwa członkowskie Unii zobowiązały się rozwijać współpracę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i polityki wewnętrznej (powstał m. in. Europol);
4) wzmocniono rolę Parlamentu Europejskiego przez przyznanie mu nowych uprawnień dotyczących m.in. jego zgody na większą niż dotychczas liczbę decyzji (np. wpływ na powoływanie członków Komisji Europejskiej);
5) utworzono Komitet Regionów;
6) wprowadzono obywatelstwo UE, gwarantujące każdemu obywatelowi Unii prawa wyborcze, bierne i czynne, w wyborach samorządowych i wyborach europejskich na obszarze pozostałych krajów Unii; poza tym zapewniające swobodę poruszania się na terenie UE, jak i ochronę dyplomatyczną bądź konsularną wszystkich państw unijnych (np. w kraju, gdzie nie ma placówki dyplomatycznej Holandii obywatel tego kraju może zwrócić się o pomoc do placówki Włoch lub Niemiec);
7) oprócz Wielkiej Brytanii pozostałe 11 państw zgodziło się na porozumienie w sprawie polityki socjalnej, w ramach dodatkowego protokołu do traktatu.

Postanowienia w odczuciu ogólnym przyczyniły się do skomplikowania struktur i procedur unijnych, które dla zwykłych obywateli stały się po prostu nieczytelne i budziły obawy dotyczące powstania biurokratycznego tworu. Było to przyczyną dążenia do zmiany niektórych postanowień z Maastricht i doprowadziły po kilku latach do uchwalenia Traktatu amsterdamskiego.

2. Organy UE

Unię Europejską charakteryzuje oryginalny system instytucjonalny, który odróżnia ją od klasycznych organizacji międzynarodowych. Państwa, które podpisały Traktaty Europejskie, uzgodniły zrzeczenie się części suwerenności na rzecz niezależnych organów reprezentujących zarazem interesy państwowe i interes wspólnotowy, powiązanych między sobą zasadą dopełniania się, z której wynika proces podejmowania decyzji.

Rada Unii Europejskiej jest głównym ośrodkiem decyzyjnym Unii Europejskiej. Skupia ministrów piętnastu krajów w zależności od przedmiotu zapisanego w porządku dnia: spraw zagranicznych, rolnictwa, przemysłu, transportu, środowiska itd. Rada, reprezentująca państwa członkowskie, uchwala akty prawne: rozporządzenia, dyrektywy, postanowienia. Dysponuje władzą quasi-ustawodawczą, którą dzieli się z Parlamentem Europejskim. Sprawuje także, wraz z Parlamentem, kontrolę nad budżetem. Rada uchwala układy międzynarodowe wynegocjowane wcześniej przez Komisję. Rada Europejska zrodziła się z wprowadzonej w 1974 roku praktyki regularnego spotykania się głów państw lub szefów rządów Wspólnoty Europejskiej. Tę praktykę zinstytucjonalizowano w Jednolitym Akcie Europejskim w 1987 roku. Od tej pory Rada gromadzi się co najmniej dwa razy w roku, a w jej skład wchodzi też przewodniczący Komisji. Na każdej Radzie Europejskiej występuje też przewodniczący Parlamentu Europejskiego. Początkowo chodziło o nadanie regularnej formy szczytom zwoływanym od 1961 roku z inicjatywy któregoś z państw członkowskich.

Parlament Europejski jest demokratycznym forum, organem kontroli politycznej Wspólnot Europejskich, który uczestniczy również w procesie legislacyjnym. Od czerwca 1979 roku wybierany jest w wyborach powszechnych. Liczy obecnie 626 posłów wybieranych na pięć lat: 99 pochodzi z Niemiec, po 87 z Francji, Włoch i Wielkiej Brytanii, 64 z Hiszpanii, 31 z Holandii, po 25 z Belgii, Grecji, Portugalii, 22 ze Szwecji, 21 z Austrii, po 16 z Danii i Finlandii, 15 z Irlandii i 6 z Luksemburga. W związku z perspektywą rozszerzenia Unii Europejskiej, liczba posłów przyszłego Parlamentu została ograniczona Traktatem Amsterdamskim do 700. Parlament odbywa swe sesje plenarne w Strasburgu. Dwadzieścia komisji, które przygotowują owe sesje, oraz grupy polityczne zbierają się w Brukseli. Natomiast siedzibą Sekretariatu Generalnego jest Luksemburg. Parlament wespół z Radą pełni funkcję legislacyjną: uczestniczy w opracowywaniu dyrektyw i rozporządzeń wspólnotowych, wydając opinie na temat propozycji Komisji Europejskiej, która powinna je zmieniać zgodnie z sugestiami Parlamentu. Parlament dzieli z Radą również uprawnienia budżetowe: zatwierdza budżet Wspólnoty. Ma on też możliwość odrzucenia go, co miało już wielokrotnie miejsce. W takim przypadku całą procedurę należy rozpocząć od nowa. Parlament w pełni korzysta ze swoich uprawnień budżetowych, aby wpływać na politykę wspólnotową. Parlament odgrywa też bardzo ważną rolę bodźca politycznego. Będąc przedstawicielem 373 milionów obywateli, Parlament jest najważniejszym forum europejskim, tyglem politycznych i państwowych odczuć Piętnastki i w naturalny sposób miejscem inicjatywy. Parlament jest wreszcie organem demokratycznej kontroli Wspólnoty: zatwierdza przewodniczącego Komisji i ma moc rozwiązania jej, uchwalając wotum nieufności większością dwóch trzecich głosów. Wydaje opinię o jej programie i przekazuje jej swoje uwagi. Traktat Amsterdamski stanowi, że Parlament opracuje projekt mający na celu zorganizowanie wyborów powszechnych w oparciu o „zasady wspólne dla wszystkich państw członkowskich”. Parlament czuwa nad właściwym prowadzeniem polityki wspólnotowej, opierając się głównie na raportach Trybunału Obrachunkowego. Kontroluje również bieżącą realizację tej polityki poprzez składanie zapytań ustnych i pisemnych do Komisji i Rady. Również aktualny przewodniczący Rady Europejskiej informuje Parlament o wynikach obrad tej instancji.

Komisja Europejska jest jednym z kluczowych organów wspólnotowego systemu instytucjonalnego. Od 5 stycznia 1995 roku w skład wchodzi dwudziestu członków (po dwóch z Francji, Niemiec, Zjednoczonego Królestwa, Włoch i Hiszpanii, po jednym z każdego z pozostałych krajów), mianowanych na pięć lat za wspólną zgodą państw członkowskich po dwukrotnym głosowaniu Parlamentu nad inwestyturą. Traktat Amsterdamski stanowi, że przewodniczący Komisji desygnowany jest za wspólną zgodą rządów państw członkowskich i musi uzyskać aprobatę Parlamentu Europejskiego. Następnie rządy państw członkowskich, wspólnie z desygnowanym przewodniczącym, mianują pozostałych członków komisji. Cały skład kolegium jest wreszcie poddawany zatwierdzającemu głosowaniu Parlamentu. Komisja cieszy się znaczną swobodą w wykonywaniu swoich uprawnień. Reprezentuje ona interes wspólnotowy i nie może podlegać wpływom żadnego z państw członkowskich. Jako stróż traktatów czuwa nad wypełnieniem rozporządzeń i dyrektyw Rady, a w kwestiach spornych może odwoływać się do Trybunału Sprawiedliwości, aby doprowadzić do rozstrzygnięcia zgodnego z prawem wspólnotowym. Komisja posiada monopol na inicjatywę ustawodawczą, może w każdej chwili interweniować, aby ułatwić jakieś porozumienie w łonie Rady czy też między nią a Parlamentem. Komisja jest organem zarządzającym i wykonuje decyzje powzięte przez Radę, na przykład w materii wspólnej polityki rolnej. Dysponuje szerokimi uprawnieniami w prowadzeniu wspólnych sektorów polityki, których budżet został jej powierzony: badań naukowych i technologii, wspierania rozwoju, współpracy regionalnej itd. Jeśli otrzyma wotum nieufności Parlamentu Europejskiego, przed którym jest odpowiedzialna, musi podać się w całości do dymisji. Komisja wspierana jest przez administrację rezydującą częściowo w Brukseli, częściowo w Luksemburgu. Dwadzieścia pięć dyrekcji generalnych stanowi tyleż sektorów wyspecjalizowanych we wdrażaniu wspólnych strategii politycznych i w ogólnym zarządzaniu administracyjnym. W odróżnieniu od sekretariatów klasycznych organizacji międzynarodowych, Komisja jest finansowo niezależna i może wypełniać swe prerogatywy w całkowitej niezawisłości.

Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich z siedzibą w Luksemburgu, składa się z piętnastu sędziów, którym asystuje dziewięciu adwokatów generalnych. Są oni desygnowani przez rządy państw członkowskich za wspólną zgodą. Ich sześcioletni mandat może być odnawiany. Mają oni zagwarantowaną niezawisłość. Rolą Trybunału jest zapewnienie poszanowania prawa według interpretacji i w realizacji traktatów. Może on zatem stwierdzić uchybienie przez które. z państw członkowskich obowiązkom przypadającym mu na mocy traktatów i sprawdzać legalność aktów poszczególnych instytucji, a nawet anulować je. Może także stwierdzać braki w uchwałach: Parlamentu Europejskiego, Rady czy Komisji. Trybunał Sprawiedliwości jest także jedyną instancją kompetentną do rozstrzygania, na prośbę jurysdykcji państwowych, sporów o interpretację Traktatów, jak i o ważność oraz interpretację aktów wydawanych przez poszczególne instytucje. Jeśli więc podnosi się jakąś kwestię przed trybunałem któregoś z państw członkowskich, to może on, a w niektórych sytuacjach nawet powinien, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości, aby rozstrzygnął tę sporną kwestię. Ten system jest gwarancją jednolitej interpretacji i jednolitego zastosowania prawa wspólnotowego w całej Wspólnocie. Traktat Amsterdamski wprost zezwala Trybunałowi na zadeklarowanie swych kompetencji, co do weryfikowania, czy akty wspólnotowe respektują prawa fundamentalne. Rozszerza również jego kompetencje w dziedzinie wolności i bezpieczeństwa osób.

Trybunał Pierwszej Instancji - utworzony w 1989 roku i liczący piętnastu sędziów - zajmuje się zażaleniami wobec Wspólnoty wniesionymi przez osoby fizyczne lub prawne pod warunkiem odwołania się do Trybunału Sprawiedliwości i tylko w odniesieniu do kwestii prawnych oraz, na mocy Traktatu EWWS, sprawami spornymi dotyczącymi Komisji, a także sporami między Wspólnotą a jej funkcjonariuszami.

Trybunał Obrachunkowy stworzony został na mocy Traktatu z 22 lipca 1975 roku i składa się z piętnastu członków desygnowanych na sześć lat przez państwa członkowskie, jednomyślnie i po konsultacji z Parlamentem Europejskim. Sprawdza on legalność przychodów i rozchodów Wspólnoty oraz sposób zarządzania finansami. Jego działalność znajduje wyraz w publikowaniu rocznego raportu sporządzanego po zamknięciu każdego roku budżetowego. Traktat o Unii podpisany w Maastricht podnosi Trybunał Obrachunkowy do rangi piątej instytucji Wspólnoty. Traktat Amsterdamski przyznaje mu prawo odwoływania się do Trybunału Sprawiedliwości dla obrony swoich prerogatyw i rozszerza jego uprawnienia kontrolne na fundusze zarządzane przez organizmy zewnętrzne.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny wspomaga Radę i Komisję w sprawach dotyczących Wspólnot Europejskich i Euratomu. W jego skład wchodzi 222 członków reprezentujących poszczególne dziedziny życia gospodarczego i społecznego. Rada i Komisja muszą się z nim konsultować przed podjęciem wielu decyzji (zatrudnienie, Fundusz Socjalny, kształcenie zawodowe itd.). Komitet może też wydawać opinie z własnej inicjatywy. Komitet pozwala na czynne jednoczenie środowisk zawodowych i związków w procesie rozwoju Wspólnoty.

Komitet Regionów został powołany do życia Traktatem o Unii. Składa się z 222 przedstawicieli społeczności regionalnych i lokalnych mianowanych przez Radę na podstawie propozycji państw członkowskich na cztery lata. Rada czy Komisja konsultują się z nim w przypadkach przewidzianych w Traktacie. Może też wydawać opinie z własnej inicjatywy.

Traktat Amsterdamski rozszerza dziedziny, w których trzeba się konsultować z tymi dwoma komitetami i otwiera drzwi do konsultowania się z nimi przez Parlament Europejski.

Struktura Unii europejskiej

Filar I

Obejmuje trzy wspólnoty wspólnotę europejską (EWG), Europejską Wspólnotę Węgla i Stali(EWWiS) oraz Europejską Wspólnotę Atomową( Euroatom) pogłębione i rozszerzone o Unię Gospodarczo- Walutową. Pierwszy filar stanowi najlepiej rozwiniętą formę wspólnotowości. Zakres kompetencji obejmuje: wspólny rynek, unię celną, unię walutową, rynek rolny, transport, przemysł, ochronę środowiska, politykę socjalną, obywatelstwo europejską, naukę. Decyzje podejmowane są na podstawie „metody wspólnotowej” z udziałem Komisji, Parlamentu, Rady

Ten filar ma charakter ponadnarodowy

Filar II

Tworzy go Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa

Cele:

Decyzje w tym filarze podejmowane są przez Radę Europejską, czyli szefów państw i rządów poszczególnych krajów.

Ten filar ma charakter międzynarodowy

Filar III

Wymiar Sprawiedliwości i Spraw wewnętrznych, a także współpraca w obszarze służb policyjnych

Cele:

Instytucje pozwalające rozwiązywać problemy: Europejski Urząd Policyjny- EUROPOL, Europejskie Centrum do spraw Monitoringu, Europejska Jednostka Współpracy Sądowej- EUROJUST

Ten filar ma charakter międzynarodowy

TEMAT 5

Unia gospodarcza i walutowa

Geneza:

PLAN DELORSA

ETAPY REALIZACJI UGiW

Pierwszy etap rozpoczął się 1 lipca 1990 r., a zakończył 31 grudnia 1993 r. Najważniejszym zadaniem było utworzenie Jednolitego Rynku Europejskiego. Szczególny nacisk kładziono na zniesienie wszelkich ograniczeń w przepływie kapitału oraz stworzenie wspólnego obszaru finansowego jako konsekwencji liberalizacji świadczenia usług bankowych, ubezpieczeniowych oraz obrotu papierami wartościowymi.

Drugi etap budowy unii ekonomicznej i walutowej rozpoczął się l stycznia 1994 r. W styczniu podjął działalność Europejski Instytut Walutowy z siedzibą we Frankfurcie n. Menem, który praktycznie funkcjonował już od l XI 1993 r. Instytut, z jednej strony prowadził prace organizacyjne, których celem było doprowadzenie do powstania Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego (EBC); z drugiej zaś wspierał współpracę między narodowymi bankami centralnymi UE, pogłębiał koordynację narodowych polityk monetarnych oraz ujednolicanie ich w celu stabilizacji cen w UE. Ponadto Instytut Walutowy sprawował nadzór nad Europejskim Systemem Walutowym. Wreszcie prowadził wstępne techniczne prace nad przygotowaniem przyszłych banknotów i monet wspólnej waluty.

Podczas sesji Rady Europejskiej w Madrycie w grudniu 1995 r. postanowiono, że przejście do trzeciego etapu UGiW nastąpi z dniem l stycznia 1999 r. Jednocześnie postanowiono, że wspólna waluta państw członkowskich w ramach unii walutowej będzie nosić nazwę euro. ECU będzie wymieniana na euro w stosunku 1:1. Wprowadzenie do obiegu euro miało nastąpić l stycznia 2002 r., wycofanie walut narodowych najpóźniej do 28 lutego 2002 r. Z chwilą rozpoczęcia trzeciego etapu euro miała stać się samodzielną pełnoprawną jednostką pieniężną, w przeciwieństwie do ECU, która była wypadkową koszyka walut państw członkowskich.

1 stycznia 1999 r. Utworzenie Europejskiego Systemu Banków Centralnych

Nieodwracalne ustalenie kursów wymiany walut narodowych na euro

Wprowadzenie wspólnej waluty euro jako waluty rozliczeniowej do obiegu bezgotówkowego

Wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej przez Europejski System Banków Centralnych

Wejście w życie mechanizmu kursowego (ERM II)

Wejście w życie Paktu Stabilności i Wzrostu

Wprowadzenie do obiegu wspólnej waluty euro

KRYTERIA REALIZACJI UGi

Kryteria konwergencji zawarte w traktacie z Maastricht (monetarne i fiskalne):

CZŁONKOSTWO W UGiW

27 czerwca 2004 r. ministrowie finansów strefy euro podjęli decyzję o przyjęciu Estonii, Litwy i Słowenii do Mechanizmu Kursów Walutowych II (ERM II). W tym samym czasie Cypr, Łotwa i Malta kończyły negocjacje w sprawie przyjęcia ich do powyższego Mechanizmu. W ERM II obecnie stabilizuje swoje kursy walutowe cztery kraje. Są to: Dania (1 stycznia 2002 r.), Estonia, Litwa, Słowenia (od 27 czerwca 2004 r.), Cypr, Łotwa i Malta (od 2 maja 2005 r.) oraz Słowacja (od 25 listopada 2005 r.).

Poza ERM II pozostają: Bułgaria, Czechy, Polska, Rumunia, Szwecja, Węgry i Wielka Brytania.

pierwszym państwem spośród nowych członków, którzy wstąpili do UE w 2004 r. oraz w 2007 r., które przyjęło euro, jest Słowenia. Po spełnieniu wymagań ekonomicznych niezbędnych do przyjęcia wspólnej waluty 1 stycznia 2007 r. kraj ten stał się 13 członkiem strefy euro;

1 stycznia 2008 r. nastąpiło drugie rozszerzenie strefy. Cypr i Malta to następne państwa, które spełniły warunki przyjęcia wspólnej waluty. Po przyjęciu wspólnej waluty przez oba państwa strefa euro liczyła 15 krajów i ok. 320 mln obywateli;

1 stycznia 2009 r. Słowacja jako szesnasty kraj weszła do strefy euro.

Litwa, Łotwa, Polska i Szwecja nie ustaliły jeszcze docelowej daty wprowadzenia wspólnej waluty. Pięć państw wyznaczyło datę wejścia do strefy euro. Estonia w 2009 r?, Bułgaria, Czechy i Węgry w 2010 r., a Rumunia w 2014 r.

na mocy podpisanych umów, od 2002 r. do strefy euro należą 3 kraje, które nie są członkami UE: Monako, San Marino oraz Watykan.

TEMAT 6

Polska w procesie integracji gospodarczej z Unią Europejską

UKŁAD EUROPEJSKI

Pełna nazwa przyjętego dokumentu, określanego w skrócie jako Układ Europejski, miała następujące brzmienie: Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczypospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi z drugiej strony.

W styczniu 1991 r. powołano Pełnomocnika Rządu do spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej działającego przy URM.

Wejście w życie Układu Europejskiego wymagało jego ratyfikacji w ciągu 2 lat przez wszystkie kraje członkowskie, parlament Polski oraz Parlament Europejski. Układ wszedł w życie 1 lutego 1994 r.

Najbardziej rozbudowaną i najistotniejszą w wymiarze praktycznym część Układu stanowiły postanowienia dotyczące liberalizacji przepływu towarów, które doprowadziły do ustanowienia, w okresie przejściowym, strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi. Przyczyniło się to do wzrostu wzajemnych obrotów w wyniku tzw. efektu przesunięcia. Unia Europejska stała się głównym partnerem handlowym Polski, co świadczyło o wysokim poziomie realnej (a nie formalnej) integracji gospodarczej.

Redukcja ceł odbywała się z uwzględnieniem formalnej asymetrii – na korzyść Polski – która w praktyce okazała się niewystarczająca dla zachowania równowagi w bilansie obrotów handlowych Polski ze Wspólnotą, co przejawiało się rosnącym ujemnym saldem handlowym

Cła na towary przemysłowe eksportowane z Polski do WE, miały być zniesione do końca 1997 r. (z wyjątkiem wyrobów hutniczych i tekstylnych), z kolei na towary eksportowane z WE do Polski – do końca 1998 r. W 1999 r. utworzono pełną strefę wolnego handlu wyrobami przemysłowymi, a ostatnie bariery celne dotyczące importu samochodów z Unii Europejskiej do Polski zniesiono 1 stycznia 2002 r.

Układ Europejski przewidział liczne klauzule ochronne, zarówno dwustronne, jak i jednostronne (przeznaczone dla Polski jako partnera słabszego pod względem gospodarczym).

Podstawową strukturę instytucjonalną Układu Europejskiego stanowiły organy: Rada Stowarzyszenia, Komitet Stowarzyszenia i działające w jego ramach podkomitety oraz Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia. Niezależnie od funkcji nadzorowania realizacji Układu Europejskiego organy stowarzyszenia stanowiły forum współpracy mającej na celu przygotowanie Polski do członkostwa.

KRYTERIA KOPENHASKIE

Na szczycie w Kopenhadze 22 czerwca 1993 r. Rada Europejska podjęła polityczną decyzję o rozszerzeniu Unii na wschód po spełnieniu określonych ekonomicznych i politycznych wymogów, nazywanych potem kryteriami kopenhaskimi. Kryteria te były następujące:

Podstawą rozpoczęcia procedury akcesyjnej było złożenie wniosku o członkostwo w UE. 8 kwietnia 1994 r. Polska, uznając, iż będzie zdolna do spełnienia tych warunków i przyjęcia na siebie obowiązków wynikających z członkostwa, złożyła na ręce przewodniczącego Rady UE oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej.

NEGOCJACJE AKCESYJNE

Otwarcie negocjacji akcesyjnych nastąpiło 31 marca 1998 r. w Brukseli, gdzie została przedstawiona gotowość Polski do przyjęcia całego dorobku prawnego i regulacyjnego Unii Europejskiej (acąuis communautaire) oraz m.in. zamiar przystąpienia w przyszłości do unii gospodarczej i walutowej. W ciągu kolejnych miesięcy Komisja Europejska prowadziła z zespołem negocjacyjnym Polski przegląd stanu dostosowania prawa, tzw. screening. Następnie zespoły negocjacyjne Polski i Unii Europejskiej – w ramach tzw. Międzyrządowej Konferencji Akcesyjnej – rozpoczęły 10 listopada 1998 r. właściwe negocjacje.

Polityczne kierownictwo podczas negocjacji Polski z UE sprawował premier RP, wspierany prze ministra spraw zagranicznych, szefa UKIE i pełnomocnika rządu do spraw negocjacji o członkostwo RP w UE (główny negocjator). Głównymi negocjatorami byli: Jan Kułakowski (1998–2001) i Jan Truszczyński (2001–2002).

Zespół Negocjacyjny był odpowiedzialny za opracowanie i realizowanie strategii negocjacyjnej, w tym wypracowanie stanowisk negocjacyjnych i przedstawianie stronie unijnej odpowiednich dokumentów. W jego skład wchodziło 19 negocjatorów. Reprezentowali oni najważniejsze resorty i byli powoływani przez premiera.

WYNIKI NEGOCJACJI AKCESYJNYCH

W wyniku wieloletniego procesu negocjacyjnego (w latach 1998–2002) Polska uzyskała w Radzie Unii 27 głosów ważonych, 50 miejsc w Parlamencie Europejskim, 1 komisarza, 1 członka Trybunału Obrachunkowego, 1 sędziego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz po 21 delegatów w Komitecie Ekonomiczno-Społecznym i Komitecie Regionów. Na poprawienie ochrony wschodniej granicy Polski – jednocześnie zewnętrznej granicy UE – uzyskano łącznie 388 mln euro. Polscy rolnicy uzyskali w pierwszych trzech latach dopłaty bezpośrednie z UE w wysokości 36, 39 i 42 procent (z możliwością dopłat własnych z budżetu narodowego do 55, 60 i 65 procent). Ustalono limity produkcji mleka i cukru oraz przyjęto wiele wcześniejszych ustaleń wraz z kilkudziesięcioma okresami przejściowymi.

TRAKTAT AKCESYJNY

Zgoda na przyjęcie traktatu przez Parlament Europejski, wyrażona bezwzględną większością głosów oraz jednomyślna decyzja Rady Unii Europejskiej zatwierdzająca ostateczną treść traktatu otworzyły drogę do uroczystego podpisania Traktatu Akcesyjnego 16 kwietnia 2003 r. w Atenach. Zgodnie z załącznikiem do traktatu od stycznia 2003 r. Polska została objęta procedurą informowania i konsultacji. Po podpisaniu traktatu stała się ona aktywnym obserwatorem. Zgodnie z Konstytucją RP Sejm RP podjął uchwałę o przeprowadzeniu ogólnokrajowego referendum, którego wynik oznaczał wyrażenie zgody na ratyfikowanie traktatu akcesyjnego przez Prezydenta RP. W referendum przeprowadzonym w dniach 7–8 czerwca 2003 r. wzięła udział ponad połowa – 58,85% uprawnionych do głosowania, z czego większość (77,45%) opowiedziała się za członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Traktat Akcesyjny wszedł w życie 1 maja 2004 r., zgodnie z zapisem zawartym w jego treści. Na jego mocy Polska stała się jednym z 25 państw członkowskich Unii Europejskiej.

W maju 1997 r. Sejm RP przyjął Narodową Strategię Integracji, określającą główne cele i przedsięwzięcia integracyjne oraz zadania dostosowawcze w okresie przedczłonkowskim w UE, a w kwietniu 1998 roku opracowano Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej. Program ten, corocznie dostosowywany do zmieniających się warunków, obejmował zarówno harmonizację prawa, tworzenie instytucji, jak i dodatkowe działania niezbędne do wzmocnienia zdolności administracyjnych Polski do dostosowywania, wdrażania i egzekwowania prawa europejskiego.

TEMAT 7

INTEGRACJA EKONOMICZNA BENELUKSU

Beneluks system współpracy trzech krajów Europy Zachodniej: Belgii, Holandii i Luksemburga (skrót pochodzi od pierwszych liter ich nazw). Zainicjowano go w 1921, po zawarciu Belgijsko-Luksemburskiej Unii Ekonomicznej (BELUKS), która zawierała elementy unii gospodarczej i walutowej.

W 1943 podpisano umowę monetarną pomiędzy rządami emigracyjnymi Belgii, Holandii i Luksemburga, którą uzupełniono w 1948 umową o utworzeniu unii celnej (zniesienie ceł w obrocie wewnętrznym i ustalenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej) wszystkich trzech krajów.

W 1960 kolejnym etapem współpracy było ustanowienie (na mocy umowy z 1958) Unii Gospodarczej Beneluksu, zakładającej zacieśnienie współpracy ekonomicznej, a w rezultacie wzrost poziomu życia i zatrudnienia, stabilizację finansową i utworzenie wspólnego rynku. Działalność Unii Beneluksu doprowadziła do stworzenia wspólnego rynku ze swobodną wymianą towarów, kapitałów i siły roboczej, do wspólnej polityki celnej i handlowej wobec państw trzecich, koordynacji wewnętrznej polityki gospodarczej.

Organizacja Beneluksu opiera się na Komitecie Ministrów – naczelnym organie, Radzie Unii Gospodarczej – organie wykonawczym oraz Międzyparlamentarnej Radzie Konsultacyjnej, w której zasiadają przedstawiciele parlamentów trzech krajów. Od 1968 państwa Unii wprowadziły stałe zinstytucjonalizowane konsultacje w dziedzinie polityki zagranicznej.

Beneluks był prekursorem integracji europejskiej na ograniczonym obszarze, a korzyści wynikające ze zdobyczy Wspólnot Europejskich obywatele jego krajów odczuli już wcześniej, np. w 1960 mogli podróżować bez wiz w obrębie organizacji, a od 1967 mogli swobodnie podejmować pracę w kraju sąsiada (z wyjątkiem kilku zawodów zastrzeżonych). W 1976 organizacja, jako pierwsza na świecie, zniosła kontrole w obrocie handlowym. Wykorzystując doświadczenie swojej współpracy, kraje Beneluksu od początku należały do orędowników szerszej integracji europejskiej i aktywnie włączały się do działań urzeczywistniających ten cel.

TEMAT 8

Inicjatywa Środkowoeuropejska,

forma współpracy subregionalnej państw Europy Środkowo-Wschodniej i Południowej, zainicjowana w Budapeszcie w 1989 na spotkaniu wicepremierów i ministrów spraw zagranicznych Austrii, Węgier, Włoch i Jugosławii. Wówczas grupę tę nazwano Quadragonale. Po przyjęciu w 1990 Czechosłowacji – Pentagonale, a od 1991, po wstąpieniu Polski – Heksagonale. Po wyodrębnieniu się Czech i Słowacji, Chorwacji i Słowenii zaczęto stosować uniwersalną nazwę – Inicjatywa Środkowoeuropejska. Celem organizacji było rozwiązywanie bieżących problemów związanych z integracją europejską i współpracą w ramach KBWE oraz wspieranie i przyśpieszanie procesu transformacji gospodarczej w niektórych państwach członkowskich.

Obecnie Inicjatywa Środkowoeuropejska pozostaje forum konsultacyjnym, koordynując współdziałanie w zakresie ochrony środowiska, kultury, nauki, transportu, telekomunikacji, średnich i małych przedsiębiorstw. Taka formuła umożliwia przyjmowanie kolejnych państw – od 1996: Albanii, Bośni, Bułgarii, Chorwacji, Rumunii, Białorusi, Macedonii, Słowenii, Ukrainy, Mołdawii. Organizacja prowadzi działania na płaszczyźnie politycznej oraz gospodarczej, mającej za zadanie głównie stworzenie powiązań pomiędzy poszczególnymi rynkami oraz rozbudowywania infrastruktury (np. projekt budowy autostrady na linii Triest–Lublana–Budapeszt–Kijów oraz stworzenia centrum informacji transportowej).

W realizacji projektów ISE jest wspierane przez: Bank Światowy, EBOR, program PHARE oraz Europejski Bank Inwestycyjny.

Grupa Wyszehradzka,

regionalne porozumienie oparte na podpisanej w 1991 deklaracji o współpracy Polski, Węgier, Czechosłowacji w celu dążenia do integracji europejskiej. Nazwa wywodzi się od węgierskiego miasta Wyszehrad, gdzie odbyło się spotkanie prezydentów Czechosłowacji, Polski i Węgier. Określana wówczas jako Trójkąt Wyszehradzki, po rozpadzie Czechosłowacji przyjęto obowiązującą do dziś nazwę. Grupa Wyszehradzka stanowi forum konsultacji w zakresie polityki zagranicznej i transgranicznej współpracy. Spowolnienie procesu integracyjnego z UE doprowadziło do podpisania Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA), które weszło w życie w 1993 i zaczęło przynosić efekty w wymianie gospodarczej, tworzeniu wolnego rynku, poszerzyło się także o nowe państwa. Państwa wyszehradzkie uważane były do połowy lat 90. za jedne z najbardziej dynamicznie reformujących się politycznie i gospodarczo spośród krajów Europy Środkowo-Wschodniej (później za takie zaczęto traktować również Słowenię i Estonię).

CEFTA, Środkowoeuropejskie Porozumienie (Stowarzyszenie) Wolnego Handlu,

ang. Central European Free Trade Agreement, utworzona 21 grudnia 1992 w Krakowie organizacja zakładająca rozbudowaną współpracę gospodarczą państw członkowskich, usuwanie barier celnych we wzajemnym handlu jak też i tworzenie wspólnego rynku między nimi. Porozumienie powstało w celu ustalenia zasad i zdynamizowania wymiany gospodarczej pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej po rozwiązaniu RWPG. Podpisanie układów stowarzyszeniowych z Unią Europejską spowodowało dążenie do dostosowywania systemu gospodarczego i prawnego poszczególnych państw do standardów zachodnioeuropejskich. Z porozumienia w pierwszej fazie wyłączono handel artykułami rolnymi, natomiast inne produkty zostały podzielone na grupy, w ramach których stopniowo znosi się cła.

W 2003 w skład CEFTY wchodziły jej państwa założycielskie - Polska, Czechy, Węgry i Słowacja oraz Słowenia, Rumunia, Bułgaria i Chorwacja

CEFTA (Central European Free Trade Agreement - Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu)

CEFTA powstała na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 r. w Krakowie. Sygnatariuszami porozumienia były pierwotnie trzy kraje: Czechosłowacja, Polska i Wegry. Przyczyną powstania CEFTY był drastyczny spadek wymiany handlowej między krajami Europy Środkowej po upadku muru berlińskiego i rozwiązaniu RWPG. W 1993 roku eksport Polski do państw CEFTA był mniejszy o 41 % w porównaniu z 1988 r. zaś import o 36 %, podobna sytuacja miała miejsce w pozostałych krajach. Kolejna przyczyną powstania CEFTA był nacisk Unii Europejskiej, która nie chciała dopuścić do wzajemnej dyskryminacji towarów z państw porozumienia, które równocześnie zgłosiły swój akces do UE. Nie bez znaczenia była również chęć zawiązania silniejszej współpracy politycznej, czego przejawem było powstanie tzw. Trójkąta Wyszechradzkiego (nieformalnych spotkań szefów rządów i państw Czechosłowacji, Polski i Węgier).

Obecnie CEFTA ma znacznie szerszy zasięg. Do porozumienia przystąpiły Bułgaria, Słowenia, Rumunia a o członkostwo starają się Kraje Bałtyckie, Chorwacja, Macedonia i Ukraina. CEFTA reprezentuje rynek, na którym obecnych jest 90 mln konsumentów. Obszar CEFTY rozciąga się od Bałtyku po Morze Czarne i Adriatyk.

Celem porozumienia jest zniesienie ceł w handlu między krajami członkowskimi. Towary podzielono na kilka grup w ramach których cła są stopniowo znoszone. Towary zaszeregowano do grup kierując się "wrażliwością" na konkurencje na rynkach państw członkowskich. Do najbardziej wrażliwych zaliczono artykuły rolno-spożywcze, na które cła nie zostaną zupełnie zniesione a nastąpi jedynie ich redukcja.

Brak siedziby

CEFTA stanowi wielostronną formę liberalizacji wymiany handlowej, obejmującą siedem krajów: Bułgarię, Czechy, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię i Węgry. Współpraca realizowana jest na podstawie ustaleń zawartych w umowie międzynarodowej oraz postanowień zapadających podczas posiedzeń szefów państw, rządów oraz ministrów spraw zagranicznych. CEFTA nie posiada siedziby. Depozytariuszem umowy jest Polska.

Organy

CEFTA nie ma struktury instytucjonalnej. Tworząc tę organizację starano się o takie rozwiązania, które uniemożliwiłyby powstanie następnej biurokratycznej organizacji, ograniczającej działania jej członków. Koncepcja ta przetrwała, chociaż usiłowano stworzyć sekretariat ugrupowania w Bratysławie. Jedyną jego strukturą formalną jest Wspólny Komitet. Podczas posiedzenia Komitetu w Budapeszcie w czerwcu 1999 r. powołano Komisję do spraw rolnych. Jej zadaniem jest wyjaśnienie trudności, jakie powstają w efekcie liberalizacji handlu towarami rolnymi i żywnością.

Geneza

Powstanie strefy wolnego handlu w krajach Europy Środkowej było stymulowane przez Zbigniewa Brzezińskiego oraz kraje Wspólnot Europejskich (co odczuwalne było zwłaszcza w ostatniej fazie negocjowania Układów Europejskich z pierwszymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej). 3 stycznia 1990 r. Z. Brzeziński zasugerował nawet utworzenie federacji polsko-czechosłowackiej. Wśród krajów regionu najbardziej zainteresowana współpracą regionalną była Polska, która z dużym zainteresowaniem odniosła się do tej inicjatywy. Natomiast Węgry i Czechy początkowo były dość sceptyczne. Węgry poszukiwały kontaktów raczej z Austria niż z Polską, natomiast Czechy preferowały stosunki z Niemcami.

W styczniu 1990 r. wicepremier Węgier Peter Medggess zaproponował utworzenie „zintegrowanej grupy gospodarczej” przez trzy kraje zmierzające do gospodarki rynkowej: Czechosłowację, Polskę i Węgry. Polska nie wystąpiła z inicjatywą tworzenia strefy wolnego handlu, obawiając się negatywnej oceny takiej inicjatywy przez dużo mniejsze od niej kraje. Jej znaczenie w procesie tworzenia CEFTA wynika stąd, że zainicjowała procedurę likwidacji RWPG i poszukiwała rozwiązań stymulujących integrację i liberalizację w regionie, opartą nie na politycznych dyrektywach, ale na zasadach rynkowych. Rozwiązanie RWPG nastąpiło 90 dni po podpisaniu protokołu budapesztańskiego z 28 stycznia 1991 r. o rozwiązaniu tej organizacji.

Początkowa ogólna niechęć wobec nowej inicjatywy integracji regionalnej zasadniczo wynikała z dwóch przyczyn. Z jednej strony zainteresowane kraje wyniosły złe doświadczenia ze współpracy rozwijanej przed rokiem 1989. Z drugiej strony uważały, że wiązanie się z Polska, której gospodarkę oceniano jako najbardziej zdestabilizowaną w regionie, nie może przynieść pozytywnych impulsów dla ich gospodarek. Dla Polski argumentem za tworzeniem strefy było przede wszystkim to, że wszystkie kraje w regionie, liberalizując swoje gospodarki wobec rynku krajów członkowskich Wspólnot Europejskich, nie powinny liberalizować między sobą wzajemnych stosunków wyłącznie na podstawie rozwiązań globalnych (GATT/WTO) oraz bilateralnych.

Prezydent Václav Havel nie widział możliwości i potrzeby bliższej współpracy w regionie. Polskę plasował w ugrupowaniu bałtyckim, natomiast Czechosłowację w strefie dunajsko-adriatyckiej. Ponadto przeciw zbliżeniu z Polską przemawiały jeszcze dwa wydarzenia z historii wzajemnych stosunków, które na ówczesnym etapie nie zostały zatarte powstaniem wspólnych interesów: zajęcie przez Polskę Zaolzia w 1938 r. oraz udział polskiego wojska w interwencji Układu Warszawskiego w Czechosłowacji w 1968 r.

Trudności w realizacji inicjatywy regionalnej nie zraziły Polski. Przedstawiając w Sejmie (26 kwietnia 1990 r.) priorytety polskiej polityki, minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski wymienił na trzecim miejscu potrzebę utworzenia ugrupowania polsko-czechosłowacko-węgierskiego. Powiedział on w swoim wystąpieniu: „Tutaj interesuje nas powiązanie nowe, przyszłe – w szczególności integracja w trójkącie Czechosłowacja – Polska – Węgry (...) jesteśmy tu otwarci na różne związki. Tym bardziej, że nasze położenie jest samo w sobie zaprzeczeniem izolacji”.

Od kwietnia do października 1990 r. nie nastąpiło zbliżenie stanowisk trzech krajów regionu. Jesienią 1990 r. Polska przesłała do konsultacji dwóm pozostałym krajom projekt współpracy przygotowany przez Sejm, co doprowadziło do spotkania trzech ministrów spraw zagranicznych.

Procedura tworzenia strefy

15 lutego 1992 r. prezydenci trzech państw podpisali w Wyszehradzie, symbolicznym mieście zjazdów królów polskich, czeskich i węgierskich, deklarację o współpracy. Za najważniejsze osiągnięcia spotkania należy uznać: 1) porozumienie w sprawie wspólnych celów, którymi są uzyskanie pełnej niezależności, rozwój demokracji i gospodarki rynkowej, prowadzące do ogólnoeuropejskiej integracji, 2) deklarację w sprawie współpracy gospodarczej, kulturalnej, informacyjnej oraz w dziedzinie ochrony praw mniejszości narodowych; 3) zharmonizowanie działań z instytucjami europejskimi, prowadzenie konsultacji w sprawach bezpieczeństwa oraz rozwój telekomunikacji z Europą Zachodnią. Szczyt zapoczątkował okres intensywnych przygotowań i konsultacji między trzema krajami. Trudności, jakie powstały na drodze do urzeczywistnienia tej inicjatywy, pokonano na spotkaniu krakowskim, które odbyło się 6 października 1991 r. Uzgodniono na nim przede wszystkim pierwszoplanowy cel wszystkich trzech krajów, tj. stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi. Równocześnie po raz pierwszy zadeklarowano przyspieszenie prac nad zniesieniem barier we wzajemnych obrotach handlowych.

Następstwem deklaracji krakowskiej było spotkanie ministrów odpowiedzialnych za zagraniczną współpracę gospodarczą, które odbyło się w Warszawie 31 listopada 1991 r. Zadecydowali oni o rozpoczęciu negocjacji w sprawie liberalizacji handlu towarami przemysłowymi między trzema zainteresowanymi krajami.

21 grudnia 1992 r. podpisano w Krakowie Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA). 1 marca 1993 r. weszło ono w życie po procedurze ratyfikacyjnej przeprowadzonej w uczestniczących w nim krajach.

Charakterystyka umowy

CEFTA była początkowo porozumieniem trójstronnym, regulującym zasady i harmonogram tworzenia strefy wolnego handlu między Czechosłowacją, Polską i Węgrami. Liberalizacja dotyczyła barier taryfowych, pozataryfowych i parataryfowych. Negocjowana była na zasadzie bilateralnej: każdy z każdym. Obecnie CEFTA

jest porozumieniem. Jego układ wzorowany był na tekście Układów Europejskich zawartych między tymi krajami a Wspólnotami Europejskimi. Porozumienie składa się z preambuły, 42 artykułów, VII załączników i jest porozumieniem symetrycznym (co oznacza równoczesne otwieranie się rynków) w odróżnieniu od Układów Europejskich, które są umowami asymetrycznymi (wcześniejsze otwieranie się rynków krajów członkowskich Wspólnoty Europejskiej niż rynków krajów w procesie transformacji). Różnice przyjętych rozwiązań wynikają z różnic rozwojowych między stronami układów.

Rozdział I omawia zasady liberalizacji obrotów produktami przemysłowymi. Zasady te zawarte są w artykułach 2 – 10 oraz załącznikach I – VII.

Rozdział II przedstawia zasady liberalizacji handlu produktami rolnymi. Są one zawarte w artykułach 11-15 oraz protokołach bilateralnych: w protokole 4 (Republika Czechosłowacka – Republika Węgierska), protokole 5 (Republika Czechosłowacka – Rzeczpospolita Polska) oraz w protokole 6 (Republika Węgierska – Rzeczpospolita Polska), w których wymienia się wzajemne koncesje uzgodnione na zasadzie bilateralnej miedzy trzema krajami. W artykule 14, dotyczącym specyficznych środków ochronnych, stwierdzono, że jeśli realizacja umowy spowoduje poważne zakłócenia na rynku jednej strony, bądź stron, to pozostałe strony powinny niezwłocznie rozpocząć konsultacje w celu poszukiwania rozwiązania. Do czasu znalezienia takiego rozwiązania strony mogą zastosować środki, które uznają za niezbędne. Zasada niezmienności (stand still) odnosi się do regulacji sanitarnych i fitosanitarnych (artykuł 15). Interpretując wymienione przepisy można powiedzieć, że chociaż założeniem CEFTA jest nieodwracalna liberalizacja, tworzy się podstawy do odejścia od tej zasady w sytuacji, kiedy państwo liberalizujące swe kontakty handlowe z partnerem stanie w obliczu trudności gospodarczych. Działania ochronne można wprowadzić w przypadku występowania nierównowagi bilansu płatniczego, w celu ochrony niektórych gałęzi przemysłu, borykających się z zacofaniem, poprawy konkurencyjności lub w przypadku poważnego wzrostu bezrobocia.

Rozdział III zawiera przepisy ogólne (artykuły 16 – 42). Określono w nim prawa i obowiązki stron, a także uregulowania dotyczące konkurencji przedsiębiorstw, monopolu państwa, pomocy państwa, zamówień rządowych oraz dostosowań strukturalnych, dumpingu, procedury stosowania środków ochronnych i procedur stosowanych przy pojawieniu się trudności w bilansie płatniczym. W artykule 34 powołano Wspólny Komitet składający się z przedstawicieli stron, który jest odpowiedzialny za realizację porozumienia. Ustalono też, że w celu realizacji porozumienia strony będą się wymieniały informacjami oraz na wniosek którejkolwiek z nich przeprowadzały konsultacje w ramach Komitetu. Do kompetencji Komitetu należy podejmowanie decyzji w przypadkach przewidzianych w porozumieniu oraz wydawanie zaleceń w innych.

Główne postanowienia porozumienia

Formułując tekst porozumienia zakładano, że przez stopniową redukcję ceł i barier pozacelnych uda się utworzyć do końca 2000 r. strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi, obejmującą Czechosłowację, Polskę i Węgry. Towary objęte liberalizacją podzielono na trzy kategorie (A, B, C) zróżnicowane pod względem wrażliwości na konkurencję, a tym samym z różnym harmonogramem liberalizacji. Stanowi to odbicie rozwiązań zastosowanych w negocjowanych w tym samym czasie Układach Europejskich i z EFTA. Poziom ceł w momencie wejścia w życie porozumienia oraz harmonogram ich znoszenia zaplanowano następująco:

1) lista A wymienia towary, dla których cła zostały zniesione w momencie wejścia w życie porozumienia (były to surowce, nisko przetworzone towary przemysłowe oraz produkty niekonkurencyjne wobec produkcji krajowej);

2) lista B zawiera wszystkie pozostałe towary przemysłowe nie zamieszczone na liście A i C. Cła na te towary miały być redukowane w trzech rocznych etapach w 1995 r. – do poziomu 2/3 roku wyjściowego (1992); do 1/3 w 1996 r. oraz do poziomu 0 w 1997 r.;

3) lista C wylicza towary wrażliwe (wyroby hutnicze, tekstylia, elektronikę, produkty motoryzacyjne), które miały być objęte najwolniejszą liberalizacją. Ustalony na rok 1995 poziom w wysokości 10% miał stopniowo spadać do 5% w 2001 r.;

4) odrębne regulacje liberalizacyjne zastosowano wobec polskiego rynku motoryzacyjnego, począwszy od 35% cła w 1994 r. do 5 punktów procentowych w 2001 r.

Na spotkaniu członków CEFTA w Poznaniu 26 listopada 1994 r. Komitet Wspólny CEFTA podjął decyzję o przyspieszeniu liberalizacji w celu doprowadzenia do utworzenia strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi między krajami członkowskimi CEFTA już od 1 stycznia 1997 r. (z nielicznymi wyjątkami).

Ponadto ustalono, że:

1) stawką celną. stanowiącą podstawę do przeprowadzania redukcji będzie stawka obowiązująca 29 lutego 1992 r. objęta klauzulą największego uprzywilejowania (KNU);

2) stawki uzgodnione w trakcie wielostronnych negocjacji handlowych w ramach GATT będą przyjęte jako stawki podstawowe. Odnosi się to do stawek wynegocjowanych w ramach Rundy Urugwajskiej GATT, powołującej do życia Światową Organizację Handlu (WTO);

3) CEFTA będzie stosować Zharmonizowany System Oznaczania i Kodowania Towarów – HS (Harmonised System) z wyjątkiem towarów wymienionych w załączniku I. Określenie „produkty przemysłowe” oznacza produkty wymienione w działach 25 – 97 HS (artykuł 2).

Od 1 lipca 1994 r. podejmowano wiele działań przyspieszających liberalizację. Przede wszystkim przyspieszono znoszenie barier hamujących wzajemny handel oraz rozszerzono listy towarów o stawce zerowej, głównie tych, które nie wymagały już ochrony taryfowej lub tez nie były objęte wymianą. Od początku opornie postępowała liberalizacja pozataryfowa. Trudności napotykały wszelkie inicjatywy mające na celu zniesienie różnego rodzaju podatków i opłat nałożonych na towary będące przedmiotem wzajemnej wymiany. Trudnościom tym miał przeciwdziałać dokładny monitoring stosowanych w tym zakresie rozwiązań. Realizacja przyjętych tu postanowień leży w kompetencjach stale działającego Wspólnego Komitetu.

Postanowienia podjęte w Poznaniu zostały zaakceptowane przez ministrów odpowiedzialnych za współpracę gospodarczą w protokole dodatkowym nr 2 do porozumienia. Protokół ten uchylał odpowiednie postanowienia protokołu dodatkowego nr 1 podpisanego 29 kwietnia 1994 r. w Budapeszcie w odniesieniu do konfiguracji list towarowych oraz harmonogramu redukcji ceł. W ich miejsce wprowadzono nowe listy koncesyjne wraz z przyspieszonymi harmonogramami redukcji ceł. Od 1 stycznia 1996 r. zaczął obowiązywać podpisany 21 grudnia 1995 r. protokół dodatkowy nr 3, w którym poszerzono i pogłębiono koncesje rolne. Należy dodać, że produkty rolne i towary spożywcze były najtrudniejszą dziedziną liberalizacji.

Koncesje rolne podzielono analogicznie do koncesji dla produktów przemysłowych:

1) na liście A znalazły się towary o niskim stopniu wrażliwości na konkurencję (około 140 pozycji taryfowych); od 1 stycznia 1996 r. zostały na nie ustanowione zerowe stawki celne;

2) na liście B – towary średnio wrażliwe na konkurencję (około 120 pozycji taryfowych), dla których również od 1 stycznia 1996 r. zostały zastosowane preferencyjne stawki celne w wysokości większej niż 0%.

3) na liście C – towary szczególnie wrażliwe na konkurencję. Koncesje na te towary są uzgadniane w trybie dwustronnym. Preferencje sprowadzają się do niższego poziomu ceł, kontyngentów ilościowych lub wartościowych (alkohole, tytoń) z obniżonymi stawkami celnymi.

Liberalizacja dla towarów rolno-spożywczych odbywała się w trzech etapach: 1 marzec 1993 r. – 30 czerwiec 1994 r.; 1 lipiec 1994 r. – 31 grudzień 1995 r.; od 1 stycznia 1996 r.

W wyniku zastosowania znowelizowanych koncesji rolnych poziom protekcji rynku zmniejszył się średnio o ponad 50%. W sumie koncesje preferencyjne obejmują 90% handlu artykułami rolno-spożywczymi. Wobec nielicznych towarów, na przykład jaj suszonych oraz miodu, nie zastosowano dotąd żadnych preferencji.

Po siedmiu latach od wejścia w życie porozumienia można stwierdzić, że po wstępnym okresie nikłych rezultatów wymiana została wyraźnie zdynamizowana. Wysokie wskaźniki dynamiki nie są czymś zaskakującym, tym bardziej że w początkowej fazie transformacji rynek dotychczasowych partnerów był praktycznie zamknięty dla towarów z pozostałych krajów w procesie transformacji. Wynikało to z opóźnień czasowych we wprowadzaniu przemian systemowych, których ważnym elementem była liberalizacja cen. Nie bez znaczenia dla konkurencyjności eksportowanych towarów był brak rozwiązań w zakresie wzajemnej liberalizacji w obrotach, oznaczający ograniczoną konkurencyjność instytucjonalną (traktatowo-umowną).

Po stabilizacji na wysokim poziomie państw WE w handlu pokomunistycznych krajów stowarzyszonych CEFTA stała się najbardziej dynamicznie rozwijającym się kierunkiem geograficznym wymiany. W 1998 r. najwyższy wzrost eksportu do krajów CEFTA odnotowały: Słowenia (47%), Węgry (22,7%) oraz Rumunia (15%), natomiast w imporcie Rumunia (93,7%). Pozostałe kraje miały mniej więcej zbliżone wskaźniki. Najniższą dynamiką charakteryzował się import Węgier (3,6%).

Wysoka dynamika wzajemnych obrotów w ramach Stowarzyszenia warunkowana była dalszą liberalizacją handlu przez znoszenie barier taryfowych i pozataryfowych. Ważnymi czynnikami zwiększającymi wzajemne obroty w ramach CEFTA jest bliskość geograficzna krajów członkowskich oaz ich historyczne związki. Czynnikiem mogącym oddziaływać hamująco na możliwości zwiększenia wzajemnej wymiany jest podobny poziom rozwoju, a zwłaszcza zbliżone struktury produkcji.

Warunki członkostwa w CEFTA

Przy formułowaniu zasad porozumienia nie sprecyzowano, czy CEFTA może ulec poszerzeniu. Artykuł 33 zawiera ogólną klauzulę ewolucyjna, w której się stwierdza: „Kiedy jedna ze stron uzna, że w interesie gospodarek stron korzystny byłby rozwój i pogłębienie stosunków, regulowanych niniejszym porozumieniem, przez rozszerzenie ich na nowe obszary nią dotąd nieobjęte, wówczas przedłoży ona swój umotywowany wniosek innej stronie. Strony mogą zwrócić się do Wspólnego Komitetu o zbadanie takiego wniosku, a w uzasadnionych przypadkach o wydanie zaleceń w szczególności odnośnie do podjęcia negocjacji”.

25 listopada 1994 r. podczas spotkania państw CEFTA w Poznaniu sformułowano warunki zwiększenia liczby członków. Do CEFTA może przystąpić kraj, który:

1) jest członkiem GATT/WTO;

2) podpisał z UE umowę stowarzyszeniowa lub o tworzeniu strefy wolnego handlu dla dóbr przemysłowych;

3) został zaakceptowany przez pozostałych członków CEFTA.

Tak sformułowane warunki członkostwa w CEFTA wskazują na cel tej organizacji, jakim jest liberalizacja handlu w regionie w oparciu o założenia liberalizacyjne w ramach ustaleń globalnych (GATT/WTO) i bilateralnych (kraj – UE oraz kraj – kraj). Ostatni warunek wynika z konieczności wyjaśnienia wszelkich problemów wywodzących się z okresu sprzed transformacji, na przykład regulacji zadłużenia oraz innych, na przykład kwestii mniejszości narodowych czy granic itp. Dobrosąsiedzkie stosunki z krajami graniczącymi stanowią jeden z warunków podpisania Układu Europejskiego.

Etapy rozszerzenia CEFTA

CEFTA poszerzała się w dwojaki sposób. Po raz pierwszy w wyniku podziału Czechosłowacji na dwa kraje: Czechy i Słowację, które tworzą unię celna. To zwiększenie liczby członków nie oznaczało poszerzenia rynku objętego liberalizacją. Drugim było przyjmowanie nowych członków.

Liberalizacja między krajami w procesie transformacji odbywała się na zasadach bilateralnych i w ramach CEFTA. Uwarunkowanie członkostwa w CEFTA spowodowało, że łatwiejszą drogą była liberalizacja dwustronna niż w ramach ugrupowania. Niemniej część krajów uznała CEFTA za atrakcyjniejszą od liberalizacji dwustronnej formułę liberalizacji. Kraje zainteresowane współpracą w ramach CEFTA zwróciły się o przyjęcie w poczet tego ugrupowania. I tak: 1 stycznia 1996 r. członkiem CEFTA została Słowenia, 1 lipca 1997 r. Rumunia, a 1 stycznia 1999 r. Bułgaria.

Proces akcesji Rumunii i Słowenii po ustaleniu zasad poszerzenia CEFTA w Poznaniu w 1995 r. nie był trudny. Najwięcej problemów pojawiło się przy przyjmowaniu Bułgarii. Trudności nastręczyły rewindykacje zobowiązań sprzed 1989 r. Rosnąca liczba członków czyniła proces uzgodnień przeprowadzanych na zasadach bilateralnych czasochłonnym. Relatywnie łatwiej osiągano porozumienie w sprawach liberalizacji wymiany towarów przemysłowych, trudniej produktów rolnych i spożywczych. Nowi członkowie prowadzili wymianę na zasadach wynegocjowanych bilateralnie. W praktyce oznaczało to czasowe opóźnienie liberalizacji w porównaniu ze stanem już osiągniętym przez dotychczasowych członków.

Zasady liberalizacji wymiany z nowymi członkami

Po ustaleniu zasad poszerzenia wprowadzono pewne zmiany w zasadach wzajemnej liberalizacji. Liberalizacja w ramach CEFTA jest ustalana bilateralnie, co w praktyce oznacza, że kraje dołączające później do organizacji ustalają zasady liberalizacji swych kontaktów handlowych z pozostałymi krajami ugrupowania. Proces ten może przebiegać szybciej lub wolniej. Szybka liberalizacja jest oczywiście skuteczniejsza dla obu partnerów. Wynika to z korzyści, jakie niesie ze sobą zjawisko przesunięcia i kreacji handlu. Kraje założycielskie CEFTA już od 1 stycznia 1997 r. stosowały stawkę celną „0” na większość towarów przemysłowych. Odstępstwem od tego są samochody dla których ustalono wstępnie odrębny harmonogram redukcji ceł, które mają być całkowicie zniesione w 2002 r. Postanowiono że wcześniejszą liberalizacją zostaną objęte wyroby hutnicze (2000 r. – 0%), benzyny (1999 – 11%, 2000 – 4%), oleje naturalne (1999 – 5%, 2000 – 3%, 2001 – 0%). Zasady liberalizacji z nowymi członkami ugrupowania (Rumunia, Bułgarią) określone były odrębnymi porozumieniami.

Przyszłość CEFTA

Przyszłość CEFTA zależy od tego, kiedy i na jakich warunkach pierwsze kraje w procesie transformacji wejdą do Unii Europejskiej, czy utrzyma się zainteresowanie członkostwem w CEFTA w krajach trzecich, a także czy CEFTA będzie w stanie się zreformować, zmieniając zasady liberalizacji. Dziś nie można jeszcze jednoznacznie odpowiedzieć na wszystkie pytania. Podczas szczytu w Budapeszcie podjęto decyzję, że od stycznia 2000 r. kraje członkowskie CEFTA będą tworzyły strefę wolnego handlu artykułami przemysłowymi, zgodnie z artykułem XXIX GATT, co oznacza zniesienie barier taryfowych i pozataryfowych między krajami CEFTA.

Rozwiązanie to może oznaczać odejście od zasady bilateralnych ustaleń i przyjęcie modelu integracji stosowanego w UE,. co będzie jednoznaczne z objęciem nowych członków istniejącym poziomem wzajemnej liberalizacji. Dotychczas były dopuszczalne pewne okresy dostosowawcze (Rumunia, Bułgaria). Należy sądzić, że mimo podjętych ustaleń zasada ta nadal będzie obowiązywać. Zasadność takiego przypuszczenia wynika z braku wiążącej formuły podjętych decyzji. Decyduje o tym formuła zobowiązań i zaleceń oraz brak sankcji w razie niedotrzymania ich w praktyce.

Zainteresowanie członkostwem w CEFTA wśród krajów w procesie transformacji powinno się utrzymać, jest to bowiem jedna ze skuteczniejszych form liberalizowania wzajemnych obrotów między krajami na zasadach bilateralnych, ale w ramach grupy krajów. Przyszłość CEFTA zależy też od wyników rundy milenijnej WTO, która wpłynie na poziom liberalizacji globalnej. Jeśli stopień liberalizacji będzie odpowiednio głęboki, CEFTA może stracić rację bytu. Może się też tak stać, jeśli zakres liberalizacji wymiany w ramach CEFTA ograniczony będzie do tworzenia strefy wolnego handlu towarami przemysłowymi. CEFTA umożliwia tworzenie więzi wzajemnych między przyszłymi członkami UE jeszcze na etapie.

Rada Państw Morza Bałtyckiego

jest organizacją międzynarodową powstałą dzięki inicjatywie Polski i Szwecji, które w dniach 2-3 września 1990 roku podczas konferencji w Ronneby w Szwecji przyjęły Deklarację Morza Bałtyckiego. Stało się to podstawą do zwołania konferencji w Kopenhadze w dniach 5-6 marca 1992 roku , w której udział wzięli ministrowie spraw zagranicznych państw powołujących Radę Państw Morza Bałtyckiego czyli Norwegii, Szwecji, Finlandii, Danii, Litwy, Łotwy, Estonii, Polski, Rosji, Niemiec. W 1995 roku do organizacji wstąpiła Islandia. Oprócz tego w RPMB nadawany jest status obserwatora, który uzyskały: Francja, Holandia, Słowacja, Ukraina, Wielka Brytania, Włochy i USA. Aktualnie RPMB liczy 11 członków, jej siedziba mieści się w Sztokholmie.

Najważniejszym organem RPMB jest Zgromadzenie Ministrów, które wybierane jest raz w roku i współpracuje na co dzień ściśle z Komisją Europejską. Za bieżące działania organizacji odpowiada Komitet Wyższych Urzędników, który zbiera się 8 razy w ciągu roku, a jego przewodnictwo sprawuje kraj, który aktualnie przewodniczy organizacji. W 1998 roku utworzono Sekretariat RPMB, którego siedziba znajduje się w Sztokholmie. Pierwszym dyrektorem Sekretariatu był Polak - Jacek Starościak (lata 1998-2002). Prace Sekretariatu wspierają dodatkowo trzy jednostki:

BASREC – koordynuje współpracę energetyczną

Bałtycka Agenda 21 – odpowiada za zrównoważony rozwój

„Children at Risk”

Działania RPMB wspierają trzy grupy robocze:

Grupa Robocza ds. Instytucji Demokratycznych;

Grupa Robocza ds. Współpracy Gospodarczej;

Grupa Robocza ds. Bezpieczeństwa Jądrowego.

Przewodnictwo w RPMB zmienia się co roku, Polska przewodniczyła organizacji dwukrotnie, ostatnio od czerwca 2004 roku do czerwca 2005 roku. W ramach RPMB do 2003 roku funkcjonował Komisarz ds. Rozwoju Demokracji, który działał na rzecz rozwoju instytucji demokratycznych, ochrony praw człowiek i mniejszości narodowych.

Celem działalności RPMB jest wzmacnianie bezpieczeństwa i stabilności w regonie poprzez współpracę w obszarach takich jak: ochrona środowiska, transport, komunikacja, rybołówstwo, turystyka, współpraca regionalna, ochrona zasobów Bałtyku, energetyka, kultura, edukacja.

Do chwili obecnej miało miejsce sześć szczytów RPMB, na którym uczestniczą premierzy państw członkowskich. Ostatni odbył się w Reykjaviku w dniach 7-8 czerwca 2006 roku i dotyczył w głównej mierze bezpieczeństwa energetycznego państw bałtyckich. Spotkania premierów RMPB odbywają się co dwa lata.

Rada Bałtycka, forma współpracy 3 republik nadbałtyckich: Estonii, Litwy i Łotwy, nawiązująca w swej idei do tzw. Bałtyckiej Ententy działającej w okresie międzywojennym.

Zapoczątkowana w 1989 spotkaniem na Litwie przewodniczących Rad Najwyższych republik radzieckich. Możliwość rozwoju kontaktów nastąpiła po 1991, kiedy stały się one w pełni suwerennymi republikami. Rada wykształciła organy wewnętrzne: Bałtycką Radę Prezydentów, Bałtycką Radę Ministrów i Zgromadzenie Bałtyckie, skupiające parlamentarzystów.

W pierwszej fazie działalności na czoło wspólnych problemów wysuwało się ułożenie stosunków z Rosją i byłymi republikami radzieckimi. Podstawowym celem było ugruntowanie suwerenności i wyjście z umownej rosyjskiej strefy wpływów. Od połowy lat 90. Rada dążyła do integracji ze strukturami zachodnioeuropejskimi Unią Europejską (2002 zakończono negocjacje - maj 2004 wejście państw bałtyckich do UE) i NATO (2003 państwa bałtyckie zostały zaproszone do członkostwa) oraz realizowała cel stały – koordynacja współpracy gospodarczej.

Współpraca Ekonomiczna Państw Morza Czarnego

(Black Sea Economic Cooperation – BSEC), ugrupowanie regionalne utworzone z inicjatywy Turcji Deklaracją podpisaną w Istambule w 1992 przez 11 państw – Albanię, Armenię, Azerbejdżan, Bułgarię, Gruzję, Grecję, Mołdowę, Rumunię, Rosję, Turcję, Ukrainę.

Celami organizacji stało się wspieranie procesów integracyjnych, rozwijanie współpracy w regionie – gospodarczej, kulturalnej, naukowej, w zakresie ochrony środowiska, uczynienie basenu Morza Czarnego obszarem stabilizacji i pokoju. W perspektywie założono także jako cel współpracę polityczną.

Struktura instytucjonalna opiera się na Radzie ministrów spraw zagranicznych, Zgromadzeniu Parlamentarnym oraz Sekretariacie z siedzibą w Istambule. W Salonikach powstał Bank Handlu i Rozwoju. Rosja odrzuciła ideę Gruzji uczynienia z ugrupowania ścisłego sojuszu dysponującego formalnymi i technicznymi możliwościami regulowania sporów i konfliktów. Natomiast kwestie bezpieczeństwa są dyskutowane na spotkaniach członków BSEC.

TEMAT 9

INTEGRACJA SĄSIEDZKA EUROREGIONY

Istota, przesłanki i znaczenie integracji sąsiedzkiej

Integracja sąsiedzka stanowi podstawowy element międzynarodowej integracji regionalnej, jest warunkiem efektywnej i wielostronnej integracji regionalnej. Głównym znaczeniem integracji sąsiedzkiej jest spełnianie przez nią pewnych funkcji w międzynarodowej integracji regionalnej. Jest to między innymi to, że:

Jak wynika z dotychczasowej praktyki, wszystkie ugrupowania integracyjne to związki sąsiadujących ze sobą krajów. Powodem tego jest fakt, że integracja sąsiedzka jest ogniwem najściślejszej integracji, co decyduje o efektywności całej integracji. Integracja sąsiedzka jest efektem wielu przesłanek i uwarunkowań historycznych oraz współczesnych, takich jak uwarunkowania geograficzne, gospodarcze, polityczne, społeczne czy militarne. Uwarunkowania historyczne zawierają zarówno elementy pozytywne jak i negatywne i w zależności, które z tych elementów przeważają, albo służą rozwojowi, albo są hamulcem procesów integracji sąsiedzkiej.

Euroregion

Jest to forma współpracy trans granicznej pomiędzy regionami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw kandydujących oraz regionami ich sąsiadów. W tworzeniu euroregionu uczestniczą przedstawiciele lokalnych i regionalnych władz samorządowych, a niekiedy także inni posłowie społeczni i ekonomiczni regionów przygranicznych.

Euroregionami nazywamy instytucję´ współpracy dwóch lub więcej jednostek reprezentujących regiony dwóch lub więcej państw (przynajmniej po jednym z każdego). Każda z nich jest powoływana na podstawie prawa wewnętrznego swojego kraju. Mogą nimi być korporacje samorządowe (tzn. pojedyncze samorządy lub związki gmin) lub władze lokalne. Zawierają one między sobą umowy współpracy przekraczającej granice jednego państwa. Mimo unormowania w prawie wewnętrznym, termin „euroregion” nie występuje ani w oficjalnych dokumentach o wymianie trans granicznej między państwami, ani też w oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej (UE). Chociaż terminami oficjalnymi są „współpraca trans graniczna” i „regiony trans graniczne”, to jednak „euroregion” stał się najpopularniejszym określeniem, oznaczającym tę formę współdziałania. Jednocześnie termin „współpraca trans graniczna” zwykle używany jest w odniesieniu do każdego wspólnie uzgodnionego działania dwóch państw, które obejmuje regiony oraz gminy po obu stronach granicy. Dotyczy ono podejmowania współpracy lub wspólnych działań na określonym obszarze.

Natomiast utartym u nas terminem „euroregion” postanowiono określać ściślejsza współpracę, dla której ustanowiono wspólne stałe organy; różnica polega więc tylko na większym „zorganizowaniu” tego ostatniego. Wynika z tego, że „współpraca trans graniczna” jest pojęciem szerszym od „euroregionu”.

Nazwa „euroregion” pochodzi od najstarszej inicjatywy współpracy trans granicznej „Euroregio”. Została ona powołana do życia w 1958 roku na obszarze przylegającym do granicy holendersko-niemieckiej, między rzekami Ren, Ems i Jssel.

Euroregiony odegrały w UE bardzo duża rolę w zacieśnianiu kontaktów między krajami członkowskimi UE oraz w integracji z przyszłymi członkami Unii.

Cele euroregionów

Cele które powinny spełniać Euroregiony:

Podstawy prawne tworzenia euroregionów

Działalność trans graniczną i euroregionalną regulują konwencje odpowiednich struktur międzynarodowych - Rady Europy i UE:

Ciałem koordynującym działalność euroregionów w Unii jest Komitet Regionów UE.

Tworzenie euroregionów

Z jednej strony euroregiony powstają na zasadach prawa wewnętrznego każdego z zainteresowanych krajów i uprawnień (do zawierania umów z podmiotami zagranicznymi) delegowanych przez władze centralne. Z drugiej strony pozostają pod opieką Rady Europy i korzystają z jej politycznego i finansowego wsparcia.

Euroregiony powstają „od dołu”, ale są (przynajmniej w sferze założeń) elementem składowym budowanego „od góry” nowego łady europejskiego. Ważną cech euroregionów jest uprzywilejowanie gmin w ich wzajemnych kontaktach oraz to, w jakiś sposób zacierają granice państwowe. W przypadku wewnętrznej przestrzeni Wspólnoty Europejskiej i wprowadzonej tam wolności swobodnego przepływu pracy, usług, kapitału i ludzi, problem granic traci na znaczeniu. Inaczej jest na obrzeżach Wspólnoty, gdzie współpraca transgraniczna musi uwzględniać bardziej rygorystyczny charakter granicy państwowej. Ale właśnie wówczas euroregion wpływa na zacieranie granicy państwowej.

Euroregiony w granicach Polski

W granicach Polski znajduje się 18 euroregionów; są to (w nawiasie rok powstania oraz uczestniczące państwa):


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
procesy integracji gospodarczej w europie IIBPMGZIP7U43TRP4H3X4BLTM6MCHBE422UH2RY
Wyklad5 Integracja gospodarzca w ESW
Miedzynarodowa integracja gospodarcza w swiecie, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Integracja gospodarcza egzamin
FTAA ALCA Integracja gospodarcza w Ameryce
2ubezp gospodarczePankou6str, PB-materiały, semestr II, Finanse
UMOWY GOSPODARCZE, Ekonomia materiały
Solv zad, Inne, Nauka, Nauka - Studia, Ekonomia, Informatyka gospodarcza, Inne materiały z internetu
integracja gospodarcza, europejska integracja gospodarcza
PROCESY INTEGRACJI GOSPODARCZEJ
KONCEPCJA INTEGRACJI GOSPODARCZEJ
Procesy integracji gospodarczo politycznej
MSG a procesy integracyjne w gospodarce światowej, Collegium Civitas, Miedzynarodowe stosunki gospod
ekonomia integracji gospodarczej
integracja gospodarcza (18 str), INTEGRACJA GOSPODARCZA
Modele i mechanizmy integracji gospodarczej, Wykłady inne
SOLVERx, Inne, Nauka, Nauka - Studia, Ekonomia, Informatyka gospodarcza, Inne materiały z internetu,
GN kolo2 pytania, Geodezja, Gospodarka nieruchomosciami, Materialy
Integracja gospodarcza (30 stron)

więcej podobnych podstron