Sergiusz Kuczyński

Integracja gospodarcza

Integracja gospodarcza

Zachodniej Hemisfery

Zachodniej Hemisfery

A L C A / F T A A

A L C A / F T A A

Lublin, 12.2008

I n t e g r a c j a g o s p o d a r c z a

Z a c h o d n i e j H e m i s f e r y

A L C A / F T A A

W ostatnich dziesięcioleciach gospodarka światowa wkroczyła na drogę prowadzącą do zbliżenia

i wzajemnego przenikania się ekonomiki krajów sąsiadujących ze sobą, znajdujących się na jednym

kontynencie, od lat współpracujących ze sobą w sferze politycznej i gospodarczej.

Zachodzące od wielu lat pozytywne procesy polityczne, kulturowe i gospodarcze motywują

poszczególne kraje do liberalizacji wielostronnych stosunków, do łączenia swoich sił w obliczu silniej

konkurencji szybko rozwijających się krajów i grup regionalnych. Szereg problemów ekonomicznych,

które nawet najbogatsze i mające silną gospodarkę kraje nie są w stanie w obecnych warunkach

rozwiązywać same, motywuje je do łączenia swoich sił i możliwości. Stare wzorce uprawiania polityki

gospodarczej również nie do końca sprawdzają się w czasach obecnych.

Biorąc pod uwagę fakt, że procesy integracyjne nie zawsze, ale jednak w zdecydowanej

większości przypadków, przynoszą zauważalne korzyści krajom angażującym się w szerszą współpracę,

czynnikami odgrywającymi główną rolę pozostają korzyści ekonomiczne i interes narodowy .

Państwa integrujące się z innymi stawiają sobie za zadanie zwiększenie efektywności

funkcjonowania gospodarki tak we własnym kraju jak i w krajach należących do danej grupy, lepsze

warunki wspólnego wykorzystania ograniczonych zasobów.

Aktualnie integracja nosi charakter regionalny. Tłumaczyć to można występowaniem takich

czynników jak bliskość geograficzna, wieloletnie lub nawet wielowiekowe kontakty polityczne i

gospodarcze, podobieństwo struktur gospodarczych, otwartość gospodarek narodowych na

przyjmowanie zagranicznych inwestycji, kwestii językowych i mentalnościowych. Potrzeba integracji,

łączenia możliwości i potencjału gospodarek narodowych pojawia się głównie w państwach

wysokorozwiniętych, mających nasycone rynki wewnętrzne. Dla tych krajów integracja otwiera

możliwości rozszerzenia rynku zbytu, łatwiejszego dostępu do zasobów i środków produkcji.

Międzynarodowa integracja gospodarcza jest logicznym i naturalnym rezultatem transnacjonalizacji

procesów mikro- i makroekonomicznych.

W chwili obecnej, najbardziej zaawansowaną formą integracji gospodarczej i politycznej jest

Unia Europejska. Wśród znaczących organizacji regionalnych o charakterze gospodarczym na

kontynencie amerykańskim możemy wyróżnić przede wszystkim NAFTA - Północnoamerykański Układ

Wolnego Handlu oraz kilka porozumień regionalnych zawartych pomiędzy państwami w regionie

Ameryki Centralnej i Południowej m. in.: LAFTA, CARICOM, Wspólnota Andyjska (ANDIAN GROUP),

MERCOSUR, ALBA.

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia powstał plan

utworzenia strefy wolnego handlu Ameryki. Pierwszym krokiem na drodze realizacji tej inicjatywy była

instytucjonalizacja współpracy dwóch najbogatszych i najbardziej rozwiniętych krajów amerykańskich:

Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Kanady. Gospodarki tych krajów są na tyle mocno powiązane ze

sobą od wielu lat, że naturalnym continuum tego procesu staje się zawarta w dniu 2 stycznia 1988 roku

Amerykańsko - Kanadyjska Umowa o Wolnym Handlu (Canada - US Free Trade Agreement). Na mocy

tego porozumienia, w ciągu 10 lat między Stanami i Kanadą miały zostać zniesione cła i ograniczenia, co

w praktyce miało prowadzić do powstania całkowicie wolnego handlu w tym regionie. Umowa weszła w

życie 1 stycznia 1989 roku.

Zachęcony sukcesami północnych sąsiadów, szukający możliwości rozwoju i modernizacji swojej

gospodarki, pozyskania kapitału z Północy, w późniejszym okresie do umowy przystąpił Meksyk. Ze

swojej strony Meksyk w latach 80. odnotował realne sukcesy gospodarcze, które osiągnął m. in. dzięki

restrukturyzacji gospodarki narodowej, zmniejszeniu długu zagranicznego.

Stany Zjednoczone i Kanada zainteresowane były ulokowaniem w Meksyku bezpośrednich

inwestycji, ograniczeniem zjawiska nielegalnej imigracji na południu kraju poprzez tworzenie miejsc

pracy na terenie Meksyku oraz podniesienie poziomu zamożności i jakości życia obywateli

meksykańskich. Nie były to cele czysto altruistyczne, bowiem od wielu dziesięcioleci USA mimo

angażowania dużych środków finansowych, starań, wdrażanych planów i projektów nie może

powstrzymać fali nielegalnej emigracji, przestępczości (m. in. handel narkotykami) i postępującej

„latynizacji” południowych stanów USA.

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) pomiędzy trzema krajami została

podpisana 7 października 1992 roku, w życie weszła blisko dwa lata później (po ratyfikacji przez

parlamenty Kanady, Meksyku i Stanów Zjednoczonych) 1 stycznia 1994 roku.

Budowa jednolitego rynku w Europie, obawa przed coraz mocniejszą konkurencją ze strony Unii

Europejskiej i Japonii, przesycenie rynku tanimi i wątpliwej pod względem jakości towarami z Chin,

wzrost potęgi i znaczenia tego kraju w gospodarce światowej i wiele innych przesłanek zmobilizowały

Stany Zjednoczone do zainicjowania budowy nowego bloku handlowego. Nowo powstałe porozumienie

gospodarcze miało zapewnić przewodnictwo w sferze gospodarczej Stanom Zjednoczonym.

NAFTA jest jedynym w swoim rodzaju układem łączącym kraje wysokorozwinięte z krajem

rozwijającym się. Poziom PKB per capita w USA jest 6,6 razy większy niż w Meksyku i 4 razy niż w

Kanadzie.

Korzyści, które odnosiły w wyniku podpisania układu o NAFTA strony tego porozumienia, w

głównej mierze dotyczy to USA i Kanady, zachęciło lidera procesów integracyjnych do rozszerzenia

strefy wolnego handlu, a jednocześnie i rynku, dalej w kierunku Ameryki Centralnej i Południowej.

Specyfiką naszych czasów jest to, że gospodarka i kwestie ekonomiczne zaczynają odgrywać

decydującą rolę w polityce państw. Obecnie walka o przywództwo i wpływy toczy się głównie w sferze

gospodarczej. Niedawny kryzys finansowy uświadomił rzeczywistą rolę i znaczenie zdrowej i właściwie

zarządzanej gospodarki dla stabilności krajów.

Inicjator owych procesów na kontynencie amerykańskim: Stany Zjednoczone dążą do

stworzenia pod swoim przywództwem regionalnego ugrupowania o charakterze ekonomiczno –

politycznym, a w ten sposób będą mogły pozyskać możliwość poszerzenia swojego rynku, pozyskania

tańszej siły roboczej w regionie, przeniesienia uciążliwych dla środowiska gałęzi przemysłu do krajów

posiadających mniej wymagające regulacje prawne. Poprzez posiadanie ogromnych wpływów

gospodarczych USA będą w stanie kontrolować i wpływać także na sytuacje polityczną na całej

zachodniej półkoli. Jest to, moim zdaniem, nowoczesna forma doktryny Monroe'a z przeniesieniem

punktu ciężkości z instrumentów militarno - politycznych na gospodarcze.

Od czasów zakończenia zimnej wojny, która skupiała sporo sił, angażowała ogromne środki

finansowe i zasoby ludzkie, polityka Stanów Zjednoczonych skupiła się na kwestiach gospodarczych.

Upadek Związku Radzieckiego i systemy komunistycznego pozwoliło Stanom Zjednoczonym powrócić

do tradycyjnej amerykańskiej koncepcji izolacjonizmu i skupienia się na najbliższym regionie

amerykańskim.

W 1990 r. prezydent George Bush wystąpił z „Inicjatywą dla Ameryk”, planem współpracy

państw amerykańskich „od Alaski po Ziemię Ognistą”. USA deklarowały chęć zacieśnienia współpracy

gospodarczej z krajami Ameryki Łacińskiej, pomocy w przezwyciężeniu ich kłopotów gospodarczych,

przeprowadzeniu reform społeczno – ekonomicznych.

Jak wspomniano wcześniej, wstępem do realizacji idei zjednoczenia krajów znajdujących się na

zachodniej półkuli stało się porozumienie o współpracy i utworzeniu wspólnego rynku pomiędzy

najbogatszymi krajami obu Ameryk a w późniejszym okresie także utworzenie rozszerzonego o Meksyk

Północnoamerykańskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (NAFTA). Miało ono stać się zalążkiem, osią

rozwoju integracji gospodarczej w obu Amerykach. Zapoczątkowaną przez prezydenta G.Busha politykę

kontynuował Bill Clinton. Podczas Pierwszego szczytu Ameryk w Miami w grudniu 1994 r. USA

podjęli rozmowy z innymi krajami Ameryki Łacińskiej i basenu Morza Karaibskiego o utworzeniu strefy

wolnego handlu obejmującej wszystkie demokratyczne kraje Ameryki (bez uwzględnienia

komunistycznej Kuby i należącej do Francji Gujany Francuskiej).

Podczas tej konferencji przywódcy 34 państw amerykańskich wyrazili zamiar utworzenia do

2005 r. Strefy Wolnego Handlu Ameryk ( angl.: FTAA - Free Trade Area of the Americas ; hiszp.: ALCA -
Área de Libre Comercio de las Américas ; port.: Área de Livre Comércio das Américas ; fr.: ZLEA - Zone de
libre-échange des Amériques).

Te intencje i plany zostały spisane z postaci dokumentów, które nazwano jako „Deklaracja

Zasad” i „Plan Działania”. Pierwszy dokument był wyrazem woli państw Ameryki do rozpoczęcia prac

nad eliminacją barier handlowych i inwestycyjnych, utworzenia jednolitego rynku. Drugi dokument

zawierał 23-punktowy plan działania, określał zasady negocjacji, prac. Zawierał także 100 konkretnych

zaleceń dla państw amerykańskich.

Obszar układu FTAA / ALCA oraz kraje członkowskie

Antigua i

Barbuda

Argentyna

Wyspy
Bahama

Barbados

Belize

Boliwia

Brazylia

Kanada

Chile

Kolumbia

Kostaryka

Dominika

Dominikana

Ekwador

Salwador

Grenada

Gwatemala

Gujana

Haiti

Honduras

Jamajka

Meksyk

Nikaragua

Panama

Paragwaj

Peru

Saint Kitts i Nevis

Santa Lucia

Saint Vincent i
Grenadiny

Surinam

Trynidad i

Tobago

U.S.A.

Urugwaj

Wenezuela

W celu omówienia szczegółów działań, identyfikacji przeszkód na drodze realizacji tych założeń i

określenia czynności koniecznych do przeprowadzenia przez poszczególne kraje w połowie każdego roku

odbywały się spotkania ministrów handlu.

1. Denver (USA), czerwiec 1995.

Ustalono zasady negocjacji, powołano 7 grup roboczych, które podjęły się opracowania regulacji

dotyczących takich tematów jak:

−

dostęp do rynku,

−

procedur celnych i reguł pochodzenia towarów,

−

inwestycji,

−

standardów i norm technicznych,

−

środków sanitarnych i fitosanitarnych,

−

subsydiów i działań wyrównawczych,

−

problemów małych gospodarek.

2. Cartagena de Indias (Kolumbia), marzec 1996 r

.

Dokonano przeglądu prac prowadzonych w ramach grup roboczych, wskazano kierunki ich dalszych

działań oraz powołano kolejne grupy zajmujące się problematyką:

−

zakupów rządowych,

−

ochroną własności intelektualnej,

−

handlu usługami,

−

polityki konkurencji.

3. Belo Horizonte (Brazylia), maj 1997 r.

Dalsze prace przygotowawcze, ocena postępu procesu liberalizacji obrotów gospodarczych w ramach

bilateralnych i regionalnych porozumień integracyjnych państw zachodniej hemisfery, powołanie grupy

roboczej w sprawie rozwiązywania sporów.

4. San José

(Kostaryka), marzec 1998 r

.

Przyjęto „Deklarację z San José”, w której zarekomendowano szefom państw oficjalne rozpoczęcie

negocjacji prowadzących do ustanowienia Strefy Wolnego Handlu Ameryk. Określono

główne zasady i cele negocjacji.

Za pierwszoplanowe cele uznano:

−

promocję dobrobytu poprzez wolny handel i zwiększenie integracji państw hemisfery,

−

konieczność zniesienia barier handlowych na towary i usługi, maksymalne otwarcie rynków,

−

ułatwienie integracji mniejszych gospodarek,

−

ochronę środowiska,

−

nieodzowność przestrzegania umów i ochrony praw pracowniczych.

Za główne zasady prowadzenia negocjacji zmierzających do podpisania układu o FTAA / ALCA uznano

między innymi:

−

podejmowanie decyzji przez konsensus (zasada: „jeden kraj, jeden głos”),

−

przejrzystość, zgodność z zasadami i dyscypliną WTO.

Na konferencji w San José potwierdzono postanowienia Pierwszego szczytu Ameryk w Miami co do

terminu, w którym ma powstać FTAA (2005 r.). Za cel minimalny uznano osiągnięcie porozumienia

zgodnie z zasadami WTO, maksymalny – szersza formuła integracji gospodarczej i liberalizacji handlu.

Decyzję dotyczącą oficjalnego rozpoczęcia negocjacji pomiędzy krajami stronami porozumienia zostały

podjęte przez prezydentów państw na Drugim Szczycie Ameryk w Santiago de Chile (18-

19.04.1998 r.). Ten szczyt pokazał zaistniałe już wcześniej podziały i trudności w tworzeniu strefy

wolnego handlu. Podział dotyczył stanowiska państw dążących do szybszej integracji, liberalizacji,

otwarcia rynków oraz „sceptyków”, którym zależało na zachowaniu pewnych elementów i instrumentów

ochrony kluczowych dla stabilności państwa gałęzi gospodarki. Należy podkreślić, że sceptyczne

nastroje zaczęły się coraz mocniej przejawiać w społeczeństwie i na wysokich szczeblach władzy w

samych Stanach Zjednoczonych.

Mimo trudności, w sierpniu 1998 r. rozpoczęto oficjalne negocjacje nad utworzeniem FTAA.

Kolejne spotkania ministrów handlu miały za zadanie między innymi dokonanie oceny postępu w

rozmowach. Szukano możliwości rozwiązywania pojawiających się wątpliwości i problemów związanych

z dalszymi negocjacjami i integracją państw.

5. Toronto (Kanada), listopad 1999 r.

Podkreślono konieczność uwzględnienia w negocjacjach różnic w poziomie rozwoju gospodarczego

stron i wielkości gospodarek narodowych. Zlecono Komitetowi ds. Negocjacji Handlowych (TNC)

natychmiastowe podjęcie prac w celu wypracowania sposobu ujęcia wspomnianych dysproporcji

rozwojowych państw uczestniczących w rokowaniach. Grupy robocze zostały zobowiązane do

opracowania rozdziałów przyszłego porozumienia w dziedzinach wchodzących w zakres ich

kompetencji.

6. Buenos Aires (Argentyna), kwiecień 2001 r.

Zaakceptowano pierwszy szkic porozumienia o układzie FTAA / ALCA, wyznaczono dalszy kierunek

prac grup roboczych zmierzający do wypracowania wspólnego stanowiska stron w kwestiach spornych

oraz większej konsolidacji tekstu układu, wyznaczono termin przedłożenia przez grupy robocze

kolejnych wersji rozdziałów przyszłego porozumienia o FTAA / ALCA. W celu zwiększenia przejrzystości

negocjacji podjęto decyzję o publikacji szkicu porozumienia po zakończeniu III szczytu Ameryk w

Quebecu (Kanada).

7. Quito (Ekwador), listopad 2002 r.

Zaakceptowano drugi szkic dokumentu o porozumieniu FTAA / ALCA. Przyjęto program mający na celu

wzmocnienie słabszych i mniejszych gospodarek, aby mogły sprostać konkurencji ze strony większych i

silniejszych państw regionu (Hemispheric Cooperation Program - HCP). Zlecono TNC opublikowanie

dokumentu zawierającego wytyczne w zakresie zróżnicowanego traktowania państw w zależności od

poziomu rozwoju gospodarczego i wielkości gospodarki. Zwrócono uwagę na potrzebę zwiększenia

udziału społeczeństwa obywatelskiego w procesie utworzenia FTAA / ALCA.

8. Miami (USA), listopad 2003 r.

Podjęto decyzję o rozpoczęciu ostatniego etapu budowy Strefy Wolnego Handlu Ameryk. Osiągnięto

porozumienie w sprawie ogólnego zarysu umowy o utworzeniu FTAA / ALCA. Zaakceptowano trzeci

szkic porozumienia. Zdecydowano, że negocjacje będą prowadzone w dziewięciu obszarach

tematycznych. Każdy kraj będzie miał możliwość wyboru, które części układu podpisze i na jaki zakres

integracji wyrazi zgodę. Ustalono także, że strefa FTAA może współistnieć z porozumieniami

regionalnymi i bilateralnymi. Wcześniej zakładano, że FTAA zastąpi dotychczasowe ugrupowania.

Rokowania prowadzone są przez ministrów właściwych ds. handlu, którzy zatwierdzają propozycje

organów negocjacyjnych i przekazują je następnie w formie rekomendacji szefom państw i rządów.

Bieżące prace są koordynowane przez Komitet ds. Negocjacji Handlowych, w którego skład wchodzi 34

wiceministrów handlu państw uczestniczących w projekcie FTAA / ALCA. Komitet ds. Negocjacji

Handlowych przewodzi pracom dziewięciu grup negocjacyjnych, które zostały utworzone na postawie

deklaracji z San José.

Negocjacje toczą się w następujących grupach tematycznych (negocjacyjnych):

1) dostęp do rynków,

2) inwestycje,

3) usługi,

4) zamówienia publiczne,

5) rozwiązywanie sporów,

6) rolnictwo,

7) prawa własności intelektualnej,

8) subsydia, opłaty antydumpingowe i cła wyrównawcze,

9) polityka konkurencji.

Widać w tym momencie wyraźne podobieństwo do pierwowzoru: porozumienia o utworzeniu strefy

wolnego handlu NAFTA. Na tej matrycy wzorowano strukturę umów, rozwiązania wypróbowane przy

okazji tworzenia NAFTA.

Kwestie wchodzące w zakres kompetencji różnych grup roboczych opracowują cztery komitety

zajmujące się:

−

społeczeństwem obywatelskim (Komitet Przedstawicieli Rządowych ds. Udziału Społeczeństwa

Obywatelskiego),

−

małymi gospodarkami (Konsultacyjna Grupa ds. Problemów Małych Państw),

−

handlem elektronicznym (Wspólny Komitet Ekspertów Rządowych i Sektora Prywatnego ds.

Handlu Elektronicznego)

−

sprawami instytucjonalnymi (Komitet Techniczny ds. Kwestii Instytucjonalnych).

W celu zapewnienia technicznego wsparcia negocjacji zostaje utworzony tymczasowy Sekretariat

Administracyjny. Nie posiada on stałej siedziby, mieści ona się w miejscu spotkania grup

negocjacyjnych. Działania tymczasowego Sekretariatu są dodatkowo wspierane przez Komitet

Trójstronny, złożony z Międzyamerykańskiego Banku Rozwoju (IADB), Organizacji Państw

Amerykańskich (OPA) i Komisji Ekonomicznej NZ ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (CEPAL).

Struktura organizacyjna negocjacji w ramach ALCA

Źródło: M.F. Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA) – Koncepcja Integracji Regionalnej

Trzeci szczyt Ameryk odbył się 20-22 kwietnia 2001 r. w Quebecu (Kanada). Na nim wyrażono

wolę zwiększenia dynamiki negocjacji, na czym zależało USA, Kanadzie i kilku państwom Ameryki

Łacińskiej. Prezydent USA George W. Bush zaproponował przyspieszenie terminu utworzenia FTAA /

ALCA do 2003 r. Propozycja ta nie uzyskała poparcia wielu uczestników rozmów. Państwa należące do

Szefowie państw

Ministrowie handlu

Wiceministrowie

handlu

Trade Negotiation Committee

Dziewięć

grup

negocjacyjnych

Komitet Trójstronny

Tripartite Committee

(IDB, OAS, CEPAL)

Sekretariat

FTAA / ALCA

Grupy Konsultacyjne i

Specjalne Komitety

Przewodniczący

Wiceprzewodniczący

Mercosur (Brazylia, Argentyna, Urugwaj, Paragwaj, Wenezuela) były głównymi przeciwnikami

propozycji USA.

Czwarty szczyt Ameryk w Mar del Plata w Argentynie (4-5 listopada 2005 r.) zakończył się

niepowodzeniem. Jego wyniki, sprzeciw kilku państw Ameryki Południowej oddalało w czasie

perspektywę powstania Strefy Wolnego Handlu Ameryk. W trakcie szczytu starły się dwa stanowiska w

kwestii utworzenia FTAA / ALCA.

Z jednej strony, stanowisko Stanów Zjednoczonych i większości państw Ameryki Łacińskiej

opowiadających się za utworzeniem strefy wolnego handlu. Z drugiej, państw Mercosur i Wenezueli

przeciwnych tej inicjatywie. Argumentem przeciwko FTAA / ALCA postulowanym przez państwa

Mercosur jest przede wszystkim subsydiowanie produkcji rolnej w USA.

Zwracano uwagę na system subsydiowania rolnictwa Stanów Zjednoczonych, który może stać się

poważnym zagrożeniem dla Ameryki Centralnej i Południowej po otworzeniu ich rynków. Doskonałym

przykładem tego jest Meksyk.

Napotkane podczas negocjacji trudności, obawy i różnice spowodowały to, że Argentyna,

Brazylia, Paragwaj, Urugwaj oraz Wenezuela skierowały swoje działania przede wszystkim na

wzmocnienie Mercosur oraz poparcia działań na rzecz integracji w ramach Południowoamerykańskiej

Wspólnoty Narodów. W ten sposób dążą one do utworzenia silnego bloku państw latynoamerykańskich

a dopiero w następnej kolejności opowiadają się za utworzeniem FTAA / ALCA.

Największymi zwolennikami amerykańskiej wizji FTAA / ALCA są obecnie Meksyk, Kanada oraz Chile.

Państwa te stanowią punkt oparcia latynoamerykańskiej polityki Stanów Zjednoczonych, są jej promotorami

w świecie latynoamerykańskim.

Sprzeciw państw należących do Mercosur spowodował to, że założony termin utworzenia wspólnego rynku obu

Ameryk nie został dotrzymany.

Tabela 1. Spotkania negocjacyjne dotyczące utworzenia strefy FTAA / ALCA

Rok

Szczyty Ameryk

Spotkania ministrów

handlu

Spotkania wiceministrów handlu/TNC

1

2

3

4

1994

Miami (9-1 1 XII)

1995

Denver (30 VI)

1996

Cartagena (21 III)

Florianapolis (IX)

1997

Belo Horizonte

(16V)

Recife (II), Rio de Janeiro (IV),

San José (VII oraz X)

1998

Santiago de Chile

(18-19 IV)

San José

(19 III)

San José (II), Buenos Aires (17-19 VI),

Paramaribo (2-3 XII)

1999

Toronto (3-4 XI)

Miami (27-28 IV), Cochabamba (28-30 VII),

Miami (14-15 X), Toronto (1-2 XI)

2000

Guatemala (13-14 IV), Bridgetown (7-8 IX)

2001

Quebec (20-22 IV)

Buenos Aires

(7 IV)

Lima (24-25 I), Buenos Aires (3-6 IV),

Managua (26-28 IX)

2002

Quito
(1 XI)

Isla Margarita (24-26 IV), Panama (12-13 V),

Santo Domingo (28-30 VIII), Quito (28-31X)

2003

Miami

(20-21 XI)

Puebla(9-IIIV), San Salvador (8-11 VII),

Port of Spain (29 IX-3 X), Miami (15-18 XI)

2004

Monterrey

(12-13 I)

Puebla (2-6 II), Buenos Aires (31 III-1 IV),

Waszyngton (29 IV-3 V), Waszyngton (21 V)

2005

Mar del Pląta

(4-5 XI)

Waszyngton (22-23 II)

Źródło: M.F. Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA) - koncepcja integracji regionalnej, „Stosunki Międzynarodowe -
International Relations" 2004, t. 29, nr 1-2, s. 114; [URL - www.alca-ftaa.org].

Idea utworzenia wspólnego rynku ma swoich przeciwników nie tylko w krajach Ameryki Łacińskiej, lecz

także w samych Stanach Zjednoczonych. Spotkaniom poświęconym budowie FTAA / ALCA często

towarzyszą burzliwe demonstracje jej przeciwników. Najwięksi oponenci integracji w Ameryce twierdzą, że

FTAA / ALCA nie będzie porozumieniem o wolnym handlu, lecz instrumentem ekonomicznego zawłaszczenia

Ameryki Łacińskiej przez Stany Zjednoczone. Mają powody, żeby mieć takie obawy. Przykład Meksyku, jego

doświadczenia jako członka porozumienia o NAFTA świadczą o tym.

Oponenci w Stanach Zjednoczonych poruszają głównie kwestie gospodarcze, ujemny bilans

handlu zagranicznego Stanów Zjednoczonych w wymianie z partnerami ze strefy NAFTA, spadek

zatrudnienia w USA i inne problemy. Na tle ostatnich wydarzeń w gospodarce amerykańskiej,

ogarniającego ten kraj recesji gospodarczej pogłębia się negatywny stosunek Amerykanów do już

istniejącego układu o NAFTA oraz kolejnych podobnych projektów.

Peter Constantini, dziennikarz piszący dla wielu czołowych gazet, pracujący m. in. dla MS NBC

pisze o tym, że “... mimo szybkiego wzrostu poziomu wymiany handlowej, deficyt handlu USA z Kanadą

wynosi 16.4 mld USD, z Meksykiem - 14.5 mld USD.” W swoim artykule NAFTA and after .“Lies, damn

lies and trade statistics” zwraca on uwagę na spadek zatrudnienia w USA w związku z przeniesieniem

przez firmy amerykańskie produkcji do Meksyku, gdzie poziom życia jest niższy, płace oraz koszty

zatrudnienia pracownika tażke są niższe niż w USA lub Kanadzie. Zwolennicy odpierają, że gdyby

produkcja nie została przeniesiona do Meksyku, musiała by zostać ulokowana w Azji.

W samym Meksyku możliwości, które oferuje strefa NAFTA spowodowały, na przykład, exodus

meksykańskich farmerów (campesinos) do miast i zespołów farmerskich w Północnym Meksyku i

południowych stanach USA. Niektóre sektory rolnictwa meksykańskiego są niszczone przez napływ

taniej, subsydiowanej kukurydzy z USA. W wyniku tego 2.7 mln meksykańskich farmerów

produkujących kukurydzę musiało zostawić to zajęcie.

Peter Constantini przytacza wypowiedź jednego z meksykańskich farmerów”: „Jeśli USA będzie

wysyłać subsydiowaną kukurydzę do Meksyku, niech wysyła ją w wagonach kolejowych z ławkami aby

móc zabrać z powrotem meksykańskich farmerów, którzy będą poszukiwać pracy” .

("If the U.S. sends subsidized corn into Mexico, send it in trains with benches to bring back the
Mexican farmers who will need jobs.").

Mówiąc o inwestycjach napływających do Meksyku zauważa on, że większość bezpośrednich

inwestycji zagranicznych trafia do maquiladoras, tax-free montowni samochodowych, które importują

komponenty i re-eksportują wyroby gotowe (samochody, traktory, inny sprzęt rolniczy, itd.). Ponad

40% meksykańskiego eksportu jest realizowane przez maquiladoras. Ale te zakłady nie przyczyniają się

do rozwoju krajowego przemysłu i rynku. Nie angażuje także innowacyjności i myśli technicznej

inżynierów meksykańskich.

Obawy krajów latynoamerykańskich wywołują następujące dodatkowo następują kwestie:

–

postanowienia o FTAA / ALCA dotyczące prywatyzacji i deregulacji podstawowych usług

publicznych, takich jak edukacja, energetyka, ochrona zdrowia mogą spowodować ograniczenie wpływu

państwa na nie;

–

rządy państw latynoamerykańskich obawiają się, że pełna liberalizacja handlu i prawa regulującego

transakcje gospodarcze doprowadzi do utraty kontroli nad działalnością korporacji międzynarodowych;

–

integracja doprowadzi do rozpowszechnienia się żywności genetycznie modyfikowanej i uzależni

rolnictwo od dostaw materiału siewnego z Ameryki Północnej;

–

normy ochrony własności intelektualnej, patenty mogą ograniczyć w znacznym stopniu dostęp

biednych obywateli do tanich leków;

–

wolny handel, brak kontroli nad przepływem kapitału, spekulacje na rynku kapitałowym krajów

latynoamerykańskich mogą przyczynić się do wzrostu ubóstwa i pogłębienia się nierówności w krajach

Ameryki Łacińskiej.

Poza niektórymi mankamentami, plusów wynikających z utworzenia strefy wolnego handlu w

Ameryce Północnej jest zdecydowanie więcej. Chociaż dane statystyczne pomijają trudności, z

którymi spotkali się mieszkańcy regionu objętego Umową o Wolnym Handlu, za to wyraźnie

pokazują korzyści, których beneficjentami stały się strony tej umowy.

Na początku 2004 roku w Meksyku (Specjalny Szczyt Ameryk w Monterrey) odbyły się

negocjacje mające na celu utworzenie “lżejszego” wariantu strefy wolnego handlu, tzw. “FTAA Lіght”.

Główni sceptycy utworzenia takiego porozumienia: Brazylia i Argentyna zarządali od USA zniesienia

wszelkich subsydiów na amerykańskie artykuły rolnicze oraz barier celnych dla

południowoamerykanskich towarów rolnospożywczych. Administracja amerykańska zgodziła się na

zamrożenie subsydiów. Stanowią bowiem one tylko 6,6% całego “koszyka” dotacji i innego rodzaju

pomocy rządowej dla amerykanskich rolników i eksporterów. Większa część ma postać preferencyjnych

kredytów i gwarancji ubezpieczeniowych.

Możliwości skazoswania tych instrumentów wsparcia administracja amerykańska odmówiła.

Południowoamerykańskich partnerów nie satysfakcjonuje też ten fakt, że projekt umowy nie przewiduje

utworzenia regionalnych funduszy rozwoju, które pomogłyby w usunięciu ogromnych dysproporcji

pomiędzy krajami członkami ewentualnego porozumienia o FTAA (funduszy na wzór istniejących w

UE). Były prezydent Argentyny Dr Néstor Kirchner powiedział między innymi: "Nie jesteśmy przeciwni

integracji, chcemy jedynie interacji ekonomicznej bez asymetrii, subsydiów i protekcjonizmu. Chcemy

interacji nie dającej korzyść tylko silniejszym, lecz wszystkim."

Kraje sprzeciwiające się utworzeniu FTAA / ALCA zgodnie z wizją bogatej Północy jako

alternatywę postrzegają rozszerzenie współpracy w ramach Północnoamerykańskiej Wspólnoty

Narodów (La Comunidad Sudamericana de Naciones).

Źrodło: http://www.integracionsur.com/americalatina/BuscandoCaminoAfiche07

Krajem najbardziej sceptycznym wobec

utworzenia FTAA / ALCA jest Brazylia, największy

kraj pod względem terytorium i ludności w Ameryce

Łacińskiej. W obliczu pogłębiających się trudności w

negocjacjach i różnicy poglądów Brazylia już w 1993

roku zapowiedziała utworzenie Área de Libre

Comercio de América del Sur, ugrupowania

stanowiące przeciwwagę dla NAFTA. Brazylia jest

niezłomnym orędownikiem szerszej integracji w

ramach MERCOSUR (Mercado Común del Sur /

Mercado Comum do Sul), w dalszym okresie

połączenia się ze Wspólnotą Andyjską (La Comunidad

Andina). W przypadku powodzenia planów integracji

wewnątrz środowiska krajów Ameryki Łacińskiej

mogłyby one powrócić do negocjacji z USA na temat

utworzenia strefy wolnego handlu jako silny zespół

negocjacyjny i uzyskać większe korzyści dla swoich

krajów.

Państwa Ameryki Łacińskiej znajdujące się w opozycji do USA znaleźli silnego sojusznika w

postaci Unii Europejskiej. Unia Europejska od wielu lat skutecznie rozwija stosunki bilateralne z

poszczególnymi krajami Ameryki Łacińskiej i regionu Karaibów oraz z regionalnymi ugrupowaniami

integracyjnymi. Ta polityka przynosi sukcesy. UE jest obecnie największym partnerem handlowym

krajów Mercosur oraz Chile, wyprzedzając nawet Stany Zjednoczone. Taka dywersyfikacja partnerów

handlowych daje krajom latynoamerykańskim lepszą pozycje negocjacyjną i pozwala z większą

stanowczością bronić swoich interesów.

Nie należy lekceważyć także zainicjowany przez Wenezuelę projekt pod nazwą Boliwariańska

Alternatywa dla Ameryk (Alternativa Bolivariana para América, ALBA). Skupia ona głównych

przeciwników Stanów Zjednoczonych w regionie Ameryki Łacińskiej i Karaibów (Wenezuela, Kuba,

Boliwia, Nikaragua).

Stany Zjednoczone dążąc do realizacji swojego planu utworzenia FTAA / ALCA mimo

napotkanych trudności zaczęły prowadzić politykę „izolacji latynoamerykańskich buntowników” (wg

M.F. Gawryckiego), tworząc w ten sposób okrojoną strefę wolnego handlu w Ameryce. Dokonuje się to

poprzez podpisywanie bilateralnych umów z krajami Ameryki Łacińskiej, które kosztem swojej

„suwerenności ekonomicznej” bądź nie mając za dużo do stracenia, godzą się na warunki

zaproponowane przez USA. Pierwszym krajem stało się Chile (2003 r.), następnie Peru i Kolumbia

(2006 r.). W 2002 roku rozpoczęto rozmowy o porozumieniu CAFTA (Central American Free Trade

Agreement) z krajami Ameryki Centralnej. To porozumienie ma przede wszystkim znaczenie polityczne,

w sensie ekonomicznym ono nie wnosi wiele. W ten sposób Stany Zjednoczone ustawicznie budują

koalicje zwolenników swojej polityki gospodarczej jednocześnie izolując „buntowników”.

Powstanie za wszelką cenę strefy wolnego handlu FTAA / ALCA bez największych krajów

Ameryki Południowej trudno uznać za sukces, a na pewno jest to niespełnieniem idei powstania

wspólnej przestrzeni gospodarczej na kontynencie amerykańskim.

Procesy integracyjne zachodzące w różnych częściach świata mają swoje niezaprzeczalne

osiągnięcia. Nie są wolne jednak od porażek i słabych punktów. Tak jak w grupach skupiających

osoby mające różnorodne plany, ambicje, intersy i oczekiwania, proces ich integracji ma równe

szanse na osiągnięcie sukcesu jak i poniesienia klęski. O ile bardziej jest to trudne w procesach

integracji politycznej, społecznej i gospodarczych państw. Problemy w tym procesie pojawiają się

i mimo coraz większego doświadczenia uczesników procesu integracyjnego będą się pojawiać.

Ważne jest aby egoizm, brak szacunku do innych partnerów nie przesłonił perspektywę

osiągnięcia wspólnego sukcesu.

Wykorzystana literatura:

•

M.F.Gawrycki, Strefa Wolnego Handlu Ameryk (FTAA) – Koncepcja Integracji Regionalnej

•

Wróbel A., Strefa Wolnego Handlu Ameryk, [w:] Gawrycki M. F. (red.), Procesy

integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007.

•

КОМЕРЦІЙНА ДИПЛОМАТІЯ. Торгівельна політика і право. Навч.посібник. Львів 2005.

•

Płachtański P., Boliwariańska Alternatywa dla Ameryk, [w:] Gawrycki M. F. (red.), Procesy

integracyjne w Ameryce Łacińskiej, Warszawa 2007

Informacje z sieci Internet:

•

Free Trade Area of the Americas - FTAA Official Web Page <

h

ttp://www.alca-ftaa.org/alca_e.asp

>

•

Oficjalna strona Sekretariatu NAFTA <

http://www.nafta-sec-alena.org/>

•

NAFTA and after “Lies, damn lies and trade statistics” by Peter Costantini

<

www.speakeasy.net/~peterc/nafta/stats.htm

>

•

Palabras del presidente de la República Argentina, Dr. Néstor Kirchner durante la inauguración de la
IV Cumbre de las Américas, en Mar del Plata.

<

http://www.summit-americas.org/IV%20Summit/Eng/mainpage-eng.htm

>

•

Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu, Wikipedia <

http://pl.wikipedia.org/wiki/P

%C3%B3%C5%82nocnoameryka%C5%84ski_Uk%C5%82ad_Wolnego_Handlu

>

•

Strefa Wolnego Handlu Obu Ameryk , Wikipedia <

http://pl.wikipedia.org/wiki/FTAA

>

•

La Comunidad Sudamericana de Naciones <

http://www.comunidadsudamericana.com/

>



Sergiusz Kuczyński, tel. [phone], e-mail: [e-mail]