Komunikacja - łac. communico, communicare -dzielić się, brać udział w czymś.

Komunikacja interpersonalna to wymiana informacji między nadawcą i odbiorcą,

za pośrednictwem jakiegoś kanału. Komunikat nadany przez nadawcę ma na celu wywołać jakąś zmianę u odbiorcy (wiedzy, postaw, zachowań) w kierunku pożądanych wartości. Komunikacja to dzielenie się znaczeniami, definicjami terminów, symbolami.

Proces komunikacji w nauczaniu jest bardzo ważny. Nadawcą jest tu wychowawca - nauczyciel, a odbiorcą wychowanek - uczeń. Wielu nauczycieli żywi złudzenia,

że to co mówią jest przyjmowane przez dzieci dokładnie tak, jak zostało powiedziane przez nich. Tymczasem nie jest to prawdą. Skąd się biorą te błędy w procesie komunikacji?

• Przekazywane treści, wiadomości są zakodowane, wyrażone za pomocą języka.

• Nie zawsze wypowiadamy to, co chcemy powiedzieć, bowiem myśl kształtuje się

• w trakcie jej formułowania w słowa.

• Dobrze nadana treść musi być też dobrze odczytana

Komunikowanie jest jedną z form działalności człowieka. Człowiek jest istotą społeczną poprzez zdolność komunikowania. Komunikowanie jest zawsze osobowe. Jest to proces

w trakcie którego jedna osoba sprawia, że jej informacje, które chce przekazać stają się znane i zrozumiane dla drugiej osoby lub grupy osób.

Człowiek skazany jest na komunikację. Komunikacja to ciągłe zapraszanie

do przekraczania samego siebie, wychodzenie poza bariery, opory, przeszkody. Radość jest potwierdzeniem tego, że komunikacja się udała.

Proces komunikowania nie może zaistnieć bez osób, bez przekazu informacji (treści tego przekazu), bez zrozumienia (informacji zwrotnej - feed back = sprzężenie zwrotne), środków komunikowania (medium) i kodu.

Elementy procesu komunikowania:

1. osoby: nadawca - rozpoczyna proces komunikowania, przekazuje informacje i chce osiągnąć przez to jakiś określony cel; odbiorca - odbiera komunikat nadany przez nadawcę

2. przekazywane informacje - komunikaty, treści zakodowane

3. informacja zwrotna - feed back

4. środki komunikowania - nośnik informacji, kanał, medium

Środki komunikowania mogą być naturalne lub sztuczne. Do naturalnych zaliczamy naturalne uposażenie człowieka: głos, słuch, mowa, zdolność gestykulowania, fizjonomia. Środki sztuczne to środki, które człowiek sam wytworzył w celu przekazywania informacji, np. radio, Internet, itp. Wybór środka przekazu (medium) wiąże się z wyborem kodu. Każde komunikowanie interpersonalne jest pośrednie. Nasze myśli, informacje

są uzewnętrznione głównie przez słowo, przekaz werbalny, ale i przez przekaz pozawerbalny. Informacja rodzi się po stronie nadawcy, ale zanim ją uzewnętrzni istnieje

w formie pierwotnej, która nie jest zwerbalizowana.

5. kod - informacja przekazana przez nadawcę jest zakodowana, przekształcona

6. w symbole; odbiorca ma za zadanie dekodować informację, poddawać komunikat swoistej interpretacji używając przy tym odpowiedniego klucza, tak, aby uzyskać przydatną informację.

7. filtr - szum, wszystko co zakłóca lub uniemożliwia komunikację

W komunikacji ważny jest kontekst komunikacyjny, czyli środowisko, w którym dokonuje się proces przekazu: pomieszczenie, temperatura, wydarzenia wcześniejsze, kolor sali, dźwięki z zewnątrz. Ważny jest także kontekst kulturowy, a więc poznanie odbiorcy, jego pochodzenia, wykształcenia, itd.

Schemat komunikacji interpersonalnej:

Filtr

Sprzężenie zwrotne (parafraza)

Komunikowanie może być: werbalne lub niewerbalne; pośrednie lub bezpośrednie; formalne lub nieformalne; ustne lub pisemne; jednokierunkowe lub dwukierunkowe; symetryczne lub niesymetryczne.

Rozkład procentowy komunikacji interpersonalnej:

• słowa - 7%

• intonacja - 28%

• gesty - 65%

Komunikacja werbalna: przekazywanie informacji za pomocą języka poprzez: mówienie, słuchanie, pisanie i czytanie, obraz. Mówienie dotyczy nie tylko samego nadawcy ( kim jest, jaki jest jego wiek, zasób wiedzy, wykształcenie, płeć) ale także rodzaju przekazywanego komunikatu (perswazja, ocena, analiza, informacja, kazanie, osąd, diagnoza, interpretacja, itp.). Opiera się na właściwym odczytaniu i interpretacji dźwięków. Pisanie - należy pisać w sposób poprawny gramatycznie, ortograficznie i stylistycznie. Komunikat napisany powinien być jasny i przejrzysty, czytelny dla odbiorcy, precyzyjny

i konkretny. Jego odbiór jest uzależniony od treści, jakie prezentuje ale także od jego cech wizualnych: czcionka, papier, układ strony. Ważne pojęcia związane z pisaniem to: znaki graficzne, znaki pisane, semantyka i semiotyka. Czytanie - związane bezpośrednio z tym co jest napisane; zależy ono od: nośnika, rodzaju tekstu, zawartości i znaczenia tekstu, od tępa i sposobu czytania, zrozumiałości danej informacji zawartej w tekście. Obraz - jest specyficznym sposobem komunikacji. Komunikacja obrazem głęboko osadzona jest

w symbolach. Obraz staje się zakodowaną informacją. Jej odczytanie uzależnione jest od: wrażliwości na świat, stopnia rozwoju, wiedzy o świecie, stopnia podatności na wpływ. Obraz to swoista anomalia informacyjna, ponieważ burzy on dotychczasową przestrzeń, stary porządek rzeczy i wprowadza nowy porządek, tak jak dźwięk zaburza dotychczasową ciszę, a gest dotychczasowy bezruch - wprowadzając aktywność do otoczenia. Światło zaburza dotychczasową ciemność, linia dzieli przestrzeń, różnicuje ją, bryła wymusza zachowania przestrzenne, a otwór rozszerza perspektywę.

Słuchanie. Aktywne słuchanie to:

• parafrazowanie - potwierdzanie przez odbiorcę, że przekazany mu komunikat jest zrozumiały

• odzwierciedlanie uczuć, emocji

• skupianie się na najważniejszym

• umiejętne formułowanie odpowiednich pytań

• zainteresowanie przekazywaną treścią

• zapamiętywanie istotnych kwestii, zwrotów, słów.

Komunikacja niewerbalna może wyrażać się przez:

• Sposób, w jaki tworzymy otoczenie fizyczne, w którym pracujemy

• i mieszkamy.

• Sposób w jaki siedzimy, stoimy, chodzimy, kontaktujemy się wzrokowo.

• Napięcie lub rozluźnienie w całym ciele.

• Nasze otoczenie: dom, praca, samochód, rodzina, przyjaciele.

• Ton głosu, natężenie i intonacja (mówienie chłodne, ciepłe, monotonne, dynamiczne, oschłe, ostre, łagodne, ciche, głośne, łagodne, spokojne

• lub nerwowe.

• Nasz wygląd: twarz, włosy, ciało, odzież i jej kolor, męskość, kobiecość.

• Wzdychanie, śmiech, płacz, błaznowanie, marszczenie brwi, uśmiechanie się, wyraz twarzy - mimika.

• Dźwięki paralingwistyczne - ekspresja uczuć poprzez wokalizacje takie jak: mruczenie, posapywanie, mlaskanie, gwizdanie, westchnienia.

• Gesty, ruchy rąk, nóg, głowy, całego ciała.

• Odległość, w jakiej stajemy od siebie, bliskość, dotyk, kontakt fizyczny.

Inny podział komunikacji niewerbalnej

• Kinezjetyka - mowa ciała: mimika, gestykulacja, przyjmowanie pozy, ruchy ciała, spojrzenie, kontakt wzrokowy

• Prajęzyk: ton, barwa, wysokość, natężenie głośność, modulacja, szybkość głosu, interferencje wokalne - wzajemne oddziaływanie

• na siebie dwu lub więcej cech głosu i dźwięków pozajęzykowych

• Samoprezentacja - wygląd fizyczny, budowa ciała, ubranie, fryzura, makijaż, biżuteria

• Dotyk - uścisk dłoni, poklepywanie (świadczy o naszym stosunku emocjonalnym do drugiej osoby)

• Proksemika - odległość, dystans interpersonalny

• Chronemika - czas jako sygnał komunikacyjny (np. rozciągnięcie pewnych rzeczy w czasie dla podkreślenia ich ważności, punktualność)

• Elementy otoczenia - "Pokaż mi swój dom, a powiem ci kim jesteś"

Komunikacja bezpośrednia:

Rozmowa, wywiad, dyskusja, dialog, narada.

Jest to bezpośredni kontakt nadawcy z odbiorcą, ich osobista styczność.

Komunikacja pośrednia:

Komunikowanie za pomocą medium, środków przekazu komunikacyjnego:

naturalne środki (dźwięk, głos), techniczne, elektroniczne ( radio, TV, komputer, Internet, telefon, płyta, taśma), środki prezentacyjne (wyświetlana prezentacja, pokaz)

i reprezentacyjne (obrazy, książki, architektura, dzieła sztuki).

Komunikacja formalna:

Uregulowana prawnie, dotyczy załatwiania spraw urzędowych, jest skoncentrowana

na załatwieniu sprawy, wymianie informacji. Jest bardzo precyzyjna, sztywna, obstawiona normami.

Komunikacja nieformalna:

Spontaniczna, bliska, nie posiada ścisłych reguł, wyrażana często za pomocą żargonu

lub skrótów, symboli znanych tylko nadawcy i odbiorcy.

Komunikacja ustna:

Słowo mówione staje się szybkim i konkretnym komunikatem. Jest również bardzo ulotne. Daje możliwość natychmiastowego potwierdzenia, informacji zwrotnej. Jest przydatna

w przekazywaniu krótkich, prostych komunikatów pomiędzy osobami. Umożliwia odbiór sygnałów niewerbalnych.

Komunikacja pisemna:

Słowo pisane, znaki graficzne - to przekaz informacji bardziej formalny lub na odległość. Nie ma tu bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą, utrudniony przekaz informacji zwrotnej oraz komunikatów pozawerbalnych.

Komunikacja jednokierunkowa:

Proces przekazywania informacji tylko w jedną stronę, bez sprzężenia zwrotnego,

np. komenda, nakaz, polecenie, rozkaz.

Komunikacja dwukierunkowa:

Odbywa się w obydwu kierunkach, między nadawcą i odbiorcą. Cechuje się większą dokładnością niż komunikacja jednokierunkowa, większą pewnością nadawcy, mniejszym uporządkowaniem, mniejszą pewnością odbiorcy, i zabiera więcej czasu.

Komunikacja symetryczna:

Związana z takim samym lub podobnym statusem społecznym oraz zawodowym odbiorcy

i nadawcy.

Komunikacja niesymetryczna:

Zróżnicowany status podmiotów procesu komunikacyjnego, powoduje że staje komunikacja staje się formalna, często pośrednia, ułożona, oparta na lęku przed autorytetem.

Cechy komunikowania:

• Jest to proces społeczny. Odbywa się w kontekście jednej osoby lub grupy osób,

• w środowisku społecznym.

• Jest procesem kreatywnym. Polega na budowaniu nowych pojęć, przyswajaniu sobie wiedzy o otaczającym świecie.

• Ma charakter dynamiczny. Wchodzenie w interakcje dwóch osób polega

• na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretacji informacji.

• Ma charakter ciągły. Człowiek nie może się wyłączyć z procesu komunikowania.

• Jest procesem symbolicznym. Dokonuje się za pomocą znaków i symboli. Każda treść jest pośrednia. Nośniki informacji to znaki i symbole.

• Jest procesem celowym i świadomym. Człowiek to istota rozumna, może się komunikować w sposób świadomy i w określonym celu.

• Jest procesem złożonym. Uzależniony jest od wielu czynników.

Komunikowanie to proces ciągły, społeczny, kreatywny, dynamiczny, symboliczny, celowy, świadomy i złożony.

Funkcje komunikowania:

1. informacyjna - przekazywanie i pozyskiwanie informacji w celu podjęcia konkretnych działań, decyzji, osiągnięcia określonych celów

2. kontrolna - sprawowanie kontroli, egzekwowanie powinności, wyznaczanie ról społecznych, obowiązków względem siebie i innych

3. emotywna - umożliwia wyrażanie uczuć, pozwala na ekspresję emocji, daje szansę na zaspokojenie potrzeb psychospołecznych

4. motywacyjna - zachęca do podejmowania określonych czynności, zmiany zachowań, osiągania celów

Podstawy dobrej komunikacji:

1. Poznanie siebie, swoich możliwości, osobowości, własnego poziomu intelektualnego, akceptacja siebie.

2. Zrozumienie komunikatu nadawanego przez nadawcę (efektywna komunikacja, prawidłowa).

3. Właściwy czas i miejsce.

4. Sprzężenie zwrotne - parafraza.

5. Nie formułowanie przedwczesnych ocen (unikanie etykietowania).

6. Liczenie się z uczuciami drugiej osoby (aspekt emocjonalny, bezwarunkowa akceptacja drugiej osoby, empatia).

7. Kontakt graniczny - współodczuwanie, ale nie uzależnianie swojego samopoczucia od stanu emocjonalnego nadawcy.

8. Okazywanie szacunku drugiej osobie (przez nie ignorowanie, także w komunikatach niewerbalnych).

9. Aktywne słuchanie.

10. Dojaśnianie.

11. Skupianie się na najważniejszym (nie odchodzenie od tematu).

12. Odzwierciedlanie uczuć, emocji.

13. Mowa ciała skorelowana z przekazem niewerbalnym.

14. Kontakt wzrokowy.

15. Szczerość.

16. Autentyczność.

17. Wzajemne zaufanie

18. Konkretność.

19. Życzliwość.

20. Cierpliwość.

21. Umiejętne stawianie pytań.

22. Podążanie za tokiem myślowym rozmówcy.

23. Delikatny sposób wyrażania krytyki i odmowy (perswazja, negocjacja, empatia).

Błędy i blokady w komunikacji:

1. Zakłócenia emocjonalne.

2. Negatywne nastawienie na nadawcę, brak akceptacji odbiorcy.

3. Brak zaufania.

4. Nie rozdzielanie osoby od jej zachowania.

5. Brak umiejętności efektywnego słuchania.

6. Nakazywanie, polecanie, moralizowanie, pouczanie.

7. Ostrzeganie, grożenie.

8. Wzbudzanie poczucia winy.

9. Osądzanie, krytykowanie, potępianie, wyśmiewanie.

10. Etykietowanie, szufladkowanie, klasyfikowanie.

11. Kontrolowanie, dominowanie, manipulowanie.

12. Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie, uogólnianie.

13. Chwalenie, wydawanie pozytywnych ocen.

14. Uspokajanie, pocieszanie.

15. poczucie wyższości lub niższości.

16. Nadmierne wypytywanie.

17. Uciekanie od tematu.

18. Chłód, obojętność.

19. Sarkazm, dowcipkowanie.

20. Sugerowanie pytań lub zbyt osobiste pytania.

21. Pytania nie na miejscu, nie w porę.

22. Status społeczny i interesowność odbiorcy.

Blokady komunikacji wywołują:

2. agresję

3. zamknięcie się w sobie

4. brak akceptacji siebie i innych

5. poczucie niższej wartości

6. poczucie lekceważenia, niezrozumienia

7. irytację

8. niechęć do dalszej rozmowy

Zaburzenia komunikacji interpersonalnej:

Słowne	Pozasłowne
Bariery komunikacyjne: osądzanie, uciekanie od problemów, przenoszenie problemów	Brak uwagi, mowa ciała, emocje: brak zaufania, status społeczny, interesowność, nieakceptacja	Nieefektywne
Aktywne słuchanie: parafrazowanie, dojaśnianie, skupienie na najważniejszym, odzwierciedlanie. Poziomy komunikacji: Faktyczny, instrumentalny, efektywny	Mowa ciała. Korelacja z przekazem werbalnym	Efektywne

Skuteczne komunikowanie mogą utrudniać także:

• różnice w postrzeganiu rzeczywistości - odmienna wiedza, odmienne doświadczenia

• bariery językowe - różne znaczenie słów, lub odmienne języki narodowe

• różnice wynikające z płci

• niejasność przekazu, zakłócenia na którymkolwiek etapie procesu komunikowania

• emocje - odbieranie komunikatów przez pryzmat przeżywanych emocji, gniewu, radości, smutku, lęku

• niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych

• nieufność - podejrzliwość komunikatu, związana z brakiem wiarygodności nadawcy

Modele komunikacji:

1. Model komunikacyjny perswazyjny (liniowy) Lasswella - 1948 rok.

Kto? → Co? → Do kogo? → Medium → Efekt

Kto? - to pytanie o nadawcę.

Co? - pytanie o treść, o intencję nadawcy.

Do kogo? - odbiorca.

Medium - środek przekazu

Efekt - skutek. Jest on dla Lassewlla najważniejszy.

Brakiem tego modelu jest pominięcie sprzężenia zwrotnego - feed back. Lasswell nie brał pod uwagę zainteresowania odbiorcy. Taki model nadal często funkcjonuje w szkole,

w edukacji tradycyjnej.

2. Model Loockera

• Bodziec - wydarzenie, fakt, rzecz (rozpoczyna proces komunikowania)

• Postrzeganie

• Interpretacja - poszukiwanie sensu

• Kodowanie - zmiana informacji na szereg umownych znaków, używanych zgodnie z przyjętymi regułami. Kodowanie to uzewnętrznienie sensu informacji aby stała się możliwa do zauważenia przez innych.

Formy kodowania:

a. Fonemy - dźwięki

b. Grafemy - pisane znaki, zapisy dźwięków

c. Ikonemy - obrazy statyczne lub dynamiczne.

Między nadawcą a odbiorcą następuje przekaz zakodowanej informacji, a później wraca ona w formie informacji zwrotnej.

Akceptacja siebie.

Istotną cechą prawidłowej komunikacji jest poznanie i akceptacja siebie. Poznanie obrazu siebie samego dokonuje się na trzech etapach:

1. jak ja siebie postrzegam - poznanie

2. jak postrzegają mnie inni - ocena

3. jak ja myślę, że postrzegają mnie inni - ustosunkowanie się

Świadomość siebie samego, swoich zalet i wad, pozwala lepiej pracować z ludźmi, lepiej się z nimi porozumiewać, korzystając z własnych możliwości. Akceptacja musi obejmować zarówno sferę fizyczną jak i psychiczną. Budowanie własnej wartości to proces, na który mają wpływ: rodzina, szkoła, krewni, podwórko, grupa rówieśnicza, itp.

Ważne jest to, czy wyrastaliśmy w środowisku, gdzie panowało: osądzanie, porównywanie się, narzekanie, lęk, strach czy też: miłość, akceptacja, radość, optymizm, poczucie spełnienia.

Wspaniałym zasobem każdego człowieka jest jego temperament. Poznanie swojego temperamentu ułatwia dobrą komunikację.

Sangwinik (ekstrawertyk) i melancholik (introwertyk) to temperamenty, które łatwo nawiązują kontakt z innymi, z rzeczywistością. Są nastawieni na uczucia.

Choleryk (ekstrawertyk) i flegmatyk (introwertyk) to temperamenty skupione raczej

na faktach. Ich sposób komunikacji często będzie ograniczony do suchej wymiany informacji.

Drugą ważną cechą oprócz temperamentu jest inteligencja. Trzeba poznawać który model inteligencji posiadamy:

• werbalno - językowa (zapamiętujemy treści poprzez mówienie, szybko uczymy

• się definicji, reguł)

• wizualno - przestrzenna (uczenie się poprzez rysunki, dobra orientacja w terenie)

• logiczno - matematyczna (muszę widzieć pewną jasność, wzory matematyczne ułatwiają mi naukę, logiczność - wynikanie przyczynowo - skutkowe)

• muzyczno - przestrzenna (uczenie się poprzez śpiewanie, towarzyszenie muzyki podczas uczenia się)

• fizyczno - motoryczna (uczenie się w ruchu, podczas spaceru)

• inteligencja interpersonalna (zdobywa wiedzę słuchając opowieści, z doświadczeń innych a nie z książki, uczy się na głos)

• inteligencja intrapersonalna (prowadzi własną refleksję, nie dzieli się z nikim, pisze pamiętnik, w środku coś układa sobie, sam zgłębia treść, nie lubi gdy ktoś się go pyta: jak to jest?)

Poznawanie i budowanie pozytywnego obrazu siebie samego to nieustanny proces, polegający na:

• koncentrowaniu się na własnych możliwościach, a nie na ograniczeniach

• poznawaniu prawdy o sobie samym

• zauważanie różnic między tym kim jestem, a tym co robię (badanie własnej autentyczności, integracji osobowej)

• poszukiwanie zajęć, które sprawiają nam radość

• zastępowanie samokrytycyzmu przekonaniem o własnej wartości

• zastępowanie obawy przed niepowodzeniem wyrazistym obrazem celu działania

• i sukcesu

• pozwalanie sobie na odrobinę ekscentryczności (na pewien rodzaj odstawania

• od innych, bycie innym, zadbanie o siebie, o rozwój wszystkich sfer, zwracanie uwagi na swoje potrzeby)

• pozbywanie się nieuzasadnionego poczucia winy

• zawieranie przyjaźni

• nie tracenie inicjatywy, nie dawanie za wygraną, nawet jeśli spotkam się z odrzuceniem

• pozytywne podejście do życia, wydobywanie dobrych elementów nawet ze złych sytuacji.

Zachowania, które ułatwiają komunikację interpersonalną:

Asertywność:

Otwarte wyrażanie siebie, uwzględniające potrzeby i uczucia innych, rozgraniczenie między prawami swoimi a prawami innych. Umiejętność wyrażania komunikatów z pozycji "ja".

I. Zachowanie asertywne typu "pęknięta płyta" ("Dziękuję, nie jestem zainteresowany"). Wymaga: kontaktu wzrokowego, zdecydowania w głosie.

II. Zachowanie asertywne typu "zasłona z mgły" (odpowiedź na krytykę, np.:

III. "źle ułożyłeś coś" - "rzeczywiście nie najlepiej").

IV. Poszukiwanie krytyki (prosimy o uwagi krytyczne, np.: "Co chcesz przez

V. to wyrazić?").

VI. Kompromis dla obu stron ( wspólne rozwiązywanie problemu: "Co proponujesz?").

VII. Samoujawnianie się (mówienie o swoich potrzebach, uczuciach i emocjach).

VIII. Przyznawanie się do błędu.

IX. Akceptacja pozytywnych reakcji innych na nas, akceptacja komplementów

X. i potwierdzenie tego.

Empatia:

Umiejętność wczuwania się, utożsamiania z innymi. Pomaga zwłaszcza w aktywnym słuchaniu, pomaga w zrozumieniu innych osób. Empatia to współodczuwanie

a nie współczucie.

Negocjacja:

• Porozumiewanie się

• Stawianie warunków

• Ustępstwa

• Obustronne korzyści

• Uczciwość

Style negocjacji:

• Aktywno - kooperacyjny (żywa rozmowa)

• Pasywno - współpracujący (konwencjonalizm)

• Agresywno - walczący (agresja, spontaniczność)

• Pasywno - walczący (otwartość, empatia, delikatność)

Fazy negocjacji:

• Analiza problemu i sytuacji

• Planowanie określające przedmiot, pożądane warunki, efekty i strategie negocjacji

• Właściwa negocjacja - zawieranie transakcji

• Realizacja transakcji według wynegocjowanych warunków i ustaleń

Perswazja:

• Dostrzeżenie przekazu

• Stopień rozumienia przekazu

• Aprobata znaczenia

• Utrwalenie aprobaty

• Wdrażanie

Perswazja może być skuteczna lub nieskuteczna.

Perswazja skuteczna:

• Logiczna argumentacja

• Usystematyzowana wiedza

• Określenie sposobu rozmawiania z partnerem

• Odwoływanie się do wartości, autorytetów

• Odpowiednie miejsce i czas

• Osobiste świadectwo - własne doświadczenie rozmówcy

• Pozytywna więź - pozytywny stosunek do innych, otwartość

• Prezentacja korzyści i gwarancji

• Pozostawienie marginesu, możliwości wyboru

Perswazja nieskuteczna:

• Natarczywość, inwazyjność

• Nieszczerość, fałsz

• Wzajemne okłamywanie się

• Nieuzasadnione skracanie dystansu, zacieranie granic

• Generalizowanie sytuacji bez wyjścia

• Lekceważenie wyborów drugiej strony

• Sprzeczne komunikaty (komunikaty werbalne niespójne z komunikatami pozawerbalnymi)

• Formalny charakter komunikacji.

Komunikacja perswazyjna według Millera:

1. Koncentracja na nadawcy:

a. orientacja na nagradzanie - obietnica osobista, ekspertyza pozytywna, konformizm pozytywny, sympatia

b. orientacja na karanie - groźba osobista, ekspertyza negatywna, manipulacja awersyjna, konformizm negatywny

2. Koncentracja na odbiorcy:

a. orientacja na nagradzanie - apel moralny, przyjemność, wzór pozytywny

b. orientacja na karanie - wzór negatywny, poczucie winy, nieprzyjemność, powinność.