OSTEOPOROZA Diagnostyka-profilaktyka i rehabilitacja
Kości tworzą w ciele człowieka szkielet. Jest on mechaniczną podporą całego ciała, do którego przyczepiają się mięśnie. Pełni także funkcję osłaniającą narządy wewnętrzne oraz gromadzącą 99% wapnia, 88% fosforu i 50% magnezu zawartego w całym organizmie.
Proces wzrostu, dojrzewania i starzenia się dotyczy także układu kostnego. „Zmiany zachodzące w układzie kostnym pozwalają podzielić je na trzy okresu:
1.Szybkiej budowy szkieletu,
2.Dojrzewania układu kostnego i osiągania maksymalnej, szczytowej masy kostnej,
3.Ubytku (zaniku) tkanki kostnej.”Szczytową masę kostną człowiek osiąga
około 30 roku życia, z czego prawie 95% tworzy się do zakończenia okresu pokwitania
(ok. 15-17 roku życia - dziewczęta,17-19 chłopcy).
Diagnostyka osteoporozy oparta na pomiarach masy kostnej:
Norma - BMD nieobniżona o więcej niż 1 SD w stosunku do szczytowej masy kostnej u młodych zdrowych kobiet.
Osteopenia - mała masa kostna, BMD obniżona o 1,0 - 2,5 SD poniżej szczytowej masy kostnej. Nie powoduje charakterystycznych dolegliwości.
Osteoporoza - BMD obniżona o więcej niż 2,5 SD poniżej szczytowej masy kostnej. Przebiegająca bez złamań. Występują przewlekłe bóle kostne o różnej lokalizacji, nasilające się w pozycji siedzącej i stojącej.
Osteoporoza zaawansowana - jawna klinicznie. BMD jest obniżona o więcej niż 2,5 SD poniżej szczytowej masy kostnej. Manifestuje się złamaniami.
Podział typów osteoporozy:
- Miejscowe
- Uogólnione
- Pierwotna
- Idiopatyczna
- inwolucyjna
- Typ I - osteoporoza pomenopauzalna
- Typ II - osteoporoza starcza
- Wtórna
Objawy choroby:
Dyskomfort przy staniu i siedzeniu,
Zmniejszenie zakresu ruchomości w kręgosłupie (głównie zgięcie),
Spowolniały chód,
Bolesność palpacyjna podczas badania mięśni grzbietu.
Często pierwszymi objawami, z którymi chory zgłasza się do lekarza są:
ostry ból w okolicy przejścia piersiowo-lędźwiowego (nawet w spoczynku),
znaczne ograniczenie ruchomości stawów i klatki piersiowej, znaczne obniżenie wzrostu.
Nierzadko pierwszym symptomem choroby są złamania, które często powstają w miejscach
typowych dla osteoporozy pod wpływem niewielkiego upadku. Są to:
część bliższa kości udowej (szyjka i krętarz),
nasada dalsza kości promieniowej (tzw. złamanie Colesa),
nasada dalsza kości ramiennej,
żebra,
trzony kręgów.
Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy:
wiek - zaawansowany,
płeć - żeńska,
grupa etniczna - jasna karnacja skóry,
czynniki genetyczne - predyspozycje rodzinne,
klimakterium,
budowa ciała - wątła, niska masa ciała,
inne choroby - endokrynologiczne, przewodu pokarmowego, nerek, tkanki łącznej, choroby układowe,
mała aktywność fizyczna,
niewłaściwa dieta - niedostateczne spożycie wapnia, niska podaż wit. D, nadmiar białka zwierzęcego,
używki - alkohol, papierosy, kawa.
Nieinwazyjne metody diagnostyki osteoporozy
Najczęściej wykonywanymi badaniami
pozwalającymi ocenić aktualny stan szkieletu i
ilościowo określić gęstość kości są:
Badanie densytometryczne,
Badanie radiologiczne,
Ilościowa tomografia komputerowa,
Badanie ultrasonograficzne,
Biochemiczne markery przebudowy tkanki kostnej.
Profilaktyka
Zalecenia profilaktyczne są różne, dostosowane do grupy wiekowej. W okresie dojrzewania i budowy maksymalnej masy kostnej największe znaczenie ma odpowiednia dieta bogata w wapń i także odpowiednie ćwiczenia fizyczne. W okresie menopauzalnym działania te należy uzupełnić hormonalną terapią zastępczą lub w przypadku przeciwwskazań w terapię z zastosowaniem kalcytoniny lub biofosforanów.
Profilaktyka u osób starszych opiera się na prowadzeniu higienicznego trybu życia, opartego na diecie bogatej w wapń i witaminę D oraz odpowiedniej aktywności fizycznej prawidłowo obciążającej aparat ruchu.
Postępowanie profilaktyczne polega także na eliminowaniu czynników ryzyka. Dotyczy to
przede wszystkim:
Siedzącego trybu życia i długiego unieruchomienia,
Picia alkoholu i palenia papierosów,
Nieprawidłowości w odżywianiu się,
Długotrwałych zaburzeń miesiączkowania u kobiet oraz hipogonadyzm obu płci.
Zmiany formy leczenia i dawek leków: kortykoidowych, przeciwpadaczkowych itp.,
Zaburzeń jelitowego wchłaniania wapnia, witaminy D3, fosforanów.
Trzy ostatnie czynniki ryzyka powinny być prowadzone pod ścisłą kontrolą lekarza.
Leczenie farmakologiczne
Hormonalna terapia zastępcza,
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych,
Kalcytoniny,
Biofosforany,
Preparaty fluoru,
Sterydy anaboliczne,
Triazydy,
Ipriflawon,
Stront.
Aktywność fizyczna
Stosowanie regularnych odpowiednio dobranych ćwiczeń fizycznych przyczynia się do
wzrostu masy kostnej nawet o 6,1%. Osoby stosujące codzienną aktywność fizyczną
posiadają większą masę kostną niż osoby o „statycznym” trybie życia.
Usprawnianie pacjentów z osteoporozą nie należy do łatwych zadań. Układając optymalny
plan rehabilitacji należy pamiętać o zasadach stosowania ćwiczeń, takich jak:
Specyficzność,
Przeciążenie,
Odwracalność,
Wartości początkowe,
Zmniejszający się efekt.
Fizjoterapia osób dotkniętych osteoporozą powinna mieć charakter kompleksowy. W
związku z tym powinna zawierać następujące rodzaje ćwiczeń:
Ćwiczenia wzmacniające gorset mięśniowy ze szczególnym uwzględnieniem mięśni prostowników kręgosłupa.
Zapobieganie upadkom
Ćwiczenia fizyczne poprawiają koordynację ruchową i masę mięśniową zmniejszając ryzyko
upadków. Osoby z osteoporozą powinny zadbać, by ich dom oraz miejsca, w których często
przebywają stały się bardziej bezpieczne. Upadki osób z osteoporozą niosą ze sobą
zagrożenie - złamania kości.
Poniższe wskazówki pomogą wyeliminować wiele zagrożeń.
Małe luźno leżące dywaniki/chodniki mające tendencję do fałdowań lub zawijania się należy przymocować do podłogi, bądź usunąć.
Podczas obecności małych dzieci należy zwrócić uwagę na obecność zabawek porozrzucanych na podłodze.
Zwierzęta domowe także stanowią zagrożenie należy uważać by nie podchodziły pod nogi.
Kable aparatów telefonicznych i wszelkich urządzeń elektrycznych powinny przebiegać wzdłuż ścian.
Schody powinny być zawsze dobrze oświetlone. Należy schodzić ostrożnie trzymając się poręczy.
W łazience dobrym rozwiązaniem są maty antypoślizgowe w wannie, kabinie prysznicowej oraz na podłodze. Dodatkowo można zamocować uchwyty i drążki nad wanną. Ułatwią one wychodzenie z wanny, ograniczając tym samym możliwość utraty równowagi.
Obuwie o antypoślizgowej podeszwie.