Specjalne potrzeby edukacyjne

Pojęcie specjalne potrzeby edukacyjne pojawiło się już w 1978 roku w Wielkiej Brytanii w dokumencie zwanym Warnock Report i zostało upowszechnione w Deklaracji z Salamanki opublikowanej przez UNESCO w 1994 roku. Polska, jako państwo członkowskie, zobowiązała się do respektowania zawartych w niej postanowień, a dowodem na to są nowelizowane akty wykonawcze ustawy o systemie oświaty. Gwarantują one dzieciom i młodzieży prawo do uzyskania w szkole opieki i pomocy uwzględniającej indywidualne możliwości oraz specjalne potrzeby edukacyjne.

Specjalne potrzeby edukacyjne według M.Bogdanowicz odnoszą się do tej grupy uczniów, która nie może podołać wymaganiom powszechnie obowiązującego programu edukacyjnego. Mają oni, bowiem znacznie większe trudności w uczeniu się niż ich rówieśnicy. Są w stanie kontynuować naukę, ale potrzebują pomocy pedagogicznej w formie specjalnego programu nauczania i wychowania, specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń. Powinni być nauczani przez specjalistyczną kadrę pedagogiczną w odpowiednich warunkach bazowych przy uwzględnieniu odmiennych rozwiązań organizacyjnych.

Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych potrzeb dotyczy, zatem osób z odchyleniami od normy. Odchylenia mogą odnosić się do właściwości biologicznych, psychologicznych i społecznych. Mogą mieć charakter ilościowy i jakościowy, przez co wywierają mniejszy lub większy wpływ na przebieg rozwoju i wychowania człowieka. Odchylenia ujemne powodują ograniczenia rozwoju fizycznego i psychicznego, utrudniają naukę i adaptację zawodową, zakłócają społeczne funkcjonowanie człowieka, czyniąc go osobą niepełnosprawną. Odchylenia dodatnie to szczególne uzdolnienia i talenty (J.Jastrząb, 1995). Przyjmując jako kryterium rodzaj niepełnosprawności, wyróżnia się:

• osoby z uszkodzeniami sensorycznymi

• osoby z niesprawnością motoryczną (osoby z uszkodzeniem narządu ruchu oraz osoby z przewlekłymi chorobami narządów),

• osoby z niepełnosprawnością psychiczną (osoby umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną, osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania oraz osoby cierpiące na epilepsję),

• osoby z niepełnosprawnością złożoną

• osoby z zaburzeniami emocjonalnymi,

• osoby z zaburzeniami komunikacji językowej,

• osoby z autyzmem dziecięcym i pokrewnymi schorzeniami,

• osoby ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się

• osoby z niepełnosprawnością społeczną

• osoby z przewlekłymi schorzeniami somatycznymi.

Poniższy schemat przedstawia podział uczniów ze względu na specjalne potrzeby edukacyjne (J.Jastrząb)

Specjalne potrzeby edukacyjne są przyporządkowane konkretnym typom niepełnosprawności, która może występować w postaci wad zmysłów, dysfunkcji narządów słuchu, kalectwa, upośledzenia umysłowego, chorób przewlekłych i niedostosowania społecznego czy w postaci specyficznych trudności w uczeniu się. Należy również uznać, że jedną z podstawowych potrzeb wszystkich dzieci jest uznanie indywidualności oraz dostrzeganie w niej pozytywnych wartości.

Zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych to sprawdzony wyznacznik dobrego nauczania, z którego korzystają wszyscy uczniowie. Każde dziecko może mieć trudności w nauce i to właśnie one powinny stanowić podstawę do udoskonalenia procesu nauczania. Zadaniem nauczyciela w obecnej szkole jest szukanie takich rozwiązań, które uwzględniłyby indywidualne różnice między dziećmi. Uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i wychowawczymi należy zapewnić dodatkowe wsparcie, które wzmocniłoby efektywność nauczania. To na szkole spoczywa odpowiedzialność za zorganizowanie zajęć szkolnych w taki sposób, aby wszyscy uczniowie mogli rozwijać się zgodnie ze swoimi zdolnościami, potrzebami, możliwościami i ograniczeniami.

BIBLIOGRAFIA

1. Bogdanowicz M. : Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu u dzieci - nowa definicja i miejsce w klasyfikacjach międzynarodowych; (w:) Psychologia Wychowawcza nr1/ 1996.

2. Cowley J.: Trudności w czytaniu; (w:) Metody pedagogiki specjalnej pod red. Norrisa, Haringa, Schefeluscha; PWN; Warszawa 1997.

3. Jastrząb J.: Zaspokajanie potrzeb edukacyjnych; (w:)Wychowanie na co dzień; nr 12/ 1995.

4. Jasrząb J.: Terapia pedagogiczna uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się elementarnych umiejętności czytania i pisania; (w:) Wychowanie na co dzień; nr 1-2/2003.

5. Kupisiewicz Cz.: Niepowodzenia dydaktyczne; Warszawa 1963.

6. Petersen W.: Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się w: Metody pedagogiki specjalnej pod red. Norrisa, Haringa, Schefeluscha; PWN; Warszawa 1997.

7. Selikowitz M.: Dysleksja i inne trudności w uczeniu się; Prószyński i S-ka; Warszawa 1999.

8. Spionek H.; Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka; PWN; Warszawa 1965.

9. Spionek H.; Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne; PWN; Warszawa 1973.

10. Tyszkowa M.: Czynniki determinujące pracę szkolną dziecka; PWN; Warszawa 1964.

mgr Małgorzata Cisewska

mgr Dorota Nowicka

uszkodzenie narządów ruchu

trudności w uczeniu się

zaburzenia emocjonalne

TA SAMA NATURA LUDZKA

przewlekłe choroby somatyczne i psychiczne

defekty zmysłów

zaburzenia rozwoju mowy

specyficzne trudności w uczeniu się

uzdolnienia i talenty specjalne

upośledzenie umysłowe

niepełnosprawności złożone

zaburzenia zachowania

---