Pamięć autobiograficzna jako podstawa doświadczenia indywidualnego
(Różnice Indywidualne - wykład 3)
Plan wykładu:
czym jest pamięć autobiograficzna?
jakie są rodzaje pamięci?
jak i kiedy powstaje pamięć autobiograficzna?
jakie funkcje pełni ten rodzaj pamięci?
Czy zdarzenia zapisane w pamięci autobiograficznej są rekonstruowane czy konstruowane?
czy istnieją różnice między kobietami i mężczyznami w zakresie pamięci autobiograficznej?
1. Czym jest pamięć autobiograficzna?
Pamięć autobiograficzna - proces przypominania i interpretowania przez osobę zdarzeń, których doświadczyła uwzględniający temporalną ciągłość i sytuacyjną czy kontekstualną spójność zdarzeń życiowych.
Tak rozumiana pamięć autobiograficzna stanowi podstawę poczucia tożsamości podmiotu
2. Cechy pamięci autobiograficznej (Maruszewski, 2005):
- deklaratywna
- „zapisane” zdarzenia są uporządkowane sekwencyjnie
- zdarzenia są datowane
- zdarzenia mają subiektywny sens i odnoszą się do „Ja'
-narracje stanowią dominującą część pamięci autobiograficznej
3. Specyficzne „wyróżniki” pamięci autobiograficznej:
-Efekt reminiscencji - najłatwiej i najwyraźniej przypominamy sobie doświadczenia (vivid memories) jakie miały miejsce pomiędzy 11 a 30 rokiem życia . Są one szczegółowo pamiętane, choć niekoniecznie trafnie.
-Efekt względnej świeżości - większość naszych wspomnień to wspomnienia z ostatniego roku (1/3-2/3)
-Efekt inflacji wyobraźni - tworzymy hipotetyczny obraz pewnej przeszłej sytuacji, nasycony wieloma elementami percepcyjnymi, który staje się rzeczywistością
-Metafora kropli mleka w szklance wody (Lotus, 1994) - informacje raz „wydobyte” z pamięci autobiograficznej nigdy nie są już takie same - pamięć jest poddawana specyficznej obróbce
4.Jakie są rodzaje pamięci autobiograficznej?
Model pamięci autobiograficznej Conway'a:
Pierwszy poziom pamięci autobiograficznej dotyczy stosunkowo długich okresów życia (lifetime periods) - kilkuletnich lub dłuższych okresów w indywidualnej historii.
Na drugi poziom składają się zdarzenia ogólne (general events) - rozciągnięte przez dni, tygodnie czy miesiące. Pamięć o tego rodzaju zdarzeniach w istotnym stopniu określa podstawowy poziom wiedzy autobiograficznej, kształtującej poczucie tożsamości osoby - poczucie odrębności, stałości i spójności. Na tym poziomie Conway wyróżnił:
a) pamięć pierwszych doświadczeń ,
b) pamięć doświadczeń znaczących, bezpośrednio związanych z celami jednostki,
c) doświadczeń stanowiących kulminacyjne momenty autobiografii ze względu na rezultat w procesie osiągania celów i ich znaczenie dla jednostki.
Trzeci poziom pamięci autobiograficznej to pamięć o wyjątkowych, często niepowtarzalnych doświadczeniach (event specific knowledge) - obejmuje sekundy, minuty, godziny.
5. Jak i kiedy powstaje pamięć autobiograficzna?
amnezja dziecięca - prawie całkowita „niepamięć” zdarzeń mających miejsce przed 5 rokiem życia
„wspomnienia przesłaniające” i „opoźniona świadomość”
efekt „lampy błyskowej” = efekt „fleszowy”
6. funkcje pamięci autobiograficznej
Funkcją pamięci autobiograficznej jest „identyfikacja doświadczenia ze względu na jego psychologiczne znaczenie dla osoby. Innymi słowy pamięć autobiograficzna to pamięć obejmująca znaczenia, gdzie doświadczenia są kodowane i przechowywane ze względu na ich indywidualne znaczenie dla osoby”. (Maruszewski, 2005). Oznacza to, że pamięć autobiograficzna pełni funkcję:
tożsamościową, informacyjna, poznawczą, komunikacyjna, organizacyjną, interpersonalną, emocjonalno-motywacyjną