ORTOPEDIA I TRAUMATOLOGIA

03.12.2007

Badanie ortopedyczne.

Badanie podmiotowe i przedmiotowe, analiza dokumentacji i przebiegu leczenia.

Badanie to oprócz ustalenia rozpoznania ma na celu poznanie pomiarów i nasilenia odchyleń chorobowych i okresu rozwojowego choroby, patogenezy, a również mechanizmów powstawania i nasilania się zniekształceń i dysfunkcji oraz związku przyczynowego między czynnikami uszkadzającymi a następstwami (uraz, niefizjologiczny rodzaj pracy, wymagania stawiane narządowi ruchu przez pracę, nieprawidłowe stosunki stawowe itp.).

Wywiad - kładzie się nacisk na główną przyczynę zgłoszenia się do lekarza i na główne skargi, choć nie zawsze odpowiadają one zmianom największym lub podstawowym. Ważne znaczenie ma uwarunkowanie genetyczne choroby, jej chronologiczny rozwój, przebieg i wyniki leczenia.

W wywiadzie dowiadujemy się co dolega choremu pytając jego lub otoczenia. Pytamy o szczegóły choroby co w danej chwili, jak długo, jaki był początek dolegliwości i czy ma to związek z jakimś wypadkiem. Powinno się szczegółowo ustalić przebieg wypadku i drobiazgowe zanotowanie kolejności i czasu pojawiania się objawów.

Zbieranie wywiadu w warunkach szpitalnych nie należy traktować jako jednorazową czynność.

Pacjenci często nie wiedza skąd pochodzi ból. Wywiad powinien nagromadzić materiały, które naświetlą etiologię choroby, źródło, patogenezę, związek z przebytymi chorobami, urazami, pracą.

Dodatkowe metody badania: RTG, badanie ultrasonograficzne, tomografia komputerowa, rezonans elektromagnetyczny, badanie artroskopowe, scyntygrafia.

RTG - technika obrazowania wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie.

Tomografia komputerowa - pozwala uzyskać przekrój badanego obiektu; diagnostyka tkanki kostnej, np. przed operacją dla dużych kości; bardzo dużo promieni.

Rezonans elektromagnetyczny - diagnostyka tkanek miękkich, np. w diagnostyce kolana (uszkodzone więzadło krzyżowe, łękotki), staw ramienny; badanie to jest dużo dokładniejsze niż tomografia, głębsze; w kręgosłupie można zbadać uszkodzenie dysków.

Scyntygrafia - badanie radioizotopach rozległości/aktywności procesów w kości, np. przekrwienie kości, zapalenie kości, nowotwór w układzie kostnym, można zbadać obszar planowanej operacji.

Badanie artroskopowe - badanie agresywne, za pomocą przyrządu artroskopu, ogląda się chore części układu (kości, stawy).

Dodatkowe badania są uzupełnieniem badania przedmiotowego i podmiotowego.

Stan ortopedyczny ogólny.

Badanie stanu ortopedycznego ogólnego ma na celu stwierdzenie odchyleń w budowie i czynności narządu ruchu jako całość. Obejmuje ono stan statyczny i dynamiczny.

1. W stanie statycznym bada się budowę ciała:

1. Typ budowy (oddechowy, trawienny, mięśniowy, mózgowy lub leptosomiczny, eurysomiczny, atletyczny)

2. Odżywianie,

3. Proporcje (tułowia do kończyn - zachowane lub zaburzone)

4. Symetrię (zachowana, zaburzona) - bada się ułożenie głowy, wysokośc barków (oceniamy czy nie ma skrzywienia), wysokość kolców biodrowych, łopatki, miednica, uda razem, kolana, stopy czy nie występuje czasem koślawość.

5. Postawę (badamy krzywizny kręgosłupa, patrzymy czy są przykurcze w stawach biodrowych, pacjent próbuje stanąć na jednej nodze i na palcach).

Oglądaniem bada się chorego całkowicie rozebranego, dobrze oświetlonego (światło pada od strony lekarza), w pozycji stojącej. Osoby nie chodzące pozostają w czasie badania w pozycji leżącej zasadniczej, tzn. w ułożeniu na plecach na twardym podłożu.

2. W stanie ogólnym dynamicznym oglądaniem określa się odchylenia czynności narządu jako całości. Bada się sposób poruszania się chorego i określa cechy chodu (cechy fizjologiczne: dwunożny, naprzemienny, przedsiębierny, symetryczny, izometryczny, harmonijny) i okres trwania jego faz: podporu, odbicia, wykroku (skrócona, wydłużona, brak). Jeśli stwierdza się nieprawidłowość chodu, trzeba określić ich rodzaj (chód utykający, oszczędzający, spastyczny, koguci, szczudłowy, koszący, podskakujący, kołyszący, kaczkowaty, delfinowi, niezborny, itp.) oraz trwanie poszczególnych faz chodu.

Stan ortopedyczny odcinkowy.

Pomiarami długości tułowia i kończyn dokładnie określa się proporcje ciała. Mierząc długość względną i bezwzględną obu kończyn dolnych i górnych, sprawdza się symetrię. Natomiast różnica między długością względną i bezwzględną wskazuje na zmiany w odcinku między krętarzem a kolcem biodrowym górnym przednim - praktycznie w obrębie stawu biodrowego.

Zaburzenia symetrii, różnice w stanie anatomicznym i czynnościowym mięśni i stawów ustala się na podstawie obwodów kończyn.

Przykłady czynnościowego skrócenia lub wydłużenia kończyny dolnej: przykurcz w odwiedzeniu kończyny powoduje pozorne jej wydłużenie; przykurcz w przywiedzeniu i zgięciu - pozorne skrócenie kończyny; przykurcz mięśni tułowia - pozorne skrócenie po tej samej stronie; skolioza lędźwiowa i związane z nią skośne ustawienie miednicy; przykurcz zgięciowy kolana; przykurcz w zgięciu podeszwowym w stawie skokowym górnym.

Nierówność czynnościową długości kończyn dolnych określa się wysokością deseczek podkładanych pod stopę krótszą kończyny.

Stan ortopedyczny miejscowy.

Odchylenia mogą być także wielomiejscowe lub uogólnione. Po opisie zmian skóry (blizny, przebarwienie, owrzodzenie) i obrysów stawu lub odcinka ciała przeprowadza się pomiary.

Sprawdza się wykonie wszystkich możliwych ruchów w kończynach i tułowiu, np. rotacje, zgięcie, wyprost, odwodzenie, przywodzenie, nawracanie, obracanie itp.

Podczas badania stawów sprawdza się zarysy i zakresy ruchów. Porównuje się zabarwienie skóry okolicy stawu, chełbotanie, balotowanie (rzepki), ruchy fizjologiczne i patologiczne.

Badanie siły mięsni - bada się za pomocą testu Lovetta, czy też za pomocą testu Thomasa.

Różnice podczas badania obwodów mogą wynikać z:

• Unieruchomień

• Po urazach

Badanie ortopedyczne obejmuje:

1. Stan ogólny (dynamiczny i statyczny)

2. Stan odcinkowy (długości względne i bezwzględne kończyn, długości odcinkowe, pomiary obwodów)

3. Stan miejscowy (statyczny - zmiany skóry, obrysy stawów; dynamiczny - zakres ruchów biernych, czynnych, ruchomość patologiczna - przy skręceniach kiedy dochodzi do uszkodzenia więzadła, siła mięśni, odruchy)

Urazy kończyn zagrażające życiu:

• Amputacja urazowa (może dojść do wykrwawienia)

• Uszkodzenie dużego naczynia (wykrwawienie, np. przy uszkodzeniu naczynia biegnącego przy kości udowej)

• Złamanie miednicy z rozejściem odłamów (krwiaki)

• Krwotok z miejsc złamań otwartych

• Liczne złamania kości długich (liczne krwiaki)

• Ciężkie uszkodzenie typu zmiażdżenia (wstrząs bólowy)

Urazy zagrażające kończynie:

• Uszkodzenie naczyń, nerwów

• Zmiażdżenie, złamanie, zwichnięcie

• Zespół ciasnoty powięziowej (w urazach gdzie dochodzi do obrzęków, gromadzi się krew, powstaje bardzo duże ciśnienie)

Utrata krwi związana ze złamaniem kości:

• Miednica od 1 do 4 L

• Kość udowa 1-2,5 L

• Piszczelowa 0,5-1,5 L

• Ramienna 0,5-1,5 L

Rodzaje bólu:

• Spontaniczny (samoistny)

• Wywołany uciskiem

• Podczas ruchu

• Czynność przeciążeniowa

• Pochodzenia naczyniowego (w nocy, gdyż próg bólu zmniejsza się podczas snu)

Lokalizacja bólu:

• Skórny

• Głęboki

• Segmentalny

• Związany z narządem ruchu

Czworobok podparcia - jest to obrys stóp, środek ciężkości znajduje się w środku i tutaj też pada punkt ciężkości.

Kąt Bohlera - ocena kształtu kości piętowe, norma od 25 do 40 stopni (średnia to 35 stopni).

Zwichnięcie - uszkodzenie stawu z rozerwaniem aparatu torebkowego i przesunięcie powierzchni stawowej z brakiem jakiegokolwiek kontaktu.

Podwichnięcie - przesunięcie powierzchni stawowej w tyj przypadku jest z częściowym zachowaniem kontaktu.

Złamania kości piętowej typu:

• Złamania „kaczego dzioba”

• Pozastawowe

• Odstawowe

• Guza piętowego

Norma BMI:

masa ciała [kg]

BMI =

wzrost² [m²]

Klasyfikacja zaburzeń masy ciała	BMI (kg/m^2)	Ryzyko chorób towarzyszących otyłości
Niedowaga	<18,5	Niskie (ale zwiększone ryzyko innych problemów zdrowotnych)
Norma	18,5 - 24,9	Średnie
Nadwaga	>= 25
Okres przed otyłością	25,0-29,9	Podwyższone
I° otyłości	30,0-34,9	Umiarkowanie podwyższone
II° otyłości	35,0-39,9	Wysokie
III° otyłości	>= 40,0	Bardzo wysokie

Złamania osteoporozy:

1. Z trzonów kręgów piersiowo-lędźwiowych

2. Z bliższego końca kości udowej (szyjki przykrętarzowej)

3. Z szyjki kości ramiennej (bliższego końca)

4. Z nasady dalszej kości przedramienia (loco tybico)

Zespolenia DHS - skuteczne, częściowe

1

---