29. ODDZIAŁYWANIE KOREKCYJNO-WYRÓWNAWCZE NAUCZYCIELI I RODZICÓW WZGLĘDEM DZIECKA

Specjalna praca z dziećmi nazywana jest reedukacją, a nauczyciele, którzy ją prowadzą, reedukatorami. Zasadniczym celem pracy z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu jest umożliwienie im opanowania tych podstawowych umiejętności i kontynuowania nauki w szkole. Bez umiejętności czytania i pisania dziecko nie jest w stanie osiągnąć wystarczających wyników w większości przedmiotów nauczania. Jednak dla zrealizowania założonego celu praca wyrównawcza musi nie tylko zapewniać zdobywanie tych umiejętności, ale także wyrównywanie braków dziecka, będących przyczyną jego trudności szkolnych, a także przezwyciężania skutków niepowodzeń w nauce: braku równowagi emocjonalnej i słabej motywacji do nauki. W czasie ćwiczeń reedukacyjnych realizowane są trzy kierunki, a zarazem trzy rodzaje działania terapeutycznego:

• usprawnianie zaburzonych procesów psychomotorycznych istotnych w opanowaniu umiejętności czytania i pisania,

• ćwiczenie sprawności czytania i pisania,

• oddziaływanie psychoterapeutyczne ogólnie uspokajające, a równocześnie aktywizujące dziecko do nauki.

Rozpoczynając zajęcia korekcyjno - wyrównawcze musimy przyjąć następujące założenia dotyczące ich oddziaływania:

-Dążenie do harmonii i rozwoju emocjonalno - społecznego.

-Korekta i ćwiczenie procesów poznawczych w zakresie stwierdzonych niedoborów rozwojowych.

-Wyrównywanie braków w zakresie wiedzy i umiejętności.

Podstawą wszelkich działań w zakresie pomocy korekcyjno - wyrównawczej jest program opracowany indywidualnie pod kątem możliwości dziecka. Program ten powinien zostać opracowany na podstawie diagnozy oraz rozmiaru stopnia niepowodzeń szkolnych każdego ucznia. Wyniki prac korekcyjno - wyrównawczych są uzależnione od następujących założeń:

1. Zanim nauczyciel przystąpi do oddziaływań korekcyjno - wyrównawczych musi ściśle i precyzyjnie określić poziom rozwoju psychoruchowego oraz poziom wiadomości umiejętności. Istotnym czynnikiem jest właściwe postawienie diagnozy warunkującej przebieg oraz wyniki pracy z uczniem.

2. Nauczyciel musi określić cele pracy korekcyjno - wyrównawczej oraz musi wiedzieć jakie zmiany mają dokonać się u dzieci pod wpływam jego pracy. Jego działania muszą być skierowane na rozwój konkretnej sfery bądź funkcji psychicznej, muszą obejmować także konkretne działania ukierunkowane na uzupełnienie luk we wiadomościach i umiejętnościach szkolnych.

3. Nauczyciel by wywołać określone wcześniej zmiany powinien stosować trening interpersonalny opierający się na układzie dorosły - dziecko.

4. Zakres oddziaływań wychowawczych powinien obejmować zarówno dziecko, jak i jego środowisko wychowawcze.

E. Gruszczyk - Kolczyńska i D. Kołodziej wymieniają następujące ogólne prawidłowości - zasady prowadzenia zespołu:

Zasady rządzące układem interpersonalnym dorosły - dziecko, opierają się one na wzajemnym układzie pozycji i ról społecznych osób uczestniczących w procesie wychowania.

Układem tym powinny rządzić poniższe zasady:

- Zasada bezwzględnej akceptacji i dobrego kontaktu z dzieckiem. Polega ona na respektowaniu odrębności ucznia oraz na wierze, że ma on szereg pozytywnych cech i jest w stanie przezwyciężyć swoje trudności. Podstawowym warunkiem jest również życzliwy stosunek do ucznia osoby prowadzącej zajęcia oraz jej opanowanie, spokojne działanie i jej pogodny nastrój.

- Zasada właściwego stosowania wzmocnień i rozwijania pozytywnej motywacji. Dziecko wykonując na zajęciach coraz sprawniej coraz trudniejsze zadania nabiera pewności, że może dorównać innym dzieciom i będzie osiągać pozytywne wyniki. Osiąganie przez niego sukcesu jest bowiem najbardziej wartościowym wzmocnieniem i źródłem motywów działania.

- Zasada pełnej opieki wychowawczej i współpracy ze środowiskiem szkolnym i domowym. Opiera się ona na właściwym dostosowaniu działań pedagogicznych do zakresu i rozmiarów stwierdzonych braków rozwojowych u dzieci. Nakłada ona obowiązek współpracy nauczyciela prowadzącego prace korekcyjno-wyrównawczą z rodzicami oraz nauczycielami danego dziecka mając na celu maksymalne wzmocnienie i przedłużanie treningu prowadzonego na zajęciach.

- Zasady regulujące korektę oraz ćwiczenie procesów poznawczych w zakresie stwierdzonych niedoborów rozwojowych. Należą do nich:

- Zasada dynamicznego podejścia w wyznaczaniu programu w zakresie korekty i stymulacji rozwoju danego dziecka. Polega ona na rozpoczęciu działań korekcyjno-wyrównawczych bezpośrednio po zakończeniu wstępnego postępowania diagnostycznego i w zależności od jego wyników na korekcie programu ćwiczeń nastawionych na rozwój i trening określonych funkcji poznawczych.

- Zasada regulowania intensywności ćwiczeń. Ćwiczenia są zależne od rozmiarów niedoborów rozwojowych, mówi także o regulacji liczby oraz częstotliwości ćwiczeń w celu ich wyrównania.

- Zasady regulujące proces wyrównywania braków w wiadomościach i umiejętnościach:

- Zasada trwałości i systematyczności. Dotyczy systematyczności i częstotliwości ćwiczeń korekcyjno-kompensacyjnych, jak również dozowania ich w czasie. W miarę możliwości zajęcia powinny odbywać się jak najczęściej. Częstotliwość i systematyczność prowadzonych zajęć wpływa pozytywnie na opanowanie i utrwalenie nabytych umiejętności.

- Zasada stopniowania trudności. Powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do coraz trudniejszych. Warunkiem przechodzenia do zadań o większym stopniu trudności jest opanowanie przez dziecko umiejętności wykonywania zadań nieco łatwiejszych oraz utrwalenie umiejętności niezbędnych do podjęcia nowego zadania.

- Zasada indywidualności toku pracy. Każde dziecko jest inne, dlatego stwarza to konieczność indywidualnego programowania zajęć, czyli dostosowania środków, metod do indywidualnych możliwości konkretnego dziecka przy prowadzeniu zajęć z kilkoma dziećmi równocześnie zawsze część ćwiczeń powinna być prowadzona oddzielnie z każdym dzieckiem. Zwłaszcza te ćwiczenia, które sprawiają dziecku szczególne trudności lub w których dziecko zaczyna opanowywać nowe umiejętności.

W przypadku zajęć korekcyjno-wyrównawczych stosowane metody pracy muszą uwzględniać prawidłowości psychoruchowe rozwoju, stymulować aktywność poznawczą dziecka. Do takich metod zaliczamy metody czynnościowe, metody przeżywania działania, odkrywania i podania. Polegają one na stworzeniu takiego mechanizmu czynności, by odczynności na materiale konkretnym przejść do abstrakcyjnych działań intelektualnych. Zachodzi tu proces polegający na tym, że czynności konkretne interioryzacji (uwewnętrznienia) prowadzą do czynności wyobrażeniowej. Stosując te metody nauczyciel jest w stanie skutecznie połączyć problemy stymulacji rozwoju zaburzonych funkcji psychicznych z budowaniem struktury wiedzy i umiejętności. Jeszcze jednym z istotnych zagadnień związanych z pracą korekcyjno-wyrównawczą są formy pracy.

Zasadniczo możemy wyróżnić dwie podstawowe:

• Indywidualna praca korekcyjno-wyrównawcza stosowana w przypadku stwierdzenia dużych niedoborów rozwojowych wymagających bardzo intensywnego treningu.

• Zespołowa praca korekcyjno-wyrównawcza, którą stosujemy w zespołach tak dobranych, że dzieci uczestniczące w zajęciach wykazują te same niedobory i możliwości poznawcze. Ustalamy wtedy ten sam wspólny program, stosując zasadę pełnej indywidualności.

Bez względu na przyjętą formę prowadzenia zajęć korekcyjno-wyrównawczych pracę realizuje się w postaci jednostek zajęciowych, z których każdą możemy podzielić na trzy części:

wprowadzającą - obejmuje ona nawiązanie kontaktu emocjonalnego,

merytoryczną - poświęconą intensywnemu treningowi zaburzonych funkcji, a w późniejszym okresie kształtowaniu wiedzy i umiejętności,

końcową - obejmującą ćwiczenia uspokajające oraz wzmocnienia mające na celu pobudzenie pozytywnej motywacji.

Czas zajęć korekcyjno-wyrównawczych jako jednostki może trwać 20-60 min. Mając na uwadze dobro dziecka każdy pedagog w swojej pracy korekcyjno-wyrównawczej powinien dobierać takie zasady, formy i metody, aby umożliwić dziecku jego optymalny rozwój zgodny z jego indywidualnymi zdolnościami i możliwościami. Najważniejsze jest, aby dziecko chętnie i aktywnie uczestniczyło w zajęciach korekcyjno wyrównawczych, wyrównało oraz opanowało wiadomości i umiejętności potrzebne do kontynuowania nauki w szkole.

Literatura:

L. Bandura - Trudności w procesie uczenia się.

I. Czajkowska, K. Herda - Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole.

T. Gąsowska, Z. Pietrzak-Stępkowska - Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu.

E. Gruszczyk-Kolczyńska, D. Kołodziej - Praca korekcyjno-wyrównawcza z dziećmi w młodszym wieku szkolnym.

J. Konopnicki - Powodzenia i niepowodzenia szkolne.

---