Organizacyjne 03.10.2012

Prezentacja: Ubezpieczenia od kradzieży

Literatura:

Monkiewicz – Podstawy ubezpieczeń. Tom II Produkty

Handshke i Monkiewicz – Ubezpieczenia

Wierzbicka – Ubezpieczenia non-life

Doan – Ubezpieczenia zyciowe

Strojnicka – Ubezpieczenia na życie

Sangowski – vademecum pośrednika ubezpieczeniowego

Ćwiczenia:

1. Ryzyko. Definicje, rodzaje ryzyka. Identyfikacja ryzyka. Zarządzanie ryzykiem. Kaczmarek – Ryzyko i zarządzanie ryzykiem. Capiga – Ryzyko w działalności przedsiębiorstwa,banków i zakładu ubezpieczeń

2. Ubezpieczenie jako metoda finansowania ryzyka. Istota, definicja, Funkcje i zasady ubezpieczeń. Determinanty ubezpieczenia.

3. Klasyfikacja ubezpieczeń według różnorodnych kryteriów.

4. Ustalanie składki ubezpieczeniowej

5. Ustalanie składki ubezpieczenia majątkowego (metoda wskaźnikowa)

6. Ustalanie składki ubezpieczenia na życie

7. Podział ubezpieczeń na dobrowolne i obowiązkowe.

8. Ubezpieczenia dobrowolne – w tym osobowe. Ubezpieczenia na życie, chorobowe, nn. Społeczne

9. Ubezpieczenia majątkowe – szkód, finansowe i OC.

Test wielokrotnego wyboru. Prezentacje mogą podnieść ocenę końcową

Ćwiczenia 10.10.2012

Ryzyko, podział, rodzaje itp.

Ryzyko jest wszędzie. Ryzyko jest losowe czyli (nie da się przewidzieć)

Ryzyko jest więc szczególnym rodzajem niepewności. Takim, które zawsze daje się zmierzyć przy pomocy metod matematyczno-statystycznych, w szczególności przy wykorzystaniu rachunku prawdopodobieństwa.

RYZYKO:

1. możliwość zdarzenia wywołującego stratę,

2. prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia wywołującego stratę,

3. przedmiot lub grupa przedmiotów, które narażone są na stratę (kredyt, zwierzę, budynek),

4. zdarzenie, które tą stratę wyrządza np. pożar, huragan, powódź,

5. możliwość lub prawdopodobieństwo subiektywnego powiększenia straty wynikającej z jakiegoś niebezpieczeństwa (hazard),

6. możliwa wielkość straty, na którą narażone są osoby lub mienie,

7. zróżnicowanie (fluktuacja) możliwych strat,

8. niepewność dotycząca strat (niepewność lub wątpliwość co do możliwości przewidzenia przyszłości).

Nurt ryzyka:

• Przyczyny występowania ryzyka

• Określenie prawdopodobieństwa

• Chybienie celu. (Bo ryzyko może być zdarzeniem pozytywnym i negatywnym)

Podział:

• ryzyko właściwe (np. zdarzenia losowe - klęski),

• ryzyko subiektywne (przewidywania decydentów w firmie),

• ryzyko obiektywne (zdarzenia, których nie da się przewidzieć).

Ze względu na przedmiot ubezpieczenia:

• Osobowe – szkoda dobra osobiste: zdrowie, życie, zdolność do pracy

• Majątkowe – dobra rzeczowe i finansowe( należności i zobowiązania – przeszłe i przyszłe)

• Finansowe

• niefinansowe

Ze względu na alternatywy wyróżnia się

• ryzyko czyste,

• ryzyko spekulacyjne.

Z ryzykiem czystym mamy do czynienia jeżeli jedyną alternatywą obecnego stanu jest

wystąpienie szkody. Natomiast ryzyko spekulacyjne charakteryzuje się tym, iż nieznane

przyszłe zdarzenia mogą spowodować zarówno straty , jaki i zyski.

Podział na ryzyko spekulacyjne oraz czyste ma zasadnicze znaczenie w ubezpieczeniach,

albowiem ryzyko spekulacyjne nie może być przedmiotem ubezpieczenia i w związku z

powyższym należy jasno oddzielić ryzyko czyste od ryzyka spekulacyjnego.

Przykładem odejścia od tego jest bank który udziela kredyt (może ponieść stratę lub osiągnąć zysk) i ubezpiecza się od niespłacenia raty kredytu. Czyli należy ono do ryzyka spekulacyjnego

Ryzyko:

• fundamentalne – źródłem tego ryzyka są najczęściej przyczyny polityczne, ekonomiczne, społeczne, czasami sił przyrody; ryzyko ma wpływ na dużą liczbę podmiotów, które pozostaje poza nawet częściową kontrolą pojedynczych podmiotów, np. ryzyko inflacji

• partykularne – źródło tego ryzyka tkwi w aktywności pojedynczych podmiotów; ryzyko, które powoduje straty w skali indywidualnej, które można częściowo kontrolować; np. kradzież, defraudacja, wyłudzenia lub utonięcie statku.

Przedsiębiorstwa	Gospodarstwa domowe
Osobowe (grupowe)	Majątkowe
- zmniejszenie ilości pracowników - utrata korzyści - czas stracony przy poszukiwaniu nowych pracowników - poniesione przyszłe koszty z powodu wypłat rent - koszty związane ze szkoleniem nowych pracowników	- zniszczenie mienia - zastój produkcji - cięcia etatów - spadek pozycji na rynku - nie opłacalność prowadzenia działalności - strajk pracowników - utrata nieruchomości - bankructwo - utracone korzyści - spadek zaufania wśród kontrahentów - utracenie wpływowych inwestorów

Instytucje finansowe :

- kradzież pieniędzy, szkody w pomieszczeniach, sfałszowanie dokumentów przez pracowników, nie otrzymanie zależnych spłat kredytów,

Wykład 10.10.2012

Ubezpieczenia – ujęcie ideowe

Ubezpieczenie stanowi urządzenie gospodarcze, działające w oparciu o mechanizm polegające na tym, że zakłady ubezpieczeń zawierają z ubezpieczającymi umowę, która może być szczegółowo wyodrębniona (głównie w ubezpieczeniach gospodarczych), bądź powiązana z innymi uwarunkowaniami (np. z faktem zatrudnienia – w ubezpieczeniach społecznych).

Zawierając umowę ubezpieczyciele gwarantują realną ochronę ubezpieczeniową, zobowiązując się do wypłaty świadczenia lub odszkodowania, gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy. Wypłacone odszkodowania i świadczenia mają zrekompensować ubezpieczonym poniesione straty, związane z powstałym uszczerbkiem majątkowym, lub też pokryć zwiększoną potrzebę majątkową.

Ubezpieczenie zapewnia, w ściśle określonych warunkach, wypłatę środków, które wykorzystane będą do pokrycia potrzeb majątkowych, które są efektem zniszczenia lub uszkodzenia majątku. Środki te mogą także zostać wykorzystane do uzupełniania zasobów dostępnych do wykorzystania w przypadku konieczności pokrycia zwiększonych potrzeb.

Typowe dla teoretycznych rozważań ubezpieczeń są dwa stanowiska które eksponują wiele odmienności w podejściu do określenia istoty ubezpieczenia:

Zgodnie z teorią szkód ubezpieczenie jest urządzeniem, które ma na celu wyrównanie finansowych szkód, powstałych przez różne zdarzenia losowe. Jednocześnie ubezpieczenie jest określane jako urządzenie umożliwiające zastąpienie straty – szkody losowej, przez niewielką stratę w postaci składki ubezpieczeniowej. Ubezpieczenie może też być określane jako operacja, dzięki której jedna strona -ubezpieczony w zamian za opłatę wymaganej składki zapewnia sobie lub osobom objętych ubezpieczeniem, w przypadku wystąpienia ryzyka poniesienia straty, świadczenie wypłacane przez ubezpieczyciela, który kompensuje je zgodnie z prawami statystyki.

Charakterystyka ubezpieczeń z perspektywy teorii potrzeb wskazuje natomiast, że ubezpieczenie to urządzenie łagodzące powstałą stratę majątku, zysku czy dochodu, bądź utratę częściową zdolności do pracy, warunkujące zmniejszenie zdolności do osiągania dochodów. Zgodnie z teorią potrzeb ubezpieczenie dąży do wzajemnego pokrywania przypadkowych strat, które możliwe są do oszacowania w wartości pieniądza.

Pojęcie ubezpieczenia jest wieloaspektowe. Definiowanie ubezpieczeń opiera się na aspekcie organizacyjnym, ekonomicznym, prawnym, a także społecznym.

W aspekcie ekonomicznym, ubezpieczenie rozpatrywane jest jako urządzenie gospodarcze zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzenia losowe w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.

Z perspektywy organizacyjnej ubezpieczenie ujmowane jest jako forma scentralizowanego funduszu tworzonego ze źródeł scentralizowanych w formie wpłat ubezpieczonych uczestników.

Uwarunkowania o nieco odmiennym charakterze określają ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczenie to wyróżnia się faktem, iż obejmuje swym zakresem wszystkich obywateli, ale głównie osoby aktywne zawodowo i ich rodziny. Świadczenia wypłacane są ze środków funduszu składkowego i przysługują w zasadzie niezależnie od tego, w jakiej sytuacji materialnej znajduje się ubezpieczony. Ich mechanizm działania opiera się na zasadzie wzajemności składki i świadczenia. Ubezpieczenie społeczne jest systemem zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązane do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub, co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych.

Ubezpieczenie a ryzyko

Ubezpieczenie nieodłącznie związane jest z pojęciem ryzyka. Ubezpieczenie jest ważną metodą finansowej kontroli ryzyka. Ubezpieczenie pozwala na transfer finansowania ryzyka, zgodnie z mechanizmem, w którym ubezpieczyciel umożliwia przyjęcie ciężaru finansowego wynikającego z powstałych strat lub zwiększonych potrzeb majątkowych.

Kluczowym elementem dla relacji pomiędzy stroną oferującą ubezpieczenie, a podmiotami korzystającymi z ubezpieczenia jest występowanie wspólnoty ryzyka w grupie podmiotów ubezpieczonych.

Wspólnota ryzyka rozumiana jest jako określona zbiorowość podmiotów, którzy zainteresowani są ochroną swoich dóbr majątkowych lub osobistych poprzez gromadzenie funduszu składkowego. Celem gromadzenia tego funduszu jest finansowanie skutków realizacji ryzyka prowadzącego do strat mogących zostać wyrażonych w pieniądzu. Członkowie wspólnoty ryzyka organizują się lub też są organizowani poprzez wyspecjalizowanych ubezpieczycieli według charakterystyki ryzyka, na które są narażeni. Grupowanie ubezpieczonych według charakteru ryzyka obejmowanego ubezpieczeniem stanowi filar tej metody zarządzania ryzykiem, gwarantującej spójność oraz homogeniczność portfelu ubezpieczeniowych.

Istotą ubezpieczenia jest wspólnota ryzyka, ubezpieczyciel pozyskuje składki od tych podmiotów, które narażone są na takie samo ryzyko. Podstawą kalkulacji ubezpieczeniowych jest prawo wielkich liczb – im większa ilość prób, podobnych pojedynczych przypadków, tym bardziej częstość występowania danego zdarzenia losowego, mierzona jako ryzyko wystąpienia szkody, będzie się zbliżać do jego prawdopodobieństwa.

W znaczących dla dyscypliny ubezpieczeń pracach jako ubezpieczalne wskazuje się ryzyko czyste, na które narażeni są nabywcy ubezpieczeń, tj.: ryzyko osobowe oraz ryzyko majątkowe, które obejmuje ryzyko związane z posiadanym mieniem oraz ryzyko odpowiedzialności

Ryzyko osobowe rozumiane jest jako możliwość całkowitej utraty lub redukcji osiąganych dochodów, ryzyko wystąpienia dodatkowych wydatków bądź ryzyko wyczerpania się aktywów finansowych (oszczędności) w wyniku utraty zdolności do zarobkowania. Jest to więc ryzyko powstania negatywnych skutków ekonomicznych w związku z wystąpieniem pewnych zdarzeń, które traktować należy jak źródła ryzyka osobowego.

Ryzyko związane z posiadanym mieniem definiowane jest natomiast jako ryzyko, na które narażeni są właściciele tego mienia, a które związane jest z utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem tego mienia. Bezpośrednie skutki ryzyka związanego z posiadanym mieniem wyrażają się uszczerbkiem majątku (wyrażonym finansowo), powstałym w związku z utratą bądź uszkodzeniem składnika lub składników mienia. Ryzyko to może również wywierać skutki pośrednie, ujawniające się wraz z upływem czasu, wynikające ogólnie rzecz ujmując z braku lub zmniejszenia dochodów generowanych przez posiadane mienie bądź też z dodatkowych kosztów, jakie trzeba w takiej sytuacji ponieść.

Ryzyko odpowiedzialności związane jest natomiast ze skutkami wyrządzenia komuś szkody na osobie (np. uszkodzenia ciała) bądź mieniu. Systemy prawa przewidują odpowiedzialność za takie sytuacje, co może skutkować zasądzeniem wypłaty rekompensaty. W sensie finansowym, realizacja ryzyka odpowiedzialności pociąga więc za sobą zwiększenie wydatków. Podobny skutek ma odpowiedzialność za niewykonanie (bądź niewłaściwe wykonanie) podjętych zobowiązań umownych.

Więzi między podmiotami rynku

1. Brak więzi między podmiotami

2. Ogół więzi wymiennych

Legenda:

Więzi równoległe

Więzi nabywcze

S – Sprzedawcy

N – Nabywcy

Rynek ubezpieczeń jest rozumiany jako ogół stosunków zachodzących pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w wymianie ubezpieczeń.

Wymiana ubezpieczeń znajdująca wyraz w transakcjach kupna i sprzedaży ubezpieczeń zachodzi pomiędzy nabywcami ubezpieczeń (popytowa strona rynku) oraz sprzedawcami ubezpieczeń (podażowa strona rynku). Nabywcy ubezpieczeń odczuwają i formułują potrzebę nabycia ubezpieczenia (a tym samym potrzebę ochrony ubezpieczeniowej), a do transakcji na rynku ubezpieczeń dochodzi, gdy zaakceptują cenę ubezpieczeń oferowaną przez dostawców ubezpieczeń.

Rynek ubezpieczeń można więc postrzegać jako zespół warunków umożliwiających wymianę ubezpieczeń, a także jako proces, w którym nabywcy ubezpieczeń konfrontują swoje potrzeby z ofertą dostawców ubezpieczeń, określając jakie ubezpieczenia chcą kupić i na jakich warunkach.

Interes ubezpieczeniowy

Popyt na ubezpieczenia wynika z interesu ubezpieczeniowego. Interes ubezpieczeniowy utożsamiany jest z pewną wartością, którą ubezpieczony może utracić. Wartość ta będzie różna dla poszczególnych nabywców ubezpieczeń, stąd interes ubezpieczeniowy może przybierać różne formy. Inny będzie interes ubezpieczeniowy właściciela mienia, a inny odpowiedzialnego sprawcy szkody. Według kryterium czasu można rozróżnić bieżący (istniejący) i przyszły interes ubezpieczeniowy. Posiadanie interesu ubezpieczeniowego jest zasadniczą przesłanką poszukiwania ochrony ubezpieczeniowej na rynku, a więc zgłaszania popytu na tę ochronę.

Zasadniczą potrzebą nabywców jest zapewnienie bezpieczeństwa finansowego. Bezpieczeństwo finansowe może być naruszone przez wystąpienie strat, które pozbawiają dochodów, zwiększają niespodziewane wydatki, uszczuplają posiadany majątek.

Ćwiczenia 17.10.2012

Determinanty wyboru ubezpieczenia jako metody finansowej kontroli ryzyka:

Zalety:

- kontrolą ryzyka zajmują się specjaliści

- finansuje prewencję (w pewnej części)

- finansuje skutki wypadku objętego ochroną ubezpieczeniową

- stosunkowo niskie koszty poniesione w stosunku do wypłaconego odszkodowania lub świadczenia

- prawdopodobieństwo wystąpienia rozważanego ryzyka (częstotliwość i natężenie)

- sytuacja finansowa

- uregulowania prawne

- elastyczność umowy ubezpieczenia (okres umowy ubezpieczenia)

- obowiązek zawarcia umowy

Wykład 17.10.2012

Determinanty wyboru ubezpieczenia

• Postawa wobec ryzyka

• Dochody

• Odpowiedzialność za majątek i jego wykorzystanie

• Przymus prawny

• System podatkowy

• Organizacja zabezpieczenia społecznego

• Warunek otrzymania kredytu bankowego

• Wielkość i struktura przedsiębiorstwa

• Preferencje właścicieli i zarządców

• Kształtowanie Cash flow i wyniku finansowego

• Czynniki demograficzne i inne

Interes ubezpieczeniowy podstawowych grup nabywców ubezpieczeń

• Podstawowe grupy nabywców ubezpieczeń to gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

• Gospodarstwa domowe mogą odczuwać zwiększenie potrzeb ekonomicznych w związku z wystąpieniem ryzyka śmierci, ryzyka choroby, ryzyka starości (wieku emerytalnego), ryzyka inwalidztwa, ryzyka macierzyństwa (urodzenie dziecka) czy ryzyka bezrobocia.

• Śmierć jest zdarzeniem pewnym (ponieważ musi nastąpić w życiu każdego człowieka, nie jest tylko znany moment jej nastąpienia) i rodzi negatywne skutki ekonomiczne. Szczególnie dotkliwe skutki ekonomiczne mogą mieć miejsce w przypadku śmierci członka rodziny, który jest producentem dochodu netto, tzn. dostarcza dochód wyższy od równowartości pieniężnej jego konsumpcji. Szczególnie dotkliwe skutki wystąpienia śmierci będą miały miejsce wówczas, gdy spowoduje ona całkowitą lub częściową utratę środków utrzymania (dochodów) dla gospodarstwa domowego. Ponadto realizacja ryzyka jest przyczyną pojawienia się dodatkowych, nadzwyczajnych wydatków. Związane są one z pokryciem kosztów pogrzebu, postępowaniem spadkowym czy koniecznością opłaty podatku od spadków i darowizn. Przy analizie skutków ryzyka śmierci należy wziąć pod uwagę także ewentualne zobowiązania finansowe, które zmarły członek rodziny pozostawi po swojej śmierci.

Ryzyko osobowe

• Choroba lub inwalidztwo członka gospodarstwa domowego może spowodować czasową lub trwałą, częściową lub całkowitą utratę zdolności do zarobkowania. Realizacja tego typu ryzyka osobowego uzasadnia możliwość pojawienia się dodatkowych wydatków związanych z kosztami leczenia, rehabilitacją itp.

• Starość jest zaliczana do źródeł ryzyka osobowego, ponieważ wraz z osiągnięciem wieku uważanego powszechnie za podeszły, człowiek jest niezdolny do pracy, zazwyczaj z przyczyn fizycznych. Współcześnie jednak poprzestaje się na określeniu pewnej granicy wieku (tzw. Emerytalnego), którego osiągnięcie daje prawo do przejścia na emeryturę, lecz nie z przyczyn fizycznej niezdolności do pracy, ale z powodu uznania przez społeczeństwo, że człowiek wkroczył w wiek, w którym powinien korzystać z ciągłego wypoczynku i czasu wolnego.

• Wkroczenie w wiek emerytalny jest stałym elementem życia człowieka, możliwości zarobkowania kończą się, bądź ulegają znacznemu ograniczeniu. W konsekwencji, następuje utrata lub znaczne ograniczenie dochodów z dotychczasowych źródeł utrzymania, stąd konieczność zastąpienia ich dochodami z innych źródeł. Wydatki na utrzymanie nadal bowiem wymagają pokrycia, a co więcej – mogą pojawić się dodatkowe wydatki związane np. z koniecznością sprawowania stałej opieki (z racji utraty sprawności fizycznej).

• Macierzyństwo (urodzenie dziecka) stanowi źródło ryzyka osobowego ze względu na to, że wraz z dzieckiem pojawiają się dodatkowe wydatki związane z zaspokojeniem jego potrzeb do życia, nauki, usamodzielnienia się. Często też przyjście na świat dziecka związane jest z ograniczeniem zdolności do zarobkowania, czyli może wystąpić częściowa lub całkowita utrata dochodów matki jako członka gospodarstwa domowego przez pewien okres.

• Bezrobocie, rozumiane tutaj jako utrata pracy, natomiast jest zjawiskiem ekonomicznym, którego bezpośrednim skutkiem jest brak pracy, przy równoczesnej gotowości (zdolności) do podjęcia zatrudnienia. W takiej sytuacji następuje krótko bądź długoterminowa utrata części bądź całości dochodów gospodarstwa domowego. Jednocześnie mogą wystąpić dodatkowe wydatki związane z poszukiwaniem pracy czy zmianą lub podniesieniem kwalifikacji zawodowych. W zależności od przyczyn bezrobocia, okres pozostawania bez pracy może być dłuższy bądź krótszy.

W szczególności w warunkach bezrobocia strukturalnego (czyli gdy umiejętności bezrobotnych nie są adekwatne do wymagań rynku pracy), bądź bezrobocia wywołanego czynnikami ekonomicznym (koniunkturalnymi), okres pozostawania bez pracy może się wydłużać.

Ryzyko majątkowe

• Gospodarstwa domowe posiadają też zasoby majątkowe (np. mieszkanie, zgromadzony w nim dobytek, samochód), które chcą chronić dla zwiększenia swojego poczucia bezpieczeństwa.

• Przejawiają zatem popyt na ubezpieczenia, które pozwalają otrzymać środki finansowe, dzięki którym mają możliwość odtworzenia swojego stanu posiadania.

• Gospodarstwo domowe może też ponosić dodatkowe wydatki w związku z realizacją ryzyka odpowiedzialności. Członkowie gospodarstwa domowego ponoszą bowiem odpowiedzialność (na ogólnie przyjętych prawem zasadach), za wyrządzenie szkody osobom trzecim, szkody zarówno na majątku, jak i na osobie. W tym zakresie interes ubezpieczeniowy gospodarstw domowych będzie przejawiał się popytem na ubezpieczenia pozwalające na pokrycie ewentualnych dodatkowych wydatków pojawiających się w związku z koniecznością zrekompensowania strat wyrządzonych innym.

Ryzyko przedsiębiorstwa

• Z uwagi na cykl operacyjny, interes ubezpieczeniowy przedsiębiorstwa wiąże się z koniecznością ochrony zasobów posiadanego majątku rzeczowego. Przedsiębiorstwo jest zainteresowane ochroną zarówno rzeczowych aktywów trwałych, jak i obrotowych. Realizacja ryzyka majątkowego może prowadzić do uszczuplenia zasobów majątku rzeczowego, co w efekcie może spowodować redukcję skali prowadzonej działalności (w skrajnym wypadku zaniechania tej działalności) albo konieczność podjęcia wysiłków na rzecz odtworzenia zasobów majątku, a tym samym powrotu do prowadzonej uprzednio skali działania. Powrót do uprzedniej skali działania jest łatwiejszy w warunkach posiadania ubezpieczenia.

• Realizacja ryzyka majątkowego może także w przedsiębiorstwie doprowadzić do utraty aktywów finansowych. Interes ubezpieczeniowy przedsiębiorstwa będzie więc związany również z zabezpieczeniem sytuacji, w której wpływy gotówkowe w związku z prowadzoną działalnością zmniejsza się, bądź też w której zwiększą się wydatki gotówkowe. Ta pierwsza sytuacja jest często następstwem realizacji ryzyka majątkowego w odniesieniu do aktywów majątkowych przedsiębiorstwa. Zanim zostaną one odtworzone, przedsiębiorstwo narażone jest na realizowanie mniejszych wpływów gotówkowych (np. w związku ze sprzedażą wyrobów lub usług) w porównaniu do sytuacji, w której realizacja ryzyka majątkowego nie miałaby miejsca. Zwiększenie wydatków gotówkowych może natomiast wystąpić w związku z realizacją ryzyka majątkowego w zakresie odpowiedzialności. Interes ubezpieczeniowy przedsiębiorstwa wiąże się tutaj z zabezpieczeniem się przed zobowiązaniami, które mogą obciążyć jego obecny i przyszły majątek, wynikającymi z odszkodowania z tytułu zadośćuczynienia za wyrządzone szkody.

• W odniesieniu do oddziaływania ryzyka osobowego, przedsiębiorstwo narażone jest na negatywne skutki śmierci, choroby bądź inwalidztwa zatrudnionych pracowników. Śmierć pracowników równoznaczna jest z utratą części zasobów ludzkich, a w konsekwencji pociąga za sobą konieczność pozyskania nowych pracowników legitymujących się pożądanym poziomem wiedzy i pożądanymi umiejętnościami. Dla przedsiębiorstwa wiąże się to z dodatkowymi wydatkami (niespodziewanymi) związanymi z rekrutacją pracowników i ewentualną koniecznością ich przeszkolenia. Wydatki te mogą być szczególnie wysokie w przypadku utraty pracownika kluczowego, którego kwalifikacje i doświadczenie zawodowe były wyjątkowe były wyjątkowe. Pośrednio, utrata pracowników może prowadzić do okresowych zaburzeń zdolności przedsiębiorstwa do generowania założonej wielkości gotówki ze sprzedaży wyrobów bądź usług.

• Przyczyną dodatkowych wydatków w przedsiębiorstwie może również być choroba bądź zły stan zdrowia pracowników. Nieobecność w pracy bądź zmniejszona wydajność pracownika w czasie choroby, a także konieczność wypłaty zasiłku chorobowego, może wpłynąć ujemnie na wyniki ekonomiczne przedsiębiorstwa. Również i wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe pracowników mogą pociągać za sobą dodatkowe wydatki przedsiębiorstwa, szczególnie gdy nie zachowało ono należytej staranności w dostosowaniu warunków pracy do obowiązujących w tym zakresie norm. W tej sytuacji źródłem dodatkowych wydatków mogą być roszczenia pracowników (ewentualnie członków ich rodzin) z tytułu utraty zdolności do zarobkowania. W mniejszych przedsiębiorstwach natomiast, gdzie byt przedsiębiorstwa mocno uzależniony jest od osoby właściciela (jego umiejętności i woli prowadzenia przedsiębiorstwa), realizacja ryzyka osobowego może prowadzić do zaniechania działalności (likwidacji przedsiębiorstwa) w przypadku śmierci lub długotrwałej niezdolności do pracy właściciela).

Ryzyko instytucji finansowych

Interes ubezpieczeniowy przejawiają również instytucje finansowe.

Interes ten jest w zasadzie zbieżny z interesem ubezpieczeniowym przedsiębiorstw, ponieważ instytucje finansowe działające na zasadach rynkowych są w zasadzie przedsiębiorstwami, które również mają na celu kreację wartości dla właścicieli. Ewentualne różnice mogą wynikać ze szczególnego przedmiotu i charakteru działalności niektórych instytucji finansowych, przekładającego się na występowanie innych (dodatkowych) rodzajów ryzyka niż w typowych przedsiębiorstwach działających w sferze realnej. Przykładem mogą być tu banki, ubezpieczyciele, podmioty sfery publicznej.

Ćwiczenia 24.10.2012

Funkcje:

1) specyficzne :

• ochrony ubezpieczeniowej : poczucie bezpieczeństwa

• prewencyjna celem jest zmniejszenie szkód : materialne- działania o charakterze zapobiegawczym, niematerialne np. bonus, malus,

działania brokera też ma charakter prewencyjny, bo zanim poszuka odpowiedniego ubezpieczenia, zapoznaje się z stanem rzeczy, która ma być ubezpieczona i ocenia bo by szło zmienić, żeby zwiększyć ochronę.

• Finansowa – inwestowanie pieniędzy też stanowi determinant wyboru, ubezpieczenie może lepiej wiedzieć w jakieś instrumenty zainwestować

Inne funkcje:

• kontrolna, wychowawcza- ma na celu wpłynąć na zachowania ludzi, uczy przezorności, zwiększa świadomość ubezpieczeniowa

• wychowawcza – Ma na celu wpłynąć na zachowania ludzi, uczy przezorności, zwiększa świadomość ubezpieczeniowa

• stymulacyjna ubezpieczeń Może wpływać na ubezpieczonych aby dbali o swoje rzeczy materialne stosowane bonusów makresów

wtórne do funkcji są zasady, bo określają jaka powinna być usługa ubezpieczeniowa.

1. zasada pełności ochrony ubezpieczeniowej

Ochrona ubezpieczenia powinna umożliwić każdemu ubezpieczonemu- bez względu na jego status prawny i ekonomiczny, taki finansowy poziom pokrycia strat finansowowych. Jaki wynika z jego indywidualnej potrzeby oraz na jaki pozwalają w danych warunkach istotne względy polityki gosp. I społeczne państwa.

Ubezpieczenie nie pokrywa w pełni szkody, udział własny, franszyza, niedoubezpieczenie- zasada odpowiedzialności proporcjonalnej i zasada odpowiedzialności za pierwsze ryzyko

Zasada realności – gwarancje prawne i ekonomiczne. Wpływa na popyt na ubezpieczenia, gdyby ta zasada nie była przestrzegana to ludzie nie chcieli by się ubezpieczać

Zasada pełności- nie każdy musi mieć w pełni pokrytą szkodę np. , gdy ubezpieczamy tylko połowę budynku, godzimy się na niedoubezpieczenie, płacąc mniejszą składkę.

Zasada powszechności

Klasyfikacja ubezp. Na za tydzień

Wykład 24.10.2012

Produkt jest definiowany jako zespół korzyści, zaspokajający pewne potrzeby klientów ( I niekoniecznie mający postać materialną) Mianem produktu określa się też wyroby materialne i niematerialne, które stanowią pewną wartość dla konsumentów.

Bazując na tych określeniach j. Monkiewicz definiuje produkt ubezpieczeniowy jako zespół korzyści dostarczonych ubezpieczającemu przez zakłady ubezpieczeń, a dokładniej – pakiet usług dostarczonych ubezpieczonemu przez zakłady ubezpieczeń od zawarcia umowy aż do jej rozwiązania. Mówiąc o pełnym produkcie ubezpieczeniowym trzeba mieć na uwadze nie tylko zbiór ryzyk objętych ochroną ubezpieczeniową, ale też dodatkowe elementy mające zwiększyć zainteresowanie ubezpieczonych, a jednocześnie zapewnić odpowiedni wynik finansowy ubezpieczycielowi.

Elementy produktu ubezpieczeniowego:

Całkowity produkt tworzą: rdzeń i otoczenie.

W ramach rdzenia wyróżnia się:

• rdzeń właściwy ( istota produktu) obejmujący podstawowe ryzyko produktu,

• rdzeń sensu largo, obejmujący ryzyka dodatkowe

Z rdzeniem produktu ubezpieczeniowego związane jest zaufanie. Ubezpieczający musi zaufać ubezpieczycielowi, któremu powierza swoje pieniądze, ze potrafi on nimi właściwie gospodarować i gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, wypłaci on świadczenie zgodnie z warunkami zawartej umowy

W ramach otoczenia produktu ubezpieczeniowego wyróżnić należy:

• markę handlową ubezpieczyciela, jego pozycja rynkowa

• obowiązujące procedury

• poziom składki ubezpieczeniowej

• komunikację

• dostępność usług

• fizyczne środowisko świadczenia usługi

Cechy produktu ubezpieczeniowego

• niematerialny charakter ( przyjmuje formę materialną, dopiero gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, niezbędne wiec zaufanie)

• nierozdzielność ( produkt- usługa z wykonawcą oraz akt produkcji i konsumpcji)

• niejednorodność ( brak powtarzalności(, ograniczone możliwości standaryzacji

• nietrwałość ( nie mogą być przedmiotem magazynowania)

• brak przejrzystości granic ich własności ( nie ma polis” używanych”

• ograniczona dostępność a z drugiej strony możliwość stosowania przymusu nabycia

• indywidualny charakter ceny

• partycypacja usługobiorcy w procesie świadczenia usługi ( maja brać udział w ochronie ubezpieczeniowej ; maja być w ciągłym kontakcie)

• odroczony i niepewny charakter użycia

• substytucyjność, a czasem komplementarność z niektórymi dobrami materialnymi

Podział produktów ubezpieczeniowych.

Produkty ubezpieczeń osobowych

• klasyczne produkty ubezpieczeń na życie

• nowoczesne produkty ubezpieczeń na życie

• tontyny w Polsce nie występują, związany z ubezpieczeniami na dożycie, występują we Francji, tworzone są określone grupy osób o podobnym wieku, tworzona jest kasa i z tego wypłaca się renty

• produkty ubezpieczeń zdrowotnych

• ubezpieczenia rentowe

• ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci

podział produktów ubezpieczeniowych. Produkty ubezpieczeń majątkowych

• produkty ubezpieczeń komunikacyjnych

• produkty dla gospodarstw domowych

• produkty dla podróżnych

• produkty ubezpieczeń morskich

• produkty ubezpieczeń lotniczych

• produkty ubezpieczeń kolejowych

• produkty dla przedsiębiorstw przemysłowych

• produkty dla rolników

• produkty ogólnych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej

• produkty ubezpieczeń finansowych

Problem granic produktów!!

Zarządzanie produktem ubezpieczeniowym, obejmuje 3 podstawowe działania:

1. wprowadzanie i wycofywanie produktów

Ubezpieczyciele oferują zwykle wiele zróżnicowanych produktów. Znajdują się one na rożnych etapach swojego cyklu życia – jedna są w fazie początkowego rozwoju, inne w fazie schyłkowej. Struktura produktowa musi stwarzać szanse ciągłego rozwoju. Jednak produkt już wprowadzony może być trudny do wycofania. ( zwłaszcza długoterminowy) decyzje podejmowane na tym etapie kształtują docelowy portfel produktowy.

2. kształtowanie portfela produktowego

Kształtowanie portfela produktowego wiąże się z określeniem liczby produktów, a także dostępnych wariantów. Mniejsza ilość wariantów pozwala zmniejszyć koszty administracyjne uzyskać korzyści wynikające ze specjalizacji, ale uniemożliwia osiągnięcie korzyści wynikających ze skali działania. Zawężanie gamy produktów zwykle wiąże się trudnościami finansowymi lub rynkowymi. Rozszerzanie zaś jest efektem dążenia do wykorzystywania marki czy nazwy produktu. Wiąże się ze wzrostem kosztów i komplikuje proces obsługi

3. plasowanie produktów na rynku

Plasowanie produktów na rynku czyli pozycjonowanie związane jest ustaleniem grupy klientów do której produkt będzie skierowany, celowe jest wówczas określenie wymogów pod adresem klientów.

Wykład 07.11.2012

STATYSTYKA UBEZPIECZENIOWA

Zadania:

- badanie struktury portfela ubezpieczeń

- badanie stabilności (równowagi) operacji ubezpieczeniowych

- dostarczanie informacji dotyczących kierunków działalności prewencyjnej oraz ocena jej efektywności

Przedmiotem badania są dwa zbiory:

- portfel ubezpieczeń,

- zbiór wypadków ubezpieczeniowych.

Podział na podzbiory zależy od celu badania.

Jednostki statystyczne:

- ubezpieczenie,

- ryzyko.

Główne źródła danych liczbowych niezbędnych dla celów analizy:

- sprawozdania ubezpieczeniowe (raporty),

- tablice statystyczne,

- operaty likwidacyjne.

Rodzaje składek

Składka stanowi podstawową grupę przychodów zakładu ubezpieczeń

Składki ubezpieczeniowe, stanowiące cenę ochrony ubezpieczeniowej są ustalane i inkasowane jeszcze zanim zakład ubezpieczeń pozna koszty swojej działalności.

Składki mogą być płacone jednorazowo lub periodycznie. W zakładach działu I występuje składka początkowa i odnowieniowa, a w zakładach działu II składka pierwsza i następna.

Składki przypisane to kwoty składek:

1. Z tytułu umów ubezpieczenia należne w okresie sprawozdawczym niezależnie od tego czy kwoty te opłacono – w przypadku grup działu I

2. Należne za cały okres odpowiedzialności, niezależnie od jego długości, z tytułu zawartych w okresie sprawozdawczym umów ubezpieczenia, niezależnie od tego czy kwoty te opłacono – w przypadku grup działu II, o ile długość okresu odpowiedzialności jest określona

3. Z tytułu umów ubezpieczenia, należne w okresie sprawozdawczym, niezależnie od tego czy kwoty te opłacono – w przypadku grup działu II, o ile długość okresu odpowiedzialności nie jest określona

Składka zarobiona to składka przypisana w okresie sprawozdawczym pomniejszona o stan rezerwy składek na koniec okresu sprawozdawczego i powiększona o stan rezerwy składek na początek okresu sprawozdawczego.

Składka netto (tzw. składka sprawiedliwa) to suma składek brutto pomniejszona o koszty obsługi ubezpieczeń (administracyjne), o koszty tworzenia rezerw, koszty akwizycji i inne koszty działalności zakładu ubezpieczeń.

Składka na udziale własnym to odpowiednia składka po uwzględnieniu udziału reasekuratorów.

Metody kalkulacji składek ubezpieczeniowych

Metoda repartycji –

1. Pozwala precyzyjnie ustalić wysokość składki

2. Ubezpieczający w chwili zawierania ubezpieczenia nie zna wysokości składki

3. Poszkodowani muszą czekać na wypłatę odszkodowań, do chwili gdy ubezpieczyciel pozna wielkość funduszu potrzebnego do wypłaty odszkodowań i wielkość kosztów działalności, dokona ich rozdziału i zbierze odpowiednie środki

Metoda składki stałej

1. Wysokość płaconej składki jest ustalana z góry, przy zawieraniu umowy

2. Ubezpieczający zna cenę ochrony przed zawarciem umowy

3. Gdy kalkulacje okażą się błędne składka może być niewystarczająca lub za wysoka

Metoda składki mieszanej

1. Ubezpieczający nie zna ostatecznej ceny ochrony przed zawarciem umowy i wpłaca składkę traktowaną jak zaliczka

2. Gdy środków zabraknie, ubezpieczający zobowiązany jest do dopłat, a gdy wystąpi nadwyżka może otrzymać zwrot części składki lub mieć opłaconą ochronę w przyszłym okresie

3. Ubezpieczyciel musi prowadzić dokładną ewidencję przychodów i kosztów w poszczególnych grupach ubezpieczeń

Zasady ustalania wysokości składki ubezpieczeniowej netto

Zasada równowagi składek i świadczeń

Suma wpłaconych przez ubezpieczających składek netto powinna być równa sumie zobowiązań zakładu ubezpieczeń z tytułu odszkodowań i świadczeń. W przypadku ubezpieczeń długoterminowych zarówno składki netto, jak i świadczenia płatne w przyszłości obliczone zostaną według ich wartości w określonym terminie, zwykle na początku okresu ubezpieczenia.

Zasada proporcjonalności składek i świadczeń

Ponoszony przez ubezpieczającego ciężar w formie składki powinien pozostawać w prostym stosunku do oczekiwanego przez niego świadczenia ubezpieczeniowego. Zasada ta wyraża się w zależności składki od sumy ubezpieczenia.

Zasada równowartości składek i świadczeń

Każdy podmiot korzystający z ochrony ubezpieczeniowej powinien ponośić ciężary w odpowiednim stosunku do wielkości ryzyka wnoszonego przez niego do wspólnoty ubezpieczeniowej. Zasada ta przejawia się w tym, że na podstawie ryzyka reprezentowanego przez podmiot ubezpieczenia określa się taryfowe stopy składek. Stosowanie tej metody nasuwa problem stopnia zindywidualizowania wysokości stopy składek. Wyróżnia się 3 metody kalkulacji stopy składek:

1. Metodę stawki zróżnicowanej

2. Metodę stawki przeciętnej

3. Metodę stawki mieszanej

1. Metoda stawki zróżnicowanej przejawia się w proporcjonalnym zróżnicowaniu wysokości stawki w zależności od stopnia wnoszonego ryzyka. Przy jej zastosowaniu ubezpieczający jest zainteresowany w zmniejszaniu ryzyka w takim stopniu, w jakim ono wpłynie na zmniejszenie stawki, a dalej zmniejszenie składki. Wadą tej metody jest konieczność stałej klasyfikacji, która jest pracochłonna, kosztowna i prowadzi do zmniejszenia liczby rodzajów ryzyka, co ze względów techniczno- ubezpieczeniowych jest niepożądane.

2. Metoda stawki przeciętnej jest stosowana w przypadku ubezpieczeń masowych, jednorodnych, o zbliżonym stopniu ryzyka i sumie ubezpieczenia. Metoda ta polega na wyznaczeniu stawki ubezpieczeniowej la danego rodzaju ryzyka na jednolitym poziomie, bez względu na wysokość wnoszonego ryzyka. Zaletą tej metody jest prostota i łatwość obliczenia, a główną wadą antyselekcja ryzyka.

3. Metoda stawki mieszanej polega na częściowym zróżnicowaniu stawki w zależności od ryzyka. Zamiast dużego zróżnicowania stawek w poszczególnych klasach, zakład ubezpieczeń posługuje się bonusami i malusami, korygującymi stawkę podstawową dla danej grupy.

Składka – stawka – taryfa

Składka – świadczenie pieniężne, które ubezpieczający jest obowiązany zapłacić ubezpieczycielowi za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej w ciągu okresu ubezpieczenia.

Stopa składki (stawka) – liczba jednostek pieniężnych przypadających na każde 1000 lub 100 jednostek pieniężnych sumy ubezpieczeń (w ujęciu rocznym)

W promilach % W procentach %

Taryfa składek – uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typowym rodzajom ryzyka (przedmiotom i niebezpieczeństwom), występującym w danym rodzaju ubezpieczenia.

Oraz

• Wysokość rabatów (bonusów)

• Tablice frakcyjne dla obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze od roku)

Albo

Metoda pro rata temporis

• Wysokość dodatków (malusów)

Wykład 14.11.2012

Zasady ustalania wysokości składki ubezpieczeniowej netto w ubezpieczeniach majątkowych

Założenia:

• Zachowana jest zasada równowagi składek i świadczeń

• Prawdopodobieństwo wypadku ubezpieczeniowego w każdym ryzyku jest takie samo

• Każdy wypadek powoduje szkodę całkowitą

• Wszystkie ryzyka są ubezpieczone na taką samą sumę

• S – oznacza ogólną sumę składek netto odpowiadających zbiorowi N ryzyk

• N - oznacza zbiór jednorodnych ryzyk

• u – oznacza sumę ubezpieczenia każdego ryzyka

• s – oznacza stopę składki netto od jednostki sumy ubezpieczenia

• p – oznacza prawdopodobieństwo wypadku $p = \frac{n}{N}$

• n – oznacza oczekiwaną liczbę szkód

Q = S

S = u * s * N

Q = u * p * N

u * s * N = u * p * N

s = p

Nie każdy wypadek powoduje szkodę całkowitą. Aby uwzględnić ten problem należy posłużyć się wskaźnikami.

Wskaźniki szkodowości sumy ubezpieczenia jest zwykle wyrażany w promilach lub procentach.

$$t = \frac{Q}{\text{Un}}$$

Gdzie:

Q – suma wszystkich wypłaconych odszkodowań i świadczeń danego okresu

Un – suma ubezpieczenia wszystkich ubezpieczonych obiektów danego okresu

Częstość wypadków ubezpieczeniowych wyraża się stosunkiem liczby faktycznie zaszłych wypadków (n) do liczby wszystkich ubezpieczonych obiektów (N)

$$c = \frac{n}{N}$$

Rozszerzalność wypadków ubezpieczeniowych tj. stosunek liczby obiektów zniszczonych i uszkodzonych przed wypadki ubezpieczeniowe(m) do ogólnej liczby wypadków ubezpieczeniowych powstałych w ubezpieczonych obiektach (n)

$$r = \frac{m}{n}$$

Intensywność działania wypadków ubezpieczeniowych (i) tj. stosunek wypłaconych odszkodowań za zniszczone i uszkodzone obiekty (Q) do sumy ubezpieczenia obiektów dotkniętych przez wypadku ubezpieczeniowe (Um)

$$i = \frac{Q}{\text{Um}}$$

Wskaźnik wartościowy (W) tj. stosunek przeciętnej sumy ubezpieczenia wszystkich zniszczonych lub uszkodzonych obiektów ($\frac{\text{Um}}{m}$) do przeciętnej sumy ubezpieczenia wszystkich ubezpieczonych obiektów ($\frac{\text{Un}}{N})$

Wskaźnik szkodowości sum ubezpieczenia jest iloczynem

c * r * i * W

Znając wskaźnik intensywności działania wypadków ubezpieczeniowych można określić wysokość przewidywanych odszkodowań

Q = u * i * p * N ∖ nQ = S ∖ nu * s * N = u * i * p * N ∖ ns = i * p

Według tego wzoru przeprowadza się kalkulacje stóp składek w mniej więcej jednorodnych grupach ubezpieczeń majątkowych

Gdy obwiązuje zasada odpowiedzialności proporcjonalnej ogólna składka w zbiorze obiektów ubezpieczonych na sumę U wynosi :S = U * s

S = Q ∖ nU * s = U * t ∖ ns = t

Zachowanie równowagi finansowej operacji ubezpieczeniowych jest zapewnione, jeśli stopa składki netto s jest równa wskaźnikowi szkodowości sumy ubezpieczenia

Klasyczna metoda kalkulacji taryfowej oparta na wskaźnikach nie jest już wystarczająca na potrzeby współczesnych ubezpieczycieli gdyż:

• założenia o jednorodności ubezpieczonych obiektów i jednakowym ich zagrożeniu, nawet w małych zespołach, rzadko są spełnione w rzeczywistości,

• portfel ubezpieczeń ulega częstym zmianom, w związku z czym wskaźniki ustalone na podstawie danych z przeszłości na ogół nie odpowiadają przebiegowi tych samych zjawisk w przyszłości,

• w kalkulacjach ubezpieczeniowo- reasekuracyjnych konieczna jest znajomość nie tylko oczekiwanej liczby wypadków ubezpieczeniowych oraz oczekiwanej wartości ich natężenia, ale też prawdopodobieństwa wystąpienia odchyleń od tych oczekiwanych wartości; liczba wypadków ubezpieczeniowych i ich natężenie są zmiennymi losowymi, a zatem niezbędna jest znajomość ich rozkładu prawdopodobieństwa

Przykład:

Oblicz oczekiwaną wielkość szkody. Rozkład prawdopodobieństwa wysokości szkód w badanym portfel przedstawia się następująco:

Suma szkody	0-100	100-200	200-300	300-400	400-500
Prawdopodobieństwo w %	15	25	40	15	5

Rozwiązanie:

50 * 15%+150 * 25%+250 * 40%+350 * 15%+450 * 5 = 200

Mnożąc oczekiwaną wielkość szkody przez oczekiwaną liczbę szkód w danym zbiorze ubezpieczeń otrzymamy przewidywaną wielkość roszczeń, które mogą powstać w portfelu ubezpieczycieli w ciągu badanego okresu. Zgodnie z zasadą równowagi składek i odszkodowań przewidywana suma szkód powinna być zrównoważoną składką netto z całego portfel.

FRANSZYZA

Jeśli ubezpieczyciel nie odpowiada za szkody do wysokości np. 100 jednostek to przewidywana wielkość szkody ulegnie zmniejszeniu o 50*15%=7,5 jednostek

Przy budowie szczegółowych taryf stopy składek mogą być różnicowane na podstawie dodatkowych badań statystycznych lub opinii fachowców.

Składka za ubezpieczenie na życie i inne osobowe

• Składka za krótkoterminowej i roczne ubezpieczenia osobowe kalkulowana jest na zbliżonych do tych jakie obowiązują w przypadku ubezpieczeń majątkowych.

• Składka za ubezpieczenia długoterminowe jest zwykle ustalana nie według faktycznego ryzyka w danym roku, ale z uwzględnieniem poziomu ryzyka w całym okresie ubezpieczenia. Powoduje to, że w początkowym okresie składka jest za duża w stosunku do ryzyka, a w późniejszych latach za mała w stosunku faktycznego ryzyka

Ustalanie składki ubezpieczeniowej netto

Zasada równowagi składek i świadczeń oznacza konieczność zrównoważenia obecnej wartości oczekiwanych wpłat składek z obecną wartością oczekiwanych wypłat świadczeń.

• Uwzględnić należy przypuszczalną długość życia i płacenia składki (na podstawie tablic trwania życia) oraz stopę techniczną oprocentowania.

• Tablice trwania życia zawierają dane dotyczące:

  • lx – liczby osób dożywających wieku x

  • dx – liczby osób zmarłych w wieku x

  • px – prawdopodobieństwo przeżycia roku przez osobę x letnią

  • qx – prawdopodobieństwa zgony w ciągu roku przez osobę x letnią

  • LX – średniej liczby osób, które ukończyły x lat i nie przekroczyły x+1 lat

Przykład ustalania składki netto za ubezpieczenie na dożycie z jednorazową składką

Jeśli:

• Sx – to jednorazowa składka, którą ubezpieczający jest zobowiązany zapłacić przy zawarciu umowy ubezpieczenia, stanowiąca jednocześnie wartość pojedynczego ubezpieczenia

• lx – to liczba osób w wieku x, które zawarły ubezpieczenie na dożycie w wieku x+n

• v – to czynnik dyskontujący

• u – to suma ubezpieczenia

To zgodnie z zasadą równowagi składek i świadczeń wysokość składki oblicza się według wzoru:

lx * Sx = u * (lx+n) * v

Ta metoda obecnie jest zastępowana przez stochastyczne modele ryzyka, które umożliwiają nie tylko ustalenie oczekiwanej wielkości świadczeń, odpowiadających danemu portfelowi ubezpieczeń, ale też obliczenie prawdopodobieństwa odchyleń od oczekiwanej wartości.

Ćwiczenia 14.11.2012

• Zasada równowagi składek i świadczeń: zebrane składki powinny równać się sumie wypłaconych odszkodowań i świadczeń (obowiązuje zu)

• Zasada proporcjonalności: ponoszona składka powinna się równać oczekiwanym świadczeniom (ubezpieczający)

• Zasada równowartości składki i świadczeń: wartość składki powinna być adekwatna do wnoszonego ryzyka do zu

1. W jednym z województw ubezpieczono 80 000 samochodów na łączną sumę 2 800 000 000 zł. W rozpatrywanym okresie nastąpiło 2000 wypadków, w których zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo 4 000 samochodów. Łączna suma ubezpieczenia uszkodzonych lub zniszczonych samochodów wynosiła 160 000 000 zł. Wypłacone odszkodowania miały wartość 150 000 000 zł. Oblicz wskaźnik szkodowości sum ubezpieczenia autocasco na terenie danego województwa oraz podać czynniki go kształtujące.

Wskaźnik szkodowości:

$$t = \frac{Q}{\text{Un}} = \frac{150\ 000\ 000}{2\ 800\ 000\ 000} = 5,36\%$$

Stopa składki powinna wynosić 5,36% sumy ubezpieczenia

Częstość szkodowości

$$c = \frac{n}{N} = \frac{2\ 000}{80\ 000} = 0,025$$

Na 1000 samochodów występują 25 wypadki

Rozszerzalność

$$r = \frac{m}{n} = \frac{4\ 000}{2\ 000} = 2$$

Każdy wypadek powoduje zniszczenie 2-ch samochodów

Intensywność

$$i = \frac{Q}{\text{Um}} = \frac{150\ 000\ 000}{160\ 000\ 000} = 93,75\%$$

Przeciętne zniszczenie obejmuje 93,75% samochodu

Wskaźnik wartościowy

$$W = \frac{\frac{\text{Um}}{m}}{\frac{\text{Un}}{N}} = \frac{\frac{160\ 000\ 000}{4\ 000}}{\frac{2\ 800\ 000\ 000}{80\ 000}} = 1,14$$

W badanej grupie wypadkom ulegają samochody o wartości 14% wyższej od przeciętnej.

2. W pewnym rejonie ubezpieczono od ognia i innych zdarzeń losowych 40 budynków na ogólną sumę ubezpieczenia wynoszącą 4 000 000 zł. Liczba pożarów w ciągu roku wynosiła 6, zniszczeniu lub uszkodzeniu uległo 9 budynków, ubezpieczonych na sumę 1 350 000 zł, a wypłacone odszkodowania miały wartość 540 000 zł. Oblicz wskaźniki: palności, częstości, rozszerzalności i intensywności pożarów oraz dokonaj ich interpretacji.

Częstość szkodowości

$$c = \frac{n}{N} = \frac{6}{40} = 0,15$$

Na 100 budynków występuje 15 pożarów

Rozszerzalność

$$r = \frac{m}{n} = \frac{9}{6} = 1,5$$

Każdy pożar powoduje zniszczenie 1,5 budynku

Intensywność

$$i = \frac{Q}{\text{Um}} = \frac{540\ 000}{1\ 350\ 000} = 40\%$$

Przeciętny pożar obejmuje 40% budynku

Wskaźnik wartościowy

$$W = \frac{\frac{\text{Um}}{m}}{\frac{\text{Un}}{N}} = \frac{\frac{1\ 350\ 000}{9}}{\frac{4\ 000\ 000}{40}} = 1,5$$

W badanej grupie wypadkom ulegają budynki o wartości 50% wyższej od przeciętnej

Wskaźnik szkodowości

t = c * r * i * w = 0, 15 * 1, 5 * 40 * 1, 5 = 13, 5%

Stopa składki powinna wynosić 13,5% sumy ubezpieczenia

3. Ubezpieczono 10 000 ha upraw zbóż kłosowych na kwotę 200 000 jednostek pieniężnych. Zanotowano 200 gradobić, w wyniku których zostało uszkodzonych 520ha upraw. Wypłacono odszkodowania w kwocie 820 jednostek pieniężnych, a suma ubezpieczenia upraw dotkniętych gradem wynosiła 2000 jednostek pieniężnych. Oblicz częstość gradobicia, rozszerzalność i intensywność gradu oraz wskaźnik gradowości oraz dokonaj ich interpretacji.

Częstość szkodowości

$$c = \frac{n}{N} = \frac{200}{10\ 000} = 0,02$$

Na 100 ha występują 2 gradobicia

Rozszerzalność

$$r = \frac{m}{n} = \frac{520}{200} = 2,6$$

Każde gradobicie powoduje zniszczenie 2,6 ha

Intensywność

$$i = \frac{Q}{\text{Um}} = \frac{820}{2\ 000} = 41\%$$

Przeciętne zniszczenie obejmuje 41% ha

Wskaźnik wartościowy

$$W = \frac{\frac{\text{Um}}{m}}{\frac{\text{Un}}{N}} = \frac{\frac{2\ 000}{520}}{\frac{200\ 000}{10\ 000}} = 0,19$$

W badanej grupie wypadkom ulegają uprawy o wartości 71% niższej od przeciętnej.

Wskaźnik szkodowości

t = c * r * i * w = 0, 02 * 2, 6 * 41 * 0, 19 = 0, 41%

Stopa składki powinna wynosić 0,41% sumy ubezpieczenia

Wykład 28.11.2012

Ustalanie składki ubezpieczeniowej brutto

Składka netto pokrywa jedynie wyliczone teoretyczne świadczenia z tytułu zawartej umowy. Nie uwzględnia ona żadnych kosztów prowadzenia ubezpieczenia. Dlatego ustalając składkę brutto (do zapłacenia) stosuje się narzuty do składki netto. Do tych narzutów należą głównie:

-Koszt pozyskania ubezpieczenia, który zwykle jest najwyższy w pierwszym roku, a później maleje

-wydatki administracyjne

-koszt inkasa składki

Mogą też wystąpić inne narzuty np. koszt badania lekarskiego, koszt ustalenia i wypłaty świadczenia, koszty prewencji itp. Ponadto składka netto ulega zwiększeniu o sumę przeznaczoną na pokrycie powstałej w bieżącym roku operacyjnym nadwyżki rzeczywistej sumy roszczeń nad oczekiwaną sumą odszkodowań i świadczeń. Wysokość tego dodatku zależy od: struktury ii wielkości portfela ubezpieczeń, wahań wysokości roszczeń w poszczególnych latach w przeszłości, a także od sumy rezerw techniczno - ubezpieczeniowych zgromadzonych przez ZU.

Ubezpieczenia osobowe

*Ubezpieczenia osobowe można określić jako urządzenie stabilizujące życie, pozwalające na utrzymanie równowagi ekonomicznej grup ludzkich (np. zakładów pracy), rodzin i poszczególnych osób w sytuacjach zwiększonych wydatków lub zmniejszonych dochodów na skutek różnych zdarzeń odnoszących się do zdrowia, życia lub zdolności do pracy człowieka.

*Ubezpieczenie osobowe skupia się w szczególności na finansowo wymiernych zależnościach losowych o charakterze negatywnym lub w wyodrębnionych przypadkach losowych zależnościach pozytywnych, lecz wywołujących zwiększone potrzeby majątkowe.

W ubezpieczeniach osobowych szkoda jest traktowana jako uszczerbek w dobrach osobistych człowieka.

Ubezpiecezenia osobowe – zdarzenia negatywne

* W teorii ubezpieczeń szkody wg kryterium pochodzenia są dzielone na:

-klęski żywiołowe i inne wynikające ze środowiska naturalnego

-konflikty społeczne i czyny niedozwolone (wojny, zabójstwa)

-awarie i inne wypadki z przyczyn technicznych (wypadki przy pracy)

-wypadki z przyczyn ekonomicznych (bezrobocie, inflacja)

Ten podział nie uwzględnia zdarzeń specyficznych dla ubezpieczeń na życie np. śmierć z powodu zakażenia AIDS.

* W Polsce GUS prowadzi badania istotnie dla ubezpieczeń na życie w zakresie przyczyn śmierci, wyodrębniając m. in. choroby zakaźne, nowotwory, choroby układu krążenia, oddechowego, trawiennego, powikłania ciąży, porodu, połogu i inne

* Dla celów prewencyjnych i aktuarialnych ważna jest klasyfikacja wypadków powodujących śmierć lub inwalidztwo wg przyczyn i miejsc powstania wypadku.

Ubezpieczenia osobowe

W przypadku zdarzeń pozytywnych niektóry autorzy traktują potrzeby majątkowe jako szkody pośrednie, inni odmawiają im cech ubezpieczalności.

Specyfiką ubezpieczeń osobowych jest, że ochroną często są obejmowane zdarzenia pewne, nieznany jest tylko termin ich wystąpienia. Inny jest efekt ekonomiczny takiego zdarzenia w różnych okresach życia. Skutki wypadków ubezpieczeniowych mogą obciążać osoby poszkodowane oraz osoby powiązane z nimi, które mogą być narażone na:

-dodatkowe wydatki

-utratę przyszłych dochodów

-utratę podstawowych pracowników

-likwidacje prowadzonej działalności

-stratę należności kredytowych i innych

Specyfika ubezpieczeń na życie

* Cechą wyróżniającą ubezpieczenia na życie jest tworzenie przez ubezpieczyciela rezerwy matematycznej na przyszłe zobowiązania. Jej wielkość zależy od:

-rodzaju ubezpieczenia

-okresu ubezpieczenia

-wieku ubezpieczonego

Rezerwa ta nie jest własnością zakładu ubezpieczeń lecz ubezpieczonych.

* Odzwierciedla ona zobowiązania zaciągnięte wobec ubezpieczonych, z tym że realizacja tego zobowiązania może nastąpić nie tylko gdy nastąpi wypadek ubezpieczeniowy, ale w każdym czasie, gdy ubezpieczający zechce wycofać swe wkłady, choć w niektórych rodzajach ubezpieczeń możliwość ta może być ograniczona.

Fakt, że suma ubezpieczenia nie jest równa sumie wpłaconych składek powiększonych o ewentualne odsetki, ale kwotą planowaną do wypłaty gdy zrealizuje się ubezpieczone ryzyko powoduje, że w ramach składki występuje tzw. składka za ryzyko, przeznaczona na pokrycie tych nadwyżkowych wypłat. Ta część składki nie stanowi oszczędności ubezpieczonych, gdyż jest zużywana na wypłatę świadczeń ubezpieczonym. Dlatego mówiąc o wpłacanym w formie składek kapitale mamy na myśli tylko część oszczędnościową składki (po odjęciu składki za ryzyko, która dla osób młodych stanowi ułamek %, a dla osób w średnim wieku nawet kilkanaście %).

Podstawowe rodzaje ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową to śmierć oraz dożycie wieku określonego w polisie.

Możliwe jest włączenie ryzyk dodatkowych np.: dodatkowego świadczenia, gdy śmierć nastąpiła z powodu wypadku, ryzyka trwałego inwalidztwa, ryzyka zachorowania, w tym tzw. ciężkiej choroby i inne. W przypadku ciężkiej choroby możliwe jest uzyskanie świadczenia, gdy choroba zostanie zdiagnozowana.

Wśród ubezpieczeń na życie występują też takie, przy których (inaczej niż w typowych ubezpieczeniach na życie) – wielkość świadczenia jest związana z długowiecznością ubezpieczonego, a śmierć na ogół przerywa wypłatę świadczenia.

Świadczenia mogą być wypłacane jednorazowo lub periodycznie.

Związki ubezpieczenia na życie z inwestowaniem i oszczędzaniem.

Konstrukcja produktu może przewidywać pożyczki pod zastaw polisy, a także udział ubezpieczonego w zysku zakładu ubezpieczeń.
Każdy plan ubezpieczeniowy może się zakończyć następującymi rozwiązaniami:

1. śmiercią osoby ubezpieczonej, powodująca wypłatę równowartości ubezpieczenia (nawet, gdy wpłacono dopiero pierwszą składkę) lub w określonych przypadkach wypłatę wartości polisy

2. Dożyciem końca okresu ubezpieczenia, powodującym wypłatę równowartości sumy ubezpieczenia (+ ew. zysk), zgodnie z umową, jednorazowo lub w formie okresowo płaconej renty

3. Przerwaniem ubezpieczenia, czyli zaprzestaniem opłaty składek w okresie ubezpieczenia, powodującym częściowy zwrot kapitału i rozwiązanie umowy lub obniżenie sumy ubezpieczenia stosownie do proporcji wpłaconego kapitału do kapitału, jaki powinien być wpłacony wg planu.

* Gwarancje realności ochrony ubezpieczeniowej:

-Rozdzielność branż ubezpieczeniowych

-Konieczność zatrudnienia aktuariusza

-Minimalny kapitał gwarancyjny

-Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

W ubezpieczeniach na życie zwykle nie jest obliczany wskaźnik szkodowości, gdyż nie odzwierciedla on rzeczywistego przebiegu ubezpieczenia.

Wszystkie ubezpieczenia na życie są dobrowolne, a ochrona ubezpieczeniowa jest oparta na umowie zawartej między ubezpieczającym i zakładem ubezpieczeń.

Ćwiczenia

Kryterium	Obowiązkowe	Ub. Dobrowolne
1. Zawarcie umowy	Wynika z ustawy	Wynika z woli ubezpieczającego
2. Okres ubezpieczenia	12 miesięcy	Krótkoterminowe, roczne , długoterminowe
3. Możliwość odmowy zawarcia umowy przez ZU	Nie istnieje	istnieje
4.Sankcje wynikające z braku zawarcia umowy	Występują	Nie występują
5.Konsekwencje niepłacenia składki ubezp.	Brak ustania umowy ubezpieczeniowej	Ustanie ochrony nastąpi po uprzedzeniu ubezpieczającego przez ZU ( wyznaczenie terminu do uregulowania składki)
6.Klauzula prolongacyjna	Istnieje ( w razie niewypowiedzenia umowy zostaje ona automatycznie odnowiona)	Nie istnieje ( kończy się z dniem zakończenia umowy )
7.OWU	Ustalane przez ustawodawcę i przez Minista Finansów	Ustalane przez ZU
8.Podstawy prawne	Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, KC, ustawa o działalności ubezpieczeniowej	KC, ustawa o działalności ubezpieczeniowej
9.Powiązanie z UFG, PBUK	Istnieje	Tylko w przypadku ubezpieczeń na życie
10. termin wypłaty odszkodowania	Dodatkowy limit 90 dni, który obowiązują, chyba że toczy się postępowania sądowe	30 i 14 dni
11. suma gwarancyjna	Wyznaczana minimalna suma ubezpieczenia, reguluje państwo	Brak minimalnej sumy ubezpieczenia
12. zbycie przedmiotu ubezpieczenia	W przypadku zbycia ubezpieczenia OC, polisa przedmiotu przechodzi na nowego właściciela – obowiązek przekazania nowemu właścicielowi	Nie ma obowiązku przekazania polisy

Wykład 5 grudnia 2012

Szczególne znaczenie poziomu technicznej stopy procentowej przyjmowanej do kalkulacji rezerw podkreśla prawna regulacja wyrażająca ograniczenia wysokości technicznej stopy procentowej możliwej do zastosowania przez zakłady ubezpieczeń. Podstawowa zasada stosowana w tym zakresie stanowi, że wartości stóp technicznych przyjmowanych przez zakłady ubezpieczeń nie mogą być wyższe niż 80% średniej ważonej stopy zwrotu z inwestycji aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno ubezpieczeniowych ustalanych przy użyciu stóp technicznych w ostatnich 3 latach obrotowych. Jeżeli zobowiązania z umów ubezpieczenia wyrażone są w walucie obcej uwzględnia się stopę zwrotu z inwestycji aktywów dokonanych w tej walucie. Ponadto wartość stopy technicznej stosowanej do wyceny zobowiązań nie może być wyższa niż stopa techniczna stosowana do obliczeń w dniu zawarcia umowy ubezpieczeń, z której zobowiązania wynikają. Zasady prawne stanowią również, że wartość technicznej stopy procentowe, w przypadku nowo zawieranych umów ubezpieczenia nie może być wyższa niż maksymalna stopa techniczna obowiązująca w dniu zawarcia umowy. Organ nadzoru ogłasza maksymalną wartość stopy technicznej do dnia 31 stycznia każdego roku.

Powiązania pomiędzy sumą ubezpieczenia, składką ubezpieczeniową, a techniczna stopą procentową

Dla określonej sumy ubezpieczenia wyznaczana zostaje składka ubezpieczeniowa uwzględniająca stopę techniczną, która z kolei odzwierciedla zakładane zyski z inwestycji, dzięki którym przy określonej składce będzie możliwe osiągnięcie zagwarantowanej sumy ubezpieczenia. Jeśli okaże się, że zrealizowana stopa zwrotu z inwestycji jest niższa od zakładanej stopy technicznej wówczas realizacja zagwarantowanej sumy ubezpieczenia jest możliwa przez podwyższenie składki, co w znacznym stopniu ogranicza stałość warunków zawartej umowy ubezpieczenia. Rozwiązaniem alternatywnym w stosunku do podwyższenia składki jest dopłata do określonych polis ze środków własnych zakładu ubezpieczeń.

Powiązanie pomiędzy techniczną stopą procentową, a wartością wykupu polisy.

Wartość wykupu polisy określona zostaje w momencie wypowiedzenia umowy przez ubezpieczonego lub w przypadku innej formy zakończenia umowy, w której nie zrealizowało się zdarzenie ubezpieczeniowe (śmierć lub dożycie osoby ubezpieczonej), Kwota pieniężna ustalona jako wartość wykupu polisy tradycyjnego ubezpieczenia na życie zależy bowiem wprost od wielkości rezerwy ubezpieczeń na życie, tworzonej metodami aktuarialnymi z uwzględnieniem technicznej stopy procentowej. Realizacja zysków z inwestycji poniżej zakładanej stopy technicznej wywołuje rozbieżność pomiędzy zgromadzonymi przez zakład ubezpieczeń środkami na wypłatę świadczenia, a wartością wykupu polisy wyznaczoną jako część rezerwy ubezpieczeń na życie.

Udział ubezpieczającego w zysku ubezpieczyciela

Mechanizm taki występuje, gdy zakład ubezpieczeń, dla wyznaczenia technicznego planu ubezpieczenia, używa technicznej stopy procentowej o niskiej wartości (2-3%), wówczas oczekiwania co do osiąganych w przyszłości dochodów z lokat dokonywanych przez ubezpieczyciela są umiarkowane. WW celu umożliwienia ubezpieczającemu osiągnięcia korzyści z realizacji przez zakład ubezpieczeń wyższych zysków z lokat niż zakładane stosuje się mechanizm udziału w zysku. W klasycznym ubezpieczeniu na życie z udziałem w zysku, gdy faktycznie zrealizowane zyski z lokat przewyższają zyski zakładane, zakład ubezpieczeń dokonuje podwyższenia wartości rezerwy matematycznej dla określonych, partycypujących w podziale zysku umów ubezpieczenia, co wywołuje wzrost sumy ubezpieczenia, co wywołuje wzrost sumy ubezpieczenia, jednocześnie nie następuje wzrost wartości składki opłacanej przez ubezpieczającego. Dla gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń opisane rozwiązanie techniczno - ubezpieczeniowe przynosi skutek równoważny opłaceniu dodatkowej składki jednorazowe.

Elementy mikrosystemu ubezpieczeń osobowych:

-system klasycznych ubezpieczeń na życie

-system ubezpieczeń na życie z UFK

-system pozostałych ubezpieczeń osobowych

Systemem klasycznych ubezpieczeń na życie pełni funkcję przede wszystkim ochronną. Ma zatem na celu niwelowanie ujemnych skutków ryzyka osobowego. System ubezpieczeń na życie z funduszem kapitałowym uwzględnia dodatkowo funkcję oszczędnościową. System pozostałych ubezpieczeń osobowych jest natomiast systemem uwzględniającym wszelkie inne produkty ubezpieczeń osobowych, które zabezpieczają ryzyko osobowe.

System ubezpieczeń klasycznych

-stałość kluczowych elementów umowy ubezpieczenia, a w szczególności składki i sumy ubezpieczenia

-zdefiniowany jest czas, na który zawierane są umowy

-świadczenie ubezpieczeniowe wypłacane jest uposażonym w wysokości sumy ubezpieczania w przypadku śmierci ubezpieczonego lub jeżeli dożyje on momentu określonego w umowie ubezpieczenia

-określenie planu techniczno – finansowego w momencie zawierania umowy

Klasyczne ubezpieczenia na życie obejmują:

-terminowe ubezpieczenia na życie

-ubezpieczenia na życie i dożycie

Ubezpieczenia terminowe na życie

-wypłata sumy ubezpieczenia następuje w przypadku śmierci osoby ubezpieczonej w trakcie trwania ochrony ubezpieczeniowej

-zawierane w celu minimalizacji niekorzystnych skutków finansowych mogących powstać wskutek śmierci osoby utrzymującej gospodarstwo domowe lub zabezpieczenia spłaty istniejącego zobowiązania finansowego

-składka wynika z rzeczywistego ryzyka śmierci osoby ubezpieczonej w okresie trwania umowy

-nie występuje element oszczędnościowy, a polisa ubezpieczenia nie posiada wartości wykupu

-podstawową zaletą ubezpieczenia terminowego dla ubezpieczającego jest możliwość posiadania ubezpieczenia z wysoką sumą ubezpieczenia przy relatywnie niskiej składce, a wadą jest wzrost składki wraz ze wzrostem wieku ubezpieczonego

Ubezpieczenia klasyczne na życie i dożycie

-stała składka i suma ubezpieczenia w okresie ubezpieczenia, zmiany tylko zgodnie z mechanizmem indeksacji

-stabilność przebiegu procesów finansowych i techniczno – ubezpieczeniowych

-gwarancja wypłaty świadczenia w stałej, znanej z góry wysokości

-spełniają funkcję ochronną i oszczędnościową

Ubezpieczenie ochronne zapewnia wypłatę świadczeń rodzinie ubezpieczonego w przypadku śmierci osoby ubezpieczonej, czy ubezpieczonemu w przypadku kalectwa, inwalidztwa w wyniku doznanego wypadku; świadczenia z tytułu wypadków są wypłacane na podstawie umów dodatkowych, które mogą zostać dokupione praktycznie do każdego produktu ubezpieczeń.

W przypadku ubezpieczenia oszczędnościowego składka, którą ubezpieczający opłaca jednorazowo bądź w sposób systematyczny, jedynie w pewnej części przeznaczana jest na wypłatę bieżących świadczeń, zaś jej pozostałą część (na wypłatę przyszłych świadczeń) odkłada się w postaci rezerw techniczno – ubezpieczeniowych. Rezerwę tę dodatkowo powiększa się o zyski osiągnięte z inwestowania części składki przez zakład ubezpieczeń. Do obowiązków ubezpieczyciela należy inwestowanie tej rezerwy. Istnieje możliwość wycofania zaoszczędzonych środków pieniężnych. Jeśli ubezpieczony wypowie zakładowi ubezpieczeń umowę ubezpieczenia, to wartość gotówkową można wtedy pobrać w całości po potrąceniu prowizji z tytułu wykupu przez ubezpieczyciela.

System ubezpieczeń na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym

• realizuje funkcję oszczędnościową i funkcję ochronną

• ubezpieczyciel, w zamian za składkę ubezpieczeniową zobowiązuje się w przypadku wystąpienia określonych zdarzeń (np. śmierci lub dożycia określonego wieku) spełnić na rzecz osoby uprawnionej (uposażonego lub ubezpieczonego) świadczenie ubezpieczeniowej

• wysokość świadczenia uzależniona jest od wyników inwestycyjnych osiąganych przez fundusz kapitałowym

• świadczenie jest wyższą z kwot

  • sumy ubezpieczenia (dominacja funkcji ochronnej)

  • wartość polisy odwzorowującej wartość jednostek rozrachunkowych znajdujących się na rachunku ubezpieczonego (dominacja funkcji oszczędnościowej)

• ubezpieczający opłaca składkę ubezpieczeniową zapewniając dopływ środków będących kapitałem podlegającym inwestowaniu, natomiast zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zarządzania tymi środkami ze skutkiem finansowym dla ubezpieczonych

podstawową cechą ubezpieczenia jest elastyczność, czyli możliwość dynamicznego dostosowania planu ubezpieczenia do zmieniających się potrzeb klienta

• możliwość zmiany wysokości opłacanej składki w trakcie umowy ubezpieczenia

• zmienny poziom ochrony ubezpieczeniowej uzależnionej od relacji wartość gwarantowanej sumy ubezpieczenia oraz wartości składek wraz z pożytkami wynikającymi z inwestowania w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych

• uwidoczniony w sposób bezpośredni poziom kosztów związanych z obsługą ubezpieczenia (poprzez odpowiednie uregulowania zawarte w umowie ubezpieczenia)

• przejrzystość podziału składki oraz uzyskiwanych zysków z inwestowania części oszczędnościowej składki, wyodrębnienie we wpłacanej składce części na pokrycie ryzyka, kosztów administracyjnych i akwizycyjnych oraz części przeznaczonej na fundusz,

Wykład 12.12.2012

Opłata za ryzyko ubezpieczeniowe pobierana od każdej składki przed przeliczeniem na jednostki rozrachunkowe bądź przez umorzenie na rachunku ubezpieczającego odpowiedniej liczby jednostek rozrachunkowych wartości odpowiadającej tej opłacie.

Zakłady ubezpieczeń potrącają również opłaty za określone czynności związane z działalnością funduszu. Pobieranie opłat może odbywać się w jeden z następujących sposobów:

• Jako opłata alokacyjna, potrącanej od każdej wpłaconej składki, także dodatkowej, według określonej stopy procentowej, której wysokość zależy od stażu ubezpieczenia;

• Kwotowo przed przeliczeniem składki na jednostki uczestnictwa;

• Jako różnica cen między ceną zakupu i sprzedaży jednostek uczestnictwa;

• W postaci odpowiedniej ilości jednostek rozrachunkowych

Ponadto zakład ubezpieczeń potrąca koszty związane ochroną ubezpieczeniową, co może dokonywać albo kwotowo, albo w postaci odpowiedniej ilości jednostek uczestnictwa. Także wykup ubezpieczenia powoduje potrącenie odpowiedniej opłaty, która w początkowych 2 lub 3 latach może wynosić nawet 100% wartości jednostek uczestnictwa. W kolejnych okresach opłata ta znacznie się zmniejsza.

• koszty pobierane z tytułu zarządzania funduszem kapitałowym. Opłaty związane z obrotem aktywami funduszu oraz opłata za zarządzanie zazwyczaj jest potrącana z wartości aktywów funduszy, a więc przed ich wyceną. Możliwe są także opłaty za zmianę alokacji środków między funduszami oraz za częściowe wycofanie środków finansowych

• możliwość bezpośredniej identyfikacji ryzyka inwestycyjnego i wskazanie zakresu ryzyka pozostającego na udziale ubezpieczającego, brak gwarantowanej stopy zwrotu

• powiadamianie o stanie inwestycji, czyli o ich bieżącej wartości rynkowej

• możliwość wyboru sposobu inwestowania poprzez wybór struktury alokacji składki do funduszy o określonym profilu ryzyka, możliwość zmiany proporcji środków inwestowanych w poszczególne funduszy, możliwość wycofania pełnej wartości jednostek po zadeklarowanym okresie (np. 5, 10, 15 lat) itp.

• możliwość lokowania dodatkowych środków bezpośrednio w funduszach

• duża elastyczność w dysponowaniu środkami na koncie inwestycyjnym

Cechy odmienne ubezpieczeń z UFK od usług oferowanych przez fundusze inwestycyjne:

• UFK nie posiadają osobowości prawnej, a ich odrębność polega na wydzieleniu rezerwy techniczno-ubezpieczeniowej, natomiast fundusze inwestycyjne stanowią odrębny majątek w stosunku do majątku podmiotu nimi zarządzającego,

• UFK nie mają ustawowych ograniczeń inwestycyjnych, chociaż takie ograniczenia są nałożone na zakłady ubezpieczeń w części inwestycji na ryzyko ubezpieczyciela,

Natomiast fundusze inwestycyjne objęte są ścisłymi limitami wartościowymi i jakościowymi inwestycji.

• w UFK potrącana jest większa liczba obciążeń, nie tylko związanych z procesem inwestycyjnym.

• UFK inwestujące kapitał składkowy objęte są mniej restrykcyjnymi obowiązkami informacyjnymi oraz ograniczonymi regulacjami odnoszącymi się do wyceny jednostek uczestnictwa w stosunku do funduszy inwestycyjnych.

• niska jest płynność jednostek uczestnictwa UFK w stosunku do jednostek funduszy inwestycyjnych, a także mniejsza liczba funduszy kapitałowych o różnych profilach ryzyka w stosunku do funduszy inwestycyjnych w ramach jednego podmiotu zarządzającego.

Produkty finansowe oferowane w systemie ubezpieczeń na życie z funduszem kapitałowym przeznaczone są głównie dla klientów, którzy akceptując podwyższone, w stosunku do ubezpieczeń klasycznych, ryzyko inwestycyjne, oczekują relatywnie wyższych stóp zwrotu, niż oferują bezpieczne ubezpieczenia tradycyjne.

System pozostałych ubezpieczeń osobowych tworzą:

• ubezpieczenie związane z następstwami nieszczęśliwych wypadków powodujących śmierć, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia

• ubezpieczenie z tytułu kalectwa powstałego wskutek nieszczęśliwego wypadku lub też kalectwa uniemożliwiającego wykonywanie pracy,

• ubezpieczenie chorobowe (określane również jako zdrowotne) związane z poważnym zachorowaniem, który może być powiązane z hospitalizacją oraz wynikającymi z tego utratą zdolności do pracy i możliwości zarobkowania oraz ponoszeniem dodatkowych kosztów leczenia i rehabilitacji.

Cechy:

• zawierane najczęściej na ściśle określony czas,

• podstawą kalkulacji składki jest wiek ubezpieczonego, wykonywany zawód oraz stan zdrowia podlegający znacznie bardziej szczegółowemu badaniu niż w przypadku podstawowego ubezpieczenia na życie,

• niskie koszty zawarcia i obsługi umów, co w korzystny sposób wpływa na rentowność

Uwzględniając kryterium celu wykorzystania osobowego ubezpieczenia dodatkowego wyróżnić należy:

• ubezpieczenia z tytułu następstw nieszczęśliwych wypadków dla kredytobiorców oraz osób posiadających inne zobowiązania finansowe. Ubezpieczenie chroni kredytobiorcę, a także jego najbliższych przed finansowymi skutkami utraty zdrowia, życia bądź zdolności do pracy powstałymi wskutek nieszczęśliwego wypadku i wynikającą z tego niemożliwością zarobkowania lub utratą części dochodów ze względu na konieczność ponoszenia kosztów leczenia i rehabilitacji,

• ubezpieczenie z tytułu nagłego zachorowania dla kredytobiorców, osób posiadających inne zobowiązania finansowe oraz dla osób samo zatrudnionych.

Ubezpieczenie zapewnia kredytobiorcy świadczenie pozwalające na pokrycie niespodziewanych kosztów leczenia, które mogą zaburzyć zdolność klienta banku do spłaty rat kredytu. Produkt ten najczęściej występuje równolegle z ubezpieczeniem z tytułu utraty źródła dochodu i w takim powiązaniu spełnia funkcję pełnej ochrony sytuacji finansowej kredytobiorcy w przypadku nagłego zachorowania.

Podstawowe grupy świadczeń:

• świadczenie z tytułu śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku,

• świadczenie z tytułu kalectwa (inwalidztwa) wskutek nieszczęśliwego wypadku,

• pokrycie kosztów leczenia w przypadku nagłego zachorowania,

• świadczenie z tytułu pobytu w szpitalu i utraty dochodu z tytułu niezdolności do pracy,

• finansowanie wydatków na leczenie, będące skutkiem wypadku lub nagłego zachorowania,

• świadczenie z tytułu niedołęstwa w związku z kosztami opieki, pomocy i rehabilitacji,

• przejęcie opłacania składek ubezpieczenia lub części zobowiązań finansowych ubezpieczonego dotkniętego nagłym zachorowaniem lub wypadkiem,

• świadczenie stałe lub okresowe z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków

Nieszczęśliwy wypadek to zdarzenie, które powoduje trwały uszczerbek w zdrowiu osoby ubezpieczonej w postaci uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź śmierci, spełniające jednocześnie następujące warunki:

• zdarzenie jest wywołane przez siły z zewnątrz,

• następuje nagle,

• działa wbrew woli osoby ubezpieczonej,

• powoduje trwały uszczerbek na zdrowiu (kalectwo) w następstwie uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci osoby ubezpieczonej.

Ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków są dzielone na ogólne oraz specjalne.

• Ubezpieczenia ogólne obejmują niebezpieczeństwa zawodowe, niebezpieczeństwa życia codziennego oraz niektóre ryzyka sportowe.

• Ubezpieczenia specjalne ograniczane są albo tylko do ryzyka zawodowego, albo tylko do ryzyka życia codziennego, bądź tylko do ryzyka podróży, ryzyka wynikającego z uprawiania określonego rodzaju sportu.

System ubezpieczeń zdrowotnych

Ubezpieczenia zdrowotne (chorobowe) obejmują:

• Ryzyko utraty dochodów

• Ryzyko zwiększonych wydatków

Utrata dochodów związana jest z czasową lub trwałą niezdolnością do pracy. Może mieć charakter pełnej lub ograniczonej niezdolności do pracy. Utrata dochodów może być wyrównywana przez świadczenia chorobowe, jednorazowe odszkodowanie lub rentę (stałą lub czasową).

Ryzyko zwiększonych wydatków jest związane z wydatkami na leczenie wskutek choroby lub wypadku. Podstawowy obszar pokrycia ubezpieczeniowego stanowią wydatki medyczne – koszty usług medycznych, koszty używania leków oraz koszty hospitalizacji. Oprócz wydatków medycznych pokrywane są również wydatki związane z długoterminową opieką pielęgnacyjną.

W podstawowym, publicznym zakresie ubezpieczenie to oparte jest na zasadach równego traktowania obywateli i solidarności społecznej oraz zapewnienia ubezpieczonemu swobodnego dostępu do świadczeń zdrowotnych i wolnego wyboru świadczeniodawców.

Ubezpieczenia zdrowotne mogą być traktowane jako

• Krótkoterminowe

• Długoterminowe

W przypadku krótkoterminowego ubezpieczenia zdrowotnego składka oparta jest na bazie ryzyka faktycznego związanego z konkretnym ubezpieczonym w okresie rocznego okresu ubezpieczenia.

Z tytułu ubezpieczeń zdrowotnych mogą być wypłacane świadczenia zryczałtowane lub świadczenia odszkodowawcze.

Świadczenia zryczałtowane są formą bezpieczniejszą dla ubezpieczyciela, ponieważ polegają na wypłacie z góry określonych kwot w przypadku pojawienia się wypadku ubezpieczeniowego.

Świadczenia odszkodowawcze polegające na zwrocie faktycznie poniesionych wydatków wskutek wystąpienia wypadku ubezpieczeniowego chronią osobę ubezpieczoną w szerokim zakresie.

Świadczenia obejmują:

• Wypłaty gotówkowe związane z leczeniem w szpitalu,

• Środki na pokrycie kosztów operacji chirurgicznych,

• Pokrycie kosztów leczenia ciężkich chorób,

• Pokrycie kosztów opieki dentystycznej,

• Pokrycie kosztów leczenia klinicznego.

Ćwiczenia 19.12.2012

Kryteria	Ub. Tradycyjne	Ub. nowoczesne
Przejrzystość	Umowa ubezpieczenia jest przejrzysta. Możemy w łatwy sposób zrozumieć i kontrolować jaka składka została przypisana. Składniki składki(śmiertelność, inwestycje i koszty) nie są wyróżniane	Umowa ubezpieczenia nie jest przejrzysta, jest bardziej skomplikowana, Efekt narzutów na koszty i wyniki inwestycji są łatwe do sprawdzenia.
Inwestycje	Brak możliwości inwestowania Wspólny zestaw inwestycji dla wszystkich prowadzonych inwestycji	Część składki, którą my określamy jest przeznaczana na inwestycje na rynku kapitałowym jak papiery wartościowe, obligacje, akcje Ubezpieczający dokonuje wyboru preferowanego typu inwestycji, akceptując towarzyszący poziom ryzyka (które ponosi osobiście)
Świadczenia	Z góry określona wysokość świadczenia przy zawieraniu umowy Ubezpieczony nie zna poziomu rezerw zbudowanych w związku z jego polisą	Wysokość świadczenia jest uzależniona od osiągniętego wyniku inwestycji. Łatwa do sprawdzenia aktualna wartość funduszu.
Składki	Stała składka przez cały okres ubezpieczenia. Uzależniona od wysokości Sumy Ubezpieczenia. Gwarantowana wysokość składki przez cały okres ubezpieczenia. Składki po wypłaceniu są do rozróżnienia w głównym funduszu towarzystwa. Brak elastyczności w określaniu warunków wnoszeni składek	Składka zmienna w okresie ubezpieczenia. Mogą pojawić się okresy bez składkowe opłacone z osiągniętego zysku. Wysokość składki może zostać zmodyfikowana – po upływie zastrzeżonego okresu. Składki za każdym razem nabywają pewną ilość jednostek. Częstotliwość i wysokość wnoszonych składek może zostać łatwo zmieniona.
Koszty	Koszty obsługi ubezpieczeń są ustalone przy zawieraniu umowy. Domyślnie są stałe w czasie trwania umowy	Koszty obsługi ubezpieczeń + koszty manipulacyjne, obsługi inwestycji , koszty są większe niż w ubezpieczeniach tradycyjnych. Możliwa zmiana wysokości potrąceń praktycznie w dowolnym momencie.
Elastyczność	W zależności od wybranego wariantu. Jeżeli chcemy się ubezpieczyć na wyższą sumę to indywidualnie jest ustalana składka

Wykład 19.12.2012

Konstrukcja systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych w Polsce – ogólne ujęcie

• Ubezpieczenia społeczne należą do publicznego systemu finansowego

• Ubezpieczenia te mają na celu zapewnienie ochrony w tych obszarach niezbędnych dla społeczeństwa, w których ubezpieczenia prywatne nie zapewniają jej na wystarczającym poziomie

• Są to ubezpieczenia ściśle związane z pracownikiem, ponieważ przystąpienie do ubezpieczenia społecznego następuje w momencie zatrudnienia, poprzez zgłoszenie pracownika do ubezpieczenia przez pracodawcę lub w efekcie osiągania innych stałych źródeł dochodów wynikających z własnej pracy (prowadzenie działalności gospodarczej, uzyskiwanie stypendiów, zasiłków)

• Głównym celem systemu zabezpieczenia społecznego jest zagwarantowanie bezpieczeństwa socjalnego, co oznacza, że ze względu na rodzaj chronionych ryzyk wyróżnić można ubezpieczenia społeczne:

  • Emerytalne

  • Rentowe

  • Chorobowe

  • Wypadkowe

• System finansowania systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce opiera się na metodzie repartycyjnej i kapitałowej.

• Do 1999 r. w Polsce funkcjonował repartycyjny system ubezpieczeń oparty na umowie międzypokoleniowej. Zakłada ona finansowanie bieżących świadczeń bezpośrednio z zebranych składek. Taki system jest wrażliwy na zmiany struktury demograficznej i wielkość bezrobocia.

• Innym rozwiązaniem jest powiązanie świadczeń emerytalnych z wysokością wnoszonych składek w ramach tzw. systemu kapitałowego. Środki ze składek są inwestowane, aby zapewnić w przyszłości świadczenia na możliwie najwyższym poziomie. Taki system jest uzależniony od sytuacji na rynkach finansowych, wrażliwy na wahania koniunktury gospodarczej oraz kryzysy finansowe.

• Składka na ubezpieczenie społeczne jest swego rodzaju opłatą publiczną, a świadczenie to charakteryzuje się:

  • Przymusowością – składki te mogą być dochodzone w takim samym trybie jak ściąganie publicznych opłat i podatków

  • Celowością – środki ze składek są obowiązkowo przeznaczane wyłącznie na wypłatę należnych z tytułu ubezpieczeń świadczeń

  • Odpłatnością – w zamian za opłaconą składkę ubezpieczeni zyskują prawo do świadczenia ubezpieczeniowego w razie zajścia zdarzeń ryzykownych, które są przedmiotem ochrony

  • Bezzwrotnością – składka jest daniną bezzwrotną

• Głównym celem Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zapewnienie wypłat świadczeń należnych osobom ubezpieczonym i ich rodzinom z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego. Wypłata tych świadczeń jest gwarantowana przez państwo. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest zarządzany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. ZUS jest państwową jednostką organizacyjną mającą osobowość prawną wykonującą zadania wynikające z ustawy o ubezpieczeniach społecznych.

• Zadaniem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest finansowanie świadczeń w zakresie ubezpieczenia społecznego rolników. Ubezpieczenie to obejmuje świadczenia emerytalno-rentowe, chorobowe i macierzyńskie oraz wypadkowe dla rolników i pracujących z nimi domowników. KRUS nie jest funduszem celowym, chociaż w jej ramach funkcjonują fundusze zaliczane do państwowych funduszy celowych. KRUS nie ma osobowości prawnej, a nadzór nad jej działalnością sprawuje minister właściwy do spraw rozwoju wsi.

Ubezpieczenia społeczne

Ryzyko starości

- zdarzenie: decyzja skorzystania z emerytury

- strata: ograniczenie lub brak dotychczasowego dochodu z pracy

- świadczenie: emerytura

- składka: 19,52% finansowana jest po połowie przez pracodawcę i zatrudnionego – płacą oni po 9,76% od podstawy

Ponieważ podstawa wymiaru emerytury ograniczona jest ustawowo do 250% średniego wynagrodzenia (w uproszczeniu), ustawodawca wprowadził też ograniczenie podstawy wymiaru składek. Od momentu, kiedy wynagrodzenie ubezpieczonego osiągnie kwotę ograniczenia, wynoszącego 250% średniej płacy (ustalanej na podstawie parametrów poprzedniego roku), ustaje obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty nadwyżki, w okresie do końca roku, w którym nastąpiło takie przekroczenie.

- fundusz: emerytalny

WYKŁAD 9.1.2013

Ubezpieczenia społeczne

Ryzyko choroby i ryzyko macierzyństwa

Zdarzenie:

-choroba uniemożliwiająca świadczenie pracy lub działalność zarobkową

- nieświadczenie pracy z powodu macierzyństwa

Strata: brak wynagrodzenia za pracę

Świadczenie:

-zasiłek chorobowy

-zasiłek macierzyński

Składka: 2.45% podstawy wymiaru, finansowana jest w całości z wynagrodzenia pracownika

Fundusz: chorobowy

Ubezpieczenia społeczne

Ryzyko wypadku przy pracy

Zdarzenie: wypadek przy prac powodujący chorobę, niezdolność do pracy albo śmierć pracownika

Strata: brak wynagrodzenia za pracę, brak lub ograniczone możliwości zarobkowania, utrata środków utrzymania.

Świadczenie: zasiłek chorobowy, renta z tytułu niezdolność do pracy, renta rodzinna

Składka: od 0.6 do 3.86% podstawy wymiaru

Ta składka finansowana jest w całości przez pracodawcę i ustalana jest indywidualnie dla każdego płatnika, zgodnie z Rozporządzaniem Ministra pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 roku w sprawie zróżnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków

Fundusz: wypadkowy

Ubezpieczenia społeczne

Ryzyko inwalidztwa, ryzyko śmierci żywiciela

Zdarzenie:

-utrata zdolności do pracy

-śmierć żywiciela rodziny

Strata:

-ograniczone lub brak możliwości zarobkowania

-utrata środków utrzymania

Świadczenie:

-renta z tytułu niezdolności do pracy

-renta rodzinna

Składka: 8% finansowana jest 6.5% przez pracodawcę i zatrudnionego 1.5% podstawy

Fundusz: rentowy

Konstrukcja systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych w Polsce – ujęcie ogólne

Rodzaje świadczeń należnych z tytułu ubezpieczenia społecznego:

1. Zasiłki chorobowe – przysługują chorym osobom ubezpieczonym za czas choroby poświadczony przez lekarza z ubezpieczenia chorobowego i wpadkowego

2. Świadczenie rehabilitacyjne – przysługuje ubezpieczonym którzy po okresie pobierania zasiłku chorobowego nadal są niezdolni do pracy, lecz przez okres nie dłuższy niż rok

3. Zasiłki wyrównawcze – przysługują ubezpieczonym pracownikom ze zmniejszoną sprawnością do pracy przez okres rehabilitacji nie dłużej niż przez 24 miesiące, których wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy

4. Zasiłki macierzyńskie- przysługują ubezpieczonej, która urodziła dziecko, a także w sytuacji adopcji dziecka oraz przyjęcia dziecka w wieku do 7 lat w ramach rodziny zastępczej z ubezpieczenia chorobowego

5. Zasiłki opiekuńcze – przysługują ubezpieczonym z tytułu ubezpieczenia chorobowego, którzy zwolnieni są z wykonywania pracy ze względu na konieczność osobistego sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8, chorym dzieckiem do 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny, ale nie dłużej niż przez 60 dni w roku

6. Zasiłki pogrzebowe – to jednorazowe świadczenia w max wysokości 4000zl, które otrzymują członkowie rodziny zmarłego bądź osoby spoza grona rodziny zmarłego którzy pokryli koszty pogrzebu

7. Renty z tytułu niezdolności do pracy – przysługują ubezpieczony, którzy są niezdolni do pracy, a niezdolność do pracy powstała w określonych ustawą okresach składkowych (okres zatrudnienia, okres ubezpieczenia) i nieskładkowych (np. w okresie pobierania zasiłki chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Są to świadczenia wypłacane długookresowo

8. Renty rodzinne – przysługuje uprawnionym członkom rodziny ubezpieczonego, który w chwili śmierci miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń, bądź który w chwili śmierci pobierał zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne. Są to świadczenia wypłacane długookresowo.

9. Renta szkoleniowa – przysługuje osobom ubezpieczonym niezdolnym do pracy, które po przekwalifikowaniu się mogą uzyskać zatrudnienie. Wypłacane przez 6 miesięcy

10. Emerytury – wypłacane są na podstawie składki emerytalnej, która podlega podziałowi na składkę wpłacaną do I Filaru (jest zapisywana na indywidualnym koncie ubezpieczonego ), który działa na zasadach repartycyjnych oraz do II Filaru 9jest ona przeliczana na jednostki rozrachunkowe OFE, który został wybrany przez ubezpieczonego), który działa na zasadach kapitałowych

11. Dodatki z tytułu niepełnosprawności i sieroctwa

12. Jednorazowe odszkodowania za doznany uszczerbek na zdrowiu i utratę żywiciela

Ubezpieczenie zdrowotne w Polsce ma charakter powszechny i obowiązkowy – są też pewne grupy osób, które dobrowolnie mogą przystąpić do ubezpieczenia zdrowotnego (np. twórcy i artyści jeśli nie są objęci ubezpieczeniem społecznym)

Składka ubezpieczenia zdrowotnego pobierana jest z dochodu ubezpieczonego przez pracodawcę w wysokości 9% podstawy wymiaru składki.

System ubezpieczenia zdrowotnego ma zapewnić świadczenia opieki zdrowotnej w drodze gromadzenia środków w postaci składek wpłacanych przez osoby ubezpieczone i rozdysponowania zgromadzonych środków na opłacenie kosztów świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych.

System opiera się na zasadach:

*równego traktowania – równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych dla wszystkich ubezpieczonych

* solidarności – każdy ubezpieczony ma prawo do świadczeń zdrowotnych na tych samych warunkach (bez względu na wysokość odprowadzanej składki)

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników obejmuje rolników pracujących z nimi domowników, którzy mają polskie obywatelstwo, zamieszkują na terytorium RP na podstawie zezwolenia na zamieszkanie na czas określony, wizy, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na pobyt tolerowany czyli status uchodźcy oraz obywateli państw członkowskich UE.

Rolnik jest to osoba fizyczna, pełnoletnia, która zamieszkuje na terytorium RP i prowadzi działalność rolniczą osobiście i na własny rachunek w gospodarstwie rolnym, które jest w jego posiadaniu lub w grupie producentów rolnych. Przepisy ubezpieczenia rolników dotyczą także małżonka rolnika, chyba, że małżonek nie pracuje w gospodarstwie rolnika ani tez w gospodarstwie domowym, które jest bezpośrednio związane z tym gospodarstwem rolnym.

Domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat. Pozostaje ona we wspólnym gospodarstwie domowym rolnika lub zamieszkuje na terenie tego gospodarstwa rolnego, może także być w bliskim sąsiedztwie i stale pracować, ale nie może być związana z tym rolnikiem stosunkiem pracy. Domownik podlega ubezpieczeniu społecznemu zarówno jako członek najbliższej rodziny, jako osoba obca, która jest związana z rolnikiem więzami osobistymi, które wyjaśniają przyczynę pracy w gospodarstwie rolnym na rachunek rolnika. Prawo nie wymaga aby praca domownika w gospodarstwie rolnym była głównym źródłem jego utrzymania.

Przedmiotem ubezpieczeń jest działalność rolnicza. Jest to działalność, która obejmuje produkcję zwierzęcą, roślinną, sadowniczą, ogrodniczą, rybną i pszczelarską. Natomiast gospodarstwo, które prowadzi tę działalność rolniczą jest gospodarstwo rolne.

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych rolników dzielą się na świadczenia emerytalno-rentowe i świadczenia chorobowe, macierzyńskie i wypadkowe.

Rodzaje świadczeń emerytalno-rentowych

-renta rodzinna

-renta rodzinna z tytułu niezdolności do pracy

-emerytura rolnicza

-renta strukturalna

-renta rolnicza szkoleniowa

-zasiłek pogrzebowy

-dodatki do rent i emerytur

Emeryturę rolniczą może dostać ubezpieczony rolnik lub domownik, któ®t osoiągnął wiek emerytalny (dla mężczyzn wynosi on 65 lat dla kobiet 60 lat) oraz podlegał ubezpieczeniu przez 25 lat. Tak zwaną wcześniejszą emeryturę rolnicą może otrzymać uezpieczony rolnik, który osiągnął (a w przypadku kobiet 55 lat jeśli podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentową przez 30 lat oraz zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Rentę rodzinną może otrzymać członek rodziny zmarłego rencisty i emeryta rolniczego lub ubezpieczonego rolnika, który w momencie śmierci spełnił określone warunki do uzyskania emerytury rolniczej lub renty inwalidzkiej. Renta ta przysługuje członkom rodziny takim jak: małżonek (wdowiec lub wdowa), dzieci własne, dzieci drugiego małżonka lub dzieci przysposobione, rodzice. Przysługuje tylko jedna renta rodzinna dla uprawnionych członków rodziny. Jeśli uprawniona jest tylko jedna osoba to renta stanowi 85% podstawowej emerytury, łączna wysokość renty rodzinnej nie może przekroczyć świadczeń, które przysługiwałyby zmarłemu oraz nie może być niższa od podstawowej emerytury.

Renta strukturalna jest to miesięczne świadczenie pieniężnie wypłacane rolnikom, którzy w wieku przedemerytalnym zdecydowali się swoje gospodarstwo rolne przekazać osobom, które posiadają kwalifikacje rolnicze. Może ją otrzymać rolnik, który skończył 55 lat lecz nie osiągnął wieku emerytalnego i nie posiada prawa do renty i emerytury, nieprzerwanie prowadził działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym przez 10 lat i w tym okresie przez 5 lat podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Rolnik ten musi także przekazać swoje gospodarstwo, którego powierzchnia użytków rolnych nie może być mniejsza niż 3ha, został on wpisany do ewidencji producentów, którą prowadzi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako część krajowego systemu ewidencji gospodarstw rolnych, ewidencji producentów i ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Z chwilą złożenia wniosku o rentę strukturalną rolnik musi podlegać ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu i nie może zalegać z zapłatą składek na ubezpieczenie społeczne oraz nie może prowadzić działalności rolniczek. Wysokość podstawowej renty strukturalnej odpowiada kwocie 150% najniższej emerytury. Renta wypłacana jest miesięcznie, lecz nie dłużej niż do momentu gdy rolnik osiągnął 65 lat.

Rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy otrzymuje ubezpieczony rolnik, który całkowicie lub okresowo jest niezdolny do pracy i przez okres ten podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu. Ubezpieczony całkowicie niedolny do pracy to osoba która z powodu naruszenia sprawności organizmu utraciła zdolność do pracy w gospodarstwie. Niezdolność a musi powstać w okresie kiedy ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu lecz nie później niż w ciągu 18 miesięcy od zakończenia okresu. Renta ta przyznawana jest jako stała w przypadku gdy całkowita niezdolność do pracy jest trwała i nie została stwierdzona celowość przekwalifikowania zawodowego. W pozostałych przypadkach renta przysługuje przez okres który wskazany w decyzji przyznawanej przez prezesa KRUS.

Nowym świadczeniem z ubezpieczenia emerytalno-rentowego jest renta rolnicza szkoleniowa. Renta ta przysługuje przez 6 miesięcy lecz nie dłużej niż 36 miesięcy. Okres otrzymywania renty rolniczej szkoleniowej może ulec przedłużeniu na wniosek starosty powiatu do czasu zmiany przekwalifikowania zawodowego. Jeżeli dana osoba otrzymywała rentę szkoleniową, a z działalności podlegającej obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu osiągnęła dochód, wtedy renta ta zostaje zawieszona.

Do rent i emerytur przysługują także dodatki, do których zalicza się: dodatek kombatancki, dodatek pielęgnacyjny, ryczałt energetyczny, dodatek dla sieroty zupełnej, dodatek kompensacyjny, dodatek z tyt. Pracy przymusowej, dodatek dla osób które ukończyły 100 lat, refundacja opłaconej składki na obowiązkowe ubezpieczenie OC, świadczenia pieniężne dla osób osadzonych w obozach pracy III Rzeszy i ZSRR oraz deportowanych do pracy przymusowej, żołnierzom zastępczej służby wojskowej, którzy są przymusowo zatrudnieni w kamieniołomach, kopalniach węgla, batalionach budowlanych i zakładach rud uranu. Wszystkie dodatki przysługujące do rent i emerytur nie są brane pod uwagę przy ustalaniu wskaźnika wymiaru świadczenia, ale wypłacane są łącznie z rentą i emeryturą. Jedynym wyjątkiem jest dodatek z tytułu pracy przymusowej, który jest doliczany do części składkowej renty i emerytury rolniczej z ubezpieczenia i wpływa on na wysokość wymiaru tej części składkowej.

Świadczenia wypadkowej, chorobowej i macierzyńskie

-Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długoterminowego uszczerbki na zdrowiu lub śmierci wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub choroby zawodowej

-zasiłek chorobowy

-zasiłek macierzyński

Jednorazowe odszkodowanie ustala się proporcjonalnie do procentowego długotrwałego lub stałego uszczerbki na zdrowiu. Stały uszczerbek na zdrowiu jest o naruszenie sprawności organizmu które powoduje upośledzenie jego czynności wskutek czego organizm nie rokuje poprawy. Natomiast długotrwały uszczerbek na zdrowiu występuje gdy upośledzenie trwa dłużej niż 6 miesięcy. Odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który doznał długotrwałego lub stałego uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy, a także członkom rodziny ubezpieczonego rolnika, który zmarł wskutek wypadku lub choroby.

Zasiłek chorobowy przysługuje osobie ubezpieczonej , która na skutek choroby jest niezdolna do pracy przez minimum 30 dni, lecz nie dłużej niż 180 dni. Jeżeli po zakończeniu tego okresu (180 dni) ubezpieczony będzie nadal nie zdolny do pracy, a przy dalszej rehabilitacji i leczeniu będzie mógł odzyskać sprawność, wtedy okres zasiłku przedłuża się do 360 dni Od 24 czerwca 2009 roku wysokość zasiłku za jeden dzień niezdolności do pracy wynosi 10 zł. Po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu prawo do zasiłku chorobowego ulega przedawnieniu. Jeśli w okresie niezdolności do pracy ubezpieczony podejmie pracę zarobkową lub wykorzysta zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem zwolnienia, wtedy traci prawo do zasiłku za okres objęty zaświadczeniem.

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie która urodziła dziecko lub przyjęła na wychowanie w wieku do jednego roku, a w tym czasie został złożony wniosek o przysposobienie. Zasiłek ten przyznawany jest i wypłacany na podstawie wniosku wraz ze skróconym aktem urodzenia dziecka lub zaświadczeniem z sądu w którym stwierdza wystąpienie o przysposobienie dziecka. Wypłacany jest jednorazowo.

Przedmiotem ubezpieczenia upraw, plonów, drzew i krzewów owocowych oraz plantacji jagodowych są: rośliny lub ich polony krzewy owocowe i drzewa w szkółkach rok od ich okulizacji oraz uprawy wieloletnie w latach plonowania. Zdarza się , że ubezpieczyciel wskazuje jakie części roślin mogą być zaliczone do przedmiotu ubezpieczenia.

Części roślin zaliczane do przedmiotu ubezpieczneia

Rośliny	Części roślin
Ziemniaki	bulwy
Owoce	Same owoce
Kukurydza silosowa i kiszonkowa	Zielonka i kolby
Zboża, rośliny oleiste i strączkowe, kukurydza	Nasiona i ziarna
Rośliny włókniste	Włókna
Tytoń	Liście odpowiednie do zbioru

Ubezpieczenie to obejmuje szkody powstałe do 30 czerwca w następstwie: powodzi i gradobicia we wszystkich plonach i uprawach, przymrozków wiosennych w jednorocznych uprawach wysadzanych lub wysiewanych, złego przezimowania razem z przymrozkami wiosennymi upraw roślin wieloletnich i ozimych, drzew i krzewów jagodowych, huraganu – w słomie, konopi, lnu w okresie roszenia i upraw chmielu, ognia w plonach chmielu, tytoniu i ziół w procesie technologicznego suszenia jak i w plonach rzepaku zbóż i rzepiku w czasie ich sprzętu.

Zakłady ubezpieczeń wyznaczają terminy do składania wniosków o ubezpieczenie upraw do 30 marca od przymrozków wiosennych, do 15 listopada od skutków złego przezimowania do 30 kwietnia dla wszystkich roślin od reszty ryzyk.

Umowa ubezpieczenia zawierana jest na okres 12 miesięcy, indywidualnie lub zbiorowo przy uprawach kontraktowych lub w ramach umowy społeczności lokalnej czy też organizacji rolniczych.

Suma ubezpieczenia jest podawana przez ubezpieczającego i powinna odpowiadać wartości upraw. Zdarza się i tak, że suma ta ustalana jest oddzielnie dla każdej odmiany i gatunku rośliny.

Wysokość składki zależy od:

-sumy ubezpieczenia, zakresu udzielanej ochrony

-wrażliwości upraw na szkody, rodzaju uprawy

-geograficznego położenia ubezpieczonej uprawy

Odpowiedzialność ubezpieczyciela za szkody kończy się: z chwilą zbioru plonów z pola i złożenia ich w stogi, sterty, kopce lub w budynkach, a w trawach pastwisk i łąk z dniem 15 października. Natomiast w szkodach, które są następstwem przymrozków wiosennych i ujemnych skutków przezimowania razem ze skutkami przymrozków wiosennych – do dnia 30 czerwca roku zbioru plonów.

Za podstawę obliczenia wysokości szkody przyjmuje się: powierzchnię pola, na którym te uprawy zostały zniszczone lub uszkodzone, wysokość plonu, która zostałaby osiągnięta, gdyby nie powstała szkoda, jednak nie wyższą jak podana w polisie.

Charakterystyka ubezpieczeń finansowych

• Pojęcie ubezpieczeń finansowych nie jest jednoznaczne i jednolite

• W ramach ubezpieczeń finansowych zabezpieczeniu podlega ryzyko wystąpienia straty w wyniku niewywiązania się dłużnika ze stosunku zobowiązania, a tym samym niedopełnienia uprawnień wierzyciela oraz ryzyko wystąpienia straty w wyniku okoliczności nieprzewidzianych w innych umowach ubezpieczenia. Biorąc pod uwagę taką przesłankę do ubezpieczeń finansowych można zaliczyć ubezpieczenia transakcji kredytowych, gwarancje ubezpieczeniowe, jak również ubezpieczenia innych strat finansowych powstałych na skutek złych warunków atmosferycznych czy w wyniku przerwy produkcyjnej wynikłej na skutek zdarzenia losowego

• Najwęższe rozumienie ubezpieczeń finansowych opiera się na założeniu, że w ramach tych ubezpieczeń rozpatrywane jest tylko ryzyko związane z niewykonaniem bądź niewłaściwym wykonaniem zobowiązania dłużnika związanego z uprawnieniami wierzyciela. Takie podejście opiera się na dwóch założeniach. Po pierwsze, niewykonanie zobowiązania bądź niewłaściwe wywiązanie się ze stosunku zobowiązania przez dłużnika skutkuje wystąpieniem szkody u wierzyciela. Po drugie, stroną, której interes jest zabezpieczony jest wierzyciel, przy równoczesnym braku zabezpieczenia interesu dłużnika, co skutkuje regresem firmy ubezpieczeniowej w stosunku do dłużnika.

• Zasadniczym celem ubezpieczeń finansowych jest ochrona przyszłego, założonego i ostatecznego wyniku kontraktu zawartego pomiędzy danymi podmiotami

• Jedną z najważniejszych cech ubezpieczeń finansowych jest korelacja wyników prowadzonej działalności przez zakłady ubezpieczeń z fazą cyklu koniunkturalnego. W okresach dekoniunktury gospodarczej wzrasta prawdopodobieństwo bankructwa przedsiębiorstwa, rośnie stopa bezrobocia, a dochody ludności maleją. Z kolei w fazie wysokiej koniunktury gospodarczej ubezpieczyciele uzyskują bardzo dobre wyniki z działalności

• Kolejną cechą ubezpieczeń finansowych jest fakt, iż w małym stopniu podlegają one prawu wielkich liczb. Decyzja o zawarciu ubezpieczenia, przyjęciu ryzyka czy udzieleniu gwarancji przez zakład ubezpieczeń wynika z analizy pojedynczych wniosków z zachowaniem szczegółowej selekcji.

• Ważną cechą charakteryzującą ryzyko finansowe jest również ustawowy wymóg tworzenia wyższych rezerw w zakresie ubezpieczenia kredytu niż w zakresie pozostałych ubezpieczeń majątkowych

• Cechą wyróżniającą ubezpieczenia finansowe jest aktywna rola zakładu ubezpieczeń w czasie trwania umowy ubezpieczenia. Zakład ubezpieczeń jest dla ubezpieczającego swego rodzaju doradcą wspomagającym jego poczynania w zakresie windykacji należności.

• Ważną zasadą stosowaną w ramach ubezpieczeń finansowych jest regres w stosunku do sprawcy szkody

Cechy ubezpieczeń finansowych

• Zasadniczym celem ubezpieczeń finansowych jest ochrona przyszłego, założonego i ostatecznego wyniku kontraktu zawartego pomiędzy danymi podmiotami

• Jedną z najważniejszych cech ubezpieczeń finansowych jest korelacja wyników prowadzonej działalności przez zakłady ubezpieczeń z fazą cyklu koniunkturalnego. W okresach dekoniunktury gospodarczej wzrasta prawdopodobieństwo bankructwa przedsiębiorstwa, rośnie stopa bezrobocia, a dochody ludności maleją. Z kolei w fazie wysokiej koniunktury gospodarczej ubezpieczyciele uzyskują bardzo dobre wyniki z działalności

• Kolejną cechą ubezpieczeń finansowych jest fakt, iż w małym stopniu podlegają one prawu wielkich liczb. Decyzja o zawarciu ubezpieczenia, przyjęciu ryzyka czy udzieleniu gwarancji przez zakład ubezpieczeń wynika z analizy pojedynczych wniosków z zachowaniem szczegółowej selekcji.

• Ważną cechą charakteryzującą ryzyko finansowe jest również ustawowy wymóg tworzenia wyższych rezerw w zakresie ubezpieczenia kredytu niż w zakresie pozostałych ubezpieczeń majątkowych

• Cechą wyróżniającą ubezpieczenia finansowe jest aktywna rola zakładu ubezpieczeń w czasie trwania umowy ubezpieczenia. Zakład ubezpieczeń jest dla ubezpieczającego swego rodzaju doradcą wspomagającym jego poczynania w zakresie windykacji należności.

• Ważną zasadą stosowaną w ramach ubezpieczeń finansowych jest regres w stosunku do sprawcy szkody

Ubezpieczenia kredytu

• Ubezpieczenie kredytu polega na zagwarantowaniu przez firmę ubezpieczeniową pokrycia strat majątkowych, mogących powstać u kredytodawców, w sytuacjach przewidzianych w umowie, w wyniku nieotrzymania od kredytobiorców należności za udzielony kredyt.

• Charakteryzuje się tym, że:

- stronami umowy są zakład ubezpieczeń oraz kredytodawca, którym może być producent, handlowiec, bank, leasingodawca;

- umowa doprowadza do przerzucenia części ryzyka na firmę ubezpieczeniową z tym, że kredytodawca ma pewien udział w ryzyku;

- gwarantuje pokrycie straty w wyniku braku płatności dłużnika lecz nie gwarantuje spłaty długu w terminie;

- zdarzenia objęte ubezpieczeniem są określone w umowie

Zasady ubezpieczenia kredytu

• zasada współpracy między firmą ubezpieczeniową a ubezpieczonym, zgodnie z którą kredytodawca ma obowiązek uprzedzania zakład ubezpieczeń o sytuacjach mających wpływ na prawdopodobieństwo zaistnienia szkody;

• zasada partycypowania ubezpieczonego w ryzyku zakładająca, że ubezpieczony powinien zawsze ponosić część ryzyka, celem jego zainteresowania prawidłowym przebiegiem transakcji (wysokość udziału własnego zazwyczaj wynosi 15 do 25%);

• zasada gwarantowania ostatecznego rezultatu oznaczająca, że zakład ubezpieczeń nie gwarantuje zapłaty długu w terminie płatności, lecz pokrywa stratę wynikłą z niespłaconych należności;

• zasada obowiązywania okresu karencji między zaistniałym wypadkiem ubezpieczeniowym, a powstaniem roszczenia ze strony kredytodawcy, celem nabrania pewności przez zakład ubezpieczeń, że należność jest stracona definitywnie;

• zasada dobrej informacji polegająca na zasięganiu informacji o kredytobiorcach z niezależnych źródeł, celem określenia górnej granicy pokrycia ich zdolności kredytowej;

• zasada selekcji ryzyka dokonywanej przez zakład ubezpieczeń w odniesieniu do ubezpieczonych, jak i rozpatrywanego ryzyka;

• zasada stałego monitoringu polegająca na stałej kontroli ryzyka kredytowego przez zakład ubezpieczeń

Klasyfikacja ubezpieczeń kredytu

Ubezpieczenie kredytu finansowego

• Do ubezpieczenia kredytu finansowego zaliczane są przede wszystkim ubezpieczenia odnoszące się do kredytów bankowych.

• Przedmiotem tego rodzaju ubezpieczenia jest spłata przez kredytobiorcę kwoty kredytu w określonej wysokości wraz z odsetkami zgodnie z przewidzianymi w umowie zasadami i w danym terminie.

• Podmiotem ubezpieczającym może być kredytobiorca, w sytuacji ubezpieczenia pojedynczego, lub bank, w przypadku ubezpieczenia pojedynczego lub zbiorowego. Jednakże w każdym przypadku podmiotem, na rzecz którego zawierana jest umowa ubezpieczenia kredytu finansowego jest bank.

• W zależności od rodzaju kredytu ubezpieczenie kredytu finansowego może dotyczyć kredytu na prowadzenie działalności gospodarczej, kredytu konsumpcyjnego oraz kredytu hipotecznego.

• Ubezpieczenie kredytu bankowego zaciągniętego przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą dotyczy kredytów spłacanych przez przedsiębiorców. Granicę sumy ubezpieczenia wyznacza kwota kredytu powiększona o odsetki, prowizje oraz inne opłaty bankowe. Jest to maksymalna kwota za jaką może odpowiadać zakład ubezpieczeń. Okres ubezpieczenia jest zazwyczaj równy okresowi, na jaki został udzielony kredyt. Od wysokości sumy ubezpieczenia oraz od długości umowy kredytowej zależy składka ubezpieczeniowa. Na jej wysokość wpływ mają również: stopień zabezpieczenia spłaty kredytu, procedury kredytowe stosowane w banku, a także ocena sytuacji finansowej kredytodawcy.

• Ubezpieczenie kredytu konsumpcyjnego zaciąganego przez osoby fizyczne zazwyczaj funkcjonuje na podobnych zasadach jak ubezpieczenie kredytu na finansowanie działalności gospodarczej. Kredyt konsumencki udzielany jest osobom fizycznym na zakup dóbr konsumpcyjnych. Ubezpieczenie tego kredytu zabezpiecza wierzytelności banku w przypadku zaprzestania spłacania kredytu przez osoby fizyczne poprzez wystąpienie o odszkodowanie i dalszą spłatę kredytu ze środków zakładu ubezpieczeń.

• Ubezpieczenie kredytu hipotecznego jest obecne na polskim rynku jako ubezpieczenie przejściowe spłaty kredytu do momentu uzyskania zabezpieczenia hipoteką. Kredyt hipoteczny jest zazwyczaj kredytem długoterminowym, którego zasadniczą cechą jest hipoteczne zabezpieczenie spłaty. Hipoteka umożliwia bankowi zaspokojenie roszczeń z nieruchomości również wtedy, gdy zmieni się jej właściciel oraz zapewni pierwszeństwo banku przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Bank, aby uruchomić kredyt przed momentem wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości może wymagać ubezpieczenia kredytu hipotecznego. Ma to szczególne znaczenie na rynkach, gdzie istnieje długi okres oczekiwania na dokonanie wpisu do ksiąg wieczystych, co może stanowić zagrożenie dla wierzytelności banku.

• Przedmiotem ubezpieczenia tego rodzaju jest kwota zadłużenia wobec banku wynikająca z udzielonego kredytu na warunkach określonych w umowie w okresie od dnia zawarcia umowy do momentu wpisania hipoteki. Suma ubezpieczenia obejmuje zazwyczaj kwotę kredytu wraz z umownymi odsetkami.

Ubezpieczenie kredytu kupieckiego

• Ubezpieczenie kredytu kupieckiego można zdefiniować jako produkt, w którym firma ubezpieczeniowa bierze na siebie pewną część ryzyka nieotrzymania przez wierzyciela przysługujących mu należności za dostarczenie dłużnikowi towarów lub wykonanie usługi w przypadku odroczonej płatności. Ubezpieczenia takie mogą być zawierane w ramach transakcji z jednym odbiorcom lub wieloma odbiorcami.

• Ubezpieczenie kredytu może dotyczyć konkretnej, pojedynczej transakcji między wierzycielem udzielającym kredytu kupieckiego a dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty w odroczonym terminie. Kredytodawca zawiera umowę ubezpieczenia na swoją rzecz, zabezpieczając przysługujące mu należności od jednego kupującego. Stronami umowy w tym przypadku są zawsze dostawca i zakład ubezpieczeń. Przedmiotem ubezpieczenia objęte są należności przysługujące wierzycielowi, przy czym ubezpieczenie to zazwyczaj nie obejmuje odsetek za zwłokę lub innych opłat związanych z kredytem.

• Powszechniejszą formą, w porównaniu z ubezpieczeniami transakcji indywidualnych, jest ubezpieczenie całego bądź części portfela kredytowego sprzedawcy. W tym przypadku kredytodawca ubezpiecza należności przysługujące mu od wszystkich lub części kontrahentów. Dostawca i zakład ubezpieczeń przed zawarciem umowy wspólnie ustalają kryteria wyboru odbiorców do ubezpieczenia oraz ustalany jest limit ubezpieczeniowy, czyli maksymalna kwota należności objętych ubezpieczeniem. Jest to umowa pomiędzy wierzycielem opłacającym składkę i zakładem ubezpieczeń, dłużnik natomiast często nie wie, że jego zobowiązania są objęte ochrona ubezpieczeniową.

• W ubezpieczeniu kredytu kupieckiego ochroną objęte jest wyłącznie ryzyko handlowe, czyli ryzyko niewypłacalności odbiorcy, związane z prowadzeniem normalnej działalności gospodarczej. Ryzyko handlowe urzeczywistnia się w przypadku:

- prawnie stwierdzonej niewypłacalności dłużnika, czyli bankructwa, zawieszenia wypłat i wystąpienia do wierzycieli o układy oraz braku majątku dłużnika, co oznacza nieskuteczne postępowanie egzekucyjne;

-faktycznej niewypłacalności, rozumianej jako utrata płynności oraz trwała niewypłacalność;

-przewlekłej zwłoki, czyli nieuregulowaniu przez dłużnika zobowiązań względem wierzyciela w ustalonym okresie, najczęściej dłuższym niż 180 dni od daty płatności.

Ubezpieczenie transakcji eksportowych

• Ryzyka niehandlowe są zwykle obejmowane ochroną w przypadku kredytu eksportowego.

• Ubezpieczenia eksportowe są podstawowym elementem wspierania eksportu na świecie. Mogą one dotyczyć kontraktów eksportowych, kredytów eksportowych, inwestycji bezpośrednich za granicą oraz kosztów poszukiwania zagranicznych rynków.

• Ubezpieczenia kontraktów eksportowych są formą zabezpieczenia wywiązania się dłużnika ze zobowiązania wynikającego z transakcji handlowej w obrocie zagranicznym. Przedmiotem ubezpieczenia są wierzytelności przysługujące ubezpieczającemu w związku z zawarciem kontraktu eksportowego na dostawę towaru lub wykonanie usługi. Celem ubezpieczenia tego typu jest ochrona krajowych przedsiębiorców na wypadek możliwych strat poniesionych w wyniku realizacji kontraktu eksportowego, zarówno przed wysyłką towarów lub realizacją usług, jak i po wysyłce towarów lub realizacji usług, jeśli są one spowodowane ryzykiem handlowym i politycznym.

• Ubezpieczenia kredytów eksportowych są produktem mającym na celu ochronę jednostek finansujących na wypadek strat poniesionych w wyniku finansowania kontraktów eksportowych. Ubezpieczenie to obejmuje ochroną szkody zaistniałe u jednostki finansującej, jeśli są one następstwem ryzyka handlowego i politycznego

• Ubezpieczenia inwestycji bezpośrednich za granicą funkcjonują jako forma ubezpieczenia mająca na celu ochronę krajowych przedsiębiorstw na wypadek strat poniesionych w wyniku realizacji inwestycji bezpośredniej za granicą, jeśli wynikłe szkody są następstwem określonych zdarzeń zaliczanych do ryzyka politycznego.

• Ubezpieczenia kosztów poszukiwania zagranicznych rynków zbytu mają na celu ochronę krajowych przedsiębiorstw w związku w wystąpieniem uzasadnionych kosztów poniesionych w wyniku poszukiwania zagranicznych rynków zbytu. Ubezpieczenie funkcjonuje w sytuacji gdy dany kontrakt eksportowy na danym rynku nie zostanie zawarty z kontrahentem zagranicznym z przyczyn niezależnych od ubezpieczającego.

Ubezpieczenie należności

• Ubezpieczenie należności leasingowych obejmuje przysługujące ubezpieczonemu należności niespłacane przez osobę korzystającą w wysokościach i terminach określonych umową leasingową.

• Przedmiotem ubezpieczenia są należności rozumiane jako raty czynszu leasingowego przysługujące leasingodawcy, najczęściej bez odsetek i opłat dodatkowych.

• Umowa ubezpieczenia może być zawarta w formie umowy generalnej obejmującej wszystkie umowy jakie leasingodawca zawarł z korzystającymi w określonym czasie oraz w formie umowy jednostkowej odnoszącej się do pojedynczej umowy leasingu. Umowa ubezpieczenia może obejmować całą należność lub kilka pierwszych rat czynszu lub kilka kolejnych rat, których płatności zaprzestano.

• Ubezpieczenie odnosi się do ryzyka handlowego, także związanego z utratą płynności.

• Firma ubezpieczeniowa może wypłacić całość odszkodowania jednorazowo lub przejąć płatności rat na warunkach ustalonych w umowie.

• Ubezpieczenie należności faktoringowych jest pochodną usługi zwanej faktoringiem, polegającej na nabywaniu przez podmiot prowadzący działalność faktoringową bieżących wierzytelności przedsiębiorców należnych im od odbiorców z tytułu dostaw i usług. Zastosowanie faktoringu istotnie wpływa na poprawę płynności finansowej przedsiębiorstw.

• Ubezpieczenie faktoringu stanowi dla faktora, którym zazwyczaj jest bank, zabezpieczenie przed niesolidnością ze strony odbiorców towarów lub usług.

• Przedmiotem ubezpieczenia są należności, które występują w fakturach objętych umową faktoringu, nie uregulowane przez dłużnika w ustalonych kwotach i terminach, najczęściej bez odsetek i opłat dodatkowych.

• Ubezpieczenie może być zawarte w formie umowy generalnej obejmującej wszystkie umowy zawarte przez faktora w danym czasie lub w formie umowy jednostkowej dotyczącej pojedynczej umowy faktoringu

• Ubezpieczenie spłat ratalnych wiąże się z zakupem dóbr konsumpcyjnych na raty.

• Obejmuje raty ceny towaru należne sprzedawcy, a których płacenia zaprzestał kupujący.

• Umowa ubezpieczenia może być zawarta ze sprzedawcą, który może być ubezpieczającym i ubezpieczonym jednocześnie lub jedynie ubezpieczającym, a ubezpieczenie będzie odnosiło się do osoby trzeciej, czyli banku. Stronami w umowie może być również firma pośredniczącą w sprzedaży ratalnej, zawierająca ubezpieczenie na rzecz banku, a także bank, który jest jednocześnie ubezpieczającym i ubezpieczonym.

• Umowa zawierana jest w formie umowy generalnej, obejmującej wszystkie należności przysługujące sprzedawcy lub bankowi od kupujących.

Gwarancje ubezpieczeniowe

• Gwarancja ubezpieczeniowa definiowana jest jako oświadczenie woli zakładu ubezpieczeń zobowiązującego się do spełnienia danego świadczenia pieniężnego na rzecz wierzyciela w sytuacji, gdy dłużnik nie wywiąże się z określonego zobowiązania wobec beneficjenta gwarancji.

• Udzielenie gwarancji wymaga udziału trzech podmiotów- gwaranta, czyli zakładu ubezpieczeń gwarantującego wywiązanie się ze zobowiązania, zobowiązanego, czyli dłużnika i zleceniodawcy umowy o wydanie gwarancji oraz gwarantariusza, którym jest beneficjent gwarancji, czyli kredytodawca, na rzecz którego ma być wykonane zobowiązanie.

• Podmioty uczestniczące w gwarancji połączone są za pomocą więzi umownych. Umowa podstawowa zawierana jest pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, określa powstałe zobowiązanie zabezpieczane gwarancją. Umowa o udzielenie gwarancji zawierana jest między dłużnikiem a gwarantem, określa warunki wykonania gwarancji. Zobowiązaniem firmy ubezpieczeniowej wynikającym z udzielenia gwarancji jest zobowiązanie pieniężne dotyczące zapłacenia określonej sumy gwarancyjnej w wyniku niewystąpienia gwarantowanego rezultatu.

Gwarancja zapłaty długu celnego

• Gwarancja spłaty należności celno-podatkowych polega na przyjęciu zobowiązania przez zakład ubezpieczeń wobec urzędu celnego, że wszystkie należności celne i podatkowe od towarów, które zostały wprowadzone na polski obszar celny zostaną uregulowane z określonym przez urząd celny terminie. Zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłaty należności celno-podatkowych w zamian za co importer towarów opłaca odpowiednią składkę.

• Jeśli importer właściwie nie ureguluje zobowiązania celnego, wówczas urząd celny złoży w zakładzie ubezpieczeń wniosek o odszkodowanie. Ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w wysokości i w terminie określonym w gwarancji. Importer zobowiązany jest do zwrotu określonej kwoty zakładowi ubezpieczeń wraz z odsetkami za zwłokę.

• Gwarancja zapłaty długu celnego przeznaczona jest dla przedsiębiorców prowadzących działalność zobowiązującą do stosowania przepisów Kodeksu celnego.

• Składka ubezpieczeniowa opłacana przez przedsiębiorców wyznaczana jest najczęściej indywidualnie.

Gwarancje kontraktowe

• Gwarancje kontraktowe zabezpieczają wykonanie zobowiązań na rzecz beneficjenta powstałych w związku z zawartymi kontraktami. Najważniejsze gwarancje tego typu to: gwarancja wadialna, gwarancja należytego wykonania kontraktu, gwarancja powykonawcza oraz gwarancja zwrotu zaliczki.

• Gwarancja wadialna polega na tym, ze zakład ubezpieczeń gwarantuje inwestorowi ogłaszającemu przetarg zapłatę przez danego uczestnika przetargu wadium, jeśli ten będzie do tego zobowiązany.

• Ochroną ubezpieczeniową objęte są zaistniałe straty powstałe u inwestora organizującego przetarg w wyniku niespełnienia przez oferenta, który wygrał przetarg, ustalonych warunków co do zapłaty ceny lub związanych z niepodpisaniem umowy według wcześniejszych ustaleń.

• Wysokość sumy gwarancyjnej wynosi zazwyczaj 10% wartości kontraktu będącego przedmiotem przetargu, co jest równe wysokości wadium.

• Okres ważności gwarancji pokrywa się z okresem związania z ofertą

• Gwarancja należytego wykonania kontraktu dotyczy kontraktu, w którym podmiot zlecający jego wykonanie drugiemu podmiotowi będzie wymagał od niego zabezpieczenia właściwego wywiązania się z realizacji tego kontraktu.

• Gwarancja taka zapewnia inwestorom odszkodowanie w wyniku niewywiązania się wykonawcy z umowy kontraktu, przez co rozumie się jego terminowe wykonanie bądź inne zapisy określone w umowie.

• Okres gwarancji zbiega się z okresem wykonania kontraktu, a suma gwarancyjna wynosi zwykle 10-30% wartości kontraktu

• Gwarancja powykonawcza, czyli właściwego usunięcia wad i usterek, ma na celu zabezpieczenie interesu podmiotu, który zlecił wykonanie kontraktu w sytuacji, gdy po zakończeniu realizacji prac zajdzie konieczność usunięcia ujawnionych nieprawidłowości. Gwarancja ta zabezpiecza zleceniodawcę kontraktu przed stratami, które może ponieść, gdy kontrakt ten jest wykonany w terminie i zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami lecz jego jakość jest niezadowalająca i nie tożsama z wcześniejszymi uzgodnieniami, bądź wada ujawniła się po odbiorze końcowym, a dostawca odmawia bądź nie jest w stanie usunąć jej w okresie rękojmi.

• Gwarancje takie, w odróżnieniu do gwarancji z tytułu rękojmi, wydawane są na okres kilku lat od momentu wykonania kontraktu i przyjęcia usługi lub towaru.

• Suma gwarancyjna wynosi zwykle 5-10% wartości kontraktu

• Gwarancja zwrotu zaliczki to produkt, w ramach którego inwestor wpłacający zaliczkę na wykonanie kontraktu będzie wymagał od wykonawcy zabezpieczenia. Przedmiotem gwarancji tego typu jest spłata zaliczki przez zaliczkobiorcę na poczet wykonania kontraktu.

• W ramach umowy firma ubezpieczeniowa gwarantuje beneficjentowi gwarancji, że zaliczkobiorca wykorzysta zaliczkę zgodnie z zawartym kontraktem oraz zabezpiecza zwrot wpłaconej zaliczki w sytuacji niewykonania kontraktu lub braku zwrotu zaliczki.

• Suma gwarancyjna powinna być tożsama z kwotą wpłaconej zaliczki

Gwarancje handlowe

• Gwarancje zapłaty wierzytelności handlowych mają na celu zapewnienie wierzycielowi zapłaty należności za sprzedany towar lub wykonana usługę. Są alternatywą wobec ubezpieczenia kredytu kupieckiego.

• Gwarant zobowiązuje się do zapłaty za towary lub usługi dostarczone odbiorcy z odroczonym terminem płatności, gdy dłużnik nie wywiązuje się z płatności w wyznaczonym terminie.

• Zazwyczaj zawierają klauzulę udziału własnego dłużnika. Można też dołączyć dodatkowe klauzule, zgodne z indywidualnymi potrzebami beneficjenta.

• Do realizacji wypłaty przez gwaranta niezbędne jest udokumentowanie roszczenia przez przedłożenie autentycznych, niezapłaconych faktur.

• Zasadniczym celem gwarancji jest ochrona interesów kredytodawcy przed ewentualną niewypłacalnością dłużnika.

Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych

• Elementem spójnym dla produktów tej grupy jest sposób ich konstruowania mający na celu ochronę osiągnięcia przez ubezpieczonego określonego, wcześniej założonego wyniku finansowego.

• Do ubezpieczeń tego typu zaliczyć można ubezpieczenie utraty zysku, ubezpieczenie nieprzewidzianych wydatków handlowych czy ubezpieczenie stałych wydatków ogólnych.

Ubezpieczenie utraty zysku

• Polega na kompensacie pośredniej straty polegającej na utracie korzyści w związku z ograniczeniem możliwości prowadzenia normalnej działalności.

• Przedmiotem ubezpieczenia jest możliwy zysk utracony wskutek spadku obrotów bądź wynikający z zaprzestania działalności w wyniku uszkodzenia lub zniszczenia mienia pod wpływem wystąpienia zdarzeń losowych objętych ubezpieczeniem. Ubezpieczeniem objęta jest część zysku operacyjnego, jaką przedsiębiorstwo mogłoby osiągnąć w okresie trwania szkody, przy założeniu prawidłowej pracy oraz koszty stałe, związane z działalnością operacyjną, poniesione w tym czasie.

• Umowa ubezpieczenia utraty zysku nie występuje samodzielnie, lecz jest uzupełnieniem polis bazowych, zapewniających ochronę rzeczowych składników majątku i jest zawierana zazwyczaj na ten sam okres. Odszkodowanie z ubezpieczenia tego typu przysługuje tylko wtedy, gdy przyznane jest odszkodowanie z ubezpieczenia podstawowego.

• Okres odszkodowawczy obejmuje czas od dnia wystąpienia szkody do dnia, w którym szkoda ta przestała wywierać ujemny wpływ na prowadzenie działalności operacyjnej. Długość tego okresu odpowiada maksymalnej długości czasu, który jest niezbędny do przywrócenia przedsiębiorstwa do stanu pełnego działania.

• Suma ubezpieczenia powinna być równa wartości zysku brutto w okresie odszkodowawczym. Odszkodowanie wraz z rekompensatą utraconego zysku oraz kosztów stałych obejmuje również poniesione koszty nadzwyczajne.

Ubezpieczenie nieprzewidzianych wydatków handlowych

• Zawierane jest w formie klauzuli dodatkowej, dodawanej do ubezpieczenia utraty zysku w ramach kompleksowych programów ubezpieczeń mienia przedsiębiorców.

• Przedmiotem ubezpieczenia są koszty dodatkowe, jakie przedsiębiorstwo musi ponieść po wystąpieniu szkody w mieniu, aby kontynuować swoją działalność. Do kosztów tych przykładowo można zaliczyć zwiększone koszty transportu czy zakup dodatkowych surowców. Wypadek ubezpieczeniowy traktuje się jako konieczność poniesienia tych dodatkowych kosztów, w wyniku zaistnienia szkody, celem kontynuacji działania.

Ubezpieczenie stałych wydatków ogólnych

• Stanowi uproszczoną wersję ubezpieczenia utraty zysku.

• Zawierane jest w postaci klauzuli dodatkowej w ramach kompleksowych programów ubezpieczeń mienia dla przedsiębiorców.

• Ochroną objęte są koszty stałe, jednak z ochrony tej wyłączony jest utracony zysk. Przykładowo do kosztów stałych pokrywanych ubezpieczeniem tego typu można włączyć czynsz, płace czy koszty najmu.

• Wypadek ubezpieczeniowy traktowany jest jako konieczność ponoszenia stałych wydatków pomimo zaistniałej szkody w mieniu przedsiębiorstwa.