• PODSTAWY BIOLOGICZNEGO ROZWOJU CZŁOWIEKA (4.10.15)

dr Małgorzata Czapla

ZALICZENIE: test wyboru; 15 min; na ostatnich zajęciach (20 godzin wykładów)

LITERATURA:

• N. Wolański (2012) „Rozwój biologiczny człowieka” PWN, W-wa

• Malinowski, J. Tatarczuk, R. Asienkiewicz (2008) „Antropologia dla pedagogów” Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra

• R. M. Twyman (2005) „Biologia rozwoju. Krótkie wykłady” PWN, W-wa

• R. Plomin, J. C. DeFries, G. E. McClearn, P. McGuffin (2001) „Genetyka zachowania” PWN, W- wa

• D. Hamer, P. Copeland (1998) „Geny a charakter” Wydawnictwo CiS, W-wa

• E. Hurlock (1985) „Rozwój dziecka” PWN, W-wa

• W. Sherborne (1997) „Ruch rozwijający dla dzieci” PWN, W-wa

• M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska (1997) „Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka” WSiP, W-wa

• Rafał Sapolski-> wykład online

• P. Zimbardo „Psychologia i życie” PWN, W-wa

• nwolanskibc.wordpress.com Biologia człowieka Napoleona Wolańskiego

• Woynarowska B. (2012) „Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania” PWN

• Hanna Mizgajska-Wiktor „Podtstawy biologii człowieka. Komórka, tkanki, rozwój, dziedziczenie” (2013) PWN

1. ONTOGENEZA- rozwój biologiczny człowieka

„Dziecko nosi w sobie boskie sacrum i codzienne profanum cechuje je- z jednej strony niebywała boska siła biologicznego i psychicznego wzrostu; kolejne mnożące się komórki, które potrafią sięgać gwiazd i kosmosu. Z drugiej strony jego atrybutem jest zwykły, przyziemny dziecięcy świat”

J. Korczak

„Dziecko jest najwyższym darem, który Bóg zsyła rodzicom- darem danym i zadanym.”

Katechizm

1. Rozwój osobniczy

ROZWÓJ OSOBNICZY jest procesem genetycznie zaprogramowanych zmian zachodzących w ciągu życia człowieka. Ma on kilka aspektów jakościowych:

• Zwiększenie wymiarów i masy ciała oraz liczby komórek (wzrastanie)

• Zmiany struktur tkanek i narządów oraz proporcji ciała (różnicowanie)

• Doskonalenie funkcjonalne (dojrzewanie)

1. AUKSOLOGIA

Nauka o czynnikach, mechanizmach i rozwoju progresywnym człowieka w procesie ontogenezy oraz o sposobach umacniania zdrowia i metodach kontroli rozwoju biologicznego, psychicznego i społecznego; auksologia jest naukową podstawą działu medycyny zwanego pediatrią.

1. GERONTOLOGIA

Nauka o biologicznych, psychicznych i społecznych procesach starzenia się i przejawach starości; gerontologia jest naukową podstawą działu medycyny zwanego geriatrią.

1. Pozycja systematyczna człowieka

Królestwo: zwierzęta

Typ: strunowce

Podtyp: kręgowce

Gromada: ssaki

Rząd: naczelne

Podrząd: małpy wąskonose

Rodzina: człowiekowate

Rodzaj: homo

Gatunek: homo sapiens

Cechy specyficzne ludzkie:

• Pionizacja postawy ciała i chód dwunożny oraz skorelowane z nimi przekształcenia morfologiczne w budowie ciała

• Redukcja uwłosienia na całym ciele

• Kulista forma mózgoczaszki o wydatnie zwiększonej pojemności i redukcja twarzoczaszki

• Uzębienie typu wszystkożernego o zredukowanych kłach, upodobnionych do trzonowców zębach przedtrzonowych i łuku zębowym w kształcie paraboli

• Wydłużenie wszystkich faz rozwoju osobniczego

• Zdolność posługiwania się mową

• Rozwój inteligencji i powstanie myślenia abstrakcyjnego oraz związane z tym świadome tłumienie emocji oraz wytwarzanie ideologicznego podsystemu sterującego

• Wybitny rozwój zachowań społeczno-kulturowych, niespotykany u zwierząt żyjących stadnie, wpływ czynników społecznych na funkcje intelektualne

• Rozwój strefy etycznej w szczególności bezinteresownego altruizmu (altruizm pomiędzy matką a dzieckiem)

1. FAZY ROZWOJOWE

Rozwój to proces ukierunkowanych zmian, w których można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian (fazy rozwojowe) danego obiektu, wykazujące różnicowanie się tego obiektu pod określonym względem.

1. Biologiczne aspekty rozwoju osobniczego (ontogenezy)

   1. Materialne aspekty jakościowe rozwoju fizycznego

      1. WZRASTANIE (powiększanie się ciała)

         • Rozrost (zwiększanie się wymiarów i masy tkanek)

         • Rozplem (mnożenie się liczby komórek)

      2. RÓŻNICOWANIE (doskonalenie struktury)

      3. DOJRZEWANIE (doskonalenie funkcji)

         • Specjalizacja (kształtowanie się specyficznych funkcji narządów i układów)

         • Integracja (dostrajanie się funkcji w ramach organizmu i zjawiska kompensacji)

      4. POSTĘP (doskonalenie organizacji organizmu jako systemu)

Trzy możliwości rozrostu tkanki:

Wzrastanie polega na kolejnym lub jednoczesnym rozplemie lub rozroście

1. Materialne aspekty ilościowe rozwoju fizycznego

   1. KINETYKA (poziom, na jakim rozwój przebiega)

   2. ROZMACH (wielkość zmian względem wyjściowej wielkości cechy)

   3. DYNAMIKA (szybkość i zmiany tempa rozwoju)

   4. RYTM (kolejność występowania odmiennego kierunku i szybkości rozwoju)

2. Energetyczno-informacyjne aspekty rozwoju fizycznego

   1. ENERGETYKA (źródła energii i koszt energetyczny działalności organizmu)

   2. INFORMATYKA (źródła, charakter i mechanizmy przekazywania informacji)

   3. METABOLIKA (mechanizmy stymulacji i charakter przemiany energii; anabolizm i katabolizm)

   4. DYSTRYBUCJA (ekonomika- sposób wykorzystania energii i materii)

1. Komórki o różnym typie rozplemu

• STATYCZNE- podlegające rozplemowi tylko w pewnych stadiach rozwoju ontogenetycznego, a następnie trwające tak długo, jak długo istnieje cały organizm. Komórki te tracą zdolność do podziałów mitotycznych na krótko przed lub po urodzeniu się osobnika (neurony, włókienka mięśni prążkowanych, komórki rozrodcze jajnika)

• EKSPANSYWNE- potencjalnie stale zdolne do rozplemu, który ma miejsce w określonych warunkach lub okresach (tkanki łączne, wątroba, nerki, gruczoły dokrewne, częściowo niektóre tkanki szkieletowe)

• WYMIENIALNE- niestałe, o krótkim okresie trwania podlegają wymianie na nowe (naskórek, śluzówka macicy, komórki rozrodcze jąder, częściowo tkanka krwiotwórcza- ciałka krwi)