Metody i formy – egzamin

1. Istota, cele, zadania metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej

Metodyka – praktyczna, szczegółowa dyscyplina naukowa, dająca dokładny opis metod i form pracy.

Metodyka pracy opiekuńczo wychowawczej jest to szczegółowa dziedzina nauk społecznych, która zajmuje się szeroko rozumianym procesem opieki i wychowania.

Zadania metodyki:

- analiza organizacji procesu opiekuńczo-wychowawczego, oraz jego realizacji (formułowanie metod i form tej realizacji),

- ustalanie celów i zadań procesu opieki i wychowania w odniesieniu do konkretnych instytucji.
- wykrywanie oraz opisywanie sposobów i warunków realizacji procesu opiekuńczo-wychowawczego w konkretnych środowiskach wychowawczych.

Zadania szczegółowe metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej:

- Poznawanie uwarunkowań społeczno-wychowawczej osobowości wychowanka pod kątem jego możliwości psychofizycznych i kontaktu ze środowiskiem rodzinnym w celu optymalnego przygotowania wychowanka do samodzielności życiowej.

- Wskazywanie przez metodykę pracy opiekuńczo-wychowawczej konkretnych i szczegółowych zasad, metod, form i technik wychowania.

- Modernizacja działalności opiekuńczo-wychowawczej (dopasowywanie do warunków, np. dowartościowanie potrzeb pozabytowych, emocjonalnych).

- Akcentowanie konieczności kształcenia i dokształcania opiekunów i wychowawców

- Akceptowanie zasadności opisywania doświadczeń i osiągnięć placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu wzbogacenia działalności praktycznej (np. opisywanie własnych doświadczeń, aby inni mogli się na nich wzorować).

1. Struktura lokalnego systemu wychowania (zwrócić uwagę na placówki wychowania bezpośredniego w swojej miejscowości)

Grupy i instytucje wychowania:

• Instytucje i grupy wychowania naturalnego – naturalne, najbliższe środowisko wychowawcze czyli rodzina, rówieśnicy, sąsiedztwo.

• Instytucje i grupy wychowania bezpośredniego – instytucje powołane do pełnienia funkcji wychowawczej czyli przedszkola i szkoły, instytucje wychowania pozaszkolnego, instytucje pomocy społecznej, instytucje resocjalizacyjne

• Instytucje i grupy wychowania pośredniego – powołane do innych funkcji dla uczestniczących w procesie wychowania: zakłady pracy, instytucje służby zdrowia, wojsko, instytucja kontroli społecznej, instytucje upowszechniania, organizacje społeczne, kościoły, fundacje itp.

1. Obszary zainteresowania metodyki

1. Warsztat pracy opiekuna-wychowawcy

Odgrywa doniosłą rolę w podnoszeniu efektywności oddziaływań wychowawczych. Obejmuje wszystkie te środki, którymi dysponuje wychowawca w organizacji życia grupy.
Są to:

• Warunki materialne – zabezpieczają prawidłowy przebieg procesu opiekuńczego
  i w znacznym stopniu wpływają na rezultaty pracy wychowawczej. Są to przede wszystkim: otoczenie, rozmieszczenie pomieszczeń, zaplecze gospodarcze, majątek, żywienie. Od warunków materialnych zależy w dużym stopniu bezpieczeństwo wychowanka, poziom zaspokojenia ich potrzeb, przebieg organizacji dnia codziennego, a także jakości atmosfery wychowawczej. Ważny element bazy materialnej stanowi dobrze zorganizowane otoczenie.

• Pomoce do zajęć i środki techniczne – gromadzenie i wykorzystywanie w pracy wychowawczej. Mają dominujące znaczenie w rozumieniu przez wychowanków różnych występujących na co dzień praw, opisów faktów, prawidłowości, słuszności, stwierdzeń ogólnych i definicji. Są to pomoce, które umożliwiają wychowankom dochodzenie od poznania do działania oraz pozwalają zastosować uzyskanie widomości, umiejętności, sprawności w przetwarzaniu najbliższej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej.

• Literatura fachowa – stanowi podstawową formę indywidualnego samodoskonalenia wychowawców.

• Wiedza i doświadczenie – mają szczególną przydatność w rozumieniu zadań oraz istoty, organizacji procesu wychowawczego. Można wyróżnić w tym zakresie takie postulaty jak:

• Konsekwentne, stałe i systematyczne pogłębianie specjalistycznej wiedzy o wychowaniu
  i grupie.

• Wyjaśnienie złożoności charakteru i ich rozwoju.

• Wnikliwe, teoretyczne, uzasadnione zainteresowanie się problemami i trudnościami wychowanków.

Wychowawca powinien zdać sobie sprawę z faktu, że trzeba rzetelnej i rozległej wiedzy, dużego doświadczenia, aby poprawnie interpretować funkcjonowanie wychowanków

• Dokumentacja pracy opiekuńczo wychowawczej – jest odbiciem realizacji planu pracy grupy oraz stanowi ważny element organizacji i rozbudowy warsztatu pracy wychowawcy. Prawidłowo prowadzona dokumentacja jest wskaźnikiem, na jakich odcinkach wychowawca powinien koncentrować własne siły oraz jakie zadania należy realizować w pierwszym rzędzie. Analiza dokumentacji pracy stanowi także podstawę do samooceny rezultatów działalności wychowawczo-rewalidacyjnej wychowawcy oraz uczy refleksji psychologicznej i pedagogicznej. W praktyce dokumentacja pracy dzieli się na formalną i nieformalną. Formalna to dziennik zajęć grupy wychowawczej, plan pracy grupy, protokoły z zebrań
  i narad wychowawców, teczka obserwacji wychowanka, teczka korespondencji z rodzicami. Nieformalna to prace wykonane przez dzieci i wychowawców, dekoracje wnętrz, zdjęcia, albumy, kroniki.

• Wyodrębnione jednostki metodyczne – stanowią niezbędny składnik struktury wielokierunkowej aktywności wychowawczej. Najczęściej bywają one względnie jednorodne, mają charakter stały oraz są określone w czasie i miejscu. Jednostki metodyczne tworzą całościowy układ czynności opiekuńczych, wychowawczych realizowanych w ramach rozkładu zajęć grupy wychowawczej. Typowe zajęcia w ramach porządku dnia i tygodnia.

• Scenariusz zajęć

1. Literatura ( wymienić czasopisma pedagogiczne )

• J. Brągiel, S. Badora „Formy opieki, wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej”

• U. Kamińska „Zarys metodyki pracy opiekuńczo-wychowawczej w rodzinnych i instytucjonalnych formach wychowania”

• D.Marzec „Opieka nad dzieckiem w dobie przemian społecznych”

Czasopisma: „Wychowawca”, „Kwartalnik pedagogiczny”, „Głos pedagogiczny”, „Edukacja i Dialog”, „Głos Nauczycielski”, „Niebieska Linia”, „Edukacja”, „Problemy opiekuńczo-wychowawcze”, „Sygnał”.