Spostrzeganie jest procesem oddolnym – przebiega w kierunku od rejestracji wrażeń do identyfikacji obiektów.

Spostrzeganie jest również procesem odgórnym. Reprezentacja percepcyjna obiektu jest konfrontowana z danymi umysłowymi. Dowody na odgórny charakter percepcji:

- stałość spostrzegania (stałość wielkości, kształtu, jasności i barwy)

- wpływ nastawienia na spostrzeganie (wstępne przygotowanie umysłu do odbioru określonej informacji – Bugelski i Alampay – łysy i szczur )

- złudzenia i błędy w spostrzeganiu (trójkąt Penrose’a), sześcian Neckera)-niemozliwe/nierealne figury)

- wpływ kontekstu na spostrzeganie

Bodziec dystalny –(oglądany przedmiot) zewnętrzny, znajdujący się poza systemem poznawczym.

Wskutek bezpośredniego kontaktu z narządem zmysłu powstaje:

Bodziec proksymalny – wewnętrzny i bliski (obraz b.dystalnego na siatkowce)

Odebranie bodźca proksymalnego prowadzi do powstania wrażeń (wrażenie barwy). Są to najprostsze procesy psychiczne, w wyniku których dochodzi do odzwierciedlenia w spostrzegającym umyśle pojedynczych właściwości rejestrowanych obiektów.

Spostrzeżenie jest całościowym odzwierciedleniem obiektów, składający się z bodźców dystalnych i wywołanych przez nie wrażeń.

nastawienie percepcyjne– wstępne przygotowanie umysłu

do odbioru w procesie spostrzegania określonej informacji

wpływ kontekstu– różna interpretacja tych samych

bodźców w zależności od bodźców towarzyszących (to

samo wrażenie → różne spostrzeżenia)

Percepcja (spostrzeganie) – proces aktywnej interpretacji (odzwierciedlenia w systemie poznawczym) danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia i wcześniej zdobytej wiedzy. W wyniku percepcji dochodzi do rozpoznania obiektu. Wymaga aktywności podmiotu.

wrażenie– odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej zarejestrowanej w

wyniku odbioru danych sensorycznych (np. wrażenie barwy)

spostrzeżenie– obraz przedmiotu (jego wszystkich dostępnych cech,

rejestrowanych przez różne zmysły)

Deficyty percepcji/zaburzenia:

Akinetopsja→ deficyt spostrzegania ruchu

Agnozja wzrokowa apercepcyjna→ niemożność

rozpoznawania przedmiotów (szczególnie o złożonych

kształtach)

Agnozja wzrokowa asocjacyjna→ zaburzenia

rozpoznawania znaczenia bodźców wzrokowych (chory

potrafi narysowac obiekt, ale nie umie go nazwać)

Prozopagnozja→ niezdolność do rozpoznawania twarzy

znanych (widzianych) osób

Obustronne uszkodzenie pola twarzy (FFA)

• niezdolność do rozpoznawania twarzy znanych osób

• rozpoznawanie osób po pojedynczych cechach

charakterystycznych (np. fryzurze, głosie, szczegółach

ubrania)

Achromatopsja→ utrata zdolności widzenia barw

Jednostronne pomijanie (neglect)→ chory nie

dostrzega w sposób świadomy bodźców

znajdujących się po stronie przeciwstawnej do

miejsca uszkodzenia struktur mózgowych lub

pomija tę stronę obiektów (najczęściej

dotyczy to niedostrzegania i pomijania

obiektów po lewej stronie chorego) –(badanie zaniedbywania stronnego – kruczkowska,Jaśkowski

Ślepowidzenie-widzenie mimo ślepoty (blindsight)

uszkodzenie pierwszorzędowej kory wzrokowej (V1)

ubytek pola widzenia

• utrata zdolności widzenia (w uszkodzonym obszarze)

jasności, kształtu, kontrastu

• „widzenie mimo ślepoty”

• pacjenci „widzą” więcej niż im się wydaje

• badanie Weiskrantza (1986) – pacjent GY (uszkodzenie

lewej kory wzrokowej)— wykorzystano„ zjawisko zaraźliwości emocjonalnej”

Spostrzezenie twarzy-rozpoznawanie konkretnych osob , Uzyskanie informacji istotnych społecznie (emocje, nastrój, atrakcyjność, wiek, płeć,

intencje itd.)

Ocena kompetencji kandydata na podstawie (2004 us race winsconsin)

twarzy jako predyktor wyników wyborów

● 71,6%kandydatów do Senatu, postrzeganych

jako bardziej kompetentni, wygrało wybory

● 66,8%kandydatów do Izby Reprezentantów,

postrzeganych jako bardziej kompetentni,

wygrało wybory

Strategia nastawiona na cechy– analiza części obrazu

i utworzenie zintegrowanej reprezentacji

postrzeganego obiektu

Strategia holistyczna– postrzeganie całości (bez

analizy części składowych)

Percepcja twarzy – strategia holistyczna (dzieci do 6.

r. ż. nastepnie–> strategia nastawiona na cechy)

Efekt inwersji– pogorszenie rozpoznawania twarzy

odwróconych (inne obiekty – rozpoznawanie bez zmian lub

nieznaczne pogorszenie)- „Thatcher effect” –twarz Margaret Thatcher.

Prawe i lewe pole widzenia-Komórki zwojowe obu siatkówek, reagujące na bodźce wzrokowe w prawym polu widzenia, wysyłają aksony do lewego pasma wzrokowego. Podobnie, komórki zwojowe “widzące” bodźce w lewym polu widzenia,

wysyłają aksony do prawego pasma wzrokowego.

Ewolucyjnym celem spostrzeżenia jest przetrwanie

Drogi czuciowe(sensoryczne)-szlak nerwowy opracowujący wszelkie informacje zmysłowe

Fazy spostrzegania:

I. Rejestracja sensoryczna-Zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy.

II. Faza oceny emocjonalnej-(w strukturach podkorowych). Następuje zanim jednostka zdąży się zorientować, czego owe bodźce dotyczą.

III. Faza rozpoznania treści bodźca.- Następuje rozpoznanie bodźca, czyli określenie kategorii, do której należy ten bodziec

IV. Faza oceny znaczenia metaforycznego-Dostrzeganie innego sensu odbieranych bodźców

Asocjacjonizm-ATOMIZM- wszystkie złożone akty psychiczne (spostrzeganie, uczenie się, przypominanie, akty woli, uczucia) tworzą się poprzez asocjację (kojarzenie) z wrażeń, podobnie jak cząsteczki z atomów

Strukturalizm(psychologia postaci gestalt)- życie psychiczne człowieka nie jest zbiorem poszczególnych dyspozycji czy komponentów osobowościowych, ale zintegrowaną całością (postacią – Gestalt)ODWROTNOSC ATOMIZMU

Detektory cech- Zespoły kom nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze wybranych cech przedmiotów, takich jak barwa, wielkość, ruch lub położenie w polu widzenia

Gotowość percepcyjna- to subiektywna ocena prawdopodobieństwa (oczekiwania) zajścia zdarzeń sensorycznych, od której zależy dostępność kategorii. Osobie o dużej gotowości percepcyjnej wystarcza minimalna informacja na wejściu, do spostrzegania, co się przed nią znajduje, i do przewidywania, co prawdopodobnie może się przed nią znaleźć .

Obronność percepcyjna- selektywność spostrzegania spowodowana czynnikami emocjonalnymi i motywacyjnymi; nieświadome pomijanie lub błędne spostrzeganie bodźców nieprzyjemnych, zagrażających lub stanowiących społ. tabu.

Cykl percepcyjny- neisser informacja modyfikuje schemat który kieruje eksploracja która dostarcza dane

Uwaga- system selekcji informacji, odpowiedzialny za redukcję nadmiaru danych docierających do systemu poznawczego (system poznawczy ma ograniczoną zdolność do przetwarzania dużej ilości informacji w tym samym czasie)

-powiązana ze świadomością

-selektywna( selekcja dotyczy spostrzegania i wyższych procesów poznawczych, myślenia)

-pozwala na koncentracje na ważnych sygnałach

-konieczna do przystosowania się organizmu do środowiska

Funkcje Uwagi:

• Selekcja źródła informacji– zdolność wyboru jednego bodźca

(źródła informacji) kosztem innych (por. efekt przyjęcia

Towarzyskiego-coktail party!, efekt Stroopa)

-selekcja bodzcow odbieranych przez narzędzia zmyslow , selekcja informacji która ma zostać przeniesiona z pamięci krotkotrwalej do dlugotrwalej., pamięć operacyjna

• Przeszukiwanie pola percepcyjnego w celu znalezienia obiektów

spełniających określone kryteria Przeszukiwanie:

-proste( 1 cecha), równoległe

-koniungcyjne( np. ruch i kolor), dłuższe i szeregowe(Treisman, Gelade)

cechy priorytetowe( przetwarzane jako pierwsze )np. ruch, kolor, głębia

ale!!cecha niepriorytetowa może przyciągać takim samym stopniu jak priorytetowa!

• Przedłużona koncentracja (czujność uwagi)– zdolność

długotrwałego oczekiwania na pojawienie się sygnału przy

jednoczesnym ignorowaniu szumu; stan gotowości na detekcję,

rozpoznanie i reakcję na niezwykle małe zmiany w środowisku,

zachodzące w sposób trudny do przewidzenia w dłuższych

odcinkach czasu

• Kontrola i koordynacja czynności jednoczesnych

• Przerzutność(przeszukiwanie)– zdolność do przełączania się pomiędzy zadaniami

(oznacza konieczność zahamowania jednego procesu poznawczego i

uruchomienie drugiego)

Efekt Stroopa- Niespójność bodźców w tej samej próbie→ wydłużenie czasu reakcji w warunku niespójnym (niezgodnym) ( napis niebieski przedstawiony w kolorze zielonym) w porównaniuz warunkiem spójnym (zgodnym) ( napis niebieski jest niebieski itp.)

Dystraktory:

• Zewnętrzne dystraktory to te elementy naszego otoczenia, które rozpraszają nas przy wykonywaniu danej czynności.

• Wewnetrzne- zaliczamy cechy charakteru, kondycję psychiczną lub przyzwyczajenia uniemożliwiające lub utrudniające skupienie się.

Bodźce peryferyczne: bodźce znajdujące się na peryferiach uwagi, przetwarzane są słabo, na płytkim poziomie, mało analizowane semantycznie.

Uwaga intesywna – obejmuje mało elementow na których się skupiamy

Uwaga ekstensywna-obejmuje swobodnie całe pole percepcyjne

Przydzielanie zasobów – zależy od : skomplikowania zadania, doświadczenia osoby w danym zdarzeniu, Ogolnej puli zasobow jakimi osoba dysponuje i wielkości zadań, na które musi je przeznacztc

Fizjologiczne mechanizmy uwagi- Twór siateczkowaty (siec komorek w pniu mózgu) „Budzi” korę mózgu.

Aktywność beta-procesy uwagi Aktywność alfa –Relaksacja

Teoria detekcji sygnałów( Green, Swets)-model odróżniania sygnału od szumu. Idealny obserwator zauważy każdy sygnał( reakcja –trafienie) i zawsze zignoruje szum/dystraktory( prawidłowe odrzucenie. Możliwe jest jednak popełnienie błędów. wyjaśnia sposób, w jaki własności bodźców współdziałające z czynnikami psychicznymi.

Typy reakcji (uwaga)-

• prawidłowa reakcja ( alarm w wypadku detekcji sygnału)

• fałszywy alarm ( alarm, błedna iterpretacja szumu jao sygnał)

• prawidłowe odrzucenie ( brak reakcji na szum)

• pominięcie ( brak reakcji, interpretacja sygnału na szum)

Filtr uwagi -Redukcja informacji docierających do systemu odbywa się na wejściu sensorycznym, poprzez zablokowanie wszystkich źródeł info-prócz jednego

!to czego filtr nie zaakceptuje ulega degradacji zależy od modalności zmysłowej(wzrok, słuch itp.)

-->przejście przez filtr oznacza dalsze przetwarzanie info na głębszym poziomie-semantycznym a w rezultacie daje świadome doznanie

Próg dostępu dla uwagi- pewne bodźce nawet przy niskiej intensywnośći staja się dostępne inne wymagają większej intensywności by uzyskac ten sam efekt

Kahneman teoria zasobów-uwaga może działać tylko przy szeregowym jednokanałowym przetwarzaniu. Jeśli dochodzi do przetwarzania wielokanałowego to muszą pojawić się koszty jednoczesności(zakłócenia przebiegu jednoczesnych procesów selekcji, analizy info

=>każdy system poznawczy ma ograniczoną pulę zasobów- energię mentalną. Są one przydzielane różnym procesom( alokacja zasobów). Zajmuje się tym ,,nadrzędny mechanizm selekcjonujący” jest on centralnym dyspozytorem energii( Nęcka, Szymura)!!

Podsumowując teorie zasobów- zasoby są zawsze ograniczone! Gdy wykonujemy wiele różnych czynności powstają zakłócenia!-->PODZIENOŚĆ UWAGI

Badanie z szokiem elektrycznym ( Corteen i wood,1972)- osoby badane sluchaly nazw miast , niektórym nazwa towarzyszył bodziec nieprzyjemny.

-wytworzyla się reakcja skórno-galwaniczna ( wzrost elektrycznego przewodnictwa skóry jako oznaka negatywnych emocji na szok elektryczny.

-nastepnie poddano ich zadaniu rozdzielnousznego słuchania tektsu w jednym uchu, ale nieświadomie przetwarzanie słowa w drugim uchu- nazwy miast wywoluja reakcje skorno galwaniczna.

Eksperyment z kserokopiarką (langer 1978)-

Eksperyment w domu opieki (Langer 1993)-Grupa godząca się z regulaminem Krótsza średnia życia. Grupa z medytacja( uczy uważności) i zachęcenia do krytyki regulaminu dłuższa średnia życia.

Model Posnera-RYBKI :d

TAP- test of attentional performance (psytest-niemcy)- testy komputerowe mierzace uwage:

• Czujność(gotowość) -szybkosc reakcji w momencie wzbudzenia czujnośći

• Wytrwałość uwagi-utrzymanie selektywnej uwagi skupionej na zadaniu

• Podzielność uwagi-2zdania naraz

• Kontrola wykonania-ignorowanie pewnych bodzcow a reagowanie na inne

• Gietkość-zmiana nastawienia

• Przeszukiwanie wzrokowe

• Go/no go – blokowanie reakcji na pewne bodzce

Pamięć – zdolność do przechowywania informacji i późniejszego wykorzystania. LUB zespół procesów poznawczych, zaangażowanych w nabywanie, przechowywanie i późniejsze odtwarzanie informacji.

Przypadek pacjenta HM- Jego pamięć proceduralna i krótkotrwała były nienaruszone, pamiętał on także zdarzenia sprzed operacji, ale jego mózg nie był w stanie składować nowych wspomnień. Poddał się obustronnej resekcji środkowej części płata skroniowego gdyż miał silne napady epilepsji.

Brenda Milner- badanie na pacjencie HM. „This task involved reproducing a drawing of a star by looking at it in a mirror. His performance improved over those three days.”

“This led Milner to speculate that there are different types of learning and memory, each dependent on a separate system of the brain .“

Rodzaje pamięci i kryteria ich

Wyróżnienia:

• Czas przechowywania

pamięć sensoryczna-ultrakrotka (ikoniczna, echoiczna), krótkotrwała (STM),

( długo)trwała (LTM)

• Format przechowywanych informacji

pamięć semantyczna(łączy w grupy informacje o podobnym charakterze) i epizodyczna (pamięć zdarzeń), później dołączona pamięć

proceduralna (Tulving)

• Formy przechowywania i mechanizmy wydobycia

pamięć deklaratywna i niedeklaratywna (Squire)

• Mechanizmy wydobycia

pamięć jawna (explicite) i ukryta (implicite) (Schacter i Graf)

Pamięć według Endela Tulvinga- pamięć to jednolity proces. formy pamięci (pojawiające się w toku rozwoju indywidualnego): proceduralna, semantyczna, epizodyczna

Priming- modyfikacja reakcji na bodziec w wyniku uprzedniego działania innego bodźca (prymy-prime) powiązanego sensorycznie lub semantycznie z bodźcem docelowym (target)

-priming semantyczny –pryma powiązana z bodźcem

-priming afektywny-o pozytywnej lub negatywnej walencji emocjonalej

-priming negatywny-utrudnia przetwarzanie bodźca

-priming pozytywny- ulatwia przetwarzanie bodzca

Habituacja – jedna z form nieasocjacyjnego uczenia się; proces poznawczy, polegający na stopniowym zanikaniu reakcji na powtarzający się bodziec[1], jeżeli nie niesie on żadnych istotnych zmian (informacji).

Rodzaje pamięci wg Larry'ego Squire'a wyodrębnione ze względu na formy przechowywania i mechanizmy wydobycia:

• pamięć deklaratywna– pamięć faktów, łatwa do werbalizacji; obejmuje

wiedzę deklaratywną, czyli wiedzę, że...

-informacje przechowywane w postaci reprezentacji angażujących język

-łatwo przywoływane w postaci słownej

-dostęp do informacji względnie niezależny od kontekstu

• pamięć niedeklaratywna– pozostałe formy pamięci: pamięć proceduralna,

pamięć efektów warunkowania, pamięć ujawniająca się w wyniku

poprzedzania (primingu), habituacja i sensytyzacja reakcji

-informacje (doświadczenia) przechowywane w postaci związków bodziec-reakcja (nawyków)

-nie są dostępne w postaci werbalnej

-dostęp do informacji zależny od kontekstu (informacje te ujawniają się w

kontekście, w jakim zostały przyswojone)

-automatyczne procesy wydobycia informacji

Rodzaje pamięci według Daniela Schactera i Petera Grafa wyodrębnione ze względu na mechanizmy wydobycia:

• pamięć jawna– pamięć faktów i zdarzeń, z których zdajemy sobie sprawę; mamy do niej świadomy dostępi możemy ją werbalizować

• pamięć niejawna(ukryta, utajona) – pamięć zawierająca treści (nabywane najczęściej poprzez uczenie się mimowolne), z których istnienia nie zdajemy sobie sprawy

Wojna duchówFrederic Bartlett (1932)

Zapamiętywanie indiańskiej opowieści Wojna duchów

Czas badania: koniec I wojny światowej

Kontekst:rozłąka z rodziną jako ważny problem

Wyniki:18 na 20 OB przypomniało sobie słowa jednego z bohaterów: „Moja

rodzina nie wie, gdzie jestem.”

Kolejne odtworzenia krótsze i mniej szczegółowe, coraz bardziej dopasowane

do schematów poznawczych*

Pamięć tworzy (interpretuje), a nie tylko odtwarza zdarzenia (dowody:

zniekształcenia pamięci, pamięć fałszywych wspomnień).

Emocja stanowi element kontekstu danego zdarzenia (wspominanego lub

doświadczanego).

Metody badania pamięci(1):

Zapamiętywanie (uczenie się materiału)Przechowywanie(przerwa)Przypominanie (pomiar treści wydobytych z pamięci)

Wnioskowanie o tym, co zostało zapamiętanei przechowane na podstawie tego, co zostało przypomniane

Metody badania pamięci(2):

bezpośrednie testy pamięci(direct/explicit memory tests)

pośrednie testy pamięci(indirect/implicit memory tests)- badaja pamięć utajona(nieświadomą) np. oparte na primingu- uzupelnij fragmenty słowa P_R_M_D_

testy retrospektywne(retrospective memory tests)

testy prospektywne(prospective memory tests)-wymagajce pamietania o czynnosciach ktore trzeba wykonac w przyslosci w określonym miejscu i czasie

metoda chronometryczna(chronometric method) – analiza czasowego przebiegu operacji

poznawczych; pomiar RT przy zadaniach angażujących pamięć

Metody badania pamięci – zadania (1)

Bezpośrednie testy pamięci(direct/explicit memory tests) – zadania

odnoszące się do pamięci wprost (explicite), wymagające świadomego,

zamierzonego przypominania sobie doświadczenia

reprodukcja, przypominanie(recall) – odtworzenie przyswojonych treści

− r. seryjna (serial recall) → odtworzenie elementów w określonej kolejności

− r. swobodna (free recall) → odtworzenie elementów w dowolnej kolejności

− r. ukierunkowana (cued recall) → odtworzenie elementów wg wskazówek badacza;

odmiana: metoda wskazówek słownych (cue-word method) → wspomnienia skojarzone ze słowem

rozpoznawanie(recognition) – odróżnienie elementów znanych od nowych

− r. ze swobodnym wyborem (free-choice reconition) → zadanie typu prawda-fałsz, tak-nie

− r. z wymuszonym wyborem (forced-choice recognition ) → test wielokrotnego wyboru

rekonstrukcja(reconstruction) – odtworzenie z podanych elementów układu

prezentowanego wcześniej

Badania Hermanna Ebbinghausa:

pionier badań eksperymentalnych nad pamięcią

bodźce

bezsensowne sylaby

listy o długości od 7 do 36 sylab (wybranych losowo z 2300)

ekspozycja elementu: 400 ms

przerwa pomiędzy ekspozycją listy a próbą jej odtworzenia: 15 s

osoba badana: sam autor

1885, O pamięci

Krzywa zapominania Ebbinghausa

„jeśli badacz musiał 10 razy przeczytać listę aby zapamiętać ją za pierwszym razem i 5 razy aby zapamiętać ją bezbłędnie następnego dnia, to wskaźnik oszczędności wynosił 50%. W ten sposób Ebbinghaus był w stanie zmierzyć jaki procent informacji przechowywała jego pamięć po upływie określonego czasu.”

Badanie pamięci ikonicznej- (procedura odtwarzania częściowego Sperlinga(1960)- W trakcie eksperymentu Sperling prezentował badanym zestaw elementów wzrokowych przez krótki czas (ok. 50 ms), po czym prosił uczestników o odtworzenie jednego z rzędów pokazanego im zestawu liter. Ponadto, jeśli po zniknięciu obrazu uczestnik eksperymentu słyszał ton wysoki miał podać rząd górny, jeśli średni - środkowy, jeśli niski – dolny.

czestnicy eksperymentu byli w stanie odtworzyć średnio nieco ponad 3 z 4 elementów rzędu, przy czym im później prezentowany był dźwięk tym gorsze były uzyskiwane rezultaty. Dowodzi to, że chociaż informacja przechowywana jest w pamięci wzrokowej w całości, to jednak bardzo szybko ulega ona zanikowi.

Pamięć autobiograficzna-pamiec deklaratywna odnoszaca się do własnej przeszłośći (⅓-⅔ wszystkichwspomnień autobiograficznych dotyczy ostatniego roku)

Amnezja Dziecięca-niepamiec zdarzeń sprzed trzeciego roku życia

Fałszywe wspomnienia-wspomnienia zdarzeń autobiograficznych które niemiały miejsca

Magiczna liczba 7 +- 2-pojemnosc pamięci krótkotrwałej(miller 1956)

Warunkowanie klasyczne -(kojarzenie ze sobą dwóch bodźców)-proces uczenia się

Amnezja wsteczna: utrata zawartości magazynu pamięci długotrwałej.

Amnezja następcza: niemożność przeniesienia informacji z magazynu pamięci krótkotrwałej do długotrwałej

Sachs 1967- Badani zapoznają się z tekstem. Od czasu do czasu następuje sprawdzian pamięci.

W krótkich odstępach czasowych badaniu pamiętają zarówno treść, jak i formę zdań.

W dłuższych odstępach pamiętana jest tylko treść.