Brak aksjologicznej stabilności w procesie wychowania nieuchronnie prowadzi, co niestety możemy obserwować również w naszym kraju, do zastępowania wychowania warsztatami, psychoterapią, różnego rodzaju treningami rozwoju osobowości. Uczymy młodzież funkcjonalności, skuteczności, gubiąc jednocześnie istotę wychowania polegającą na towarzyszeniu wychowankowi w jego stawaniu się dobrym moralnie.1
Aksjologia :
W węższym znaczeniu — szczegółowa teoria wartości, wchodząca w skład poszczególnych dyscyplin naukowych, dziedzina rozważań nad wartościami określonego rodzaju, np. moralnymi, estetycznymi, poznawczymi, ekonomicznymi, religijnymi, itp.
W szerokim znaczeniu — ogólna teoria wartości, nauka o wartościach, wieloaspektowe rozważania teoretyczne dotyczące pojęcia wartości, wywodzące się z etycznych koncepcji dobra.
Swoimi refleksjami zachęcamy również świat pedagogów i wychowawców do krytycznej samooceny na temat proponowanych niekiedy wszelkiego rodzaju pseudoautorytetów moralnych. Pracę
kończą wnioski i precyzyjnie sformułowane postulaty dla praktyki. Dotyczą one
trzech obszarów: pedagogiki, szkolnej praktyki wychowawczo-dydaktycznej oraz
ewentualnych dalszych projektów badawczych. W tym sensie powiązanie przez
Autorkę pedagogiki z etyką stanowi niewątpliwie unikalną pozycję, która winna
znaleźć się na biurku wszystkich osób pracujących z młodzieżą.
Kultura – termin wieloznaczny, interpretowany w różny sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).
Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
Główne dziedziny kultury:
Kultura materialna: wszelkie wytwory człowieka, technika, umiejętności praktyczne.
Kultura duchowa: wierzenia, wiedza, literatura i wszelkiego rodzaju piśmiennictwo, sztuka, w tym: sztuki plastyczne, teatr, muzyka, film, a także wszystko co należy do wytworów umysłu, np. filozofia;
Kultura społeczna: normy moralne, ideologia, uczestnictwo w życiu kulturalnym;
kultura języka: porozumiewanie się zgodnie z obowiązującą (w danym społeczeństwie) normą językową
kultura polityczna: systemy wartości i wzorce zachowań (polityków, partii) biorących udział w wykonywaniu władzy państwowej lub aspirujących do tej roli;
kultura fizyczna: system zachowań i działania związane z dbałością o rozwój fizyczny człowieka; wychowanie fizyczne, sport, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa, turystyka.2
Współczesna kultura a formacja młodzieży
Oddziaływanie wychowawcze rodziców, nauczycieli i duszpasterzy jest tym bardziej owocne, im bardziej wychowawcy rozumieją wewnętrzny świat wychowanków oraz im bardziej uwzględniają sytuację zewnętrzną młodego pokolenia. Jednym z czynników, który w istotny sposób wpływa na sytuację dzieci i młodzieży, jest dominująca kultura, w której wzrastają ludzie młodzi, gdyż kultura wpływa na ich sposób interpretowania, przeżywania oraz wyrażania własnego człowieczeństwa.
Punktem wyjścia niniejszej analizy jest próba określenia kultury oraz jej roli w rozwoju człowieka. Następnie zarysowane będą główne cechy dominujących obecnie trendów kulturowych oraz ich wpływ na sytuację ludzi młodych, na ich sposoby myślenia, przeżywania, budowania więzi z samym sobą, z drugim człowiekiem i z Bogiem.
Definicja i aktualne trendy kulturowe
Termin kultura obejmuje szerokie spektrum znaczeń i zjawisk. Kulturę można bowiem określić jako ukształtowane ludzką ręką środowisko naszego życia, albo jako dom, w którym żyje człowiek. Chodzi tu zarówno o dom w sensie materialnym, jak również o dom w znaczeniu duchowym, który obejmuje wymiar intelektualny, moralny, obyczajowy, prawny, ekonomiczny. Kultura to wszystko to, co zmierza do humanizacji człowieka i otaczającego go świata. Kultura to wszystko, co czyni i o czym marzy człowiek w kontekście własnego rozwoju i rozwoju ludzkości. To wszystko to, co ułatwia ten rozwój i co staje się szkołą bogatszego człowieczeństwa.
Kultura to sposoby posługiwania się rzeczami i wykonywania pracy. To również sposoby komunikowania i odnoszenia się do siebie oraz do innych ludzi. To sposoby pielęgnowania więzi z Bogiem i człowiekiem. To także sposoby kształtowania obyczajów, stanowienia praw i instytucji społecznych, rozwijania nauki i sztuki. Kultura to w swej istocie przejawy kultywowania dobra, prawdy i piękna, dzięki którym człowiek może dorastać do miary własnego powołania.
W historii ludzkości pojawiały się i nadal pojawiają bardzo zróżnicowane kultury i cywilizacje. Różnice kulturowe wynikają z odmiennych koncepcji antropologicznych, zwłaszcza z różnic w spojrzeniu na naturę człowieka, na sens jego życia oraz na kryteria ludzkiego rozwoju. W tradycji klasycznej kultura miała wymiar arystokratyczny. Oznaczała podjęcie trudu formacji siebie i kształtowania własnego środowiska w oparciu o najlepsze tradycje i dorobek poprzednich pokoleń. Stąd istniało rozróżnienie między człowiekiem cywilizowanym a barbarzyńcą. Obecnie obserwujemy tendencję do uznawania wszelkich form aktywności i postaw człowieka za równowartościowe i do twierdzenia, że wszelkie kultury i podkultury mają tę samą wartość. Przy takim założeniu nie ma ludzi cywilizowanych i barbarzyńców, lecz wszyscy są uznawani za osoby cywilizowane, które różnią się jedynie rodzajem posiadanej kultury.
Istnieją zasadnicze różnice między systemami kulturowymi, gdyż odmienne kultury to odmienne sposoby rozumienia człowieka i sensu jego egzystencji. Właśnie dlatego „sercem każdej kultury jest jej odniesienie do największej z tajemnic: do tajemnicy Boga’’.3 Każda kultura — będąc dziełem człowieka — jest niedoskonała i dotknięta grzechem. Powinna być ona tym, „przez co człowiek, jako człowiek, staje się bardziej człowiekiem”. Należy w sposób krytyczny badać, czy niektóre elementy danej kultury - a nawet całe cywilizacje - nie stają się anty-kulturą, czy nie są źródłem najbardziej bolesnej alienacji, jaką jest pozbawienie człowieka więzi z Bogiem-Miłością. Nie wszystko zatem, co bywa nazywane kulturą, zasługuje na to miano. Każdy system kulturowy — podobnie jak jego twórcy - potrzebuje nawrócenia w świetle słowa Bożego, a zwłaszcza w świetle słów i czynów Jezusa Chrystusa, który w pełni objawia człowieka człowiekowi.
Wpływ współczesnej kultury na sytuację ludzi młodych
Kultura ponowoczesności prowadzi do poważnego kryzysu całego społeczeństwa, jednak w najbardziej negatywny sposób wpływa na sytuację rodziny, szkoły oraz na sytuację młodego pokolenia. Nigdy jeszcze w historii nie mieliśmy wśród dzieci i nastolatków tylu uzależnionych od alkoholu, nikotyny i narkotyku, tylu chorych psychicznie i przestępców, tylu samobójców i ludzi niezdolnych do tego, by kochać i pracować.
Głównym źródłem kryzysu młodego pokolenia jest uleganie najgroźniejszemu mitowi współczesnej kultury, a mianowicie mitowi o istnieniu łatwego szczęścia, czyli szczęścia osiągniętego bez wysiłku, bez czujności i dyscypliny, bez współpracy z Bogiem, bez zasad moralnych, bez miłości i prawdy. W świetle empirycznych faktów obietnica tego typu łatwego szczęścia jest oczywistą utopią. Ale właśnie dlatego jest to najgroźniejsza pułapka, jaką człowiek może zastawić na samego siebie lub w jaką może być wciągnięty przez innych ludzi. Dla ludzi niedojrzałych i nieszczęśliwych najbardziej kuszące są bowiem miłe iluzje i kuszące fikcje.
Na łamach Kultury popularnej są analizowane i omawiane najciekawsze tendencje oraz zjawiska zachodzące we dzisiejszym świecie. Artykuły odnoszą się do zagadnień współczesnej telewizji, zjawisk zachodzących w cyberprzestrzeni Internetu, problemów reklamy, trendów w literaturze popularnej, kinie, a także stanowią odbicie dyskusji na najbardziej gorące tematy z pogranicza kultury, psychologii i socjologii.4
KULTURA ŚMIERCI
Jak ustrzec młodzież przed „kulturą śmierci”
Dlaczego zagadnienie śmierci tak fascynuje dziś młodzież? Henry Hyde, członek amerykańskiej Izby Reprezentantów ze stanu Illinois, oświadczył: „Kultura śmierci i przemocy wypełnia młodym duchową pustkę”. PEWIEN czytelnik tygodnika Time napisał: „Za obecne szerzenie się wśród młodzieży subkultury śmierci odpowiadają leniwi rodzice, brutalna rozrywka oraz brak wychowania moralnego i duchowego”.
Innym poważnym problemem gnębiącym młodych jest samotność. Niektórzy żyją w rodzinach, w których matka i ojciec pracują i przez większą część dnia nie ma ich w domu; innych wychowuje tylko jedno z rodziców. Jak podaje pewne źródło, amerykańskie nastolatki trzy i pół godziny dziennie są same, a tygodniowo przebywają z rodzicami jedenaście godzin mniej niż ich rówieśnicy w latach sześćdziesiątych. Rzeczywistość wygląda tak, że niektórzy młodzi w ogóle nie spędzają czasu z rodzicami albo nie mogą liczyć na żadne wsparcie emocjonalne z ich strony.
Demonologia nieodłącznie kojarzy się nam z motywem śmierci, który jest jednym z najbardziej popularnych tematów poruszanych przez środki masowego przekazu. Jego niegasnącą atrakcyjność można tłumaczyć nieuniknioną wizją końca, która czeka każdą żyjącą istotę.5
Analizując kryzysowe okresy historii, do których należy również początek XX wieku, badacze odnotowywali szczególny wpływ, który kryzys wywierał na stan kultury i edukacji. Widoczny był zwłaszcza tak zwany proces wyobcowania, który najbardziej dotknął właśnie młode pokolenie. Erich Fromm charakteryzuje ten ogólny stan w następujący sposób: Uczucie odosobnienia i bezradności jeszcze bardziej potęguje nowy charakter stosunków między ludźmi. Konkretne więzi jednostki z drugą jednostką utraciły wyraźny ludzki sens, nabrały charakteru manipulacji, w których człowiek jest wykorzystywany jako narzędzie... Nie tylko stosunki ekonomiczne, ale też ludzkie nabrały tegoż charakteru wyobcowania; zamiast stosunków ludzkich zaczęły one przypominać relacje rzeczy
Historia odzwierciedlona w międzypokoleniowym dialogu kultur powinna stanąć na przeszkodzie powszechnemu uprzeciętnieniu. Młody człowiek, zwłaszcza zdobywający wykształcenie, powinien opanować skoncentrowany zbiór informacji o życiu innych pokoleń, by, po pierwsze, rozumieć istotę stojących przed nim problemów współczesnego świata, po drugie, by móc twórczo podejść do ich rozstrzygnięcia, i wreszcie, by móc odczuć pełnię samorealizacji nie ograniczonej przeciętnym poziomem kompetencji. Natomiast instytucja edukacji wreszcie powinna
zwrócić szczególną uwagę na problem „przeciętności”, by kontynuować
rozwój i skierować swoje wysiłki na podnoszenie jakości i renomy wyników działalności oświatowej, co jest zgodne z wymogami czasu.
Składniki kultury
Wielu autorów publikacji poświęconych kulturze wydaje się nie przywiązywać większego znaczenia do określenia jej elementów i zależności między nimi. Stąd często spotykane przykładowe tylko wyliczanie składników kultury, należących do różnych kategorii ontologicznych jak wartości, symbole, rytuały itp. Jeśli jednak kultura jest określonym systemem, to niewiele da się na jej temat powiedzieć, abstrahując od struktury tego systemu.
Punktem wyjścia do określenia struktury systemu kulturowego może być definicja A. L. Kroebera i C. A. Kluckhohna, zgodnie z którą kulturą są wzorcowe sposoby myślenia, odczuwania i reagowania, przyswajane i przekazywane głównie przez symbole tworzone przez grupy ludzi i zawierające konkretyzacje w postaci artefaktów. Składniki kultury organizacyjnej można więc podzielić na trzy rodzaje:
1. wzory myślenia, dzięki którym członkowie grupy otrzymują kryteria oceny rozmaitych zjawisk i sytuacji,
2. wzory zachowań, dostarczające właściwych form reagowania na te zjawiska i sytuacje,
3. symbole, dzięki którym następuje upowszechnianie i utrwalanie wzorów myślenia i zachowania wśród członków grupy.6
Barlak Marianna. System wartości maturzystów końca XX wieku i
ich postawy wobec osób niepełnosprawnych. Akademia Wychowania Fizycznego. Warszawa, 2006.↩
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura↩
Jan Paweł II↩
Wiesław Godzic „ Kultura popularna” Kwartalnik, wydawane od 2002 roku przez Wydawnictwo SWPS Academica.↩
Magdalena Mikrut „Demonologia w świetle audiowizualnym. Próba odkrycia przyczyn popularności zjawiska”↩
Czesław Sikorski „Kultura organizacyjna”. Wydawnictwo C.H. Beck, 2006.↩