Szkoła Ludowa w XVIII w. i działalność Braci Szkół Chrześcijańskich
W XVIII wieku zaczyna się rozwijać szkolnictwo ludowe. Proces ten dzieje się dość wolno, jednak jest o n konieczny aby dzieci wiejskie mogły również dostąpić choć elementarnej edukacji. Dotychczas mogły odnaleźć ją tylko w szkółkach parafialnych, które były na bardzo niskim poziomie. Szkółki te w krajach katolickich jak i protestanckich były przeznaczone na usługi kościoła, poza tym pomimo ich istnienia, chłopi często nie widzieli powodów do kształcenia dzieci, gdyż te bardziej przydatne były w polu i gospodarstwie. We wsiach gdzie panowały warunki poddańczo- pańszczyźniane , nie można było w ogóle posyłać dzieci do szkół.
Wówczas pojawiają się działacze , organizatorzy i stowarzyszenia chcące szerzyć wiedzę wśród najbiedniejszych.
Jednym z najsłynniejszych i najbardziej prężnych organizatorów oświaty na przełomie XVII/XVIII wieku we Francji był katolik Jan Chrzciciel De La Salle, założyciel zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich. Zgromadzenie to prowadziło dużą liczbę szkółek, i choć tworzone one były w celach religijnych odegrały znaczną rolę w rozwoju szkół na wsiach.
Aby zdobyć nauczycieli, De La Salle stworzył pierwsze seminaria nauczycielskie oraz opracował przepisy obowiązujące w szkółkach.
Szkółki były bezpłatne a obowiązywał w nich język ojczysty. Program nauczania obejmował czytanie, pisanie, ortografię, katechizm i rachunki. Niestety, w dziedzinie karności De La Salle oparł swój system na karze cielesnej i poniżaniu godności dziecka.
Działalność międzynarodowych organizacji wychowawczych w okresie międzywojennym.
Wiek XX nie bez powodu został nazwany „stuleciem dziecka”.
Dzięki wielu badaniom, rozwojowi myśli pedagogicznej oraz zainteresowaniu się dzieckiem opracowano szereg praw dziecka do szczęśliwego i spokojnego dzieciństwa i rozwoju.
Po pierwszej wojnie światowej zaczęły powstawać pacyfistyczne ideologie zmiany świata przez wychowanie nowego człowieka, co przyczyniło się do powstania międzynarodowych organizacji opieki nad dzieckiem itp. Które uchwalały szereg praw i obowiązków.
Jedną z takich organizacji była powstała w 1908 roku Międzynarodowe Kongresy Wychowania Moralnego na której czele stał wybitny pedagog J. Piaget.
Działalność organizacji opierała się na współdziałaniu wszystkich tych, którzy bez względu na rasę, wiek i wyznanie chcieli przyczyniać się do postępu w dziedzinie wychowania moralnego ludzkości.
Uważali, że słuszne jest stworzenie jednej molarności dla wszystkich ludzi na świecie.
Po hasłem „jednego dziecka” i jednego wspólnego wychowanie organizacja zwoływała międzynarodowe kongresy pedagogiczne, na których roztrząsano problemy takie jak: służba społeczeństwu , czy jest możliwe stworzenie jednego, międzynarodowego kodeksu moralnego , osobowość człowieka czy jedność moralna i braterstwo ludzi.
Organizacja w 1938roku połączyła się z Międzynarodową Ligę Nowego Wychowania przekazując jej wszystkie swoje agendy.
Międzynarodowa Liga Nowego Wychowania była również dużą i słynną organizacją pragnącą współdziałać w odrodzeniu ludzkości po wojnie. Organizowała ona również kongresy , jednak nie tylko w europie ale również dla rejonów Afryki, Australii czy Ameryki Płd.
Liga miała podejmować akcje dla realizacji „nowego wychowania” poprzez upowszechnianie najlepszych metod dydaktycznych , propagowanie wychowanie dziecka na miarę jego sił i rozwoju biologicznego, fizycznego i kulturalnego oraz zakładanie nowych szkół.
Co dwa lata urządzano zjazdy w innych państwach, propagując nowe wychowanie. Organizowano kursy, na których uczono takich systemów wychowawczych jak : metoda Montessori, plan daltoński, metoda projektów, metoda skautingu ,samorząd i spółdzielczość uczniów.
Kolejny był Międzynarodowy Związek Opieki nad Dzieckiem. To organizacja niosąca pomoc głównie dzieciom pozbawionym opieki w trakcie wojny. Przewodziła jej Englantine Jebb , która apelowała do ludzi na całym świecie o ratunek dzieci, które straciły rodziny w skutek wojny. Jej prośba znalazła oddźwięk w wielu krajach; zaczęły powstawać komitety pomagające dzieciom cierpiącym na nędzę, a następni e w roku 1924 powstała bardzo ważna Deklaracja Praw Dziecka (tzw. Deklaracja Genewska). Deklaracja głosiła , iż dziecku należy się opieka bez względu na jego rasę i narodowość, dziecko głodne należy nakarmić, dziecko chore-leczyć natomiast sierotę przygarnąć.
Te oraz inne wysiłki organizacji i ludzi dobrej woli w okresie międzywojennym sprawiły, iż dziecko zaczęto postrzegać zupełnie inaczej, zaczęto dostrzegać jego potrzeby oraz prawa. Dzięki tym reformom upowszechniono oświatę oraz zmieniono podejście do wychowania, karania jak i samego dziecka.
Inne działające w tamtym czasie organizacje to między innymi:
-Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Nauczycielskich
-Kongresy Oświecenia Publicznego
-Międzynarodowe Biuro Wychowania
UNESCO i Deklaracja Praw Dziecka
Najważniejszą rolę łącznika międzynarodowego w dziedzinie oświaty i wychowania w okresie powojennym odgrywa Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury- UNESCO. Organizacja ta prowadzi różne badania oświatowe i naukowe (np. nad analfabetyzmem ,nad uprzedzeniami rasowymi itd.), szerzy bezpłatną oświatę, ułatwia wymiany studentów, pracuje nad reformą i doskonaleniem przeróżnych programów dydaktycznych i metod nauczania, zajmuje się ochroną zabytków, dzieł sztuki itp.
Szczególnie ciekawe są różne eksperymenty pedagogiczne UNESCO, których celem jest wychowanie w duchu współpracy międzynarodowej. Zostały opracowane m. in. Trzy programy wychowawcze UNESCO- oparte na programach nauczania szkół w poszczególnych krajach. Wybrane szkoły , przystępując do realizacji eksperymentu , obierają sobie jeden wariantów programów wychowawczych UNESCO i przystępują do jego realizacji- zaznajamiają młodzież ze znajomością działalności ONZ itp. Eksperymenty te przeprowadzane są w wielu krajach, wielu szkołach. Mają za zadanie przezwyciężać najrozmaitsze przesądy narodowe, rasowe, religijne, gospodarcze oraz stracie się różnych kultur.
Ów program wychowania i oświaty najbardziej zdecydowany wyraz znalazł w Deklaracji Praw Dziecka przyjętej i uchwalonej w dniu 20.11.1959r. Deklaracja nawiązuje do Karty ONZ i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Ustala podstawowe prawa i swobody, które powinny być zabezpieczone i z jakich powinny korzystać wszystkie dzieci na świecie.
Deklaracja wzywa rodziców, osoby prywatne , wszelkie organizacje, władze lokalne oraz rządy państw , aby uznały te swobody i zatroszczyły się o ich przestrzeganie.
Deklaracja formułuje 10 zasad, które głoszą że z praw i swobód zawartych w Deklaracji powinny korzystać wszystkie dzieci, bez względu na płeć, rasę kolor skóry, język, religię, poglądy polityczne lub inne, stan posiadania czy pozycję. Oto niektóre z nich: „(…)Dziecko powinno mieć ułatwiony rozwój fizyczny, psychiczny, duchowy, umysłowy, moralny i społeczny, od urodzenia mieć prawo do narodowości i nazwiska, korzystać z dobrodziejstw opieki społecznej, dziecko upośledzone powinno mieć zapewnioną właściwą opiekę i leczenie, powinno wzrastać w uczuciu i bezpieczeństwie moralnym i materialnym”.
Deklaracja Praw Dziecka jest najpełniejszym współczesnym sformułowaniem zasad , jakie winny lec u podstaw każdego systemu oświatowo-wychowawczego i każdej działalności wychowawczej.
Działalność dr Henryka Jordana
Na przełomie wieku XIX i XX zainteresowanie dzieckiem wzrosło. Należy również nadmienić, iż nie dotyczyło ono tylko szkolnictwa i szerzenia edukacji, ale również rozwoju fizycznego, rozwoju wyobraźni i kreatywności czy ogólnej świadomie organizowanej pracy pozaszkolnej.
W Polsce organizowanie dzieciom i młodzieży czasu wolnego sięga jeszcze działalności Komisji Edukacji Narodowej, natomiast w XIX w. ruch umysłowy , kulturalny i ideowy zawdzięczamy filomatom, filaretom i promienistom. W okresie międzywojennym starano się zagospodarować czas dzieciom i młodzieży, wówczas popularność zdobyły tzw. Jordanowskie parki zabaw dla dzieci i młodzieży. Ich twórcą był dr Henryk Jordan, profesor UJ i działacz- filantrop. W 1889 założył on w Krakowie park zabaw , którego zadaniem było organizowanie pod okiem wykwalifikowanych przewodników-instruktorów rozrywki, głównie o charakterze sportowym dla dzieci i młodzieży pozbawionej należytej opieki. Park Jordana zajmował ok. 10ha i miał mnóstwo rozmaitych boisk do ćwiczeń i zabaw. Na wzór krakowskiego parku Jordana zaczęto tworzyć podobne miejsca w innych miastach. Ten typ placówek szybko upowszechnił się w okresie powojennym. W stosunku do swojego pierwowzoru, powojenne ogrody jordanowskie nieco się różniły. Wstęp do nich nadal był bezpłatny, wprowadzono jednak, także bezpłatne dożywianie dzieci. Obok funkcji opiekuńczej ogrody Jordanowskie miały coraz szersze zadanie dydaktyczno-wychowawcze- nadal głównym terenem zajęć są boiska, a główną treścią imprezy masowe, gry i zabawy oraz sport. Jednak coraz częściej rozwijały się też zajęcia typu świetlicowego , a niekiedy też kółka turystyczno-krajoznawcze, fotograficzne, modelarskie itp.
Dr Henryk Jordan z pewnością przyczynił się do powstania swoistego archetypu dzisiejszego placu zabaw, świetlic czy innych zorganizowanych form opieki nad dzieckiem.