Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

Wydział Prawa i Administracji

Ocena oddziaływania planowanej inwestycji na środowisko

na przykładzie budowy Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie.

Agnieszka Szymańska-Flisikowska

Olga Talak

Magdalena Wysocka-Borejszo

Olsztyn 2011

Spis treści:

1. Założenia ogólne oceny oddziaływania na środowisko.

Każda działalność gospodarcza wywołuje określone skutki w środowisku przyrodniczym, które nie zawsze ujawniają się bezpośrednio po jej zaprzestaniu, ale po upływie pewnego czasu. Mogą one wystąpić też daleko od miejsca prowadzonej działalności. Skutki te mogą się też kumulować, przekształcać, tak że w określonych warunkach procesy nieszkodliwe stają się szkodliwe dla środowiska lub zdrowia ludzi. Ocena oddziaływania na środowisko jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania ochroną środowiska w procesach rozwoju, wpisującym się w zasadę zrównoważonego rozwoju. Środowisko jest tu rozumiane nie tylko jako środowisko przyrodnicze, ale także jako środowisko społeczne.

Wprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko jest wynikiem konieczności zapewnienia kompleksowej ochrony środowiska oraz właściwej transpozycji norm prawa unijnego. Instytucja ta pozwala już na etapie planowania inwestycji kompleksowo określić wpływ przedsięwzięcia na otoczenie.

Przedsięwzięciem w rozumieniu ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko jest zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowiskopolegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin, również przedsięwzięcia powiązane technologicznie, jeżeli są one realizowane przez odmienne podmioty.

Ustawa ta definiuje również przedmiot niniejszego referatu określając ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jako postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące zwłaszcza weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.

2. Podstawa prawna oceny oddziaływania inwestycji na środowisko.

Ocena oddziaływania na środowisko jest uregulowana w wielu aktach prawnych zarówno wewnętrznych, jak i unijnych. Do najważniejszych unijnych aktów prawnych należą te, które mają na celu zapewnienie maksymalnej wydajności i harmonizację procedur we wszystkich państwach członkowskich UE, a w szczególności:

1. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko

2. dyrektywa Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne

3. dyrektywa Rady nr 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory

4. dyrektywa Rady nr 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (dyrektywa „ptasia”).

W Polskim prawie ocena oddziaływania pierwotnie miała umocowanie w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, która wprowadziła na gruncie ustawodawstwa krajowego procedurę administracyjną: postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (postępowanie OOŚ). Postępowanie to wszczynało się dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub obszar Natura 2000 (art. 51 poś). Problematykę tę reguluje obecnie w przeważającej mierze ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), która implementuje obowiązki wynikające z ww. dyrektyw. Listę przedsięwzięć „mogących znacząco oddziaływać na środowisko” zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.). Jest to obszerny wykaz, który dzieli przedsięwzięcia na trzy kategorie:

- przedsięwzięcia, które zawsze oddziaływują znacząco (np. zakład produkcji materiałów wybuchowych, budowa autostrady),

- przedsięwzięcia, które potencjalnie mogą znacząco oddziaływać (np. budowa stacji paliw o pojemności mniejszej niż 10 000 m³),

- przedsięwzięcia, w których zmiany w istniejących obiektach mogą zawsze lub potencjalnie znacżąco oddziaływać na środowisko (np. rozbudowanie istniejącego zakładu produkcji nawozów mineralnych o jednostki zajmujące się prodkucją środków ochrony roślin).

Selekcja tzw. screening ma na celu rozstrzygnięcie czy inwestycja z drugiej grupy powinna zostać poddana procedurze oceny. Dyrektywa OOŚ formułuje przykładowe kryteria selekcji wskazuje m.in. na: rozmiar przedsięwzięcia, kumulacje z innymi inwestycjami, wykorzystanie zasobów naturalnych, wytwarzanie odpadów, ryzyka wypadku oraz oceny przewidzianych do użycia materiałów i technologii. Twórcy ukierunkowują władzę, aby specjalną troską otoczyć obszary podmokłe, leśne, górskie, a także inne o szczególnej wartości przyrodniczej.

3. Ocena strategiczna.

Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest instrumentem służącym realizacji zasady integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi, przyczyniając się do jednoczesnej realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz zasady kompleksowości. Zasada integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi zakłada, że wymagania ochrony środowiska będą uwzględniane we wszystkich działaniach i sferach aktywności władz publicznych poprzez zastosowanie właściwych procedur przy tworzeniu strategicznych dokumentów sektorowych.

Procedura oceny oddziaływania obejmuje przygotowanie raportu środowiskowego, przeprowadzenie konsultacji ze społeczeństwem na temat samego projektu planu lub programu, jak i raportu środowiskowego, uwzględnienie raportu i wyników konsultacji przy podejmowaniu decyzji oraz dostarczenie informacji na temat podjętej decyzji wraz z uzasadnieniem, a także na temat przyjętych środków w zakresie monitoringu. Po spełnieniu wszystkich wymienionych przesłanek dokument może być przyjęty, jednocześnie zawiera się w nim podsumowanie całej procedury, publikuje i przekazuje do organów opiniodawczych.

Rodzaje projektów dokumentów, które należy poddać strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, określają artykuły 46 i 47 ustawy ooś. Są to projekty:

- koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego,

- polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji oraz wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,

- innych niż wymienione w punktach 1 i 2 polityk, strategii, planów i programów, jeżeli ich realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000, jeśli nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub z niej nie wynikają,

- dokumentów innych niż wymienione w punktach 1-3, jeżeli wyznaczają one ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a realizacja ich postanowień może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko - oraz jeśli z tego powodu stwierdzono konieczność poddania danego projektu dokumentu ocenie oddziaływania na środowisko.

Organem właściwym w sprawach opiniowania w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest:

1. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska - w przypadku dokumentów opracowanych i zmienionych przez centralne organy administracji rządowej;

2. regionalny dyrektor ochrony środowiska - w przypadku dokumentów innych niż wymienione w pkt. 1.

4. Ocena indywidualna.

W obecnym stanie prawnym głównym aktem prawnym wyznaczającym ramy prawne dla oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko jest ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Dyrektywa Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. przewiduje, że przed wydaniem zgody na realizację określonych przedsięwzięć publicznych lub prywatnych, mogących w sposób istotny wpływać na środowisko naturalne, organy państw członkowskich zobowiązane są przeprowadzić ocenę ich wpływu na środowisko. Powyższe ma na celu ustalenie wpływu na środowisko naturalne oraz stwierdzenie czy wskazane są działania prewencyjne lub ograniczające zagrożenie. Wymóg ten dotyczy dwóch kategorii przedsięwzięć: takich, w odniesieniu do których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko naturalne jest obowiązkowe (np. budowa autostrad, lotnisk, linii kolejowych, oczyszczalni ścieków) oraz takich, wobec których państwa członkowskie muszą stosować system selekcji, pozwalający stwierdzić, które z projektów wymagają oceny oddziaływania (np. inwestycje związane z rozwojem obszarów miejskich). W celu zapewnienia prawidłowej oceny wszystkich przedsięwzięć istotnych dla środowiska, państwa członkowskie mogą stosować określone progi lub kryteria, przeprowadzać analizy jednostkowe lub stosować kombinację wszystkich dostępnych środków kontroli.

Przepisy dyrektywy zobowiązują inwestora do dostarczenia organowi informacji o oddziaływaniu projektowanego przedsięwzięcia na środowisko. W ramach postępowania w sprawie OOŚ, organ musi przeprowadzić konsultacje ze społeczeństwem, a przekazane uwagi muszą być uwzględnione w procesie decyzyjnym dotyczącym zatwierdzenia przedsięwzięcia. Organ musi również podać do publicznej wiadomości treść decyzji wydanych w toku postępowania wraz z ich uzasadnieniem, uwzględniającym także sposób wzięcia pod uwagę wyników konsultacji.

Jeżeli przedsięwzięcie może wywoływać skutki na środowisko w innym państwie członkowskim, wówczas państwo członkowskie właściwe do wydania zgody na przedsięwzięcie zobowiązane jest do poinformowania o planowanym przedsięwzięciu państwa członkowskiego narażonego na wpływ przedsięwzięcia oraz do przekazania podstawowych informacji o tym przedsięwzięciu.

5. Szczególne rodzaje oceny oddziaływania inwestycji na środowisko - postępowanie w sprawie trangranicznego oddziaływania na środowisko, przegląd ekologiczny.

Przegląd ekologiczny.

Przeglądy ekologiczne to instytucja prawna umożliwiająca ocenę faktycznego oddziaływania na środowisko działalności już prowadzonej, czym różnią się od procedury oceny oddziaływania na środowisko, realizowanej przed rozpoczęciem działalności. Przegląd taki powinien zostać przeprowadzony w przypadku „stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość szkodliwego oddziaływania instalacji na środowisko” (art. 237 P.o.ś.). W takiej sytuacji podmiot zarządzający instalacją może zostać zobowiązany, decyzją organu ochrony środowiska, do sporządzenia i przedłożenia takiego przeglądu. Takowy przegląd ekologiczny winien spełniać określone wymagania, które w ustawie zostały sprecyzowane w pierwszym rzędzie dla instalacji zaliczanych do najbardziej uciążliwych dla środowiska (czyli zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacznie oddziaływać na środowisko, wymagających obowiązkowego raportu o oddziaływaniu na środowisko - uchylony art. 51 ust.1 P.o.ś.). Zakres wymaganego przeglądu określa art.238, natomiast organ zobowiązujący do przeprowadzenia może w decyzji ograniczyć jego zakres a także wskazać wymagane metody badań i studiów.

Zakres przeglądu wymaganego dla instalacji innych niż wskazane wyżej powinien zostać ustalony indywidualnie w decyzji nakładającej obowiązek przeprowadzenia omawianego przeglądu.

Transgraniczna ocena oddziaływania na środowisko.

Transgraniczna ocena oddziaływania na środowisko polega na ocenie, zarówno skutków realizacji planowanego przedsięwzięcia czy wykonania postanowień zawartych w dokumentach strategicznych występujących poza terytorium Polski, jak i oddziaływania, którego źródło znajduje się poza terytorium Polski, ale może na nie wpływać.

Możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodzącego z terytorium RP, powoduje konieczność przeprowadzenia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, w którym uczestniczy państwo, na którego terytorium może wystąpić oddziaływanie z terytorium Polski, jak i państwo, z którego ono pochodzi. Postępowanie to regulują przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko jest podstawą do wszczęcia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko i dotyczy ono oddziaływania powstałego na skutek realizacji planowanych przedsięwzięć lub realizacji projektów polityk, strategii, planów, programów, które mogą wystąpić na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Postępowanie ww. przeprowadza się także wtedy, gdy możliwe oddziaływanie pochodzące spoza granic RP mogłoby ujawnić się na jej terytorium.

Postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko może przebiegać dwutorowo, w zależności od przyczyny powodującej możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko. W przypadku wystąpienia zagrożenia transgranicznego oddziaływania na środowisko na skutek realizacji planowanego przedsięwzięcia, organ administracji przeprowadzający postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wydaje postanowienie o przeprowadzeniu postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, w którym ustala zakres dokumentacji niezbędnej do przeprowadzenia tego postępowania oraz obowiązek sporządzenia dokumentacji, przez wnioskodawcę, w języku państwa, na którego terytorium może oddziaływać przedsięwzięcie. Jednocześnie informuje Generalnego Dyrektor Ochrony Środowiska o możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, przekazując wymagane prawem informacje. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska otrzymuje również raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko.

Gdy możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko jest wynikiem realizacji projektów polityk, strategii, planów, programów, organ administracji opracowujący projekt dokumentu niezwłocznie informuje Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko skutków realizacji tego dokumentu i przekazuje mu projekt dokumentu, wraz z prognozą oddziaływania na środowisko. Projekt dokumentu oraz prognozę oddziaływania na środowisko sporządza się w języku tego państwa, na którego terytorium realizacja projektu dokumentu może oddziaływać.

Postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko kończy się wydaniem właściwej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

6. Zakres przedmiotowy oceny indywidualnej przedsięwzięcia.

Ocena indywidualna oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko zgodnie z art. 62 i następne ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko pozwala na analizę i ocenę:

- bezpośredniego i pośredniego wpływu danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki oraz wzajemne oddziaływanie między ww. elementami, a także dostępność do złóż kopalin;

- możliwości oraz sposobów zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;

- wymaganego zakresu monitoringu.

W przypadku fakultatywnego obowiązku sporządzenia oceny oddziaływania na środowisko organ właściwy w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach może nałożyć obowiązek jej przeprowadzenia, z uwzględnieniem:

- rodzaju i charakterystyki przedsięwzięcia (skala, wielkość, powiązania z innymi inwestycjami, wykorzystanie zasobów, emisje, ryzyko awarii);

- usytuowania przedsięwzięcia biorąc pod uwagę otoczenie inwestycji (w szczególności obszary wodno-błotne, wybrzeży, górskie lub leśne, objęte ochroną itp.);

- rodzaju i skali możliwych oddziaływań (zasięg oddziaływań, ich wielkość, czas trwania, częstotliwość oraz odwracalność).

7. Raport - elementy, cele.

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko jest podstawowym dokumentem dającym odpowiedzi na pytania stawiane w procedurze oceny oddziaływania na środowisko. Wymagania, jakie dokument ten powinien spełniać, określa art. 66 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Wykonawca przedsięwzięcia, przed złożeniem wniosku o zezwolenie na inwestycję, ma możliwość wystąpienia do właściwego organu o wydanie opinii na temat informacji jakie mają być przez niego dostarczone na potrzeby przeprowadzenia oceny. Przed wydaniem opinii właściwy organ konsultuje się z wykonawcą i organami ochrony środowiska tj. regionalny dyrektor ochrony środowiska i organ Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Przygotowanie dokumentacji potrzebnej do określenia zakresu raportu oddziaływania na środowisko określa się terminem scoping.

Raport powinien zawierać:

1) opis planowanego przedsięwzięcia, a w szczególności jego charakterystykę, warunki użytkowania terenu w fazie budowy, eksploatacji lub użytkowania, główne cechy charakterystyczne procesów produkcyjnych, a także przewidywane rodzaje i ilości zanieczyszczeń wynikające z funkcjonowania planowanego przedsięwzięcia;

2) opis elementów przyrodniczych środowiska objętych zakresem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko;

3) opis istniejących w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia zabytków chronionych na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;

4) opis przewidywanych skutków dla środowiska w przypadku niepodejmowania przedsięwzięcia;

5) opis analizowanych wariantów i ich przewidywanego oddziaływania na środowisko, w tym wariantu proponowanego przez wnioskodawcę, racjonalnego wariantu alternatywnego oraz wariantu najkorzystniejszego dla środowiska, z uzasadnieniem ich wyboru;

6) określenie możliwego transgranicznego oddziaływania na środowisko;

7) uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu, ze wskazaniem jego oddziaływania na środowisko;

8) opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę oraz opis przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko;

9) opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko;

10) dla dróg będących przedsięwzięciami z grupy I określenie założeń do ratowniczych badań zidentyfikowanych zabytków znajdujących się na obszarze planowanego przedsięwzięcia, odkrywanych w trakcie robót budowlanych, programu zabezpieczenia istniejących zabytków przed negatywnym oddziaływaniem planowanego przedsięwzięcia oraz ochrony krajobrazu kulturowego, a także analizę i ocenę możliwych zagrożeń i szkód dla zabytków, w szczególności zabytków archeologicznych, w sąsiedztwie lub w bezpośrednim zasięgu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia;

11) jeżeli planowane przedsięwzięcie jest związane z użyciem instalacji, porównanie proponowanej technologii z technologią spełniającą wymagania art. 143 poś,

12) wskazanie, czy dla planowanego przedsięwzięcia jest konieczne ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania oraz określenie granic takiego obszaru, wraz z poświadczoną przez właściwy organ kopią mapy ewidencyjnej z zaznaczonym przebiegiem granic obszaru, ograniczeń w zakresie przeznaczenia terenu, wymagań technicznych dotyczących obiektów budowlanych i sposobów korzystania z nich (nie dotyczy to przedsięwzięć polegających na budowie drogi krajowej);

13) przedstawienie zagadnień w formie graficznej i kartograficznej w skali odpowiadającej przedmiotowi i szczegółowości analizowanych w raporcie zagadnień oraz umożliwiającej kompleksowe przedstawienie przeprowadzonych analiz oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko;

14) analizę możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem;

15) przedstawienie propozycji monitoringu oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na etapie jego budowy i eksploatacji lub użytkowania;

16) wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy jakie napotkano opracowując raport OOŚ, streszczenie w języku niespecjalistycznym informacji zawartych w raporcie w odniesieniu do każdego elementu raportu, nazwisko osoby lub osób sporządzających raport, źródła informacji stanowiące podstawę do sporządzenia raportu.

Uzupełnienia i weryfikacji raportu dokonuje się na podstawie informacji zebranych w ramach partycypacji społecznej w procedurze indywidualnej oceny oddziaływania na środowisko. Obowiązek zapewnienia udziału społeczeństwa obciąża organ prowadzący postępowanie w sprawie wydania decyzji o ś. u. (dotyczy to tylko postępowania, w ramach którego sporządzany jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko).

Zadania kontrolno-nadzorcze wykonywane są przede wszystkim przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska, jednak ustawa P.o.ś. wskazuje inne organy administracji do wykonywania zadań tego typu - marszałka województwa, starostę i wójta. W art. 379 i 380 P.o.ś. zapisany jest obowiązek polegający na prowadzeniu kontroli tj. badanie zgodności działania danego podmiotu z założonym wzorcem oraz dokonanie odpowiedniej oceny. Postanowienia ustawy wskazują tylko na przeprowadzenie kontroli, natomiast kwestię ewentualnego zastosowania środków władczego oddziaływania regulują przepisy odrębne.

Uprawnienia nadzorcze ww. organów to w szczególności:

- uprawnienia starosty związane z cofaniem lub ograniczaniem pozwolenia emisyjnego bez odszkodowania(art. 194 , 195),

- uprawnienia marszałka związane z egzekucją należnych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (art. 288 w zw. z art. 281 ust. 1),

- uprawnienia wójta związane z nakładaniem obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko (art. 363) oraz ze wstrzymywaniem eksploatacji instalacji (art. 368 ust. 1).

8. Postępowanie w sprawie oddziaływania inwestycji na środowisko - decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach.

W wyniku przeprowadzenia oceny w sprawie oddziaływania inwestycji na środowisko w rozumieniu ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko następuje wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Poprzedzone jest ono wnioskiem podmiotu planującego podjęcie realizacji przedsięwzięcia. Załączniki do niniejszego wnioski w przypadku przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko albo przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko stanowią odpowiednio raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko bądź karta informacyjna przedsięwzięcia. Przedłożyć należy także kopię mapy ewidencyjnej obejmującej przewidywany teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, oraz obejmującej obszar, na który będzie oddziaływać przedsięwzięcie, a w szczególnych przypadkach inne dokumenty uregulowane odrębnymi przepisami.

Organem właściwym do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest:

  1)   regionalny dyrektor ochrony środowiska - w przypadku:

a)  będących przedsięwzięciami mogącymi zawsze znacząco oddziaływać na środowisko:

-  dróg,

-  linii kolejowych,

-  napowietrznych linii elektroenergetycznych,

-  instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu,

-  sztucznych zbiorników wodnych,

b)  przedsięwzięć realizowanych na terenach zamkniętych,

c)  przedsięwzięć realizowanych na obszarach morskich,

d)  zmiany lasu, niestanowiącego własności Skarbu Państwa, na użytek rolny,

e)  przedsięwzięć polegających na realizacji inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego,

f) inwestycji w zakresie terminalu,

g) inwestycji związanych z regionalnymi sieciami szerokopasmowymi,

h) przedsięwzięć polegających na zmianie lub rozbudowie ww. przedsięwzięć,

i) przedsięwzięć polegających na realizacji inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych;

  2)   starosta - w przypadku scalania, wymiany lub podziału gruntów;

  3)   dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych - w przypadku zmiany lasu, stanowiącego własność Skarbu Państwa, na użytek rolny;

  4)   wójt, burmistrz, prezydent miasta - w przypadku pozostałych przedsięwzięć.

9. Rola ocen oddziaływania na środowisko.

Uwzględniając powyższe można stwierdzić, że oceny oddziaływania na środowisko odgrywają niebagatelną rolę. Przejawia się to zwłaszcza w możliwości wcześniejszego przewidywania skutków, jakie mogą nastąpić w związku z przedsięwzięciem. Można przez to już na etapie planowania inwestycji ustalić potencjalne zagrożenia i zapobiegać im poprzez korektę przedsięwzięcia. Ekologiczna polityka powinna być priorytetem w społeczeństwie.

Wiadomym jest, iż standardy dyrektyw unijnych mają na celu wprowadzenie racjonalnej gospodarki środowiskowej. Oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko umożliwiają jednocześnie ubieganie się o dofinansowanie inwestycji ze środków fuduszy strukturalnych, a co za tym idzie - umożliwiają w szerokim zakresie rozwój gospodarczy.

10. Przykład oceny oddziaływania inwestycji na środowisko - raport dla przedsięwzięcia „Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie”

Projekt „System gospodarowania System zagospodarowania odpadów komunalnych w Olsztynie. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów” przyczyni się do realizacji polskich i unijnych standardów oraz norm ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami. Osiągnięcie umożliwi poprawę stanu środowiska, poziomów odzysku i progu ilości odpadów dopuszczanych do składowania zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi standardami (głównie Dyrektywa 99/31/WE), co związane jest ze zmniejszeniem masy odpadów na składowiskach, eliminacją w wysokim stopniu składowania odpadów, a także zwiększeniem odzysku surowców oraz uzyskiwaniem „zielonej energii” wytwarzanej ze spalania odpadów.

Według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 ze zm.) w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko w ramach inwestycji docelowo mają powstać instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne przy zastosowaniu procesów termicznych lub chemicznych (§ 2 ust. 1 pkt 40), wymagające sporządzenia raportu, a także instalacje związane z odzyskiem lub unieszkodliwianiem odpadów, nie wymienione w § 2 ust. 1 pkt 39-41 (§ 3 ust. 1, pkt 73), dla których sporządzenie raportu może być wymagane.

Uzględniając powyższe dla inwestycji „Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie” celem uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia konieczne jest sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko. Decyzja ta jest decyzją administracyjną wydawaną na podstawie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227). W procesie inwestycyjnym ma miejsce przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę i przed przygotowaniem projektu budowlanego (schemat 1.). W decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia określone są między innymi warunki do uwzględnienia na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia oraz uwzględnienia w projekcie budowlanym.

Celem sporządzonego raportu jest określenie przewidywanego oddziaływania inwestycji na środowisko oraz jego poszczególne elementy i  określenie możliwości przebiegu realizacji inwestycji w proponowanym zakresie i miejscu, uwzględniając zastosowane metod zapobiegawcze, kompensacyjne itp. W świetle standardów i norm ochrony środowiska. Raport obejmuje pełny zakres, jaki jest wymagany przy sporządzaniu tego typu dokumentów, określonych zapisem art. 66 ustawy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Raport stanowi z mocy prawa załącznik do wniosku o wydanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych planowanej inwestycji. Celem raportu jest uzyskanie odpowiedzi dotyczącej możliwości realizacji rozważanego przedsięwzięcia w rozpatrywanej lokalizacji. Stwierdzenie takiej możliwości sformułuje warunki z zakresu ochrony środowiska, które uzględnia się na etapie realizacji i eksploatacji przedsięwzięcia oraz uwzględnienia w projekcie budowlanym.

Ochrona uzasadnionych interesów osób trzecich wynika m.in. z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Według art. 5 ust. 1 pkt 9 tejże ustawy „obiekt budowlany wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając poszanowanie występujących w obszarze oddziaływania obiektu, uzasadnionych interesów osób trzecich, w tym zapewnienie dostępu do drogi publicznej”. Oddziaływanie inwestycji natomiast powinno się zamknąć w obrębie działki, na której przedsięwzięcie zostało zlokalizowane. W odniesieniu do przedmiotowej inwestycji tylko poziom hałasu może wykraczać poza przyjęte normy, jednakże biorąc pod uwagę fakt, że otoczenie nie jest terenem chronionym - jest ono dopuszczalne. Największym zagrożeniem dla inwestycji są protesty i konflity społeczne, a zwłaszcza konflikty typu NIMBY związane z planowaną budową (Not In My Back Yard, z ang. „nie w moim ogródku” - potoczne określenie postawy osób, które wyrażają swój sprzeciw wobec pewnych inwestycji w swoim najbliższym sąsiedztwie, choć nie zaprzeczają, że są one potrzebne w ogóle).

W społeczeństwie powszechne jest twierdzenie, że emisja z kominów takich instalacji jest bardzo szkodliwa dla zdrowia. Uważana jest jako niebezpieczna i szkodząca bardziej niż składowiska odpadów, które powodują skażenie mikrobiologiczne, zagrożenie dla wód, gleby i atmosfery, a w konsekwencji samych mieszkańców. Doświadczenia z budowy zakładu unieszkodliwiania odpadów w Warszawie wskazują, że nieuniknionym są prostesty mieszkańców i ekologów, dlatego niezwykle ważną rolę pełnić powinna właściwa kampania informacyjno-promocyjna i dialog społeczny, a w nich wskazanie korzyści płynących z budowy Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie, a zwłaszcza - powstawanie energii elektrycznej i cieplnej.

Technologia termicznego unieszkodliwiania odpadów, która ma być wykorzystana w budowie Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych, cechuje się dużym spektrum korzyścia, a w szczególności:

- spełnia wymagania BAT;

- jest zweryfikowana i sprawdzona pod względem technicznym i ekonomicznym w setkach instalacji w aglomeracjach europejskich;

- zapewnia optymalne zużycie reagentów w stosunku do osiąganych efektów;

- jest bezściekowa;

- zapewnia maksymalne wykorzystanie energii zawartej w paliwie (odpadach);

- wykorzystuje urządzenia zapewniające wydajny system oczyszczania spalin redukujący poziom emisji zgodnie z wymaganiami dyrektywy 2000/76/WE.

Sporządzony raport jednoznacznie wskazuje konieczność zmian w zakresie gospodarki odpadami w rejonie Warmii i Mazur. Takim przełomowym zdarzeniem niewątpliwie jest budowa ZUOK, który w założeniu spełniać będzie wszelkie normy i standardy wymagane przez Unię Europejską. Jedyny problem stanowić może emisja hałasu, jednakże odpowiednia opinia akustyka, który doradzi wykorzystanie odpowiednich materiałów może zminimalizować ryzyko oddziaływania.

Załącznik - Schemat wydawania decyzji o śrdowiskowych uwarunkowaniach:

Bibliografia:

Literatura:

1. Ciechanowicz-McLean J., Ochrona środowiska w działalności gospodarczej, Warszawa 2003;

2. Górski M., Prawo ochrony środowiska, Bydgoszcz 2006

3. Prawo ochrony środowiska, praca zbiorowa pod red. Stelmasiak J., Warszawa 2009;

4. Radziszewski E., Prawo ochrony środowiska. Przepisy i komentarz, Warszawa 2003;

5. Raport oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko dla przedsięwzięcia pn. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie, ZGOK, Warszawa 2008;

6. Wierzbowski B., Podstawy prawa ochrony środowiska, Warszawa 2007.

Akty normatywne:

1. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko, Dz. Urz. UE L 197 z 21.7.2001;

2. dyrektywa Rady nr 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, Dz. Urz. UE L 175 z 5.7.1985, z późn. zm.;

3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz. U. z 2007r nr 39 poz. 251 z późn. zm.;

4. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.

5. ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2005 r.Nr 175, poz. 1458

6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, Dz. U. z 2004 r. Nr 267., poz. 2573; z późn. zm.;

Źródła internetowe:

1. Proces inwestycyjny a decyzja środowiskowa. [online] Ochrona środowiska w praktyce. http://www.ochronasrodowiska.eu/proces-inwestycyjny-a-decyzja-srodowiskowa/docs/5/129/View (dostęp 20.03.2011 r.);

2. Ocena oddziaływania na środowisko. [online] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. http://www.mrr.gov.pl/fundusze/fundusze_europejskie/OOS/Strony/Ocena_oddzialywania_na_srodowisko.aspx (dostęp 20.03.2011 r.);

3. System gospodarowania System zagospodarowania odpadów komunalnych w Olsztynie. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów. [online] Zakład Gospodarowania Odpadami Komunalnymi http://www.zgok.olsztyn.pl/projekt.html (dostęp 20.03.2011 r.);

4. Przewodnik dla przedsiębiorcy. Oceny oddziaływania na środowisko. [online] Ekoportal http://poradnik.ekoportal.pl/inny/OO_0.html (dostęp 20.03.2011 r.);

Ocena oddziaływania planowanej inwestycji na przykładzie budowy

Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie

___________________________________________________________________________

3

Wójt, burmistrz, prezydent miasta, na podstawie całego zebranego materiału dowodowego wydaje decyzję,
w której zawrzeć musi m.in. swoje stanowisko odnośnie konieczności przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania. Publikuje decyzję, uzasadnienie, oraz umożliwia dostęp do akt sprawy wszystkim zainteresowanym.

Opinia właściwego inspektora sanitarnego - 30 dni.

Uzgodnienie regionalnego dyrektora ochrony środowiska - 30 dni.

Przeprowadza konsultacje społeczne - 21 dni. Może przeprowadzić publiczną rozprawę administracyjną.

Wójt, burmistrz, prezydent miasta:

Inwestor składa wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta, wszelkie wymagane dokumenty, włącznie z raportem oddziaływania.

Inwestor przedstawia raport.

Wójt, burmistrz, prezydent miasta wydaje:

- postanowienie, w którym określa zakres raportu (30 dni)

- postanowienie o zawieszeniu postępowania w sprawie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach do czasu przedłożenia raportu przez inwestora.

Opinia właściwego inspektora sanitarnego - 14 dni.

Opinia regionalnego dyrektora ochrony środowiska - 14dni.

Wójt, burmistrz, prezydent miasta występuje o opinię, co do zakresu.

Inwestor składa wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta:

- wniosek o ustalenie zakresu raportu,

- załącza kartę informacyjną przedsięwzięcia

- pozostałe wymagane załączniki.

Wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

---